Ισοζύγιο Ενέργειας & Έλεγχος Βάρους Energy Balance & Weight Control θεωρεία & Άσκηση Πράξης ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’

Παρουσίαση με θέμα: "Ισοζύγιο Ενέργειας & Έλεγχος Βάρους Energy Balance & Weight Control θεωρεία & Άσκηση Πράξης ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ισοζύγιο Ενέργειας & Έλεγχος Βάρους Energy Balance & Weight Control θεωρεία & Άσκηση Πράξης ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’

2 Ενέργεια Ενέργεια (Ε) είναι η ικανότητα ενός σώματος ή συστήματος να παράγει έργο. Είναι επίσης, η δυνατότητα για πρόκληση μιας αλλαγής στην ύλη. Οι μονάδες ενέργειας : (α) Θερμίδα ( C) Η μονάδα μέτρησης της ενέργειας που χρησιμοποιείται ευρέως στη Διατροφή είναι η χιλιοθερμίδα όπου 1 kcal = 4,186 ή 4,2 kjoules /kj Στη πραγματικότητα όμως η θερμίδα (C) είναι μονάδα θερμότητας και είναι το ποσό της θερμότητας που απαιτείται για την αύξηση της θερμοκρασία 1ml Η2Ο από 14,5 οC στους 15,5 οC. (β) joule ( j) ίσο με 0,239 C που είναι μικρή μονάδα και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται τα πολλαπλάσια του, το kj = 103 j και το Mj = 106 j ….ενέργεια υπάρχει παντού!

3 Μορφές ενέργειας και οι μετασχηματισμοί της στον οργανισμό.
Η ενέργεια των τροφών μετασχηματίζεται μέσα στα κύτταρα σε άλλες μορφές ενέργειας απαραίτητες για την λειτουργία του οργανισμού. χημική για τη σύνθεση νέων ουσιών μηχανική για τη συστολή των μυών θερμική για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος ηλεκτρική για τη διέγερση των νεύρων του εγκεφάλου οσμωτική για τη λειτουργία π.χ. της αντλίας Να+ – Κ+ άλλες μορφές ενέργειας ελεύθερη ενέργεια που είναι η ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τις καύσεις (ανάλογη προς την κινητική ενέργεια) και δυναμική ενέργεια που είναι η αποθηκευμένη μορφή ενέργειας (λιπώδης ιστός, γλυκογόνο).

4 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Ενεργειακή Πρόσληψη / Energy Intake (Ε.Π.) είναι το ποσό της ενέργειας που παίρνει ο οργανισμός με τις τροφές. Ενεργειακή Δαπάνη / Energy Expenditure (Ε.Δ.) είναι τα σύνολο της ενέργειας που καταναλώνει ο οργανισμός. Ισοζύγιο ενέργειας / Energy Balance (Ι.Ε.) η ενεργειακή πρόσληψης είναι ίση με την ενεργειακή Δαπάνη

5 Energy Balance

6 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Ε.Π. > Ε.Δ. Θετικό Ισοζύγιο όταν παρατείνεται οδηγεί στην αύξηση του βάρους. Επιδιώκεται μέχρι και την εφηβική ηλικία. Ε.Π. < Ε.Δ. Αρνητικό Ισοζύγιο όταν παρατείνεται οδηγεί στην ελάττωση του βάρους. Ισχύει και σε περιπτώσεις διατροφικών παθήσεων (π.χ. έλλειψη βιταμινών) ή παθολογικών καταστάσεων (π.χ. πλημμελής απορρόφηση τροφών, ανεπαρκής σύνθεση ορμονών). Επιδιώκεται στις περιπτώσεις εκούσιας μείωσης βάρους είτε με εφαρμογή κατάλληλης δίαιτας (μείωση της Ε.Π.) είτε με άθληση (αύξηση της Ε.Δ.) Ε.Π. = Ε.Α. Ενεργειακό Ισοζύγιο διατηρεί σταθερό το βάρος του ατόμου. Η κατάσταση αυτή αντιστοιχεί στους ενήλικες και θεωρείται ιδανική όταν το άτομο έχει το κανονικό βάρος ανάλογα με το φύλο και την ηλικία.

