ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Τσόλης Δ. Κωνσταντίνος PhD(c) MSc Νοσηλευτής.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Τσόλης Δ. Κωνσταντίνος PhD(c) MSc Νοσηλευτής."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Τσόλης Δ. Κωνσταντίνος PhD(c) MSc Νοσηλευτής

2 Γενικά Ο Ρευματολόγος είναι ο γιατρός που ασχολείται με μη τραυματικές και χειρουργικές παθήσεις του μυο- σκελετικού συστήματος. Μεγάλη ομάδα ασθενειών είναι και τα αυτοάνοσα Αυτοάνοσα: πρόκειται για νοσήματα που το σώμα προκαλεί βλάβη στα δικά του όργανα και ιστούς

3 Οι πιο κοινές αυτοάνοσες ασθένειες Ρευματοειδής αρθρίτιδα ( φλεγμονή των αρθρώσεων και των γύρω ιστών) Συστημικός ερυθηματώδης λύκος (επηρεάζει το δέρμα, τις αρθρώσεις, τα νεφρά, τον εγκέφαλο και άλλα όργανα) Σκλήρυνση κατά πλάκας (επηρεάζει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό) Κοιλιοκάκη ( που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη και κριθάρι) που προκαλεί βλάβες στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου Κακοήθης αναιμία – μείωση στα ερυθρά κύτταρα του αίματος που προκαλείται από την ανικανότητα να απορροφήσει τη βιταμίνη Β12 Λεύκη (άσπρα μπαλώματα στο δέρμα που προκαλούνται από την απώλεια της χρωστικής) Σκληρόδερμα (νόσος του συνδετικού ιστού που προκαλεί αλλαγές στο δέρμα, στα αιμοφόρα αγγεία, στους μύες και στα εσωτερικά όργανα) Ψωρίαση (πάθηση του δέρματος που προκαλεί ερυθρότητα και ερεθισμό) Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (μια ομάδα φλεγμονωδών παθήσεων του παχέος και του λεπτού εντέρου) Νόσος ‘Graves’ (διόγκωση θυρεοειδούς αδένα) Αντιδραστική αρθρίτιδα – φλεγμονή των αρθρώσεων, την ουρήθρα, και τα μάτια ? Μπορεί να προκαλέσει πληγές στο δέρμα και τις μεμβράνες βλέννας Ο διαβήτης τύπου 1

4 Γενικά ΙΙ Μπορεί να έχουμε φλεγμονή Αγγεία >αγγειίτιδα στον συνδετικό ιστό >τενοντίτιδα ή άλλο ή στην άρθρωση αρθρίτιδα

5 Συνδετικός Ιστός Ο συνδετικός ιστός ΣΙ,είναι ένα από τέσσερα βασικά είδη ζωικών ιστών και αποτελείται από φαινομενικά διαφορετικούς τύπους κυττάρων. Τα κύτταρα του ΣΙ ονομάζονται Ινοβλάστες δημιουργούν ή καταστρέφουν Κολλαγόνο Μία κατηγορία ινοβλαστών αποτελούν τα cancer associated fibroblasts (CAFs),τα οποία συμβάλουν στον πολλαπλασιασμό, στην εισβολή του καρκίνου και βοηθούν στην διατήρηση της ανάπτυξης καρκινικών κυττάρων (παθολογία) Η μεσοκυτταρια ουσία περιέχει διαφορές ουσίες με την πιο γνωστή τον πολυσακχαρίτη υαλουρονικό οξύ o Ρόλος του Σ Ι  Καλύπτει τα κενά μεταξύ νευρών αγγείων  Συμβάλλει στη στήριξη τους και στη μεταφορά ουσιών ανάμεσά τους ή μεταξύ τους  Αποκατάσταση βλαβών (θλάσεις –τραυματισμοί).Δημιουργία ουλώδους συνδετικού ιστού για την κάλυψη προσωρινά ή μόνιμα της βλάβης

6 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΔΕΡΜΑ Επιδερμίδα (Epidermis) διαιρείται περαιτέρω σε 5 υποστιβάδες: Από το έξω προς το έσω μέρος, είναι η κεράτινη στιβάδα (stratum corneum), η διαυγής στιβάδα (stratum lucidum), η κοκκώδης στιβάδα (stratum granulosum), η ακανθωτή στιβάδα (stratum spinosum) και η βασική στιβάδα (stratum basale). Χόριο (Dermis) Είναι πολύ παχύτερη από την επιδερμίδα, 1mm-4mm, και αποτελείται κυρίως από ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης. Διαιρείται σε δύο υποστιβάδες, τη θηλώδη, η οποία περιέχει το αγγειακό δίκτυο και τη δικτυωτή, στην οποία βρίσκονται τριχοφυείς αδένες, θύλακες των τριχών και εκκριτικοί αδένες Λιπώδης ή Υποδόριος Ιστός (Subcutaneous Tissue) Ο λιπώδης ή υποδόριος ιστός είναι η τρίτη κύρια στιβάδα η οποία όμως συχνά δεν κατηγοριοποιείται στον δερματικό ιστό

