Лабораториски пресметки

Παρουσίαση με θέμα: "Лабораториски пресметки"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Лабораториски пресметки
Аспекти на решавање на пресметковни проблеми Доц. Д-р Маја Симоноска Црцаревска Институт за фармацевтска технологија

2 Лаб. пресметки Потребни ни се за подготовка на реагенси, р-ри, разредување на р-ри, пакување и дозирање. Грешките можат да наштетат на пациентот и/или да прикажат погрешни резултати!!!! Критичен сегмент во обезбедувањето на добрата лаб. практика. Лаб. пресметки се едноставни за разбирање. Прецизноста е НАЈЗНАЧАЈНА!!! Во секојдневната практика е потребно да имаме знаења за: Примена на метричкиот систем Дози и пресметки за дозирање Тоничност Пресметки на концентрација Пресметки за дилуција

3 Кратки деф. на некои препарати со цел да продолжиме со лаб. пресметки
Раствори се течни препарати кои соджат една или повеќе супст. р-рени во соодветен растворувач. Супст. која се раствара се нарекува СОЛВЕНДУМ а растворувачот СОЛВЕНС. Прашоци се цврсти препарати составени од цврсти, слободни, суви честички, со различен степен на иситнетост, кои соджат една или повеќе супстанции. Суспензии се дисперзни системи кои содржат практично нерастворлив прашок диспергиран/суспендиран вo течност. Таблети се цврсти еднодозни препарати кои содржат една или повеќе активни супст. изработени со компресија на прашок или гранули.

4 Меѓународен систем на единици (SI)

5 Маса и зафатнина/волумен
Маса –основна SI единица - kg за квантифицирање, одмерување на масата, се користат различен тип на ваги. Со вагање може да се одмерува маса на цврсти и полуцврсти супстанции, но и на течности. Идентичност на вредноста на масата и зафатнината имаме само кај водата (зошто???). 1g дестилирана вода = 1ml дестилирана вода на 20  С ρ=m/V

6 Практични мерки за приближно одмерување на маса

7 Изразување на маса - грами (g)
kg g g 1 mg g μg g ng g pg g Најчесто се користат при изразување на конц. на лек во крвта или за супст. присутни во многу мали количини, а не за доза.

8 Изразување на маса грами (g)
Пресметајте –брзо и точно … 12.5g = _____ mg 0.25mg = _____ μg 40mg = ______ g 0.06g = ______ μg 7,500 pg = _____ μg

9 Изразување на маса, грами (g)
Одговори 12.5g = 12,500 mg 0.25mg = 250 μg 40mg = 0.04 g 0.06g = 60mg = 60,000 μg 7,500 pg = 7.5 ng = μg надолу една единица, x1,000 надолу една единица, x1,000 нагоре една единица, ¸ 1,000 надолу две единици, x 1,000,000 нагоре две единици, ¸ 1,000,000

10 Маса и зафатнина/волумен
Зафатнина/волумен –изведена SI единица m3 или L за квантификување, одмерување на волуменот според количината што се мери се користат:

11 Стандардната капалка (Ph. Eur
При употреба на стандардната капалка за одмерување на течни супст. треба да знаеме дека РАЗНИ ТЕЧНОСТИ ИМААТ РАЗЛИЧЕН БР. НА КАПКИ (gtt) na 20  С.

12 Однос и пропорција Една Парацетамол табл. содржи 500 mg на активна супстанција Колку g на а.с.се потребни за подготовка на 40 tabl.? 1 tаbl 500 mg = 0.5 g paracetamol 40 tаbl X g paracetamol X = 0.5 gx40tbl/1tbl= 20 g paracetamol Колку ml на тетрациклин суспензија, која содржи 250 mg на тетрациклин во секои 5 ml (250 мг/5мл) треба да се дадат на пациент на кој му е препиша доза од 150 mg? 250 mg 5 ml suspension 150 mg X ml suspension X = 150 x 5/ 250 = 3 ml suspension Или: 250 mg/ 5 ml = 150 mg / X ml 250 (X) = 5 (150) X = 750/250 X = 3 ml suspension

