Αξιολόγηση Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμιακών Ομάδων

Παρουσίαση με θέμα: "Αξιολόγηση Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμιακών Ομάδων"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αξιολόγηση Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμιακών Ομάδων
Emmanuella Magriplis, Ph.D Clinical-Dietitian-Nutritionist M.Sc in Epidemiology Postdoc fellow, Agricultural University of Athens Department of Food Science and Human Nutrition

2 Διατροφή και Υγεία: ιστορική αναδρομή
Η σχέση διατροφής και Υγείας είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης (460 π.Χ.) διετύπωσε με τον ακόλουθο τρόπο τις προϋποθέσεις της καλής υγείας: «Η θετική υγεία απαιτεί γνώση της πρωτογενούς σύστασης του ατόμου (…γενετική) και των δυνατοτήτων διαφόρων τροφίμων, τόσο εκείνων που ενυπάρχουν, όσο και εκείνων που προέρχονται από τη δεξιότητα του ανθρώπου (επεξεργασία)...» Η επιδημιολογική έρευνα ανέδειξε το ρόλο της υγιεινής των τροφίμων στην «καλή» υγεία (συντήρηση τροφών, ασφάλεια στην παραγωγή κλπ) Δεκάδες κλινικές δοκιμές και επιδημιολογικές μελέτες ενίσχυσαν το ρόλο της Διατροφής στην «καλή» υγεία. Η επιδημιολογική μελέτη των Επτά Χωρών (Ancel Keys) ανέδειξε το ρόλο της Μεσογειακής Διατροφής στην «καλή» υγεία. 500 – 400 π.Χ. 1900

3 Η Μελέτη των 7 Χωρών, Οι χαμηλοί δείκτες ΚΑ θνησιμότητας για την περιοχή της Κρήτης εξακολουθούσαν να ισχύουν και 25 χρόνια μετά την έναρξη της μελέτης

4 Το Γαλλικό Παράδοξο

5 Κατανάλωση αλκοόλ και θνησιμότητα από κάθε αιτία
Di Castelnuovo et al Arch Intern Med 2006

6 Κατανάλωση αλκοόλ και θνησιμότητα από κάθε αιτία
Di Castelnuovo et al Arch Intern Med 2006

7 Κατανάλωση αλκοόλ και θνησιμότητα από κάθε αιτία
Men Women Di Castelnuovo et al Arch Intern Med 2006

8

9

10 North Karelia Project In the early 1970's Finland had the greatest CVD mortality rate in the world. The North Karelia Project started in 1972 as a national pilot and demonstration programme for CVD prevention. Goal: Reduction in the population levels of the well established risk factors (smoking, elevated cholesterol and elevated blood pressure) Article: Successful prevention of noncommunicable diseases: 25 years experience with North Karelia Project in Finland [pdf 44kb]

11 North Karelia Project A comprehensive community-based intervention involving health services, NGO's, industry, media and public policy was used. Population surveys & disease registers have shown that population risk factor levels have greatly reduced Age-adjusted CHD mortality rate among year old male population has reduced (73% to 1995) in North Karelia 65% in all Finland (?? why) Favourable changes have also been shown with cancer and all cause mortality and the general health of the population.

12

13 Αξιολόγηση Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμών
Οι διατροφικές συνήθειες συνδέονται άμεσα με τον τρόπο ζωής ατόμων και πληθυσμών είναι από τους σημαντικότερους και πλέον διαχειρήσιμους παράγοντες Ο υπερσιτισμός και ο υποσιτισμός είναι άμεσα συνδεδεμένα με νοσηρότητα και θνησιμότητα Η σωστή αξιολόγηση τους λοιπόν αποτελεί βασική προϋπόθεση για την προώθηση αλλαγών σκοπός η βελτίωση της υγείας σε πληθυσμιακές ομάδες ανά τον κόσμο