7 ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚA ESSENTIAL NUTRIENTS
Υδατάνθρακες / Carbohydrates: παροχή ενέργειας Λίπη / Lipids: παροχή ενέργειας. Πρωτεΐνες / Proteins: παροχή δομικών συστατικών. Παροχή ενέργειας Βιταμίνες / Vitamins: ρυθμιστικοί παράγοντες του μεταβολικού ρυθμού. Ανόργανα στοιχεία / Minerals: ρυθμιστικοί παράγοντες, παροχή δομικών συστατικών Νερό / Water: δομικό συστατικό, ρυθμιστικός παράγοντας μεταβολικού ρυθμού

8 Μακροθρεπτικά συστατικά Macronutrients: ↑ 5gr ημερησίως.
Υδατάνθρακες → 4 kcal Λίπη → 9 kcal Πρωτεΐνες → 4 kcal Αλκοόλ → 7 kcal Μακροθρεπτικά συστατικά Macronutrients: ↑ 5gr ημερησίως. (Υδατάνθρακες- Λίπη- Πρωτεΐνες) Μικροθρεπτικά συστατικά Micronutrients: ↓ 5gr ημερησίως. (Βιταμίνες – Ανόργανα στοιχεία)

9 Υποσιτισμός Μη απαραίτητα θρεπτικά συστατικά
Μη απαραίτητα θρεπτικά συστατικά Υποσιτισμός Οι χρόνιες ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά αλλά και σε ενέργεια. Η έλλειψη απαραίτητων θρεπτικών συστατικών παρεμποδίζει την ομαλή πορεία ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού, έτσι η ανεπαρκής πρόσληψη τους μέσω της δίαιτας επιφέρει σοβαρές διαταραχές στην υγεία.

10 Απαιτήσεις σε Θρεπτικά Συστατικά διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο
Απαιτήσεις σε Θρεπτικά Συστατικά διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο Ηλικία Μέγεθος σώματος Φύλο Γενετικά χαρακτηριστικά Ανάπτυξη Ασθένεια Τρόπος ζωής (π.χ. κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ) Λήψη φαρμάκων Κύηση και γαλουχία (Brawn, 2016)

11 Τρόφιμα ως πηγή θρεπτικών συστατικών
υψηλής θρεπτικής αξίας Ωστόσο, κανένα τρόφιμο δεν αποτελεί πλήρη τροφή, δηλαδή δεν περιέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά σε ποσότητες και αναλογίες τέτοιες, ώστε να είναι σε θέση να συντηρήσει την υγεία. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το μητρικό γάλα για μια σύντομη περίοδο ζωής. χαμηλής θρεπτικής αξίας ή τρόφιμα κενών θερμίδων (πατατάκια τσιπς, αναψυκτικά, καραμέλες, μπισκότα, κέικ, κ.α.)

12 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ

13 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Απλά σάκχαρα Μονοσακχαρίτες Γλυκόζη Φρουκτόζη Γαλακτόζη Δισακχαρίτες Σακχαρόζη Μαλτόζη Λακτόζη Πολυσακχαρίτες Άμυλο - Γλυκογόνο Κυτταρίνη Ημικυτταρίνες Πηκτίνες

14 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: Η βασική πηγή ενέργειας

15 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Βασικές λειτουργίες : Παρέχουν ένα πολύ σημαντικό μέρος της συνολικής ενέργειας του οργανισμού Αποτελούν την πρωταρχική και αμεσότερη πηγή ενέργειας για τους εργαζόμενους μυς. Εξασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Παρέχουν πρωτεϊνοπροστατευτική δράση. Βοηθούν το σώμα να χρησιμοποιεί αποτελεσματικότερα τα λίπη. Σε μειωμένη πρόσληψη υδατανθράκων τα λίπη διασπώνται σε λιπαρά οξέα για ενέργεια και η γλυκερόλη σε γλυκόζη. Σε περίσσεια οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε λίπη.

