1ο ΜαθητικΟ ΣυνΕδριο ΣχΟΛΕΙων Β/θμιαΣ ΕκπαΙδευςηΣ «Η ΘεολογΙα διαλΕγεται με τον ςΥγχρονο κΟςμο» 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολικό έτος: 2014-2015.

Παρουσίαση με θέμα: "1ο ΜαθητικΟ ΣυνΕδριο ΣχΟΛΕΙων Β/θμιαΣ ΕκπαΙδευςηΣ «Η ΘεολογΙα διαλΕγεται με τον ςΥγχρονο κΟςμο» 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολικό έτος: 2014-2015."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1ο ΜαθητικΟ ΣυνΕδριο ΣχΟΛΕΙων Β/θμιαΣ ΕκπαΙδευςηΣ «Η ΘεολογΙα διαλΕγεται με τον ςΥγχρονο κΟςμο» 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολικό έτος:

2 ΤΑ ΕΝΤΟΙΧΙΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΤΑ ΕΝΤΟΙΧΙΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 28/02/ /03/2015

3 ψηφιδωτά Ψηφιδωτό είναι το σχέδιο ή η παράσταση που σχηματίζεται με τη συναρμολόγηση και συγκόλληση ποικιλόχρωμων ψηφίδων διαφόρων χρωμάτων και υλικών ενωμένων με ένα συνδετικό υλικό, με σκοπό τη διακόσμηση επιφανειών. Λέγεται και ψηφίδωμα ή ψηφοθέτημα. Οι κατασκευαστές διακρίνονταν σε ψηφιδογράφους και ψηφοθέτες.

4 κατηγορίες ψηφιδωτών Οι δύο κύριες κατηγορίες ψηφιδωτών είναι τα επιδαπέδια και τα εντοίχια. Τα εντοίχια ψηφιδωτά, με τα οποία θα ασχοληθούμε στην εργασία μας ήταν εξαιρετικά ακριβά στην κατασκευή τους. Οι ψηφίδες φτιάχνονταν κυρίως από υαλόμαζα και φύλλα χρυσού ή ασημιού και όχι μόνον από μάρμαρο ή πηλό όπως στα δάπεδα.

5 Τα ψηφιδωτά στη χριστιανική τέχνη.
Ύστερα από την επικράτηση του χριστιανισμού (4ος αι.) η τέχνη των ψηφιδωτών άρχισε να κάνει τα πρώτα βήματα και σε χριστιανικά μνημεία. Τη βυζαντινή εποχή η τέχνη του ψηφιδωτού παρουσιάζει μεγάλη άνθηση και χρησιμοποιείται για τη διακόσμηση των τοίχων ναών ή παλατιών, θόλων κ.ά. Τα θέματα των ψηφιδωτών αυτής της περιόδου είναι παρμένα, ανάλογα με τον χώρο στον οποίο τοποθετούνται, από την ελληνική μυθολογία, από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, ή από την καθημερινή ζωή.

6 Τα εντοίχια ψηφιδωτά Τα εντοίχια ψηφιδωτά είναι η πιο λαμπρή και εντυπωσιακή μορφή τέχνης της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής εποχής.

7 Ιστορικά στοιχεία Το αρχαιότερο χριστιανικό ψηφιδωτό βρίσκεται στη νεκρόπολη του Βατικανού και παριστάνει τον Χριστό ως ήλιο με ακτίνες γύρω από το κεφάλι πάνω σε άρμα που το σέρνουν δύο άσπρα άλογα (3ος αι.). Περίφημα ψηφιδωτά της εποχής βρίσκονται στη Σάντα Μαρία Ματζόρε της Ρώμης, στο μαυσωλείο της Αγίας Κωνσταντίας κ.α. Στη Ραβέννα σώζονται παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά (5ος αι.) που κατέχουν ιδιαίτερη θέση στη βυζαντινή ζωγραφική: στο μαυσωλείο της Γάλλας Πλακιδίας στο Βαπτιστήριο των Ορθοδόξων, στο Βαπτιστήριο των Αρειανών κ.ά.

8 Στη Ραβέννα σώζονται και νεότερα ψηφιδωτά του 6ου αι
Στη Ραβέννα σώζονται και νεότερα ψηφιδωτά του 6ου αι. όπως του Αγίου Απολλινάριου του Νέου, του Αγίου Απολλιναρίου in Classe και του Αγίου Βιταλίου, με έντονο βυζαντινό χρώμα. Αυτά εκφράζουν τη νέα αυτοκρατορική ιουστινιάνεια τέχνη. Χαρακτηριστικές είναι οι μοναδικές ψηφιδωτές προσωπογραφίες του αυτοκράτορα Ιουστινιανού και της Θεοδώρας και της ακολουθίας τους.

9 Τα εντοίχια βυζαντινά ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης
Παράλληλα στην παλαιοχριστιανική Θεσσαλονίκη σώζονται σημαντικά ψηφιδωτά στη Ροτόντα, στην Αχειροποίητο, στη μονή Λατόμου, στον Άγιο Δημήτριο. Τα εντοίχια βυζαντινά ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης κατατάσσονται στα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης με μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική σημασία.

