ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

Παρουσίαση με θέμα: "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

2 Ο κόσμος σήμερα Κράτος κυρίαρχη πολιτική οντότητα.
Οικονομικές συναλλαγές μεταξύ πολιτών ιδίου κράτους αλλά και μεταξύ πολιτών διαφορετικών κρατών. Όγκος διεθνών συναλλαγών έχει αυξηθεί. Τι είδους δυνάμεις σπρώχνουν την τάση για διεθνοποίηση συναλλαγών; Είναι οι διεθνείς συναλλαγές διαφορετικές από αυτές που γίνονται μέσα σε μία χώρα; Πώς επηρεάζουν οι διεθνείς συναλλαγές την ανάπτυξη και την πολιτική ενός κράτους;

3 Μορφή διεθνών συναλλαγών
Χιλιάδες αγαθά και συναλλαγές Χρειαζόμαστε υποδείγματα και τρόπο σκέψης για τα ερωτήματα της διεθνούς οικονομικής Παλιός κλάδος οικονομικής επιστήμης Ξεχωριστό πεδίο μελέτης

4 Περίγραμμα Τι πραγματεύεται η διεθνής οικονομική; Αιτίες του εμπορίου
Τα οφέλη από το εμπόριο Συγκριτικό πλεονέκτημα και δομή του εμπορίου Κρατική πολιτική και εμπόριο Διεθνή χρηματοπιστωτικά θέματα Διεθνές εμπόριο και διεθνείς συναλλαγές 1-4

5 Τι πραγματεύεται η διεθνής οικονομική;
Η διεθνής οικονομική εξετάζει την αλληλεπίδραση των χωρών, μέσω του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, των χρηματικών ροών και των επενδύσεων. Η διεθνής οικονομική έχει μακρά ιστορία, αλλά ποτέ η μελέτη των διεθνών οικονομικών σχέσεων δεν ήταν τόσο σημαντική όσο είναι σήμερα. Οι εθνικές οικονομίες είναι πιο στενά από ποτέ συνδεδεμένες μεταξύ τους μέσω του διεθνούς εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, των διεθνών ροών χρήματος και των διεθνών επενδύσεων. 1-5

6

7 Εξαγωγές και εισαγωγές ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος των HΠA
1-7

8

9 Εισαγωγές-Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών
(δις ευρώ, σταθερές τιμές 2005)

10

11

12

13 Καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό % του ΑΕΠ
Καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό % του ΑΕΠ Ευρω-ζώνη Ελλά-δα Ισπα-νία Πορτογα-λία Ιρλαν-δία Γερμα-νία Ολλαν-δία Φινλαν-δία 2000 0,7 -19,4 -6,3 -12,0 26,3 3,0 5,7 11,1 2001 1,5 -18,4 -5,6 -11,2 26,4 4,8 6,0 9,8 2002 2,2 -19,2 -5 -9,7 27,2 6,4 6,7 9,1 2003 1,8 -17,9 -5,1 -8,1 23,3 6,1 6,5 7,5 2004 1,7 -17,4 -9,5 21,1 7,0 7,2 2005 1,1 -16,3 -7,5 -10,3 17,4 7,1 7,9 4,7 2006 -17,1 -8,4 -10,1 14,2 7,7 5,2 2007 1,0 -17,7 -8,6 10,4 8,2 8,0 5,1 2008 0,4 -16,6 -7,9 -12,1 13,1 7,3 7,4 3,7 2009 -14,0 -4,2 -10,0 20,0 5,6 6,6 2,3 2010* 0,8 -3,8 -9,6 23,1 5,5 8,3 1,9 2011* -11,0 -3,3 -9,1 23,6 8,5 1,3 -6,6 20,8 6,8 0,9 -12,3 9,6 22,2 7,8 2,0

14

15

16

17 Μελέτη των διεθνών συναλλαγών
Σημαντική διότι: Μελετάμε τις διεθνείς ανισορροπίες στις οικονομικές σχέσεις →κρίση ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ →κρίση μεταδόθηκε στις χώρες της Ευρώπης και της Ασίας μέσω των τοξικών παραγώγων → τραπεζική κρίση, κρίση χρέους, → οικονομική κρίση στον πραγματικό τομέα

18 Καθαρές Εξαγωγές ( % Παγκόσμιου ΑΕΠ)

19 Ποιος συναλλάσσεται με ποιον;
Οι 5 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ το 2005 ήταν ο Καναδάς, η Κίνα, το Μεξικό, η Ιαπωνία και η Γερμανία. Η συνολική αξία των εισαγωγών από και των εξαγωγών προς τον Καναδά το 2005 ανήλθε σε $500 δισ. περίπου. Οι 10 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 56% της αξίας του εμπορίου των ΗΠΑ το 2005.

