ΕιΣαγωγη ΣτιΣ ΒιοϊατρικεΣ ΕπιΣτημεΣ- ΑΣφαλεια Βιοϊατρικων ΕργαΣτηριων

Παρουσίαση με θέμα: "ΕιΣαγωγη ΣτιΣ ΒιοϊατρικεΣ ΕπιΣτημεΣ- ΑΣφαλεια Βιοϊατρικων ΕργαΣτηριων"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕιΣαγωγη ΣτιΣ ΒιοϊατρικεΣ ΕπιΣτημεΣ- ΑΣφαλεια Βιοϊατρικων ΕργαΣτηριων
ΕιΣαγωγη ΣτιΣ ΒιοϊατρικεΣ ΕπιΣτημεΣ- ΑΣφαλεια Βιοϊατρικων ΕργαΣτηριων Ενότητα 5η : Διαγνωστικοί Έλεγχοι Ούρων

2 Ορισμός Ως ούρα ορίζεται το σύνολο των ουσιών που αποβάλλονται από τους νεφρούς και διαμέσου των υπολοίπων οργάνων του ουροποιητικού συστήματος αποβάλλονται έξω από το σώμα. Τα ούρα δημιουργούνται από διαδικασίες που συμβαίνουν στο ουροποιητικό σύστημα. Η ουροποίηση περιλαμβάνει την αρχική διήθηση όλων των πλεοναζόντων στο αίμα ουσιών (νερό, γλυκόζη, ηλεκτρολύτες, τοξίνες κ.α.), την επαναπορρόφηση κάποιων εξ' αυτών για τη διατήρηση της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών στο σώμα και την απέκκριση του ούρου ή ούρηση.

3 Γενική εξέταση ούρων Η γενική εξέταση ούρων είναι μία απλή εργαστηριακή εξέταση ενός δείγματος ούρων που μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό  παθήσεων που αφορούν σε πολλά μέρη του σώματος. Πιο συγκεκριμένα για παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος (νεφρά, ουρητήρες, ουροδόχο κύστη, ουρολοιμώξεις), του ήπατος και του σακχαρώδη διαβήτη. Η εξέταση της γενικής ούρων είναι χρήσιμη σε πολλές περιπτώσεις, όπως: • Ως έλεγχος ρουτίνας στο πλαίσιο προληπτικού ελέγχου τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. • Σε συμπτώματα ουρολοίμωξης (δυσουρία, συχνουρία). • Σε αιματουρία. Άτομα με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση νεφρικής νόσου θα πρέπει να κάνουν προληπτικά γενική ούρων με συχνότητα που θα καθορίσει ο ιατρός τους. Ο κίνδυνος αυτός σχετίζεται με: • Ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη. • Υψηλή αρτηριακή πίεση. • Οικογενειακό ιστορικό χρόνιας νεφρικής νόσου. • Ηλικιωμένα άτομα.

4 Σύσταση ούρων Τα ούρα είναι διάλυμα το οποίο αποτελείται από νερό (περίπου 95%), ουρία, ουρικό οξύ, κρεατινίνη, αμμωνία, οξαλικό οξύ, διάφορα άλατα (φωσφορικά, θειικά, χλωριούχα κ.α.) και άλλες οργανικές ή ανόργανες ουσίες, παραπροϊόντα του μεταβολισμού.  Η σύσταση μπορεί να μεταβληθεί λόγω δίαιτας, φυσικής δραστηριότητας ή συναισθηματικής φόρτισης.  Σε περίπτωση ασθένειας, τα ούρα μπορούν να περιέχουν πρωτεΐνες, γλυκόζη, κετόνες, αιμοσφαιρίνες, λιπίδια, κ.ά. 

5 pH και ποσότητα ούρων 
Τo φυσιολογικό pH των ούρων στον άνθρωπο είναι ~6.  Η ποσότητα των ούρων ποικίλει ευρέως ανάλογα με την κατάσταση ενυδάτωσης του οργανισμού, τη δραστηριότητά του, περιβαλλοντικούς παράγοντες, υγεία κ.α. Στον ενήλικο άνθρωπο, η φυσιολογική ποσότητα είναι 1- 2L την ημέρα. Στα παιδιά, η φυσιολογική ποσότητα είναι mL την ημέρα Σημαντικά μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα σημαίνει παθολογική κατάσταση και ορίζεται ως πολλυουρία και ολιγοουρία αντίστοιχα. Συχνοουρία είναι η αύξηση της συχνότητας ούρησης, ενώ κατά την ανουρία έχουμε έλλειψη της ούρησης (<100mL/ημέρα).