10 Στην εργασία μας θα ασχοληθούμε κυρίως με τα εντοίχια ψηφιδωτά της παλαιοχριστιανικής Θεσσαλονίκης (4ου – 6ου μ.Χ.αιώνα), που διασώζονται στους ιερούς ναούς: Ροτόντα (Άγ. Γεώργιος), Άγιος Δημήτριος, Όσιος Δαυίδ (Μονή Λατόμου) και Παναγία Αχειροποίητος.

11 Μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς
Τα ψηφιδωτά αυτά είναι μοναδικά σε όλη την Ελλάδα, αποτελούν καλλιτεχνήματα ανυπέρβλητης αξίας και θεολογικής έκφρασης και δικαίως έχουν χαρακτηριστεί ως αριστουργήματα και μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

12 Η ορθόδοξη Παράδοση της Εκκλησίας μας είναι μία πολύτιμη κληρονομιά ζωής
Καταδεικύουν σε όλο τον κόσμο τη σπουδαιότητα της ορθόξης Παράδοσης της Εκκλησίας μας, που είναι μια πολύτιμη κληρονομιά ζωής για όλους τους ανθρώπους.

13 Τα εντοίχια ψηφιδωτά της παλαιοχριστιανικής Θεσσαλονίκης

14 Ροτόντα Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τεράστιο, ογκώδες, περίκεντρο οικοδόμημα με δυνατή τοιχοδομία, που στεγάζεται με επιβλητικό θόλο.

15 Ροτόντα – ιστορικά στοιχεία
Η Ροτόντα είναι από τα επιβλητικότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Όπως δηλώνει και το όνομά της, πρόκειται για κυκλικό οικοδόμημα. Εντυπωσιάζει με την αρχιτεκτονική δύναμη που αποπνέει και την έξοχη τέχνη της διακόσμησης στο εσωτερικό. Η κατασκευή της Ροτόντας έγινε από τον Καίσαρα Γαλέριο τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ανήκε σε μεγάλο αρχιτεκτονικό συγκρότημα, που περιελάμβανε, επίσης, ιππόδρομο και ανάκτορα.

16 Ροτόντα - ψηφιδωτά Στα τέλη του 4ου αιώνα, με την επικράτηση του χριστιανισμού, η Ροτόντα καθαγιάστηκε ως χριστιανικός ναός και λειτούργησε,κατά μία άποψη, ως «Μαρτύριο», δηλαδή τόπος τιμής λειψάνων αθλοφόρων μαρτύρων. Σε αυτό συνηγορεί τόσο η κυκλική μορφή του κτίσματος, όσο και οι μορφές των «μαρτύρων» που απεικονίζονται στα ψηφιδωτά του θόλου.

17 Τα ψηφιδωτά της συγκρίνονται με αυτά της Ραβέννας σε κάλλος και δύναμη.
Δημιουργήθηκαν σε εργαστήριο της Θεσσαλονίκης και αποτελούν τα αρχαιότερα σωζόμενα δείγματα της ανατολής.

18 Η Ροτόντα Θεσσαλονίκης από τον παραπλήσιο ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, ονομάσθηκε και Άγιος Γεώργιος. Από την ίδια εποχή σώζεται και ο μιναρές.

19 Η Ροτόντα στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη

20 Τα εντοίχια ψηφιδωτά της Ροτόντας
Τα ψηφιδωτά του ναού είναι από τα καλύτερα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά που διατηρούνται. Στην κατώτερη ζώνη των ψηφιδωτών του θόλου του ναού απεικονίζονται φανταστικά κτίρια με αψίδες και ημιθόλια. Υπάρχουν επίσης αετώματα, καμάρες και κίονες με παραπετάσματα ανάμεσά τους καθώς και λυχνάρια ή παγώνια. Μπροστά από τα κτίρια υπάρχουν άγιοι με υψωμένα τα χέρια σε στάση δέησης (orantes) και δίπλα τους αναγράφεται το όνομά τους, ο μήνας καθώς και η ιδιότητά τους. Υπάρχουν κληρικοί άγιοι, στρατιωτικοί, γιατροί, ένας αυλητής και ένας υπηρέτης, κυρίως μάρτυρες.

21 Μορφές μαρτύρων Από τους μάρτυρες, σύμφωνα με τις επιγραφές, αναγνωρίζονται οι ιερωμένοι Ρωμανός, Φίλιππος και Κύριλλος· οι στρατιωτικοί Ονησιφόρος, Ευκαρπίων, Βασιλίσκος, Πρίσκος, Θερινός και Λέων οι γιατροί Κοσμάς και Δαμιανός, οι Φιλήμων και Πορφύριος και άλλοι ανώνυμοι.

22 Μορφές μαρτύρων Το πρόγραμμα του ψηφιδωτού διακόσμου βασίζεται κυρίως στο αρχαίο Χριστιανικό εορτολόγιο και μαρτυρολόγιο. Οι μορφές των μαρτύρωνέχουν αδρά ελληνιστικά περιγράμματα και εκφραστικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στην αιωνιότητα.