20 Σχ. 2-1 Συνολικό εμπόριο των ΗΠΑ με τους κύριους εμπορικούς τους εταίρους, 2006
Source: U.S. Department of Commerce

21 Το μέγεθος μετράει: το υπόδειγμα βαρύτητας
3 από τους 10 μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ το 2005 ήταν οι 3 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία. Αυτές οι χώρες έχουν το υψηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στην Ευρώπη Γιατί οι ΗΠΑ έχουν τόσο έντονες συναλλαγές με τις συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες και όχι με κάποιες άλλες;

22 Το μέγεθος μετράει: το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια)
Στην πραγματικότητα, το μέγεθος μιας οικονομίας συνδέεται άμεσα με τον όγκο των εξαγωγών και εισαγωγών της. Οι μεγαλύτερες οικονομίες παράγουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να έχουν περισσότερα να πωλήσουν στη διεθνή αγορά Οι μεγαλύτερες οικονομίες έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από τα αγαθά και τις υπηρεσίες που πωλούν, με αποτέλεσμα οι πολίτες τους να έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερες εισαγωγές.

23 Σχ. 2-2 Το μέγεθος των ευρωπαϊκών οικονομιών και η αξία του εμπορίου τους με τις ΗΠΑ
Source: U.S. Department of Commerce, European Commission

24 Το υπόδειγμα βαρύτητας
Λοιποί παράγοντες που επηρεάζουν το εμπόριο (πέρα από το μέγεθος): Η απόσταση ανάμεσα στις αγορές επηρεάζει το κόστος μεταφορών και συνακόλουθα το κόστος των εισαγωγών και των εξαγωγών. Η απόσταση, επίσης, μπορεί να επηρεάζει την προσωπική επαφή και την επικοινωνία, που επηρεάζουν το εμπόριο. Πολιτισμική συγγένεια: Αν δύο χώρες συνδέονται πολιτισμικά είναι πιθανόν να έχουν και ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς μεταξύ τους. (ΗΠΑ-Ιρλανδία) Γεωγραφία: Τα θαλάσσια λιμάνια και η απουσία ορεινών όγκων διευκολύνουν τις μεταφορές και το εμπόριο. (Βέλγιο, Ολλανδία)

25 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια)
Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Οι επιχειρήσεις που έχουν επεκταθεί σε πολλές διαφορετικές χώρες διενεργούν πολλές εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών μεταξύ των εταιρειών τους. Σύνορα: τα σύνορα μεταξύ χωρών απαιτούν χρονοβόρες τυπικές διαδικασίες και πιθανόν χρηματικό κόστος, όπως οι δασμοί, μετατροπή σε άλλο νόμισμα... (Ε.Ε.)

26 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια)
Στη βασική του μορφή, το υπόδειγμα βαρύτητας θεωρεί ότι μόνο το μέγεθος και η απόσταση είναι σημαντικά για το εμπόριο, σύμφωνα με την ακόλουθη σχέση: Tij = A x Yi x Yj /Dij όπου Tij η αξία του εμπορίου ανάμεσα στη χώρα i και τη χώρα j A μια σταθερά Yi το ΑΕΠ της χώρας i Yj το ΑΕΠ της χώρας j Dij η απόσταση ανάμεσα στη χώρα i και τη χώρα j

27 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια)
Σε μια λίγο πιο γενική μορφή, εκτιμάται συνήθως το υπόδειγμα βαρύτητας: Tij = A x Yia x Yjb /Dijc όπου a, b, and c επιτρέπεται να διαφέρουν από το 1. Ίσως παραδόξως, το υπόδειγμα βαρύτητας προβλέπει με αρκετή ακρίβεια τις πραγματικές εμπορικές ροές, όπως φαίνεται και στο προηγούμενο σχήμα που εμφανίζει τις εμπορικές ροές ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ.

28 Απόσταση και σύνορα Εκτιμήσεις με βάση το υπόδειγμα της βαρύτητας για την επίδραση της απόστασης δείχνουν ότι μια αύξηση της απόστασης που χωρίζει δύο χώρες κατά 1% περιορίζει το μεταξύ τους εμπόριο από 0,7% μέχρι 1%. Εκτός από την απόσταση, τα σύνορα αυξάνουν το κόστος και τον χρόνο των εμπορικών συναλλαγών. Οι διακρατικές εμπορικές συμφωνίες έχουν ως στόχο τον περιορισμό των τυπικών διαδικασιών και των δασμών που απαιτούνται για τη διάσχιση των συνόρων, με αποτέλεσμα να αυξάνουν το εμπόριο.