16 Μεταβολισμός Υδατανθράκων
Αίμα, ήπαρ, μύες Όλοι οι Υδατάνθρακες διασπώνται σε μονοσακχαρίτες Η φρουκτόζη και η γαλακτόζη μετατρέπονται σε γλυκόζη στο ήπαρ Περιορισμένα ποσά αποθηκευμένης γλυκόζης Γλυκογόνο

17 Διαιτητικές ίνες Ιδιότητες: ικανοποιητική λειτουργία εντέρου
αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων (40-100%) μειώνουν τον χρόνο διέλευσης «βλαβερών» ουσιών της τροφών δέσμευση βλαβερών ουσιών (προστασία επιθηλίου) επιτάχυνση ανάπλασης επιθηλίου μειώνουν την χοληστερόλη αίματος δρουν προστατευτικά ενάντια στην εμφάνιση καρκίνου παχέως εντέρου και εκκολπωμάτων αυξημένη κατανάλωση (φυτικό οξύ) μειώνει την απορρόφηση ορισμένων μετάλλων (Zn,Fe,Ca) Διαιτητικές συστάσεις : 10-13g /1000 Kcal (~ 20-35g) Μέση πρόσληψη διαιτητικών ινών δυτικών χωρών ~ 12-15g Ενώ αναπτυσσόμενων χωρών 40 έως και 150g!

18 Διαιτητικές ίνες 3 φρούτα = 6 γρ ΦΙ 3 λαχανικά = 9 γρ ΦΙ
25 γρ στις 2000kcal ενώ μια αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών στα γρ ημερησίως μπορεί να βοηθήσει στην πρόσληψη χρόνιων παθήσεων. Διαλυτές (κόμμι, πηκτίνες) μεταβολίζονται στο παχύ έντερο _ πιθανό να μειώσουν τη χοληστερόλη ορού Μήλα, μπανάνες, εσπεριδοειδή, καρότα, προϊόντα βρώμης κ.α. Αδιάλυτες (κυτταρίνη, ημι-κυτταρίνη, λιγνίνες) _ ασθένειες του παχέος εντέρου και καρδιοπάθειες Προϊόντα ολικής αλέσεως, δημητριακά, αποφλοιωμένο ρύζι, φακές κ.α. Ισορροπημένη πρόσληψη διαλυτών και αδιάλυτων ινών φαίνεται να είναι η καλύτερη προσέγγιση. 3 φρούτα = 6 γρ ΦΙ 3 λαχανικά = 9 γρ ΦΙ 3 φ. ψωμί ολικής αλέσεως = 6 γρ ΦΙ ½ φλ φασόλια = 7 γρ ΦΙ 1 μερίδα δημητριακών με πίτυρα = 9 γρ ΦΙ _____________________ Σύνολο γρ ΦΙ

19

20 Μερική ή ολική έλλειψη του ενζύμου λακτάση
ΔΥΣΑΝΟΧH ΛΑΚΤOΖΗΣ ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ Η σχετική αύξηση της γλυκόζης του αίματος που προκαλείται μετά την κατανάλωση ενός τροφίμου, σε σύγκριση με αυτή που προκαλείται από την αντίστοιχη πρόσληψη γλυκόζης . Υψηλός γλυκαιμικός δείκτης : καρότα, μέλι, νιφάδες καλαμποκιού, ψωμί λευκό, λευκό ρύζι, σταφίδες, μπανάνα Χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης : μήλα, όσπρια, φρουκτόζη Γενετική διαταραχή Μερική ή ολική έλλειψη του ενζύμου λακτάση Συμπτώματα: οξείς πόνοι στην κοιλιά και αυξημένη παραγωγή αερίων

21 ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ

22 Μειώνουν τον κίνδυνο αρτηριοσκλήρωσης ΑΚΟΡΕΣΤΑ
ΛΙΠΙΔΙΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ Ή ΑΠΛΑ Λιπαρά οξέα Εστέρες χοληστερίνης Τριγλυκερίδια ΣΥΝΘΕΤΑ Ή ΠΟΛΙΚΑ Φωσφολιποείδη Γλυκολιποειδή Μειώνουν τον κίνδυνο αρτηριοσκλήρωσης ΑΚΟΡΕΣΤΑ Μονοακόρεστα (ελαιόλαδο) Πολυακόρεστα (σπορέλαια, ιχθυέλαια) Αυξάνουν τον κίνδυνο αρτηριοσκλήρωσης ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ Κόκκινο κρέας & προϊόντα αυτού (βούτυρο, γάλα κ.α.)