23 Μορφές μαρτύρων ΘΕΡΙΝΟΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ

24 Μορφές μαρτύρων ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ

25 Μορφές μαρτύρων ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ, ΥΠΗΡΕΤΗΣ

26 Μορφές μαρτύρων ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ

27 Μορφές μαρτύρων ΚΟΣΜΑΣ, ΙΑΤΡΟΣ

28 Μορφές μαρτύρων Πρίσκος λεπτομέρια από τη ζωοφόρο των μαρτύρων
στρατιωτικός λεπτομέρια από τη ζωοφόρο των μαρτύρων

29 Με θαυμάσια εκφραστικά μέσα, πολύχρωμες ψηφίδες και ένα μελετημένο με μοναδική φαντασία πρόγραμμα, ο καλλιτέχνης κατάφερε να αποδώσει τον πλούσιο πνευματικό κόσμο τοποθετώντας τον στα όρια του υπερβατού και δημιουργώντας μια χρωματική ατμόσφαιρα, όπου το πραγματικό χάνεται μέσα στο ιδεατό και το γήινο ενώνεται με το ουράνιο.

30 Ροτόντα Το κλειδί του τρούλου

31 Τμήμα του κεντρικού μεταλλίου στην κορυφή του τρούλου με παράσταση της σφαίρας του Κόσμου: Χρώματα της ίριδας, φυλλοφόροι κλάδοι και καρποί

32 Ροτόντα Τρούλος Η ζωφόρος των «μαρτύρων»

33 Ροτόντα - Τρούλος

34 Ροτόντα - Τρούλος Στη μεγαλειώδη σύνθεση του τρούλου της Ροτόντας (τέλη 4ου αι.) είναι έκδηλη η επιβίωση της ελληνιστικής παράδοσης.

35

36 Τμήμα από το ψηφιδωτό της ουράνιας Ιερουσαλήμ

37 Π Α Γ Ω Ν Ι

38 Στα εντοίχια ψηφιδωτά και πρώτιστα στην ψηφιδωτή διακόσμηση του Αγίου Γεωργίου (Ροτόντα), έργο μεγάλης πνοής και εξαιρετικής καλλιτεχνικής σύλληψης και εκτέλεσης, που τοποθετείται από κάποιους ερευνητές στο τέλος του 4ου και από άλλους στις αρχές του 6ου αιώνα, διακρίνονται στο εσωρράχιο της νοτιοανατολικής καμάρας του ισογείου πλεκτά καλάθια με διάφορα φρούτα, μήλα ή καρύδια, έτοιμα για προσφορά.

39 Ψηλότερα, στο εσωτερικό της καμάρας, μέσα στα σχηματιζόμενα κοιλόπλευρα οκτάγωνα, εγγράφεται από ένα πτηνό ή φρούτο μήλο ή ρόδι, αχλάδι, σταφύλι που απεικονίζονται με τα φύλλα τους. Εδώ κάθε οπώρα έχει ανυψωθεί σε σύμβολο, καθώς αποτελεί υπαινικτική εικόνα της τροφής της ψυχής. Τόσο τα φρούτα όσο και τα εικονιζόμενα στην καμάρα πτηνά έχουν διαγώνια διάταξη, που μοιάζει να τονίζει περισσότερο την τάξη και την ηρεμία του παραδείσου.

40 Ροτόντα νοτιοανατολική καμάρα Παραδείσια άνθη, πουλιά, καρποί

41 Ροτόντα νοτιοανατολική καμάρα (λεπτομέρια). Παραδείσια πτηνά

42 Άγιος Δημήτριος

43 Άγιος Δημήτριος – ιστορικά στοιχεία
Μία από τις αρχαιότερες και επιβλητικότερες παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Ανατολής. Είναι ξυλόστεγη, πεντάκλιτη, με εγκάρσιο κλίτος μπροστά από το Ιερό και υπερώα σε σχήμα Π. Στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, το 1917 κάηκε, κατά ένα μεγάλο τμήμα του και ο Άγιος Δημήτριος. Στις ανασκαφές που προηγήθηκαν της σημερινής του αναστήλωσης, ανακαλύφθηκε το εγκαίνιο με το φυαλίδιο με το λύθρο (χώμα και αίμα του αγίου). Κάτω από το Ιερό, στην Κρύπτη, αποκαλύφθηκε ο χώρος τον μαρτυρίου του και επιβεβαιώθηκε η διαπίστωση ότι ο ναός του μεγαλομάρτυρος και μυροβλήτου Αγίου Δημητρίου είναι ένα από τα σπουδαιότερα Μαρτύρια τον Χριστιανικού κόσμου. 