14 Αξιολόγηση Διατροφικής Κατάστασης
4 βασικές προσεγγίσεις Ανθρωπομετρικές μετρήσεις: μέτρηση των διαστάσεων και της σύστασης του ανθρώπινου σώματος Βιολογικοί δείκτες (biomarkers): προβλέπουν είτε τη διατροφική πρόσληψη, είτε την επίπτωση διατροφικής πρόσληψης Κλινική αξιολόγηση: επιβεβαίωση κλινικών συμπτωμάτων & συνεπειών μη ισορροπημένης διατροφής Διατροφική αξιολόγηση: εκτίμηση διατροφικής πρόσληψη και/ή πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων

15 Cases: 445 males (59 ± 10 & 44 females 62 ±9;
Controls: 444 men and 90 women – matched for age

16 Δεδομένα Αξιολόγησης Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμών...
Δεδομένα Αξιολόγησης Διατροφικής Κατάστασης Ατόμων και Πληθυσμών... Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε Κλινικό πλαίσιο Πλαίσιο Δημόσιας Υγείας Ερευνητικό πλαίσιο Για την επιλογή μεθόδου-προσέγγισης αξιολόγησης διατροφικής κατάστασης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο στο οποίο θα χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα Η επιλογή είναι πολύπλοκη και επηρεάζεται από: Αν θα μελετηθούν άτομα ή πληθυσμιακές ομάδες Τη μέθοδο που θα επιφέρει ακριβή δεδομένα με βάση τον προϋπολογισμό, το χρόνο μελέτης και τη διαθεσιμότητα πόρων

17 Δεδομένα Αξιολόγησης για
Σκοπός Διατροφικής Αξιολόγησης Δεδομένα Αξιολόγησης για Άτομα Πληθυσμιακές Ομάδες Κλινικό πλαίσιο Προσδιορισμός διατροφικής κατάστασης ατόμου για σκοπό θεραπεία ή παροχή συμβουλών Χαρακτηρισμός της διατροφικής κατάστασης του ατόμων στον πληθυσμό προσδιορίζοντας το ποσοστό κάλυψης διατροφικών αναγκών με βάση τις συστάσεις Χαρακτηρισμός της διατροφικής κατάστασης του ατόμων στον πληθυσμό εκτιμώντας τη μέση τιμή δεικτών μέτρησης της διατροφικής κατάστασης της ομάδας Πλαίσιο Δημόσιας Υγείας Διατροφική επιτήρηση και παρακολούθηση προσδιορίζοντας το ποσοστό των ατόμων στον πληθυσμό που ικανοποιούν τις διατροφικές του ανάγκες Διατροφική επιτήρηση και παρακολούθηση εκτιμώντας τη μέση τιμή δεικτών μέτρησης της διατροφικής κατάστασης της ομάδας Ερευνητικό πλαίσιο Έρευνα που συσχετίζει τη διατροφική κατάσταση του ατόμου με το διατροφικό πρόβλημα ή την υπό διερεύνηση νόσο Σύγκριση των μέσων τιμών των δεικτών μέτρησης διατροφικής κατάστασης ανά ομάδα

18 Προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση διατροφικής κατάστασης
Ανθρωπομετρικές μετρήσεις εύκολα μετρήσιμα και ακριβή, αλλά επηρεάζονται από άλλους παράγοντες όπως διατροφή και άσκηση και αντικατοπτρίζουν ενεργειακό ισοζύγιο μακροπρόθεσμα Κλινική εξέταση-αξιολόγηση Διατροφική αξιολόγηση αποδίδει αναλυτικά τις διατροφικές επιλογές αλλά είναι επιρρεπής σε σφάλμα και bias Βιολογικοί δείκτες Προσδίδουν αντικειμενικά και ακριβή δεδομένα, αλλά επηρεάζονται από τον μεταβολισμό και άλλους μη διατροφικούς παράγοντες, οπότε η συσχέτιση με τη διατροφική πρόσληψη είναι μικρή Και οι 4 προσεγγίσεις έχουν προτερήματα και μειονεκτήματα Η κλινική εξέταση δεν χρησιμοποιείται στις πληθυσμιακές ομάδες, οπότε και δεν θα αναπτυχθεί στο μάθημα αυτό