13 Пример на Rp/ кој бара пресметки пред подготовка на препаратот
Пресметка KMnO4 q.s. Dist. Water ad 120 ml Mf 1:5000 Sol. Потребно е да се подготви воден р-р на калиум перманганат Количината/волуменот на финалниот р-р е 120 ml Р-рот треба да има концентрација еквивалентна на 1 g/ 5000 ml 1 g ………………………………… 5000 ml x g………………………………… ml ………………………………………………………. x = 120 x 1/5000 x = g x = 24 mg Или : 1 g/ 5000 ml = x g / 120 ml 5000 (x) = 1 (120) X = 120/5000

14 Задачи Доколку 500 ml р-р содржат 500 мg на а.с., колку g од а.с. се потребни за подготовка на 5 L од р-рот? 3 дози на сируп содржати 7.5 mg а.с. Со колку дози пациентот ќе прими 80 mg на а.с.? Доколку 10 ml р-р содржат 500 µg на а.с., колку g од а.с. се потребни за подготовка на 100 ml од р-рот?

15 Намалување и зголемување на рецептурата
Вообичаено е потребно да се намали или зголеми количината на Официнелната проскрипција/рецептура со цел да се задоволат потребите на пациентот или анализата. Кол. на поединечните компоненти најчесто е изразена во грами (g), независно дали се работи за течна или цврста супстанција. Доколку се употребуваат др. единици истите мора да бидат прецизирани (пр. mg, ml, gtt).

16 Намалување и зголемување на проскрипцијата - метод на пропорција - метод на конверзија
X = кол.(маса/вол.) на секој инградиент според потребната количина Или можеме да го пресметаме факторот на конверзија

17 Употреби го намалувањето на проскрипцијата или факторот на конверзија во проскрипцијата
Пр. Пример: Според проскрипцијата пресметајте која количина од секоја супст. е потребна за подготовка на 120 ml Cocoa Syrup.

18

19 Формули кои ги специфицираат пропорционалните делови – Пресметки за кол. на делови на инградиенти за 1000 g препарат Инградиенти делови Кол. за 1000 g Coal tar 5 дела x = g coal tar Zinc oxide 10 дела X = g Zinc oxide Hydrophilic ointment 50 дела X = g Hydrophilic ointment Вкупен бр. делови (изразени во маса) 65

20 Пресметајте ги потребните количини (од проскрипцијата пресметајте ги количините потребни за подготовка на 500g прашок) Ingredients делови Количина за 500 g Boric acid 5 Starch 20 Talc 50

21 Зголемување на рецептурата
Rp За 10 ml препарат Подгответе 250 ml Light caolin 2 g 50 g Light magnesium trisilicate 0.5 g 12.5 g Sodium bicarbonate Pepermint emulsion 0.25 ml 6.25 ml Conc.chloroform double strength 5 ml 125 ml Distilled water Ad 10 ml Ad 250 ml

22 Намалување на рецептурата
Rp 1000ml За 100 ml Codeine phosphate 3 g 0.3 g Tartarazine compound 10 ml 1.0 ml Solution benzoic acid 20 ml 2.0 ml Chloroform spirit Distilled water 2 ml Lemon syrup 200 ml 20.0 ml Syrup BP to 1000 ml 100 ml

23 Изразување на концентрација на р-ри
Конц. на некоја супст. во р-р најчесто се изразува преку: Маса/волумен пр. mg/100ml Молска концентрација - кол. на супстанција на даден волумен (n/V) Удел %(m/v) %(v/v) %(m/m) Преку однос на компонентите во финалниот р-р пр. 1:500 значи 1 g супст. во 500 ml финален р-р Преку однос на компонентите пр. 1+9 значи 1 g супст. и 9 g р-рувач ppm

24 Изразување на концентрација на р-ри (1) Проценти (%)
Изразување на концентрација на р-ри (1) Проценти (%) Процент “ во 100” Или делови во 100 Најчесто се користат Масено/волуменски (М/V) Волуменско/волуменски (V/V) Масено/масени (М/М) Масено/волуменска конц. – бр. на гр. на супст. растворени во 100 мл р-р (М/В %) или теж/вол. %.