23 ΛΙΠΙΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Βασικές λειτουργίες
Ενεργειακή πηγή : χαρακτηρίζονται και ως συμπυκνωμένη πηγή ενέργειας αποδίδοντας περίπου 2,5φορές περισσότερη ενέργεια ανά μονάδα βάρους, από τους υδατάνθρακες και τις πρωτεΐνες. Αποτελούν την «οικονομικότερη» αποθηκευτική μορφή ενέργειας του σώματος. Είναι συστατικό των κυττάρων μεμβρανών. Στήριξη και προφύλαξη οργάνων του σώματος. Διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος: ο λιπώδης ιστός δρα ως μονωτικό υλικό Απορρόφηση και μεταφορά λιποδιαλυτών βιταμινών. Ενίσχυση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών της τροφής. Εξασφαλίζουν τον οργανισμό σε απαραίτητα λιπαρά οξέα Αποτελούν πρόδρομες ουσίες για την σύνθεση πολλών σημαντικών βιολογικών μορίων.

24 Διαιτητικό Λίπος και Λιποπρωτεΐνες
α. Δίαιτες πλούσιες σε κορεσμένα λίπη: αυξάνουν τα επίπεδα της LDL –χοληστερόλης, μικρή αύξηση των επιπέδων HDL – χοληστερόλης (φοινικέλαιο, λίπος καρύδας, γαλακτοκομικά προϊόντα) β. Δίαιτες πλούσιες σε trans λίπη : αυξάνουν τα επίπεδα της LDL –χοληστερόλης, μείωση των επιπέδων HDL – χοληστερόλης (υδρογονωμένα λίπη) γ. Δίαιτες πλούσιες σε μονοακόρεστα λιπίδια: ανεπηρέαστα τα επίπεδα της LDL –χοληστερόλης, συχνά προκαλούν αύξηση των επιπέδων HDL – χοληστερόλης (ελαιόλαδο, αβοκάντο, αμύγδαλα) δ. Δίαιτες πλούσιες σε πολυακόρεστα λίπη: μειώνουν τα επίπεδα της LDL –χοληστερόλης, μικρή μείωση των επιπέδων HDL – χοληστερόλης (σπορέλαια, ξηροί καρποί, λάδια ψαριών)

25 Τρόφιμα που μειώνουν τη χοληστερόλη (1)
Βρώμη, Κριθάρι και άλλα δημητριακά ολικής αλέσεως. Οι συστάσεις για τη διατροφή συνιστούν τη λήψη 20 έως 35 γρ ινών την ημέρα, με τουλάχιστον 5 έως 10 γρ προερχόμενα από διαλυτές ίνες, οι οποίες συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου καρδιαγγιακών παθήσεων Φασόλια και άλλα όσπρια. Τα φασόλια είναι ιδιαίτερα πλούσια σε διαλυτές ίνες. Μελιτζάνες και Μπάμιες. Είναι λαχανικά χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες είναι καλές πηγές διαλυτών ινών. Ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια, φιστίκια κ.α.). Η κατανάλωση 60 γρ καρυδιών ημερησίως μπορεί ελαφρώς να μειώσει την LDL, της τάξης του 5%. Φυτικά έλαια. Χρησιμοποιώντας φυτικά έλαια αντί του βουτύρου, του λαρδί ή του λίπους κατά το μαγείρεμα ή στο τραπέζι, βοηθάει στη μείωση της LDL. Μήλα, σταφύλια, φράουλες, εσπεριδοειδή. Αυτοί οι καρποί είναι πλούσιοι σε πηκτίνη, έναν τύπο διαλυτής ίνας που μειώνει την LDL.

26 Τρόφιμα που μειώνουν τη χοληστερόλη (2)
Τροφές ενισχυμένες με στερόλες και στανόλες (μαργαρίνη, μπάρες, χυμό πορτοκαλιού, σοκολάτα κ.α. ή συμπληρώματα). Οι στερόλες και οι στανόλες μειώνουν την ικανότητα του σώματος να απορροφά τη χοληστερόλη από τα τρόφιμα. Η λήψη 2 γρ φυτικών στερολών ή στανολών ημερησίως μπορεί να μειώσει τη χοληστερόλη LDL κατά περίπου 10%. Σόγια και προϊόντα της. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι το αποτέλεσμα είναι πιο μέτριο - καταναλώνει 25 γραμμάρια πρωτεΐνης σόγιας την ημέρα (~300 γρ τοφού ή 2 1/2 φλιτζάνια γάλα σόγιας) μπορεί να μειώσει την LDL κατά 5% έως 6%. Λιπαρά ψάρια. Η κατανάλωση ψαριών δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα μπορεί να μειώσει την LDL με δύο τρόπους: αντικαθιστώντας το κρέας, το οποίο έχει κορεσμένα λίπη που αυξάνουν την LDL και χορηγώντας λίπη ω-3 που μειώνουν την LDL. Τα ω-3 μειώνουν τα τριγλυκερίδια στην κυκλοφορία του αίματος και επίσης προστατεύουν την καρδιά βοηθώντας στην πρόληψη της εμφάνισης μη φυσιολογικών καρδιακών ρυθμών. Συμπληρώματα ινών.