7 ΑΝΑΤΟΜΙΑ Άρθρωση : Ονομάζεται η σύνδεση δύο ή περισσοτέρων οστών μεταξύ τους με την παρεμβολή ενός μαλακότερου ιστού Μπορεί να έχει μικρή, μεγάλη ή καθόλου κινητικότητα. Κύρια μέρη Αρθρικές επιφάνειες Είναι τα μέρη των οστών που έρχονται σε επαφή με την άρθρωση Καλύπτονται από τον αρθρικό χόνδρο Είναι λείος, ελαστικό και ολισθηρός και συντελεί στην αρμονική λειτουργία της άρθρωσης Αρθρικός θύλακος Συνδέει τα γειτονικά οστά περιβάλλοντας τα γύρω- γύρω κοντά στις αρθρικές επιφάνειες Αποτελείτε από δύο στιβάδες την εξωτερική και την εσωτερική Ινώδης θύλακος Είναι η εξωτερική στιβάδα του θυλάκου Αποτελείται από ινώδη συνδετικό ιστό Προσφύεται στα συνδεόμενα οστά Αρθρικός υμένας Είναι η εσωτερική στιβάδα του θυλάκου Παράγει το αρθρικό υγρό Είναι λείος και στιλπνός Αρθρική κοιλότητα Κλειστή κοιλότητα ανάμεσα στις αρθρικές επιφάνειες και στον αρθρικό θύλακο Περιέχει το αρθρικό υγρό Είναι ολισθηρό πυκνόρρευστο υγρό που καθιστά της αρθρικές επιφάνειες ολισθηρές

8 Φλεγμονή Φλεγμονή: είναι το σύνολο των τοπικών και συστηματικών μηχανισμών που ενεργοποιεί ο οργανισμός αντιδραστικά μετά από την επίδραση σε αυτόν διαφόρων βλαπτικών παραγόντων. φλεγμονές διακρίνονται σε οξείες (διάρκειας λίγων ημερών), υποξείες (μεταβατικό στάδιο) και σε χρόνιες (μεγαλύτερης διάρκειας). Κλινικά συμπτώματα Τοπικής Φλεγμονής: 1. Ερυθρότητα (υπεραιμία) 2. Θερμότητα (υπερθερμία) 3. Οίδημα(πρήξιμο) 4. Πόνος(άλγος) 5. Λειτουργικές διαταραχές των ιστών. 6. Μειωμένη λειτουργικότητα -καταβολή(±) Κλινικά συμπτώματα Συστηματικής Φλεγμονής 1. Πυρετός 2. Ταχυσφυγμία 3. Ταχύπνοια 4. Διατάραξη της ισορροπίας νερού και ηλεκτρολυτών 5. Μειωμένη λειτουργικότητα- καταβολή (±) ή( ++)

9 Ανοσοαπόκριση Ανοσοποιητικό είναι το αμυντικό σύστημα του οργανισμού Με το όρο ανοσοαπόκριση εννοούμε το σύνολο των μηχανισμών που λαμβάνουν χώρα στον οργανισμό, ως απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος στην εισβολή ξένου σώματος (=αντιγόνου) Δύο (2) είδη ανοσοαπόκρισης ΧΥΜΙΚΗ Υπεύθυνα για την χυμική αναταπόκριση είναι τα Β-λεμφοκύτταρα,τα οποία έχουν στη μεμβράνη τους αντισώματα. Τα αντισώματα λειτουργούν σαν υποδοχείς που επικολλάται το αντιγόνο. Αποτελούν το 10% των κυττάρων του σώματος. Παράγονται από τον μυελό των οστών. Χωρίζονται σε πλασματοκύτταρα και β-κύτταρα μνήμης. ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ Υπεύθυνα για την κυτταρική ανταπόκριση είναι τα Τ-λεμφοκύτταρα. Όταν έρθουν σε επαφή με το αντιγόνο μετατρέπονται σε Τ-κύτταρα τελεστές. Ένας μικρός αριθμός μετατρέπεται σε Τ-κύτταρα μνήμης. Οι δύο μηχανισμοί ανοσοαπόκρισης ρυθμίζονται με την μεσολάβηση δύο τύπων Τα-λεμφοκυττάρων,των Τ-βοηθητικών κύτταρων (ενεργοποιούν την ανοσοαπόκριση) και των Τ-ρυθμιστικών κυττάρων (φρενάρουν την ανοσοαπόκριση)