25 Дефиниција за процент % м/v % м/м % v/v
Масено/волуменска конц. – бр. на гр. на супст. растворени во 100 мл р-р (М/В %) или теж/вол. %. Масено/масена конц. – бр. на гр на супст. растворени во 100 гр на р-р (М/М %) или само %. Волуменско/волуменска конц. – бр. на мл. на супстанција растворени во 100 мл р-р (В/В %) или вол. %. Доколку во проскрипцијата се наведени само %, ПОДРАЗБИРАМЕ ТЕЖИНСКИ ПРОЦЕНТИ (% m/m)

26 ЗАПАМТЕТЕ ДЕКА 1% НЕ Е 1g НА СОЛВЕНДУМ ВО 100 ML НА СОЛВЕНС
Пресметка на проценти 1% - 1 дел во 100 ml р-р - 1 g на солвендум во доволна кол. Солвенс за да се подготват 100 ml препарат 1 : 400 1 X 100 %/ 400 = 0.25% 2 : 2500 ? Пресметајте!!! ЗАПАМТЕТЕ ДЕКА 1% НЕ Е 1g НА СОЛВЕНДУМ ВО 100 ML НА СОЛВЕНС 1 : 1000 1 X 100 %/1000 = 0.1% 4 : ?

27 m/v % = g per 100ml 5g/L = 0.5g/100ml = 0.5%(m/v)
Во 1500 ml = 0.9 x 1500 ml /100 = 13.5 g Одговор: 0.9% g на NaCl во 100 ml р-р Во 100 ml; содржани се 0.9 g NaCl Во1500 ml; содржани се ???? g NaCl 13.5 g NaCl треба комплетно да се р-рат во мал дел на водата, а потоа се дополнува до пропишаниот волумен (1500 ml) 5g/L = 0.5g/100ml = 0.5%(m/v) 35mg/L = 0.035g/L = g/100ml = %(m/v)

28 Пример Колку g на калиум перманганат се потребни за подготовка на следната проскрипција Rp/ Potassium permanganate % Purified water ad ml Sig. As directed 0.02 g ……………………………………………….100 ml x g ………………………………………………..250 ml …………………………………………………………… x = 0.05 g Или: Колку g на декстроза се потребни за подготовка на 4200 ml на 5% р-р на декстроза Одговор: 210 g

29 v/v % = ml per 100ml Обично се користи при мешање на течности.
Пр. 50ml на етанол да се разредат до 1L со вода. Која е конц. на финалниот р-р во %? 50ml ethanol/L = 5ml/100ml = 5% (v/v) 4 ml на супстанција се користи за подготовка на 250 ml на р-р. Која е конц. на супст. во р-рот во %v/v 250 ml р-р…………………………………….4 ml 100 ml р-р……………………………………….x ………………………………………………………………. X = 1.6% v/v

30 %v/v Колку ml на течен фенол се потребни за следнава проскрипција: Rx
Liquefied phenol % Calamine Lotion ml Sig. За надворешна примена

31 % m/m = g per 100g Колку g на супст. е потребно за да се подготви 240 g на 5% (m/m) р-р во вода? 100 g …………………………………… 5 g 240 g……………………………………. X ………………………………………………….. X = 12 g Доколку 1.5 kg на воден р-р соджи 75 g на супст., која е конц. на р-рот изразена во %? Доколку во проскрипцијата се наведени само %, ПОДРАЗБИРАМЕ ТЕЖИНСКИ ПРОЦЕНТИ (% m/m). ИСКЛУЧОК: Кога се изразува конц. на етанол во смеса со вода, под % СЕ ПОДРАЗБИРА ВОЛУМЕНСКИ ПРОЦЕНТ (% v/v).

32 Употреба на процентите
% се користи да го прикаже степенот на толеранција на онечистувањата на некоја супст. Кога содржината на супст. е прикажана како лимит за дозираната форма, 90 – 110% на а.с. во таблети, Кога се прикажува чистотата на супстанцијата, 99.5 – 100.5% Ibuprofen tabl. треба да содржат % од декларираната содржина на а.с., изразена во mg (200mg). Пресметајте ги дозволените граници во mg? - 90% од 200 mg е 180 mg - 110% од 200 mg е 220 mg Дозволените граници се 180 – 220 mg

33 (2) Преку однос = gram per (number) ml 1 : 1000
Конц. на дилуираните р-ри или течни препарати често се прикажува и преку однос. Сите проценти се однос на делови per 100. Односот е др. начин на изразување на % конц. на некој р-р. 1 : 1000 1 g солвендум во 1000 ml финален р-р (препарат)