27 Κύριες Πηγές Διατροφικού Λίπους

28 Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα
ω-3: 1ος διπλός δεσμός στη θέση 3 (από μεθυλομάδα) Α-Λινολενικό οξύ (18:3): πράσινα λαχανικά, καρύδια, λάδι κανόλα, λιναρόσπορο, σογιέλαιο, λάδι κράμβης ΕΡΑ (20:5): ψάρια, θαλασσινά DHA (22:6): ψάρια, θαλασσινά Βιολογικός ρόλος Δόμηση: - κυτταρικών μεμβρανών - φαιάς ουσίας - φωτοϋποδοχέων αμφιβληστροειδούς - σπέρματος Πρόδρομες ουσίες εικοσανοειδών

29 Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα
 ω-6: 1ος διπλός δεσμός στη θέση 6 (από μεθυλομάδα) Λινελαϊκό (18:2) Αραχιδονικό (20:4): συκώτι, λαρδί, λίπος αυγών Βιολογικός ρόλος Δόμηση: - κυτταρικών μεμβρανών Πρόδρομες ουσίες εικοσανοειδών Οι ανάγκες του ατόμου σε απαραίτητα λιπαρά οξέα καλύπτονται με πολύ μικρή ποσότητα διαιτητικού λίπους. (1-5 g/ημέρα  ω3/ω6 = 1/4)

30 «Ορατό» και «κρυφό» λίπος
Οι Διαιτητικοί στόχοι που αποβλέπουν κυρίως στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων, προτείνουν ποσοστό λίπους γύρω στο 30-35% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης και το επιμερίζουν ως εξής : λιγότερο από 8% πολυακόρεστα λιπίδια, λιγότερο από 10% κορεσμένα και το υπόλοιπο 10-18% από μονοακόρεστα. «Ορατό» και «κρυφό» λίπος Το ορατό λίπος είναι ευδιάκριτο και μπορούμε εύκολα να το αφαιρέσουμε, για παράδειγμα το λίπος μιας μπριτζόλας, η πέτσα του κοτόπουλο κ.α. Το κρυφό λίπος που περιέχεται στο αυγό, το γάλα, το γιαούρτι, το τυρί και σε διάφορες σάλτσες τύπου μαγιονέζας κ.α, μπορεί να αυξήσουν επικίνδυνα το ποσοστό συμμετοχής των κορεσμένων λιπιδίων στη δίαιτα.

31 ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ

32 ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Απαραίτητα αμινοξέα: Ιστιδίνη, Ισολευκίνη, Λευκίνη, Λυσίνη, Μεθειονίνη, Φαινυλαλανίνη, Θρεονίνη, Τρυπτοφάνη, Βαλίνη Βασικές λειτουργίες: Αποτελούν τα βασικά δομικά συστατικά του οργανισμού. Επισκευάζουν τους ιστούς του σώματος Αποτελούν τα βασικά συστατικά των ένζυμων και των ορμονών Κατανομή υγρών στον οργανισμό και ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας. Αντίσταση του οργανισμού στις ασθένειες. Παρέχουν ενέργεια μόνο κατά 5-10% κυρίως σε ακραίες συνθήκες (δίαιτα, εξάντληση)

33 Ποιότητα Πρωτεϊνών Περιεκτικότητα σε απαραίτητα αμινοξέα
Χημική σκορ εκτίμηση της ποιότητας της πρωτεΐνης . Σύγκριση της ποσότητας του περιοριστικού Α σε ένα τρόφιμο με την ποσότητα του ίδιου Α σε ένα τρόφιμο αναφοράς. Περιεκτικότητα σε απαραίτητα αμινοξέα Πεπτικότητα (Π) digestibility Ποσοστό απορρόφησης στο πεπτικό σωλήνα Π = Ν προσλήφθηκε- Ν κοπράνων / Ν προσλήφθηκε Ζωικές > 90% ενώ φυτικές < 80% Βιολογική αξία