10 ΑΙΤΙΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Επίθεση β- &Τ- λεμφοκύτταρων στον ίδιο τον οργανισμό Λόγω λανθασμένης ενεργοποίησης των Τ-βοηθητικών λεμφοκυττάρων Γιατί; 1. Τα Τ-κύτταρα παρακάμπτουν τα Τ- ρυθμιστικά και ενεργοποιούν τα Τ-βοηθητικά 2. Κάποιοι ιοί είναι σε θέση να ενεργοποιήσουν Β-&Τ-λεμφοκύτταρα χωρία την συμμετοχή των Τ- βοηθητικών λεμφοκύτταρων 3. Αλλαγή αυτοαντιγόνου (1) που αναγνωρίζεται ως ξένο λόγω βακτηριακής επιρροής 4. Ταυτόχρονη παρουσία αυτοαντιγόνου και ξένου αντιγόνου σε ‘ένα κύτταρο (1) ουσία ή μόριο που προέρχεται από τον ίδιο οργανισμό (το ίδιο το σώμα)

11 Ανατομία Άρθρωση :Ονομάζεται η σύνδεση δύο ή περισσοτέρων οστών μεταξύ τους με την παρεμβολή ενός μαλακότερου ιστού Διαίρεση αρθρώσεων Χωρίζονται σε: Συναρθρώσεις Ο μαλακότερος ιστός βρίσκεται ανάμεσα στα οστά Έχει πολύ μικρή ή καθόλου κινητικότητα Διαρθρώσεις o Ο μαλακότερος ιστός προσφύεται κυκλικά και αγκαλιάζει τα άκρα των οστών γύρω- γύρω o Ανάμεσα τους παραμένει λεπτός κενός χώρος –η αρθρική κοιλότητα o Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άκρα των οστών έρχονται σε επαφή και γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο. o Έχουν μεγάλη κινητικότητα Συνδεσμώσεις o Ο ιστός που παρεμβάλλεται είναι ινώδης συνδετικός ιστός o Έχει πολύ μικρή κινητικότητα Παράδειγμα o Συνδέσμωσης μεταξύ των τόξων Γειτονικών σπονδύλων Παραλλαγές συνδέσμωσης o Είναι η ραφή των οστών του κρανίου o Η γόμφωση του δοντιού στα φατνία Συνχονδρώσεις Ο ιστός που παρεμβάλλεται μεταξύ των οστών είναι χόνδρινος ιστός. Η κινητικότητα απουσιάζει ή είναι ελάχιστου βαθμού Π.χ. ηβική σύμφυση Τα οστά έχουν ενωθεί τελείως με την παρεμβολή οστίτη ιστού Δεν παρατηρείται καθόλου κινητικότητα. Π.χ. τα τρία οστά της λεκάνης Συνοστεώσεις Τα οστά έχουν ενωθεί τελείως με την παρεμβολή οστίτη ιστού Δεν παρατηρείται καθόλου κινητικότητα. Π.χ. τα τρία οστά της λεκάνης

12

13 Διάρθρωση Αρθρικός υμένας Ινώδης ή Αρθρικός θύλακος Αρθρικός Χόνδρος ΜηνίσκοςΑρθρική κοιλότητα