34 Однос Конвертирање на % во однос 0.02% Конвертирање на однос во %
0.02%/100%=1 делови/x делови 0.02 x X=100 x 1 X= 100/0.02 X=5000 Однос 1:5000 Конвертирање на однос во % 1:4000 4000 делови/ 1 делови = 100%/ x % 4000 x X = 100 x 1 X= 100/4000 X = 0.025%

35 ВНИМАВАЈТЕ ЗА КОНЦ. ОДНОС финален р-р (препарат)
1:100 = 1/1% = 1% 1:200 = ½% = 0.5% 3:500 = 3/5% = 0.6% 1:2500 = 1/25% = 0.05% 1: = 1/100 = 0.001% Кој е конц. однос на р-р кој соджи 20 mg/ml активна супстанција? 0.02g ……………………. 1 ml 1g ……………………………x …………………………………… X = 500 1:500 конц. однос ВНИМАВАЈТЕ ЗА КОНЦ. ОДНОС 1 g солвендум во 1000 ml финален р-р (препарат)

36 Пример Која е конц. прикажана преку однос (м/v) на р-р направен со р-рање на 5 табл., при што секоја соджи 2.25 g натриум хлорид , во вода со финален волумен на р-рот 1800 ml 2.25 x 5 = g NaCl 11.25 (g)/ 1 (g) = 1800 (ml)/x (ml) 11.25 x X=1800 x 1 X = 160 ml Конц. однос е 1 : 160 Колку g на калиум перманганат се потребни за подготовка на 500 ml 1:2500 р-р Конвертирајте го односто во проценти и пресметајте: 1:2500 = 0.04% 500 (g) x 0.04 = 0.2 g Или 1:2500 значи 1g во 2500 ml на р-р НАПРАВЕТЕ ПРОПОРЦИЈА!!! 2500 (ml)/500 (ml) = 1 (g)/ x (g) 2500 x X = 500 x 1 X = 0.2 g

37 Примери Rр/. Gentian violet solution 1:10 000 500 ml 1:10000 = 0.01%
(500 g x 0.01)/100 = g or 50 mg Или 1:10000 значи 1 g во ml ml/500 ml = 1 g / x g X = 0.05 g или 50 mg Hexachlorophene 1:400 Hydrophylic ointment ad 10 g 1:400 = 0.25% (10 g x 0.25)/100 = 0.025 Или 400 g/10 g = 1 / x(g) X= 0.025g или 25 mg

38 (3) Конверзија на конц. во mg/ml

39 Примери Конвертирајте 4% (м/v) во mg/ml 4000 mg …………………………………. 100 ml
X mg ………………………………… ml …………………………………………………… X= 4000/100 = 40mg/ml Конвертирајте 1:10000 (м/v) во mg/ml 1000 mg …………………………………… ml X mg ……………………………………… ml ………………………………………………………………… X = 1000/ = 0.1 mg/ml или 1mg/10 ml Конвертирајте 1g per 250 ml во mg/ml 1000 mg …………………………………. 250 ml X mg ………………………………… ml ……………………………………………………………… X = 1000/250 = 4mg/ml

40 (4) Употреба на parts per million ppm = mg per litаr
1ppm = 1gram во 1,000,000ml = 1mg/1,000ml = 1mg/L 400mg на флуорид се р-рени во 500L на дестилирана вода = 400mg/500L = 0.8mg/L = 0.8ppm

41 ppm – за изразување на конц. на многу дилуирани раствори.
Конц. во проценти 5parts ……………………… parts X parts ……………………… parts ……………………………………………………………. X = 500/ = 0, 0005% 5 parts ………………………… parts 1 part ………………………… X parts ……………………………………………………………... X = / 5 = Одговор: 1: конц. однос ppm – за изразување на конц. на многу дилуирани раствори. На пр. Флуорираната вода има конц. од 1 дел per делови на вода за пиење. Онечистувањата на хем. Супст. Најчесто се прикажуваат како parts per million