6 Γενική εξέταση ούρων Οπτική εξέταση Dipstick test
Γενική ούρων Παράμετρος γενικής εξέτασης ούρων Φυσιολογικές Τιμές Όψη (turbidity) Διαυγής  Χροιά (color) Ωχροκίτρινη-κίτρινη  Οσμή (odor) Ιδιάζουσα  Αντίδραση (pH) Όξινη (5,5-6)  Ίζημα Όχι  Ειδικό βάρος   Λευκοκυτταρική εστεράση Αρνητικό  Νιτρώδη Πρωτεΐνη Αρνητικό ή ίχνη (< 30 mg/dl)  Γλυκόζη Κετόνες Αιμοσφαιρίνη Χολερυθρίνη Ουροχολινογόνο Αρνητικό ή ίχνη (< 0,2 EU/dl ή <1 mg/dl)  Επιθηλιακά κύτταρα 0-4 κ.ο.π.  Ερυθρά αιμοσφαίρια 0-4 κ.o.π.  Πυοσφαίρια Κύλινδροι 0-2 υαλώδεις  Μικρόβια-μύκητες Ουδέν  Κρύσταλλοι Oυδείς παθολογικός κρύσταλλος  Άμορφα άλατα Λίγα  Βλέννη Όχι, Ολίγη  Σταγονίδια λίπους Ουδέν Οπτική εξέταση Dipstick test Φυσιολογικά στα ούρα δεν ανευρίσκονται σάκχαρο, πρωτεΐνη, κετόνες, αιμοσφαιρίνη και χολοχρωστικές. Η παρουσία τους είναι παθολογική. Μικροσκοπική εξέταση Αιματουρία. Η παρουσία ερυθρών αιμοσφαιρίων στα ούρα έχει μεγάλη διαγνωστική σημασία. Μπορεί να σχετίζεται με την ύπαρξη λίθου στα νεφρά, με λοιμώξεις, με όγκους κλπ.. Πυουρία. Η παρουσία πύου συνήθως σχετίζεται με λοιμώξεις του ουροποιητικού. Μικροοργανισμοί. Η παρουσία μικροοργανισμών στα ούρα μπορεί να σχετίζεται με λοίμωξη. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις, όπου τα μικρόβια δεν είναι παθογόνα. Κρύσταλλοι. Σχηματίζονται χημικά στα ούρα  και, αν μεγαλώσουν αρκετά, μπορεί να σχηματίσουν λίθους στο ουροποιητικό.

7 Γενική εξέταση ούρων Φυσικοί χαρακτήρες Χροιά Όψη Οσμή Ίζημα
Ειδικό βάρος Αντίδραση Γενική ούρων Παράμετρος γενικής εξέτασης ούρων Φυσιολογικές Τιμές Όψη (turbidity) Διαυγής  Χροιά (color) Ωχροκίτρινη-κίτρινη  Οσμή (odor) Ιδιάζουσα  Αντίδραση (pH) Όξινη (5,5-6)  Ίζημα Όχι  Ειδικό βάρος   Λευκοκυτταρική εστεράση Αρνητικό  Νιτρώδη Πρωτεΐνη Αρνητικό ή ίχνη (< 30 mg/dl)  Γλυκόζη Κετόνες Αιμοσφαιρίνη Χολερυθρίνη Ουροχολινογόνο Αρνητικό ή ίχνη (< 0,2 EU/dl ή <1 mg/dl)  Επιθηλιακά κύτταρα 0-4 κ.ο.π.  Ερυθρά αιμοσφαίρια 0-4 κ.o.π.  Πυοσφαίρια Κύλινδροι 0-2 υαλώδεις  Μικρόβια-μύκητες Ουδέν  Κρύσταλλοι Oυδείς παθολογικός κρύσταλλος  Άμορφα άλατα Λίγα  Βλέννη Όχι, Ολίγη  Σταγονίδια λίπους Ουδέν Χημικοί χαρακτήρες Χολερυθρίνη Ουροχολινογόνο Νιτρώδη Λευκοκυτταρική εστεράση Αίμα (ερυθρά, αιμοσφαιρίνη, μυοσφαιρίνη) Πρωτεΐνη Γλυκόζη Κετόνες Μικροσκοπικοί χαρακτήρες Επιθηλιακά κύτταρα Πυοσφαίρια Ερυθρά Μικροοργανισμοί Κύλινδροι Κρύσταλλοι Άλατα Βλέννη Σταγονίδια λίπους

8 Η οσμή (odor) τους είναι χαρακτηριστική για τα διάφορα είδη ζώων.
Χρώμα και οσμή ούρων Το χρώμα (color) τους ποικίλει από διαφανές προς κίτρινο έως σκούρο φαιό. Η οσμή (odor) τους είναι χαρακτηριστική για τα διάφορα είδη ζώων.