44 Κρύπτη αγίου Δημητρίου

45 ιστορικά Ο ζωγραφικός και μαρμάρινος διάκοσμος του ναού είναι εξαιρετικής τέχνης. Ο σημερινός ναός χτίστηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ από τον επίσκοπο Ιωάννη, επάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού του 5ου αιώνα. Ο Άγιος Δημήτριος είναι ο προστάτης της Θεσσαλονίκης. Η σχέση των Θεσσαλονικέων με τον Άγιο είναι πολύ έντονη. Τα λείψανά του, τα οποία φυλάσσονταν στο Αββαείο του Αγίου Λαυρεντίου, στο Sassoferato της Ιταλίας, επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη το Στο υπόγειο του ναού και στην κρύπτη λειτουργεί μόνιμη έκθεση των γλυπτών, των κιονόκρανων, των θωρακίων και των άλλων κειμηλίων του ναού.

46 Εντοίχια ψηφιδωτά Ο ναός του Αγίου Δημητρίου είναι στολισμένος με ψηφιδωτά διαφόρων εποχών. Πρόκειται για παραστάσεις που έγιναν περιστασιακά και δεν συγκροτούν οργανωμένο εικονογραφικό πρόγραμμα. Στην πυρκαγιά του 1917 καταστράφηκαν αρκετά από αυτά, ιδιαίτερα όσα κοσμούσαν τη βόρεια μικρή κιονοστοιχία.

47 Εντοίχια ψηφιδωτά Αυτά που σώθηκαν βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του δυτικού τοίχου του κύριου ναού, καθώς και στους δύο πεσσούς του ιερού βήματος. Χρονολογούνται από τον 5ο ως τον 9ο αιώνα.

48 Η προσφορά παιδιών στον Άγιο Δημήτριο (5ος αι.).
Από τα ψηφιδωτά του δυτικού τοίχου ιδιαίτερης σημασίας είναι η παράσταση με τον Άγιο Δημήτριο δεόμενο σε υπαίθριο χώρο. Βρίσκεται πίσω ακριβώς, στη δυτική πλευρά του νοτίου κλίτους και παριστάνει τον Άγιο Δημήτριο μπροστά στο Κιβώριό του με τα χέρια υψωμένα σε προσευχή. Δεξιά μια γυναίκα οδηγεί στον Μάρτυρα ένα παιδί κρατώντας το από τους ώμους, ενώ αυτό απλώνει τα χέρια του προς τον άγιο. Στην αριστερή μόλις διακρίνονται τα πόδια ενός άλλου παιδιού που πιθανότατα οδηγούσε η μητέρα του στον προστάτη άγιο. Είναι θαυμάσιο ψηφιδωτό του 5ου αιώνα. Ήδη από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ο Άγιος Δημήτριος είχε αναλάβει την υψηλή προστασία της μεγαλούπολης του Θερμαϊκού παράλληλα με την ιδιαίτερη φροντίδα του για τα παιδιά ως κατηχητής

49 Ο Άγιος Δημήτριος και ο άγγελος (5ος αιώνας)
Στην ανατολική όψη του δυτικού τοίχου του νότιου κλίτους πίσω από το σημείο που βρίσκεται ο τάφος του Λουκά Σπαντούνη, υπάρχει ψηφιδωτό όπου εικονίζεται άγγελος Κυρίου μέσα σε πολύχρωμο ουρανό ο οποίος σαλπίζει βλέποντας τον Άγιο Δημήτριο που στέκει κάτω όρθιος ντυμένος με υπατική χλαμύδα. Πλάι στον Άγιο διακρίνεται ορεινό τοπίο και δεξιότερα και πιο πάνω φτερά άλλων αγγέλων.

50 Τα ψηφιδωτά αυτά του 5ου αι.
έχουν παρόμοια τεχνοτροπία με το ψηφιδωτό της Μονής Λατόμου

51 Ο Άγιος Δημήτριος με έναν διάκονο (7ος αιώνας)
Βρίσκεται στον δεξιό πεσσό του ιερού βήματος από την πίσω πλευρά – ανατολικά. Παριστάνει τον Άγιο Δημήτριο με το δεξί χέρι πάνω στον ώμο του κληρικού, που πιθανόν είναι ο διάκονος του ναού, και το αριστερό σε στάση προσευχής. Η επιγραφή που βρίσκεται στο κάτω μέρος του ψηφιδωτού αναφέρει χαρακτηριστικά : `` Πανόλβιε του Χριστού μάρτυς φιλόπολις φροντίδα τίθει και πολιτών και ξένων. `` (Μακάριε Μάρτυρα του Χριστού, που αγαπάς την πόλη σου, φρόντιζε και τους πολίτες της και τους ξένους. ) κατά την επιγραφή φαίνεται ότι είναι αυτός που βοήθησε στην ανοικοδόμηση του ναού, ύστερα από την καταστροφή του

52 Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης. Πεσσοί του Ιερού Βήματος
Ο Άγιος Δημήτριος ανάμεσα στον επίσκοπο και τον έπαρχο, που είναι οι ανακαινιστές του ναού. Ψηφιδωτό στον Άγιο Δημήτριο Θεσσαλονίκης τον 7ου αιώνα. Η τέχνη αντλούσε τα θέματα της και από τις διηγήσεις για τα θαύματα τον Αγίου Δημητρίου παράλληλα με την ιστορία που χρησιμοποιεί τις διηγήσεις αυτές ως ιστορικές πηγές.  Κάτω υπάρχει η επιγραφή:

53 Επιγραφή κτητόρων «Κτίστας θεωρείς του πανενδόξου δόμου εκείθεν ένθεν μάρτυρος Δημητρίου, του βάρβαρου κλύδωνα βαρβάρων στόλων μετατρέποντος και πόλιν λυτρουμένου». Τα πρόσωπα των κτητόρων είναι ο Έπαρχος Λέων και ο αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Ιωάννης, στα χρόνια των οποίων κτίστηκε και ανακαινίσθηκε ο ναός μετά από την καταστροφή του από την πυρκαγιά του 7ου αιώνα.

54 Ο Άγιος Σέργιος (7ος αι.) Ψηφιδωτό που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Ν.Δ. πεσοού του ιερού βήματος του ναού του Αγίου Δημητρίου. Χαρακτηριστικά του: οι λεπτές αποχρώσεις και η συνθετική δομή της όλης παράστασης.

55 Στο βορειοανατολικό πεσσό ψηφιδογραφούνται σε κάθε πλευρά και από ένα θέμα: ο άγιος Γεώργιοςανάμεσα σε δύο παιδιά, ο άγιος δεόμενος, η Παναγία σε δέηση με το στρατιωτικό άγιο Θεόδωρο και ψηλά το Χριστό να ευλογεί.

56 Αναθηματική ψηφιδωτή παράσταση του 7ου αιώνα στο βορειοανατολικ ό πεσσό του ναού. Εικονίζεται ο άγιος Γεώργιος σε στάση χαιρετισμού και δέησης, προστατεύοντας δύο παιδιά.

57 ο άγιος Δημήτριος (ίσως ο άγιος Νέστωρ) δεόμενος (7ος αιώνας)
Από την πίσω πλευρά του βόρειου πεσσού του ιερού βήματος, στο ψηφιδωτό παριστάνεται ο Άγιος Δημήτριος προσευχόμενος. Το κάτω μέρος του προσώπου και το επάνω του σώματος έχουν καταστραφεί. Κάτω υπάρχει η επιγραφή ‘’ Ύπερ ευχής ού οίδεν ο Θεός το όνομα’’

58 Ο ΆΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΚΛΗΡΙΚΟΥΣ (5ος- 7ος)
Δίπλα στον μαρμάρινο τάφο του Λουκά Σπανδούνη βρίσκεται το ψηφιδωτό που εικονίζει τον Άγιο Δημήτριο ανάμεσα σε τέσσερις κληρικούς που κρατούν ευαγγέλια. Τα πρόσωπα του Αγίου και των δύο κληρικών που είναι πλησιέστερα σε αυτόν όπως και το κάτω μέρος όλων, έχουν καταστραφεί. Χρονολογείται μεταξύ 5ου και 7ου αιώνα.

59 Η μονή Λατόμου (Οσίου Δαβίδ)
Πρόκειται για παλαιοχριστια νικό σταυροειδή με τρούλο ναό του τέλους του 5ου ή των αρχών του 6ου αι.

60 Ιστορικά στοιχεία Στην Άνω πόλη στο αδιέξοδο της οδού Αγίας Σοφίας βρίσκεται ο μικρός ναός, άλλοτε καθολικό της μονής του Χριστού Σωτήρα του Λατόμου ή των Λατόμων, προσωνυμία που οφείλεται στην ύπαρξη λατομείων πέτρας στην περιοχή. Ο ναός κτίστηκε στα τέλη του 5ο αι. στον τύπο του εγγεγραμμένου σε τετράγωνο σταυρού με κόγχη στα ανατολικά.

61 Μονή Οσίου Δαυίδ (Λατόμου)
Το εσωτερικό του ι, ναού Η είσοδος του ι. ναού

62 ιστορικά Κτίστηκε στα τέλη 5ου - αρχές 6ου αιώνα ως καθολικό της μονής Λατόμου. Το 1430 με την άλωση της Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το ψηφιδωτό είχε καλυφθεί με ασβεστοκονίαμα. Το 1921 αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία και τότε ανακαλύφθηκε το ψηφιδωτό. Το μνημείο σήμερα λειτουργεί ως ναός.

63 Σήμερα σώζεται το ανατολικό ήμισυ της αρχικής κάτοψης.

64 Εσωτερική άποψη του ναού

65 Ο όσιος Δαυίδ ο δενδρίτης
Με τη Μονή Λατόμου συνδέθηκε και το όνομα του οσίου Δαβίδ, που εορτάζει στις 26 Ιουνίου. «Oύτος ο μακάριος εκατάγετο μεν από την Aνατολήν, ως αστήρ δε πολύφωτος και την Δύσιν εφώτισε», γράφει ο Συναξαριστής. «Kατασκευάσας γαρ την κατοικίαν του επάνω εις ένα δένδρον αμυγδαλέας, καθώς και τα πουλία κατασκευάζουσιν επάνω εις τα δένδρα τας φωλεάς των, εύφραινε μεν με τον λόγον και τας συμβουλάς του εκείνους, οπού επρόστρεχον εις αυτόν, επτέρωνε δε τον νουν του εις το ύψος της θείας θεωρίας».