19 Διατροφική αξιολόγηση
Μέθοδοι διατροφικής πρόσληψης Σε επίπεδο πληθυσμού Σε επίπεδο νοικοκυριού Μέθοδος πρόσληψης μέσω της κατά κεφαλήν κατανάλωσης τροφίμων Αναφορά σε άτομα Ανάκληση 24ώρου Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Διαιτητικό ιστορικό

20 Διατροφική αξιολόγηση
Επιδημιολογία συμβιβασμός Ιδανικό Πρακτικό

21 Συνοπτική διατροφική αξιολόγηση
Στοχευμένα μέσα – ερωτηματολόγια πχ συγκεκριμένα για φρούτα και λαχανικά Μέσα αξιολόγησης συμπεριφοράς Διατροφικών επιλογών Διατροφικές συνήθειες Αξιολόγηση πρόσληψης βιταμινών

22 Διατροφική αξιολόγηση σε επίπεδο πληθυσμού
Ισοζύγιο εφοδιασμού τροφίμων (Food balance sheets) Προσδιορίζουν την «εξαφάνιση» των τροφών και χρησιμοποιείτε ως αναφορά κατανάλωσης (Παραγωγή + εισαγωγή)-(Εξαγωγή + ζωική πρόσληψη) Αποτέλεσμα/πληθυσμό Κιλά κατά κεφαλήν ανά χρόνο Συγκρίσεις ανά χρόνου και μεταξύ κρατών Συσχετίσεις κατανάλωσης πληθυσμού με υγεία και ασθένειες Πολύ σημαντική πληροφορία για τη ΔΥ της διατροφής Μειονεκτήματα;;

23 Διατροφική αξιολόγηση σε επίπεδο πληθυσμού
Έρευνα για προϋπολογισμό των νοικοκυριών (household budget survey) Με βάση τις τιμές τροφίμων υπολογίζονται οι δαπάνες των νοικοκυριών Δεδομένα χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό οικονομικών δεικτών – σε αυτή την περίπτωση δείκτης αγοράς τροφών ανά νοικοκυριό Αν το σύνολο των μελών του νοικοκυριού είναι γνωστό, υπολογίζεται και η ποσότητα τροφής ή και των θρεπτικών ανά μέλος. Προτερήματα και μειονεκτήματα;;

24 Διατροφική αξιολόγηση
Μεγάλη πρόκληση Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας ένα άτομο μπορεί να καταναλώσει εκατοντάδες διαφορετικά τρόφιμα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται οι συμμετέχοντες να απαντήσουν με ακρίβεια Οι τροφές μπορεί να προετοιμάζονται από άλλους, οπότε η ακριβή ανάλυση να είναι αδύνατη Οι διατροφικές επιλογές επηρεάζονται και αλλάζουν με την εποχή και άλλες συνθήκες (σ/κ) Τα τρόφιμα είναι το υποκατάστατο της υπό εξέτασης μεταβλητής , οπότε οι διατροφικοί πίνακες που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση πρέπει να είναι ολοκληρωμένοι (complete)

25 Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης
Ανάκληση 24 ώρου Συνιστάται Για εκτίμηση της μέσης τιμής κατανάλωσης πληθυσμιακών ομάδων (current) Για διεθνής συγκρίσεις διατροφικής πρόσληψης και θρεπτικών ουσιών Δεν συνιστάται Σε αναδρομικές μελέτες Όταν ο στόχος είναι να εκτιμηθούν οι διατροφικές συνήθειες Όταν το υπό εξέταση τρόφιμα καταναλώνεται σπάνια