42 Примери parts per million ppm = mg per litаr Rр/. Antipyrine 5%
Glycerin ad 60.0 ml S. По 5 капки на ден во секое уво Колку грами на antipyrinе се потребни за подготовка на следнава проскрипција? Одговор???? Конц. на одредена супст. во препарат треба да биде 12.5 ppm. Колку mg од супст. се потребни за подготовка на 5.2 kg на препарат? 12.5 ppm = 12.5 делови на супст. per препарат или 12.5 g за g препарат 12.5 g ………………………… g р-р X g ………………………… g р-р ……………………………………………………………… X = 5200 x 12.5 / = g или 65 mg или /12.5 = 5200/x X = 5200 x 12.5/

43 Примери Подгответе ги следниве проскрипции:
Rp/ Potassium Iodide solution (10%) Ephedrine sulfate solution (3%) aa ad 15ml S. 5 капки да се р-рат во вода и според упатството Одговор: Resin of Podophyllum % Compound benzoin tincture ad 30.0 ml S. Да се нанесе директно Sol Ephedrine Sulfate ½% ml S. 3-4 капки во нос на секои 6 часа Одговор : Rp/ Пресметајте го % на салицилна кис. во проскрипцијата: Salicylic acid g Whitfield’s Ointment g White petrolatum g S. Надворешно

44 Задачи 1) Колкава маса на флуориди има во 0.2ml на вода за пиење со конц. на флуориди од 0.9ppm? 2) Која конц. [во ppm] ќе се добие доколку 1g на флуориди се додадат на секои 2,000 Л на вода? (Претпоставка, водата не содржи флуориди) 3) Доколку водата за пиење соджи 0.8ppm на флуориди, колкава количина е потребна да се испие за внес на 10mg на флуориди?

45 Дилуирање и концентрирање (практични совети) - заклучоци
Кога конц. изразена преку однос е дадена, конвертирајте ја во конц. во % (на пр. 1/10 или 1/500 во 10% и 0.2% ). 2. Секогаш пропорционалните делови намалете ги на најмал однос 75 parts (дела) : 25 parts (дела) Е ИСТО ШТО И 3 parts (дела) : 1 part (дел) За пресметките обично користиме: ПРОПОРЦИЈА/ИНВЕРЗНА ПРОПОРЦИЈА (КОЛ. ВО ВОЛУМЕН) X (КОНЦЕНТРАЦИЈА) = (КОЛ.) X (КОНЦЕНТРАЦИЈА) V1 x C1 = V2 x C2 или V1xC1 + V2xC2= V3xC3 ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА ПОТРЕБНАТА КОЛ. НА СУПСТ. (СОЛВЕНДУМ) И ПРЕСМЕТУВАЊЕ НА КОЛ. НА ПОТРЕБЕН ВЕХИКУЛУМ/ Р-РУВАЧ (ОБИЧНО КОНЦЕНТРИРАН ИЛИ СТ. Р-Р) КОЈ СЕ ПОТРЕБНИ ЗА ПОТДОТОВКА НА ФИНАЛНИОТ Р-Р

46 ДИЛУИРАЊЕ НА Р-РИ –определување на конц. во проценти
Доколку 500 ml на 15% v/v р-р супст. во вода се дилуира (разреди) до волумен од 1500 ml, која ќе биде конц. во % на добиениот р-р? (Кол.) X (Конц.) = (Кол. 1) X (Конц. 1) 500 x 15 = 1500 x (x %) X= 5% Или: 1500ml/500ml = 15 (%) / x (%) Доколку 50 ml на1:20 м/v р-р на aluminium acetate се дилуира со соодветниот р-рувач до волумен од 1000 ml , кој е конц. однос на финалниот р-р (м/v) 1/20 = 5% 50 x 5% = 1000 x (x%) Или: 1000/50 = 5%/x% X = 0.25% или 1:400 Или: 1000/50 = 1/20/x X = 1/400 или 1:400 Доколку сируп содржи 65% (м/v) на сахароза се евапорира до 85% од својот волумен, која ќе биде конц. на сахароза (м/v) во овој сируп? 85ml/100ml = 65%/ x% X=76.47%