66 Όσιος Δαβίδ ο εν Θεσσαλονίκη

67 Το αριστουργηματικό ψηφιδωτό
Στο ψηφιδωτό της κόγχης του ναού φιλοξενείται μια, μοναδική στον κόσμο, παράσταση. Πρόκειται για όραμα του Ιεζεκιήλ, με τον Χριστό ως Εμμανουήλ, νεαρό δηλαδή, εν μέσω ουράνιου τόξου. Στη σύνθεση απεικονίζονται, ακόμα, ο ίδιος ο Ιεζεκιήλ, καθώς και ο Προφήτης Αββακούμ.

68 Η κόγχη του ιερού κοσμείται με την περίφημη παράσταση του Οράματος του Ιεζεκιήλ, με τον Χριστό Εμμανουήλ (νεαρό) μέσα σε θεϊκή δόξα.

69 Πληροφορίες για το ψηφιδωτό και τον κτήτορά του αντλούμε από τη Διήγηση του Ιγνατίου (τέλος 9ου αι.), ηγουμένου της μονής Ακαπνίου, η οποία δεν πρέπει να βρισκόταν μακριά από τη Μονή Λατόμου.

70 Θεωρείται αφιέρωμα της κόρης του αυτοκράτορα Μαξιμιανού Γαλέριου Θεοδώρας.
Στο κέντρο του ψηφιδωτού, μέσα σε κυκλική δόξα, δεσπόζει η μορφή του Χριστού θριαμβευτή (όπως και στο ψηφιδωτό του τρούλου της Ροτόντας), έφηβος, αγένειος, ενδεδυμένος με πορφυρό χιτώνα με χρυσά επιμάνικα και πρασινογάλαζο ιμάτιο, σαν να κάθεται σε θρόνο (Αποκ. 4,2-3) σε ουράνιο τόξο μέσα σε θεϊκή δόξα,με υποπόδιο έναν λοφίσκο (λόφος Σιών), με το δεξί χέρι υψωμένο, ενώ με το αριστερό κρατάει χαμηλά ανοικτό ειλητάριο, στο οποίο αναγράφεται:

71 «ΙΔΟΥ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ ΕΦ’ Ω ΕΛΠΙΖΟΜΕΝ ΚΑΙ ΗΓΑΛΛΙΟΜΕΘΑ ΕΠΙ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΗΜΩΝ, ΌΤΙ ΑΝΑΠΑΥΣΙΝ ΔΩΣΕΙ ΕΠΙ ΤΟΝ ΟΙΚΟΝ ΤΟΥΤΟΝ» Το κείμενο αυτό αποτελεί παράφραση του χωρίου Ησ. 25,9

72 Ο Χριστός Εμμανουήλ εν μέσω δόξης…
Περιβάλλεται από τα τέσσερα αποκαλυπτικά ζώα (Αποκ. 4,6-8), σύμβολα των Ευαγγελιστών. Στα πόδια του ρέουν οι ποταμοί του Παραδείσου, που καταλήγουν στον Ιορδάνη. Στα δύο άκρα της σύνθεσης παριστάνονται οι προφήτες Ιεζεκιήλ και Αβακούμ. Ο Ιεζεκιήλ εικονογραφείται στο αριστερό μέρος της παράστασης εκστατικός. Με υψωμένα χέρια και ανοιχτές παλάμες ατενίζει με δέος τη «δόξα» του Κυρίου.

73 Μονή Λατόμου. Λεπτομέρεια της απεικόνισης του Χριστού από την παράσταση της Θεοφάνειας.
Ο Χριστός, μορφή νεανική και φιλική, με πλούσια μακριά μαλλιά και σταυροφόρο φωτοστέφανο αποπνέει ήρεμο μεγαλείο.Τη νεανική μορφή το Χριστού διαπνέει βαθύτατα ο έρωτας του Θείου.

74 Ο Ιεζεκιήλ αριστερά στο ψηφιδωτό της Μονής Λατόμου παρουσιάζεται εκστατικός με υψωμένα τα χέρια ανοιχτές τις παλάμες και έχοντας κυρτωμένο μπροστά το σώμα του. Ατενίζει με δέος και θείο φόβο την «δόξα» του Κυρίου όπως του αποκαλύφθηκε. Πίσω ακριβώς από τον προφήτη Ιεζεκιήλ υπάρχει ένα βραχώδες τοπίο σε πράσινο χρώμα με πλατύφυλλα δένδρα καθώς επίσης διακρίνονται οικήματα πόλης. Κάτω από την παράσταση περνά ο ποταμός Ιορδάνης ή κατά μία άλλη άποψη ο ποταμός Χοβάρ.