29 Απόσταση και σύνορα (συνέχεια)
Οι ΗΠΑ υπέγραψαν το 1994 με το Μεξικό και τον Καναδά τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA). Λόγω της NAFTA και της γεωγραφικής εγγύτητας, ο όγκος του εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους δύο γείτονές τους είναι μεγαλύτερος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με τον όγκο του εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

30 Σχ. 2-3: Οικονομικό μέγεθος και εμπόριο με τις ΗΠΑ
Σχ. 2-3: Οικονομικό μέγεθος και εμπόριο με τις ΗΠΑ Source: U.S. Deparment of Commerce, European Commission

31 Έχει γίνει ο κόσμος μικρότερος;
Η αρνητική επίδραση της απόστασης στο εμπόριο είναι σημαντική σύμφωνα με τα υποδείγματα βαρύτητας, αλλά αμβλύνεται διαχρονικά, λόγω της προόδου των μεταφορών και των επικοινωνιών. Οι τροχοί, τα πλοία, οι πυξίδες, οι σιδηρόδρομοι, ο τηλέγραφος, η ατμοκίνηση, τα αυτοκίνητα, τα τηλέφωνα, τα αεροπλάνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα τηλεομοιοτυπικά μηχανήματα, το διαδίκτυο, οι οπτικές ίνες, τα PDAs (personal digital assistance) και οι δορυφόροι GPS … είναι τεχνολογίες που έχουν αυξήσει το εμπόριο. Αλλά η ιστορία έχει δείξει ότι πολιτικοί παράγοντες, όπως οι πόλεμοι, μπορούν να αλλάξουν τα εμπορικά πρότυπα πολύ περισσότερο από τις καινοτομίες στις μεταφορές και τις επικοινωνίες.

32 Έχει γίνει ο κόσμος μικρότερος; (συνέχεια)
Δύο κύματα παγκοσμιοποίησης 1840–1914: οι οικονομίες στηρίζονταν στην ατμοκίνηση, τους σιδηρόδρομους, τον τηλέγραφο και τα τηλέφωνα. Η παγκοσμιοποίηση διακόπηκε και αναστράφηκε από τους πολέμους και την ύφεση. 1945–σήμερα: οι οικονομίες στηρίζονται στα τηλέφωνα, τα αεροπλάνα, τους Η/Υ, το διαδίκτυο, τις οπτικές ίνες, τα PDAs και τους δορυφόρους GPS.

33 Η μεταβαλλόμενη δομή του παγκόσμιου εμπορίου
Ποια η σύνθεση του παγκόσμιου εμπορίου σήμερα και πώς έχει μεταβληθεί σε σχέση με το παρελθόν; Σήμερα, ο μεγαλύτερος όγκος εμπορίου αφορά σε μεταποιημένα αγαθά, όπως αυτοκίνητα, υπολογιστές, ενδύματα και μηχανήματα. Οι υπηρεσίες, όπως η ναυτιλία, οι ασφάλειες, οι δικηγορικές αμοιβές και οι τουριστικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν το 20% του εμπορίου. Τα ορυκτά προϊόντα (όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας και ο χαλκός) και τα αγροτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν ένα σχετικά μικρό μέρος του εμπορίου.

34 Σχ. 2-6: Η σύνθεση του διεθνούς εμπορίου, 2005
Source: World Trade Organization

35 Η μεταβαλλόμενη δομή του παγκόσμιου εμπορίου (συνέχεια)
Στο παρελθόν ένα μεγάλο μέρος του όγκου του εμπορίου προερχόταν από τα αγροτικά και τα ορυκτά προϊόντα. Το 1910, η Βρετανία εισήγε κυρίως αγροτικά και ορυκτά προϊόντα, αλλά τα μεταποιημένα αγαθά αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών. Το 1910, οι ΗΠΑ εισήγαν και εξήγαν κυρίως αγροτικά και ορυκτά προϊόντα. Το 2002, τα μεταποιημένα αγαθά αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών και εξαγωγών και των δύο χωρών.