9 Εξέταση ούρων 24ώρου Συλλογή ούρων 24ώρου
Παράμετρος γενικής εξέτασης ούρων Φυσιολογικές Τιμές pH 4,6-8,0 Ειδικό βάρος Νάτριο 3-6 g/24ωρο Κάλιο 2-3,5 g/24ωρο Χλώριο 6-9 g/24ωρο Ασβέστιο 0,01-0,30 g/24ωρο Φωσφόρος 0,8-2,0 g/24ωρο Ουρία 20-25 g/24ωρο Ουρικό οξύ mg/24ωρο Κρεατινίνη 1-1,6 g/24ωρο Χολερυθρίνη 70 μg/kg ΒΣ Ουροχολινογόνο 0,05-3,5 mg/24ωρο

10 Ειδικό βάρος (specific gravity) ούρων
Η μέτρηση του ειδικού βάρους των ούρων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους της γενικής εξέτασης ούρων, που χρησιμεύει στη διάγνωση παθήσεων του νεφρού. Στα ούρα ο προσδιορισμός του ειδικού βάρους (ΕΒ) εκφράζει την ικανότητα των νεφρών να αραιώνουν και να συμπυκνώνουν τα ούρα και συνήθως έχει τιμές από και κλίμακα μέτρησης από (1000 θεωρείται το ειδικό βάρος του νερού).  Υψηλό ειδικό βάρος σημαίνει πυκνά ούρα ή αλλιώς υπέρτονα (τιμές μεγαλύτερες από 1010) ενώ χαμηλό ειδικό βάρος σημαίνει αραιά ούρα ή αλλιώς υπότονα (με τιμές μικρότερες από 1010). 

11 Ειδικό βάρος (specific gravity) ούρων
Αύξηση ειδικού βάρους ούρων (υπερθενουρία)  Ελαττωμένη λήψη υγρών  Πυρετός, λόγω απώλειας νερού λόγω εφίδρωσης  Ιατρογενείς λόγοι π.χ. λήψη ακτινοσκιερών ουσιών Ελάττωση ειδικού βάρους ούρων (υποσθενουρία)  Νεφρικές νόσοι π.χ. πυελονεφρίτιδα, υδρονέφρωση  Οξεία νεφρική ανεπάρκεια  Υποθερμία  Αυξημένη λήψη υγρών (παρατηρείται σε νευρωσικά άτομα)  Άποιο διαβήτη, οπότε υπάρχει ανεπάρκεια της αντιδιουρητικής ορμόνης  Υπερκαλιαιμία, λόγω μεταβολικών διαταραχών ή χρήσεως διουρητικών, καθαρτικών ή άλλων φαρμάκων

12 Μέτρηση ειδικού βάρους ούρων
Ταινία ούρων Οι ταινίες είναι εμποτισμένες με δείκτη «μπλε της βρωμοθυμόλης» και δίνουν χρωματικές αλλαγές που ποικίλουν από βαθύ μπλε (δείγμα ούρων με μικρή ιοντική συγκέντρωση), σε πράσινο και κιτρινοπράσινο (δείγμα ούρων με αυξημένη ιοντική συγκέντρωση). Ουρινόμετρο Το ουρινόμετρο είναι ένας γυάλινος σωλήνας που στο κάτω μέρος του φέρει συγκολλημένα μεταλλικά σφαιρίδια, ούτως ώστε όταν βυθίζεται στα ούρα, να επιπλέει. Είναι ένα πυκνόμετρο (αραιόμετρο) που φέρει βαθμολογική κλίματα από 1000 μέχρι 1040 ή Η ένδειξη 1000 βρίσκεται στο πάνω μέρος της κλίμακας και αντιστοιχεί στο ειδικό βάρος του αποσταγμένου νερού, που είναι το Η βαθμονόμηση του οργάνου γίνεται με αποσταγμένο νερό σε θερμοκρασία 15oC, οπότε και πρέπει να δείχνει Όταν το ειδικό βάρος των ούρων είναι μικρό, δηλαδή τα ούρα είναι αραιά τότε το ουρινόμετρο βυθίζεται περισσότερο στα ούρα λόγω μικρής άνωσης. Αντιθέτως όταν το ειδικό βάρος είναι μεγάλο τότε βυθίζεται λιγότερο γιατί δέχεται μεγαλύτερη άνωση. Η μέτρηση του ειδικού βάρους γίνεται σε ογκομετρικό κύλινδρο των 50 ml. By Πέτρος Καρκαλούσος - ΤΕΙ Αθηνών, Αναφορά,