26 Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης
Καταγραφή πολλαπλών ημερών Συνιστάται Για εκτίμηση πρόσφατων διατροφικών συνηθειών ατόμων ή πληθυσμιακών ομάδων Δεν συνιστάται Σε αναδρομικές μελέτες Σε έρευνες δεν πρέπει να επιβαρύνονται οι συμμετέχοντες (που παρέχουν στοιχεία)

27 Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης
Συνοπτικές μεθόδους διατροφικής αξιολόγησης Συνιστάται Σε έρευνες δεν πρέπει να επιβαρύνονται οι συμμετέχοντες (που παρέχουν στοιχεία) και η έρευνα είναι χαμηλού κόστους Δεν συνιστάται Όταν πρέπει να αξιολογηθεί το σύνολο των διατροφικών συνηθειών Όταν χρειάζονται δεδομένα με ακρίβεια

28 Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης
Ερωτηματολόγιο Κατανάλωσης Συχνότητας Τροφίμων (ΕΚΣΤ) Συνιστάται Σε αναδρομικές μελέτες Σε μελέτες που η συσχέτιση διατροφικών παραγόντων και υγείας είναι μακροχρόνια Δεν συνιστάται Αν ο πληθυσμός μελέτης είναι μικρός Για παρατήρηση και εποπτεία διατροφικών συνηθειών του πληθυσμού χρειάζονται απόλυτα ακριβής μετρήσεις Όταν το ερωτηματολόγιο δεν έχει προσαρμοστεί για τον πληθυσμό που μελετάτε Σε κλινικές περιπτώσεις που η ακριβής μέτρηση είναι απαραίτητη Όταν χρειάζονται στοιχεία για διατροφικά πρότυπα και συμπεριφορές

29 Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης
Βιολογικοί δείκτες Συνιστάται Όταν χρειάζονται αντικειμενικές μετρήσεις διατροφικής πρόσληψης Όταν υπάρχει κατάλληλος δείκτης Δεν συνιστάται Όταν δεν υπάρχει αποδεκτή μεθοδολογία αναφοράς Σε άτομα όταν οι αναλύσεις είναι ανακριβή Σε άτομα όταν δεν υπάρχουν κριτήρια αναφοράς για έλλειψη ή κινδύνου

30 Ανθρωπομετρικές μετρήσεις
Ενδεικτικές συστάσεις για σωστή χρήση βασικών μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης Ανθρωπομετρικές μετρήσεις Συνιστάται Για τον προσδιορισμό μακροχρόνιας ενεργειακής πρόσληψης Δεν συνιστάται Για βραχυπρόθεσμες αναλύσεις Για προσδιορισμό συγκεκριμένων διατροφικών ελλείψεων

31 Παραγωγή Καφέ στον Κόσμο

32 Κατανάλωση Καφέ στον Κόσμο

33 Κατανάλωση Καφέ

34 Κατανάλωση Καφέ

35 Κατανάλωση καφέ και υγεία
Ισχυρή συσχέτιση με κάπνισμα Επίδραση στη σχέση καφέ με την υγεία

36 Κατανάλωση καφέ και θνησιμότητα από κάθε αιτία
Health Professionals Follow up Study άνδρες, 18 έτη follow-up Nurses’ Health Study γυναίκες, 24 έτη follow-up Η τακτική κατανάλωση καφέ δεν συσχετίστηκε με αύξηση της θνησιμότητας Είναι πιθανό να υπάρχει όφελος από την κατανάλωση καφέ όσον αφορά τη θνησιμότητα από κάθε αιτία και τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά

37 Lopez Garcia et al Ann Intern Med 2008

38 Lopez Garcia et al Ann Intern Med 2008

39 Κατανάλωση καφέ και καρδιαγγειακά
3-4 φλιτζάνια / ημέρα Sofi et al Nutrition Metabolism & Cardiovascular diseases 2007

40 >4 φλιτζάνια / ημέρα Sofi et al Nutrition Metabolism & Cardiovascular diseases 2007

41 < 2 φλιτζάνια / ημέρα Sofi et al Nutrition Metabolism & Cardiovascular diseases 2007