36 Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό (outsourcing)
Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό έχουμε όταν μια επιχείρηση παροχής υπηρεσιών μεταφέρει τις λειτουργίες της στο εξωτερικό. Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό εμφανίζεται σε υπηρεσίες που μπορούν να διεκπεραιωθούν και να μεταβιβασθούν ηλεκτρονικά. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση μπορεί να μεταφέρει το κέντρο εξυπηρέτησης των πελατών της, οι τηλεφωνικές κλήσεις των οποίων μπορούν να μεταβιβασθούν ηλεκτρονικά στο εξωτερικό.

37 Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό
Η μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό δεν έχει σήμερα σημαντικό μερίδιο στο διεθνές εμπόριο, αλλά το 19% περίπου των θέσεων απασχόλησης στις υπηρεσίες είναι «εμπορεύσιμες» και, κατά συνέπεια, υπάρχει η πιθανότητα μεταφοράς τους στο εξωτερικό. Συγκριτικά, περίπου το 12% των θέσεων απασχόλησης στη μεταποίηση είναι «εμπορεύσιμες» και, κατά συνέπεια, υπάρχει η πιθανότητα μεταφοράς τους στο εξωτερικό. Ωστόσο, οι περισσότερες θέσεις απασχόλησης είναι «μη εμπορεύσιμες», διότι πρέπει να βρίσκονται κοντά στον πελάτη.

38 Περίληψη Οι 5 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ είναι ο Καναδάς, η Κίνα, το Μεξικό, η Ιαπωνία και η Γερμανία. Το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού εμπορίου ανάμεσα στην ΕΕ και τις ΗΠΑ διενεργείται με τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ. Σύμφωνα με το υπόδειγμα βαρύτητας, ο όγκος του εμπορίου συνδέεται θετικά με το ΑΕΠ κάθε εμπορικού εταίρου και συνδέεται αρνητικά με τη μεταξύ τους απόσταση.

39 Περίληψη (συνέχεια) Εκτός από το μέγεθος και την απόσταση, η κουλτούρα, η γεωγραφία, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα εθνικά σύνορα επηρεάζουν το εμπόριο. Οι σύγχρονες μεταφορές και επικοινωνίες έχουν αυξήσει το εμπόριο, αλλά ιστορικά η επίδραση των πολιτικών παραγόντων στο εμπόριο είναι μεγαλύτερη. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου αφορά μεταποιημένα αγαθά, ενώ στο παρελθόν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου αφορούσε αγροτικά και ορυκτά προϊόντα.

40 Θέματα Διεθνούς Οικονομικής:
Πρότυπα εμπορίου (θεωρίες-υποδείγματα) Οφέλη από το εμπόριο Όγκος εμπορίου Οικονομική πολιτική Ισοζύγιο πληρωμών Νομισματικά θέματα Κινητικότητα εργασίας Κινητικότητα κεφαλαίου

41 Οφέλη από το εμπόριο Εξειδίκευση παραγωγής Αύξηση παγκόσμιας παραγωγής
Μεγαλύτερη κατανάλωση Οικονομική μεγέθυνση Ανάπτυξη Διάχυση τεχνολογίας Αύξηση του βιοτικού επιπέδου

42 Πρότυπα εμπορίου (θεωρίες)
Ποιοι παράγοντες καθορίζουν τις ροές αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ χωρών Σχετική παραγωγικότητα εργασίας Σχετική αφθονία παραγωγικών πόρων Διαθεσιμότητα παραγωγικών πόρων Τεχνολογία, κεφάλαιο, εργασία

43 Όγκος εμπορίου Ελεύθερο εμπόριο
(επιχειρήματα υπέρ: βελτίωση ανταγωνιστικότητας, αύξηση ευημερίας…) προστασία (επιχειρήματα: ανάπτυξη βιομηχανίας, προστασία συγκεκριμένων κλάδων στρατηγικής σημασίας για την χώρα…)

44 Συντονισμός πολιτικών
Διεθνείς διαπραγματεύσεις G.A.T.T. (General Agreement on Tariffs and Trade) Π.Ο.Ε. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (W.T.O. World Trade Organization) Παγκοσμιοποίηση – κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης Οικονομικές ενώσεις

45 Συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου / ευρώ

46 Διεθνής Οικονομική: αποτελείται από δύο ενότητες
πραγματικός τομέας της οικονομίας: Θεωρία και Πολιτική Διεθνούς Εμπορίου Νομισματική πλευρά των συναλλαγών: Διεθνής Μακροοικονομική, Διεθνής Χρηματοοικονομική, Διεθνή Νομισματικά.