13 Μέτρηση ειδικού βάρους ούρων
Διαθλασίμετρο Πρόκειται για την καλύτερη μέθοδο προσδιορισμού του ΕΒ των ούρων που γίνεται με ειδικά οπτικά ή ηλεκτρικά όργανα τα διαθλασίμετρα. Τα διαθλασίμετρα προσδιορίζουν το ΕΒ συγκρίνοντας την διάθλαση των ούρων με την διάθλαση του αέρα. Όταν μια ακτίνα φωτός διαδίδεται μέσα σε ένα διαφανές μέσο (ούρα) και συναντήσει τη διαχωριστική επιφάνεια ενός άλλου διαφανούς μέσου, τότε ένα μέρος της διαθλάται και ένα μέρος ανακλάται. Η διαθλώμενη ακτίνα δεν συνεχίζει την πορεία της προσπίπτουσας αλλά αλλάζει πορεία. Πρακτικά, τα διαθλασίμετρα μετρούν τη μείωση της ταχύτητας του φωτός καθώς περνάει μέσα από ένα υγρό μέσο.

14 Διορθώσεις Ε.Β ούρων Θερμοκρασία ούρων. Θερμοκρασία > 20 °C: για κάθε 3o C προσθέτουμε μια μονάδα EB. Θερμοκρασία < 20 °C: για κάθε 3o C αφαιρούμε μια μονάδα EB. Γλυκόζη ούρων. Για κάθε 1 g/1000 mL αφαιρούμε 4 μονάδες EB. Λεύκωμα ούρων. Για κάθε 1 g/1000 mL αφαιρούμε 3 μονάδες EB. pH των ούρων. pH ≤ 5. Το ειδικό βάρος των ούρων αυξάνεται. pH ≥ 8. Το ειδικό βάρος των ούρων μειώνεται. Για τιμές pH > 6,5 η τιμή του ΕΒ στην ταινία των ούρων αυξάνεται κατά 5 μονάδες.

15 Ωσμωμοριακότητα ούρων
Η ωσμωμοριακότητα (ωσμωτικότητα, osmolality) των ούρων μετρά τον αριθμό των οσμωτικά ενεργών σωματιδίων στην ούρα, ή αλλιώς τη συγκέντρωση των ούρων. Αυτό με τη σειρά του, αντικατοπτρίζει την ικανότητα των νεφρών να συμπυκνώνουν τα ούρα Ώσμωση καλείται η μετακίνηση Η2Ο διαμέσου της κυτταρικής μεμβράνης, λόγω διαφοράς στη συγκέντρωση διαλυτών ουσιών που δεν μπορεί να περάσουν την κυτταρική μεμβράνη . Η πίεση η οποία αντιτίθεται στην ωσμωτική διακίνηση του ύδατος από το ένα διαμέρισμα στο άλλο ονομάζεται Ωσμωτική Πίεση. Οι κύριοι καθοριστικοί παράγοντες της Posm είναι το Na+ και τα ανιόντα που το συνοδεύουν (κατά κύριο λόγο το Cl- και τα HCO3 -), η γλυκόζη και η ουρία. Φ.Τ: mOsm/Kg

16 pH ούρων Μείωση pH σε παθολογικές καταστάσεις
• Οξέωση μεταβολική ή αναπνευστική • Διαβητική οξέωση • Δηλητηρίαση με οινόπνευμα • Ασιτία • Βαριά διάρροια • Εμπύρετα νοσήματα Aύξηση pH σε παθολογικές καταστάσεις • Αλκάλωση αναπνευστική ή μεταβολική • Αλκάλωση λόγω λήψεως διουρητικών • Πρωτοπαθής υπεραλδοστερινισμός • Νόσος Cushing • Ουρολοίμωξη με πρωτέα • Σύνδρομο Falconi • Απώλεια καλίου

17 Μέτρηση pH ούρων Το pH των ούρων στο εργαστήριο μπορεί να μετρηθεί:

18 Γενική εξέταση ούρων- Αυξημένα επίπεδα πρωτεϊνών
Γενική εξέταση ούρων- Αυξημένα επίπεδα πρωτεϊνών Ελαφρώς αυξημένα επίπεδα πρωτεΐνης:  Υπερβολική ζέστη ή κρύο  Πυρετός  Φυσική ή συναισθηματική φόρτιση  Έντονη φυσική δραστηριότητα Αρκετά αυξημένα επίπεδα πρωτεΐνης:  Διαβήτης  Καρδιακά νοσήματα  Υπέρταση  Λύκος  Λευχαιμία  Δρεπανοκυτταρική αναιμία  Ρευματοειδής αρθρίτιδα