42 Ασθενών -μαρτύρων (Sofi et al)
Κατανάλωση καφέ και καρδιαγγειακά νοσήματα Ασθενών -μαρτύρων (Sofi et al) Προοπτικές (Sofi et al) (Wu et al) Μικρή (< 2 φλιτζάνια/ημέρα) 1.03 ( ) 1.04 ( ) 0.96 ( ) Μέτρια (3-4 φλιτζάνια/ημέρα) 1.33 ( ) 1.05 ( ) 1.04 ( ) Μεγάλη (> 4 φλιτζάνια/ημέρα) 1.83 ( ) 1.16 ( ) 1.07 ( )

43 Κατανάλωση καφέ και καρδιαγγειακά νοσήματα
Σφάλμα ανάκλησης Υπερεκτίμηση της πρόσληψης καφέ στις μελέτες ασθενών-μαρτύρων Θανατηφόρα επεισόδια Συνήθως δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν στις μελέτες ασθενών-μαρτύρων Δράση καφεΐνης Οξεία δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα – πλεονέκτημα των μελετών ασθενών-μαρτύρων Είδος καφέ – τρόπος παρασκευής Μέγεθος κούπας, όγκος, περιεκτικότητα σε καφεΐνη, τρόπος προετοιμασίας Μεταβολισμός καφεΐνης Γονίδιο 1Α2 του κυτοχρώματος Ρ450 Σφάλμα δημοσίευσης

44 Κατανάλωση καφέ και μεταβολικό σύνδρομο

45 Κατανάλωση καφέ και σωματικό βάρος
Μείωση ΣΒ Θερμογένεση Λιπόλυση Αύξηση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας ? Κορεσμός ?

46 Κατανάλωση καφέ και σακχαρώδης διαβήτης
Προοπτικές μελέτες Σημαντική δοσοεξαρτώμενη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης ΣΔ Μικρής διάρκειας κλινικές δοκιμές Αντίστροφα αποτελέσματα για ινσουλινοευαισθησία και ανοχή στη γλυκόζη Χρειάζονται περισσότερα δεδομένα πριν τη σύσταση της κατανάλωσης καφέ για την πρόσληψη του ΣΔ

47 Κατανάλωση καφέ και σακχαρώδης διαβήτης

48 Κατανάλωση καφέ και επίπεδα συστολικής αρτηριακής πίεσης
Μικρότερη επίδραση καφέ vs καφεΐνη Ειδικά σε μακροχρόνια κατανάλωση Noordjil et al Journal of Hypertension 2005

49 Κατανάλωση καφέ και επίπεδα ομοκυστεΐνης
Panagiotakos et al Heart Vessels 2004

50 Κατανάλωση καφέ και δείκτες φλεγμονής
Αντικρουόμενα αποτελέσματα Zampelas et al Am J Clin Nutr 2004 Riksen et al Pharmacology & Therapeutics 2009

51 Κατανάλωση καφέ και καρκίνος ενδομητρίου
Bravi et al Am J Obstet Gynecol 2009

52 Κατανάλωση καφέ και καρκίνος των ωοθηκών
Απουσία Συσχέτισης Steevens et al British Journal of Cancer 2007

53 Κατανάλωση καφέ και νόσος Alzheimer
Προστατευτική δράση RR 0.73 (95% CI: ) Ωστόσο ετερογένεια μεταξύ των μελετών Ανάγκη για διεξαγωγή επιπλέον μελετών

54 Κατανάλωση καφέ και απορρόφηση άλλων συστατικών
Παρεμπόδιση απορρόφησης Σιδήρου Ψευδαργύρου

55 Κατανάλωση καφέ και εγκυμοσύνη- θηλασμός
Κίνδυνος αποβολής Βάρος γέννησης Θηλασμός Καφεΐνη στο μητρικό γάλα Εγκυμονούσες – θηλάζουσες < 3 φλιτζάνια καφέ την ημέρα < 300 mg καφεΐνης την ημέρα