47 ДИЛУИРАЊЕ НА Р-РИ – определување на кол. на р-р со барана концентрација
Колку g на 10% (м/м) амоњачен р-р можат да се добијат од 1800 g на 28% (м/м) конц. р-р на амоњак? 10 %/ 28 % = 1800 (g) / x (g) или 1800 (g) x 28 (%) = x (g) x 10 % Колку ml на 1:5000 (m/v) р-р на фенилмеркури ацетат може да се се направат од 125 ml на 0.2% р-р? 1:5000 = 0.02% 0.02% / 0.2% = 125 ml / x ml x = 1250 ml Или: 1/5000 / 1/500 = 125 (ml) / x (ml) Или: 125 ml, 0.2% sol cсодржи 0.25 g phenyl mercury nitrate Тогаш 1g / 0.25g = 5000 ml / x ml [ или 125 ml x 0.2% = x ml x 0.02 %

48 или многу почесто - Правило на ѕвезда
или многу почесто - Правило на ѕвезда

49 Најпрво ќе ја пресметаме финалната конц. во % која се бара:
Да се подготви 10 g на р-р со конц. 100 mg/8 мл. На располагање имаме 2.5% р-р на кортизон ацетат. Колку g од овој р-р и колку g на вода се потебни за подготовка на препаратот? Најпрво ќе ја пресметаме финалната конц. во % која се бара: 100 mg= 0.1g 8ml=8g dokolku e voden r-r (ρ=1g/ml) 2.5g na 1.25% 1.25 г 2.5% ,5г од 1,25% Х г 2,5% г 1,25% Х = 5 г од 2,5% и 5г(мл) на вода се потребни за подготовка на 10г 1,25% р-р

50 Задачи Колку g на 14% цинк оксид паста може да се подготват од 454 g на 20% паста? Колку ml на 10% povidone-iodine (Betadine) р-р се потребни за подготовка на 4 l на 1:2000 Betadine р-р? Колку ml на 1:200 р-р на сребро нитрат се потребни за добивање на 2000 ml на 1:4000 р-р?

51 Дилуирање на алкохол При мешање на алкохол со вода настанува контракција на волуменот на смесата (создавање на алкохолни хидрати. Пр. 100мл чист алкохол+100 мл вода=192 мл смеса Затоа дилуциите на алкохол со вода секогаш се пресметуваат во м/м %. Доколку во проскрипцијата се наведени само %, ПОДРАЗБИРАМЕ ТЕЖИНСКИ ПРОЦЕНТИ (% m/m). ИСКЛУЧОК: Кога се изразува конц. на етанол во смеса со вода, под % СЕ ПОДРАЗБИРА ВОЛУМЕНСКИ ПРОЦЕНТ (% v/v). 96% алкохол значи 96ml алкохол во 100ml p-p.

52 При разредување на алкохол со вода мора да ги користиме тежинските (масените) проценти
За тоа се користат таблици од фармакопеа (дадени се во прилог)

53 Пример Припремете 500г 75% алкохол од 30% и 96%.
Припремете 500г 75% алкохол од 30% и 96%. 75% v/v = 67,835% m/m 93, 835% ,185g (93, 835%) 67,835% 24,65% g (24,65%) 69,185g (67,835%) за 69,185g (67,835%) се потребни > 43,185g (93, 835%) за 500g (67,835%) ќе се потребни ----> x g (93, 835%) x = 312,1g (93, 835%) и остатокот до 500g t.e. 187,9g (24,65%)

54 Пример Припремете 2кг 60% алкохол од 70% 62,385% 52,115g (62,385%)
(60% (v/v) = 52,115 %(m/m) 62,385% ,115g (62,385%) 52,115 % 0% ,27g вода 62,385g (52,115 %) за 62,385g (52,115 %) потребни се -----> 52,115g (62,385%) за 2000g (52,115 %) ќе се потребни -----> x g (62,385%) x = 1670,754g (62,385%) a до 2000g вода, значи g вода

55 Пример На 5кг алкохол додадени се 1.5кг вода. Колкав е процентот на вака добиениот алкохол и колку 96% алкохол треба да се додаде за повторно да се добие 70% алкохол? За експедиција на добиениот алкохол колку шишиња од 1000мл се потребни?

56 Пример На 300г алкохол со спец. теж. од на Т од 20°C додадени се 150г вода. Ако целата количина се помеша со 90 % алкохол, колку грама 80% алкохол ќе се добие? Од таблица читаме дека релативната густина = специфична тежина 0,8089 одговара на 93,835 % алкохол