19 Κύλινδροι ούρων Οι κύλινδροι ούρων είναι κυλινδρικά σωμάτια με παράλληλες πλευρές, που σχηματίζονται από πρωτεΐνες που καθιζάνουν μέσα στον αυλό των νεφρικών σωληναρίων, από όπου παίρνουν και το σχήμα τους. Έτσι οι κύλινδροι αποτελούν το εκμαγείο των ουροφόρων σωληναρίων μέσα στον αυλό των οποίων σχηματίζονται. Ο προσδιορισμός των κυλίνδρων πρωτεΐνης στα ούρα είναι μία από τις παραμέτρους της γενικής εξέτασης ούρων και γίνεται με την μικροσκοπική παρατήρηση του ιζήματος τους.  Οι κύλινδροι σχηματίζονται από ένα ομοιογενές υλικό, την μυκοπρωτεΐνη Tamm-Horsfall. Στο υλικό αυτό μπορούν να ενσωματωθούν διάφορα επιπλέον στοιχεία, όπως ερυθρά αιμοσφαίρια, πυοσφαίρια και επιθηλιακά κύτταρα, τα οποία υπάρχουν μέσα στον αυλό του νεφρικού σωληναρίου. Οι κύλινδροι διατηρούνται μόνο σε όξινο pH για αυτό και παρατηρούνται μικροσκοπικά μόνο σε πρόσφατα ούρα. Σε παλαιά ούρα, λόγω της αλκαλοποίησης, οι κύλινδροι καταστρέφονται. Οι κύλινδροι μπορεί να είναι υαλώδεις, υαλοκοκκώδεις, κοκκώδεις, επιθηλιακοί και αιμορραγικοί. 

20 Κρύσταλλοι ούρων Όξινα ούρα Κρύσταλλοι ουρικού οξέος
Κρύσταλλοι οξαλικού ασβεστίου Κρύσταλλοι κυστίνης Κρύσταλλοι τυροσίνης Κρύσταλλοι λευκίνης Αλκαλικά ούρα Κρύσταλλοι φωσφορικού διασβεστίου Κρύσταλλοι ουρικού αμμωνίου Κρύσταλλοι εναμμώνιου φωσφορικού μαγνησίου Στα φυσιολογικά ούρα ανευρίσκονται διάφοροι κρύσταλλοι που δεν αντανακλούν, συνήθως, σε νεφρικές παθήσεις, αλλά μπορεί να σημαίνουν και ουρολιθίαση. Η παρουσία κρυστάλλων κυστίνης είναι παθολογικό εύρημα και σημαίνει βλάβη του νεφρού (κυστινουρία).

21 Λήψη ούρων  Τα ούρα πρέπει να συλλέγονται σε καθαρό ουροδοχείο και χρειάζεται μία μικρή ποσότητα περίπου 20mL. Επίσης, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο φρέσκα.  Η ποιότητα της μικροβιολογικής εξέτασης εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την τήρηση των κανόνων σωστής λήψης και αποστολής των ούρων στο εργαστήριο.  Για τη μικροβιολογική εξέταση προτιμούνται τα πρώτα πρωινά ούρα, που είναι πυκνά.  Η λήψη γίνεται από το μέσο ρεύμα της ούρησης.  Η προετοιμασία είναι διαφορετική για τις περιπτώσεις ανδρών, γυναικών και βρεφών.

22 Λήψη ούρων Το ουροποιητικό σύστημα είναι ανοικτό στο περιβάλλον. Παρά την επαφή του με το εξωτερικό περιβάλλον, και εκτός από τελικό τμήμα της ουρήθρας, σε φυσιολογική κατάσταση , είναι στείρο. Τα ούρα επιμολύνονται εύκολα κατά την έξοδό τους από την ουρήθρα και το περίνεο. Επιπλέον αποτελούν αρκετά καλό θρεπτικό υλικό για την ανάπτυξη πολλών βακτηρίων. Κατά συνέπεια απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη διάκριση επιμόλυνσης – λοίμωξης. Η αποφυγή διαγνωστικού σφάλματος, λόγω επιμόλυνσης, στηρίζεται αφενός στη σωστή αξιολόγηση της μικροβιολογικής εξέτασης των ούρων, και αφετέρου στη σωστή λήψη και αποστολή των ούρων στο εργαστήριο.