75 κάτω αριστερά. Μόσχος ή ταύρος, σύμβολο του ευαγγελιστή Λουκά

76 Η θαυμαστή διάσωση και αποκάλυψη του ψηφιδωτού
Κατά την εικονομαχία το ψηφιδωτό αυτό, που ανάγεται στον 5ο αιώνα, σκεπάστηκε με δέρμα και αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο στον όσιο Σενούφιο, που ήρθε δύο φορές από την Αίγυπτο, διότι είχε πληροφορία άνωθεν ότι η μορφή του Κυρίου κατά τη Δευτέρα Παρουσία θα είναι όπως εικονίζεται στη Μονή Λατόμου της Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί και η παράσταση σκεπάστηκε με κονίαμα, για να αποκαλυφθεί οριστικά το 1921.

77 Αχειροποίητος Σώζεται σήμερα στην ίδια μορφή που κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα γεγονός που την καθιστά μοναδική στην ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνο.

78 Αχειροποίητος Τρίκλιτη Βασιλική με ξύλινη σαμαρωτή οροφή, ο ναός αποτελεί ένα πολύ όμορφο δείγμα παλαιοχριστιανικής ναοδομίας. Καθώς η εσωτερική διακόσμηση του ναού ήταν εξαιρετικά πλούσια και λεπτομερής, έχουν διασωθεί σημαντικά τμήματα της τα οποία περιλαμβάνουν αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες που ανάγονται στον 5ο αιώνα μΧ. και 13ο αντίστοιχα. Συνιστούν έναν πραγματικό θησαυρό της ιερής τέχνης.

79 Η Αχειροποίητος οφείλει το όνομά της στην εφέστια εικόνα του ναού (χαμένη σήμερα) η οποία μετέβαλε τον εικονογραφικό της τύπο χωρίς την παρέμβαση ζωγράφου. Πρόκειται για παλαιοχριστιανική τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Δεσπόζει στην οδό Αγίας Σοφίας, απέναντι από την Πλατεία των Μακεδονομάχων.

80 Τα ψηφιδωτά (5ος αι.), οι τοιχογραφίες (13ος αι.), ο διάκοσμος και οι φορητές εικόνες της Αχειροποιήτου συνιστούν έναν πραγματικό θησαυρό της ιερής τέχνης.

81 Ιστορικά στοιχεία Είναι μία από τις αρχαιότερες εκκλησίες του χριστιανισμού, η οποία εγκαινιάστηκε ανάμεσα στο 450 και 475 μ. Χ. Στη χρονολόγηση αυτή του ναού, που φαίνεται να είναι η ευρύτερα αποδεκτή, συνέβαλε η παρουσία στο τρίβηλο του νάρθηκα του ναού ψηφιδωτή επιγραφή με το όνομα του ιερέα "Ανδρέα", πρόσωπο που οι ερευνητές ταυτίζουν με τον εκπρόσωπο του αρχιεπισκόπου της Θεσσαλονίκης που πήρε μέρος στην Δ΄Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451.

82 Τα ψηφιδωτά κοσμούν τα εσωρράχια των καμαρών των δύο τοξοστοιχιών του ναού στο κεντρικό κλίτος καθώς και του τριβήλου που οδηγεί από τον νάρθηκα προς τον κυρίως ναό. Η θεματολογία τους κυμαίνεται από γεωμετρικά θέματα έως εκφυόμενα άνθη αλλά και θρησκευτικά σύμβολα. Επιπλέον, η περίτεχνη διακόσμηση με την παραδοσιακή και τόσο αγαπητή στους Βυζαντινούς «Άκανθο» με την χαρακτηριστική διαμόρφωση της, είναι και εδώ παρούσα ομορφαίνοντας τους μαρμάρινους Κορινθιακούς κίονες στις 2 κεντρικές κιονοστοιχίες που χωρίζουν τα πλαϊνά κλίτη από το κεντρικό.

83 Θέματα με οπώρες παρουσιάζονται και στα ψηφιδωτά της Αχειροποιήτου, που χρονολογούνται στην έκτη δεκαετία του 5ου αιώνα. Η παρουσία των οπωρών στα ψηφιδωτά της Αχειροποιήτου εντάσσεται στο γενικό κλίμα της εποχής παραπέμποντας στους ουράνιους καρπούς που γεύεται η ψυχή στον άλλο κόσμο.

84 . Λεπτομέρειες από τα άκρα του εσωρραχίου του μεσαίου και του βόρειου τόξου του τριβήλου.