14 Ταξινόμηση των ρευματικών νοσημάτων Ι. Διάχυτα νοσήματα του συνδετικού ιστού. Α. Ρευματοειδής αρθρίτιδα Β. Νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα Γ. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Δ. Συστηματική σκλήρυνση Ε. Πολυμυοσίτιδα / δερματομυοσίτιδα ΣΤ. Νεκρωτικές αγγειϊτιδες και άλλες αγγειοπάθειες Ζ. Σύνδρομο Sjıgrem Η. Σύνδρομα επικαλύψεως Θ. Άλλα νοσήματα (νόσος του Still, οζώδες ερύθυμα, ρευματική πολυμυαλγία)6 ΙΙ. Αρθρίτιδες συνδυαζόμενες με σπονδυλοαρθρίτιδα. Α. Αγκυλωτική σπονδυλοαρθρίτιδα. Β. Σύνδρομο Reiter Γ. Ψωριασική αρθρίτιδα Δ.Αρθρίτιδα σχετιζόμενη με χρόνια φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ΙΙΙ. Εκφυλιστική αρθροπάθεια. Α. Πρωτοπαθής Β. Uευτεροπαθής. ΙV. Αρθρίτιδες, τενοντοελυτρίτιδες και θυλοκίτιδες σχετιζόμενες με λοιμογόνους παράγοντες. V. Μεταβολικές και ενδοκρινικές νόσοι συνδυαζόμενες με ρευματικέςεκδηλώσεις. VI. Νεοπλάσματα VII. Νευροπαθητικές νόσοι Α. Νευροπαθητική αρθροπάθεια Β. Συμπιεστικές νευροπάθειες Γ. Αντανακλαστική συμπαθητική δυστροφία Δ. Άλλες VIII. Παθήσεις οστών, περιοστέου και χόνδρου συνδυαζόμενες με αρθρικές εκδηλώσεις. Α. Οστεοπόρωση Β. Οστεομαλάκυνση Γ. Οστεϊτιδα Δ. Οστεονέκρωση Ε. Οστεομυελίτιδα ΣΤ. Uυσπλασίες οστών και αρθρώσεων ΙΧ. Εξωαρθρικός ρευματισμός Χ. Uιάφορες διαταραχές Α. Διαταραχές συνδυαζόμενες με αρθρίτιδα 1. Τραύμα 2. Σαρκοείδωση 3. Οζώδες ερύθημα 4. Αιμορροφιλία Β. Άλλες καταστάσεις 1. Σύνδρομο Sweet 2. Οικογενής μεσογειακός πυρετός 3. Ρευματικά σύνδρομα προκαλούμενα από φάρμακα 4. Υμενίτιδα από ξένα σώματα 5. Φλυκταίνωση παλαμίου και πελμάτων 6. Άλλες

15 Ποιους προσβάλλει Στην Ευρώπη το 14,3% του πληθυσμού έχει κάποιο τύπο ρευματισμού. Αυτό σημαίνει ότι περίπου είναι στην Ευρώπη: 100 εκατομμύρια άτομα στην Ελλάδα: 1.400.000 άτομα και στην Κύπρο: 100.000 άτομα Στην Αμερική :240 εκατομμύρια άτομα

16 ΔΙΑΓΝΩΣΗ Αν και μια ακριβής διάγνωση μπορεί να μην είναι προφανής, ο εξετάζων πρέπει στη φάση αυτή να είναι σε θέση να απαντήσει σε 5 μερικά ερωτήματα: 1) Η πάθηση είναι αρθρική ή εξωαρθρική; 2) Το πρόβλημα είναι οξύ ή χρόνιο; 3) Η νόσος είναι μονοαρθρθική ή πολυαρθρική; 4) Πρόκειται για φλεγμονώδη ή μη φλεγμονώδη νόσο; 5)Η προσβολή είναι συμμετρική ή ασύμμετρη; 6) Πρόκειται για περιορισμένο μυοσκελετικό πρόβλημα ή για συστηματική νόσο;

17 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Οπωσδήποτε από ειδικό –ιδανικά από ρευματολόγο  έναρξη συμπτωμάτων  Χρονική διάρκεια  Ένταση  Ώρες μέσα στην ημέρα που πονά  Παράγοντες που επηρεάζουν τον πόνο(εργασία, άσκηση, ύπνος, υγρασία, οδήγηση κτλ)  Κληρονομική προδιάθεση  Φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει για οποιοδήποτε λόγο  Άλλες ερωτήσεις,άλλα προβλήματα υγείας ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Στάση σώματος Κινητικότητα ολική ή άρθρωσης Μυϊκός τόνος Νευρολογική σημειολογία Διόγκωση ή παραμόρφωση ατροφία

18 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΙΙ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ  Ακτινογραφίες (Rö ή Α/Α ) μέθοδος εκλογής  Αξονική Τομογραφία (computed tomography CT) απεικονίζει οστά και μαλακούς ιστούς (απεικονίζει δισκοκήλες, ρήξη μηνίσκου/Αντενδείξεις: ακτινοβολία,ΧΝΑ σε περίπτωση χορήγησης σκιαγραφικού κ.ά.)  Μαγνητική τομογραφία (Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού ή Πυρηνικός Μαγνητικός Συντονισμός Magnetic Resonance Imaging MRI) ΟΧΙ ακτινοβολία/Αντενδείξεις: μέταλλα κλειστοφοβία ΧΝΑ (σε περίπτωση χορήγησης σκιαγραφικού κ.ά.)  Υπέρηχοι (Ultra Sound U/S ) Δεν αποτελεί μέθοδο εκλογής. Δεν απεικονίζει οστά.Μπορούμε να δούμε ρήξη τενόντων  Aπορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας ή DEXA χρησιμοποιεί μια πολύ μικρή δόση ιονίζουσας ακτινοβολίας για να παραχθεί εικόνες από το εσωτερικό του σώματος (συνήθως το κατώτερο σπονδυλική στήλη και τα ισχία) για τη μέτρηση της οστικής απώλειας. Xρησιμοποιούνται συνήθως για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και για την αξιολόγηση του κινδύνου ενός ατόμου για την ανάπτυξη κατάγματα. H DEXA είναι απλή, γρήγορη και μη επεμβατική. Είναι επίσης η πιο ακριβής μέθοδος για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης.  Σπινθηρογράφημα (Positron-emission tomography(PET scan) με ή χωρίς την IV έγχυση ραδιενεργού φάρμακου ( συνήθως με Θάλιο -201 Tl)