56 Κατανάλωση καφέ: οφέλη - κίνδυνοι
Ευεργετική δράση Απουσία συσχετίσεων Επιβαρυντική δράση Ολική θνησιμότητα Καρδιαγγειακά νοσήματα Επίπεδα λιπιδίων Σακχαρώδης διαβήτης Καρκίνος παγκρέατος Υπέρταση Σωματικό βάρος Καρκίνος ουροδόχου κύστης Επίπεδα ομοκυστεΐνης Εγκεφαλικό Καρκίνος ωοθηκών Κάταγμα ισχίου Νόσος Parkinson Καρκίνος μαστού Καρκίνος πνεύμονα Νόσος Alzheimer Καρκίνος στομάχου Κίνδυνος αποβολής Κίνδυνος αυτοκτονίας Καρκίνος παχέος εντέρου Ανάπτυξη εμβρύου Κίρρωση ήπατος Καρκίνος προστάτη Βάρος γέννησης Καρκίνος ήπατος Καρκίνος θυρεοειδούς Καρκίνος στόματος φάρυγγα Οστική πυκνότητα Καρκίνος οισοφάγου Καρκίνος ενδομητρίου

57 Πιο ευαίσθητοι σε αρνητικές επιδράσεις καφεΐνης
Ευαίσθητες ομάδες Πιο ευαίσθητοι σε αρνητικές επιδράσεις καφεΐνης Υπερτασικοί Παιδιά Έφηβοι Ηλικιωμένοι Αλληλεπίδραση καφεΐνης με φάρμακα; Εγκυμονούσες, θηλάζουσες

58 Προσοχή στις πιο ευαίσθητες ομάδες
Συμπεράσματα Μέτρια κατανάλωση καφέ, 3-4 φλιτζάνια/ημέρα, mg/ημέρα καφεΐνη από υγιή άτομα Οφέλη > κινδύνους Προσοχή στις πιο ευαίσθητες ομάδες

59 Κατανάλωση τσαγιού – Ευεργετική επίδραση
Συσχέτιση με: Ολική θνησιμότητα Καρδιαγγειακή νόσο Εγκεφαλικό επεισόδιο Επίπεδα αρτηριακής πίεσης, γλυκόζης, σωματικό βάρος Πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου Υγεία οστών Στοματική υγεία Νοσήματα ήπατος Άνοια Νόσο Alzheimer Νόσο Parkinson Αλλά: Πολλά είδη τσαγιού Διαφορετικοί πληθυσμοί Αντικρουόμενα αποτελέσματα

60 Κατανάλωση τσαγιού: οφέλη - κίνδυνοι
Ευεργετική δράση Απουσία συσχετίσεων Επιβαρυντική δράση Ολική θνησιμότητα Καρδιαγγειακά νοσήματα Καρκίνος οισοφάγου Εγκεφαλικό επεισόδιο Επίπεδα αρτηριακής πίεσης (θερμοκρασία κατανάλωσης) Καρκίνος μαστού (είδος ?) Σωματικό βάρος Καρκίνος ενδομητρίου Μεταβολισμός γλυκόζης Καρκίνος προστάτη Καρκίνος στομάχου Νοσήματα ήπατος Καρκίνος παχέος εντέρου Υγεία των οστών Καρκίνος παγκρέατος Στοματική υγεία Καρκίνος ωοθηκών Άνοια Καρκίνος πνεύμονα Νόσος Parkinson Καρκίνος θυρεοειδούς Καρκίνος ουροποιητικού Νόσος Alzheimer

61 Συμπεράσματα 1-2 φλιτζάνια/ημέρα Είδος τσαγιού; Είδος πληθυσμού;
Χρειάζεται να διεξαχθούν περισσότερες μελέτες…

62 Τέλος 3ου μαθήματος Ευχαριστώ για την προσοχή σας
Τέλος 3ου μαθήματος Ευχαριστώ για την προσοχή σας