34 Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας (Complete or high-quality protein): Ζωικά τρόφιμα : κρέας, ψάρια, συκώτι, αυγά, γαλακτοκομικά Πρωτεΐνες χαμηλής βιολογικής αξίας (Incomplete or law-quality protein): Φυτικά τρόφιμα : όσπρια, δημητριακά, ξηροί καρποί Περιοριστικό αμινοξύ (Limiting amino acid): είναι το απαραίτητο αμινοξύ, που ανάμεσα σε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, παρέχεται σε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τις απαιτήσεις του ανθρώπου. Συμπληρωματικές πρωτεΐνες (complementary proteins): δημητριακά με όσπρια, δημητριακά με ξηρούς καρπούς

35 Συμπληρωματικές πρωτεΐνες (complementary proteins)

36 ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Είναι οργανικές ενώσεις διαφορετικές από τα λιπίδια, τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες Είναι φυσικά συστατικά των τροφίμων, στα οποία περιέχονται σε πολύ μικρές ποσότητες Δεν συντίθενται σε επαρκείς ποσότητες από τον ανθρώπινο οργανισμό Είναι απαραίτητες – σε ελάχιστες ποσότητες – για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού (π.χ. αύξηση, ανάπτυξη, αναπαραγωγή, μεταβολισμό) Η έλλειψη ή απουσία τους προκαλεί συγκεκριμένα σύνδρομα Βιταμίνη χαρακτηρίζεται μία ουσία, όταν η απουσία της από τη δίαιτα για ορισμένο χρονικό διάστημα να προκαλέσει συμπτώματα έλλειψης, τα οποία θεραπεύονται με τη χορήγηση της ουσίας αυτής (Σφλώμος, 2017)

37 ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Αποτελούν «ρυθμιστές» του μεταβολισμού
Οι ίδιες ΔΕΝ παρέχουν ενέργεια Συμμετέχουν ως «κλειδιά» στις αντιδράσεις που παράγεται ενέργεια Είναι γενικά ευπαθείς και καταστρέφονται εύκολα Οι περισσότερες από αυτές δεν συνθέτονται από τον οργανισμό

38 ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΕΣ : Α, D, E, K. Αποθηκεύονται στο ήπαρ και το λιπώδη ιστό.
Απαραίτητη η παρουσία χολικών αλάτων για τη απορρόφηση τους Μεταφέρονται στο αίμα με τη βοήθεια λιποπρωτεϊνών. Αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων μπορεί να αποβεί τοξική

39 ΥΔΑΤΟΔΙΑΛΥΤΕΣ : Βιταμίνες του συμπλέγματος Β και C.
Δεν αποθηκεύονται στον οργανισμό Απορροφώνται σε ποσοστό 50-90% Αποβάλλονται με τα ούρα Πολύ μικρός κίνδυνος τοξικότητας – σε πολύ μεγάλη πρόσληψη κυρίως από συμπληρώματα διατροφής

40 Χαρακτηριστικά των βιταμινών του συμπλέγματος Β
Είναι ευρέως κατανεμημένες στις φυτικές και στις ζωικές πηγές Τα δημητριακά αποτελούν την κύρια πηγή Είναι υδατοδιαλυτές, εύκολα απορροφήσιμες, και η περίσσεια τους απεκκρίνεται με τα ούρα Επηρεάζονται από την διαδικασία μαγειρέματος και χάνονται στο νερό του φαγητού Μπέρι – Μπέρι: Ελλειψη Θειαμίνης (Β1) – αδυναμία των νευρων και παράλυση Πελλάργα: Έλλειψη Νιασίνης (Β3) – δερματίτιδες, επιθετικότητα, ψυχοσωματική αδυναμία σύγχυση (Barasi, 2012)

41 ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Για να εξασφαλίσει ο οργανισμός την ακεραιότητα των κυττάρων είτε όταν μέρος του νερού που περιέχουν εξέρχεται από τα κύτταρα είτε όταν το νερό από τους μεσοκυτταρικούς χώρους εισέρχεται στα κύτταρα Αποτελούν το 4% του βάρους του σώματος.