19 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΙΙΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ o ΤΚΕ: Οι φυσιολογικές τιμές της είναι πρακτικά μέχρι 10. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις και τα αποτελέσματα της εξέτασης πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή o CRP (C-αντιδρώσα πρωτεΐνη) μια από τις κυριότερες πρωτεΐνες οξείας φάσης που συνθέτει ο οργανισμός μας όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μια φλεγμονώδη κατάσταση. Παράγεται στο ήπαρ και είναι ανιχνεύσιμη μέσα σε 6-10 ώρες μετά τη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού και μπορεί να αυξηθεί μέχρι και 4.000 φορές, όταν η φλεγμονώδης απόκριση οξείας φάσης βρίσκεται στην κορύφωσή της. Ποσοτική Μέτρηση CRP 0.01 – 0.80 mg/dL o RF (Rheumatic Factor ) Ο ρευματοειδής παράγοντας είναι ένα αντίσωμα που είναι ανιχνεύσιμο στο αίμα περίπου 80% των ενηλίκων με ρευματοειδή αρθρίτιδα o Άλλες εξετάσεις :ουρικό οξύ(UA), Εξετάσεις Θυρεοειδούς (FΤ3,FΤ4 TSH),Ασβέστιο (Ca) κ ά. Ανάλογα με το κλινικό ιστορικό

20 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΙV Αντιπυρηνικά Αντισώματα ΕιδικότηταΕνεργός ΣΕΛ Μικτή νόσος κολλαγόνου Προϊούσα συστηματική σκλήρυνση Σκληρόδερμα CREST Πρωτοπαθές Sjogren Ρευματοειδή αρθρίτιδα Φαρμακευτικός ΣΕΛ ΑΝΑ >95% 70-90%60-90%>70%40-50%100% Αντι- ds DNA 60%Αρνητικά ΣπάνιαΑρνητικά Αντι – Sm 30%Αρνητικά Αντι – RNP 30%<95%(↑)Συχνά (↓)ΑρνητικάΣπάνια (↓)Σπάνια10-20% (↓) Αντι κεντρομεριδιακά Σπάνια 10-15%60-90%Αρνητικά Αντι – Ro (SS-A) 30%Σπάνια Αρνητικά70%ΣπάνιαΑρνητικά Αντι – La (SS-B) 15%Σπάνια Αρνητικά60%ΣπάνιαΑρνητικά Αντιπυρηνισκικά ±ΑρνητικάΣυχνάΑρνητικά±ΣπάνιαΑρνητικά Αντι – Scl-70 Αρνητικά 10-20%Αρνητικά Έναντι ιστονών 60%Αρνητικά±± ±95% Η συχνότητα ανίχνευσης των ΑΝΑ στα διάφορα ρευματικά νοσήματα

21 ΔΙΑΓΝΩΣΗ V Βιοψία :Της άρθρωσης που πάσχει  Μας δίνει στοιχεία για την φύση του νοσήματος (μεταβολικό, φλεγμονώδης,μικροβιακή λοίμωξη)  Αποκλεισμός κακοήθειας  Διαφοροδιάγνωση /ώστε να αποφασιστεί η καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση

22 Υπάρχει πρόληψη; Για τα περισσότερα άτομα ο πόνος και η φλεγμονή δεν μπορεί να αποφευχθεί, αφού το σώμα γερνά και οι αρθρώσεις φυσιολογικά εκφυλίζονται. Ο ρευματισμός όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί με το κατάλληλο συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, άσκησης και ξεκούρασης, ελέγχου βάρους σώματος, φυσιοθεραπείας, εργοθεραπείας και σε μερικές περιπτώσεις χειρουργικής επέμβασης.

23 Ευχαριστώ