42 ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κύρια Άλατα ή Μέταλλα : Ιχνοστοιχεία :
ποσότητα μεγαλύτερη ή ίση των 100mg Ασβέστιο, Φώσφορος, Μαγνήσιο, Νάτριο, Κάλιο, Χλώριο, Θείο Ιχνοστοιχεία : ποσότητα μικρότερη των 100mg Ιώδιο, Σίδηρος, Ψευδάργυρος, Χαλκός, Σελήνιο, Μαγγάνιο, Φθόριο, Χρώμιο.

43 Οι λειτουργίες στις οποίες συμμετέχουν είναι :
Δόμηση οστών και δοντιών Μετάδοση νευρικών σημάτων Ρύθμιση πίεσης αίματος Διατήρηση ισορροπίας υγρών στο σώμα Σύσταση ενζύμων Σύσταση αίματος Σύσταση ορμονών Ρύθμιση μεταβολισμού

44 Παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου
Παράγοντες που προωθούν την απορρόφηση Παράγοντες που εμποδίζουν την απορρόφηση Βιταμίνη C Φυτικό οξύ (σπόροι δημητριακών ολικής) Κιτρικό οξύ Πολυφαινόλες (τσάι, καφέ, ξηροί καρποί) Γαλακτικό οξύ Οξαλικό οξύ (τσάι, σπανάκι) Φρουκτόζη Φωσφορικά άλατα (κρόκο αυγού) Πεπτίδια από πρωτεϊνικές πηγές, ειδικά από το κρέας Ενισχύουν τη διαλυτότητα του σιδήρου, διευκολύνοντας την απορρόφηση Ασβέστιο Ψευδάργυρος Ενώνονται με τον σίδηρο, κάνοντας τον λιγότερο διαλυτό ή ανταγωνίζονται για τα σημεία δέσμευσης

45 Παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφηση ασβεστίου
Παράγοντες που αυξάνουν την απορρόφηση Παράγοντες που εμποδίζουν την απορρόφηση Βιταμίνη D Φυτικό οξύ (σπόροι δημητριακών ολικής) Λακτόζη Οξαλικό οξύ (σπανάκι, παντζάρια, σοκολάτα) Πρωτεΐνες διατροφής Χρήση αντιόξινων Μη- εύπεπτοι ολιγοσακχαρίτες (ρίζες, ριζώματα) Υπερβολικές προσλήψεις φυτικών ινών Μεγάλες προσλήψεις φωσφορικού οξέος (ανθρακούχα ποτά)

46 ΝΕΡΟ Αποτελεί περίπου το 60% του βάρους του σώματος (νεογέννητο βρέφος 75-80% ενώ στους υπερήλικες γύρο στο 50%) Είναι διαλύτης των μεταβολικών αντιδράσεων Σε πολλές αντιδράσεις είναι μέρος των αντιδρώντων Είναι κύριο συστατικό του αίματος Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος Αποβάλλει από το σώμα προϊόντα που δεν χρειάζονται

47 Ισοζύγιο νερού : πρόσληψη νερού + παράγωγή νερού = απώλεια νερού
ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΝΕΡΟΥ ΑΠΩΛΕΙΑ Από τις τροφές ml Από το δέρμα ml Από διάφορα ροφήματα ml Από τους πνεύμονες 350ml από το μεταβολισμό θρεπτικών συστατικών ml Από τα νεφρά ml Από τις εκκρίσεις 150ml ΣΥΝΟΛΟ ml

48 Συστάσεις πρόσληψης νερού:
1-1,5ml ανά kcal 1,5lt για τα πρώτα 20κιλά και 20ml για κάθε πρόσθετο κιλό 30ml ανά κιλό βάρους σώματος

49 Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Barasi E.M., (2007) “Η Διατροφή μας με μία Ματιά”, Επιστημονικές εκδόσεις Παρισιάνος Α.Ε. Thompson L.J., Manore M.M., Vaughan L.A., (2011), “The Science of Nutrition” , PEARSON, 2nd Edition Townsend E. C., Roth A. R., (2000) ,“Υγιεινή Διατροφή & Διαιτητική”, εκδόσεις ‘Ελλήν’, 7η έκδοση Williams Η.Μ., (2003), “Διατροφή & Υγεία Ευρωστία & Αθλητική Απόδοση”, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδης Μανιός Γ. (2006), “Διατροφική Αξιολόγηση”, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδης Χασαπίδου Μ., Φαχαντίδου Α. (2002), “Διατροφή για Υγεία, Άσκηση & Αθλητισμό”, εκδόσεις University Studio Press