85 Ψηφιδωτό σε εσωράχιο της κιονοστοιχίας του βόρειου κλίτους, με εκφυόμενα άνθη που περιβάλλουν σταυρό

86 Αχειροποίητος Τρίβηλο Ψηφιδωτό

87 Αχειροποίητος Ψηφιδωτό στην κιονοστοιχία του νότιου υπερώου

88 Βιβλιογραφία Αδαμαντίου, Αδαμάντιος. Η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη: ιστορία, κοινωνικός βίος, τέχνη. Αθήναι: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, [ ΑΔΑ] Βούλτος, Ιωάννης Δ. Η Θεσσαλονίκη την εποχή των Παλαιολόγων. Αθήνα: Σταύρος Πανέλης, [ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ COR – τεύχ. 1 (Ιαν. 1999)] Επτά Ημέρες. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. [Αθήνα]: [Θ. Α. Αλαφούζος], [ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΕΠΤ – 04/05/02] Ζαφείρης Χρίστος, Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, Εξάντας, Αθήνα 1997

89 Βιβλιογραφία Καζαμία – Τσέρνου Μ., Μνημειακή Τοπογραφία της Χριστιανικής Θεσσαλονίκης, οι Ναοί 4ος – 8ος αι., Γράφημα, Θεσσαλονίκη 2009. Κουρκουτίδου-Νικολαϊδου Ευτυχία, Τούρα, Α. Περίπατοι στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη. Αθήνα: Καπόν, [ ΚΟΥ] Κουρκουτίδου-Νικολαϊδου Ευτυχία. Ναός του Σωτήρος Χριστού: Θεσσαλονίκη. Αθήνα: Καπόν, [ ΚΟΥ] Μαρκή Ε., Η απεικόνιση των οπωρών στην παλαιοχριστιανική τέχνη. Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης, Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, Τόμος ΚΣΤ' (2005), Αθήνα, Σελ Μαυροπούλου - Τσιούμη Χ., Μπακιρτζής Χαράλαμπος, Ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης. 4ος-14ος αιώνας, Καπόν, Αθήνα, 2012 Μπακιρτζή Χ, Η Βασιλική του Αγίου Δημητρίου, Θεσσαλονίκη, 1986

90 Βιβλιογραφία Πάλλα Δ.. Ψηφιδωτά, Αθήναι 1968
Παπαζώτος Θ., Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, Ρέκος, Θεσσαλονίκη 1997 Ξυγγόπουλος, Ανδρέας. Τα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Δημητρίου     Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη: [Τυπ. Έμμ. Σφακιανάκη], 1969. Μαυροπούλου-Τσιούμη Χρ. Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη [εκδ.Ρέκος] Τούρτα Α., Κουρκουτίδου - Νικολαϊδου Ε., Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, 1997 Σβορώνου, Ελένη. Θεσσαλονίκη. Αθήνα: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού Ερευνητές, 2006. Χατζηδάκη, Ν., Βυζαντινά Ψηφιδωτά, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996

91 ιστότοποι www.livepedia.gr www.holidayshop.gr www.it.uom.gr

92 ιστότοποι http://anemourion.blogspot.gr/2014/05/blog-post_13.html
GR&loc=1&&page=178&item=1282 thessalonikis#prettyPhoto#ixzz3NJzL9t2E _byzantine_thessaloniki ng=gr&id=6&sub=637&sub2=129&template=accessible ook14#sthash.58Sn6bV6.dpuf

93 Ευχαριστούμε θερμά Την κα Μαρία Καζαμία - Τσέρνου
Αν. Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. για την πολύτιμη συνεργασία και επίβλεψη της εργασίας μας.

94 βιολί Τσακαλίδου Χριστίνα

95 Τεχνική υποστήριξη Χότζα Λεονάρντο Χατζηευθυμίου Παναγιώτης

96 Η πολιτιστική μας ομάδα
Αϊβάζη Σοφία Γραμπόβα Λάζη Ζελελίδης Νικόλαος Ζελελίδου Μαρία Θεοδωράκη Αλεξάνδρα Καραλή Αναστασία Κελεμένη Εύα Ιωανίδου Φωτεινή Κωνσταντινίδης Μιχαήλ Γκότση Ελένη Λουμπόνια Σόνια

97 Μερκενίδης Γεώργιος Μίλλο Πολυξένη Μιχαλάρη Γιάννα Μούτσιανου Νίκη Μπαλίκα Αλεξάνδρα Μπαλίκα Κωνσταντίνα Μπαλτατζής Βασίλειος Μποδιτσόπουλος Ευάγγελος Μπούση Ελένη Νακελλάρη Χριστίνα

98 Νιζάμης Δημήτριος Παπαδόπουλος Χρήστος Παπαδοπούλου Μαρία του ΙωάννηΠαπαδοπούλου Μαρία του Παναγιώτη Παπαϊωαννίδης Γεώργιος Πατεράκη Μυρτώ Πέρρου Ανδρομάχη Πογιάνι Ρομπέρτο Ρουσίτ Ειρήνη Κλαούντια Σενγκέργκη Λένα Σέρου Χρυσάνθη Σιωζοπούλου Ιωάννα

99 Σταμπουλή Όλγα Τίμπι-Μόνγκα Λούσι Μιτάνο Τσαβδάρη Ελένη Τσακαλίδου Χριστίνα Τσατινίδης Αρκάδιος Νικόλαος Τσαούσι Άντζελα Τσούκα Άλκη

100 Φελεκίδης Ιωσήφ Χαραλαμπίδου Αναστασία Χαριτίδης Ιωάννης Χασιώτη Αικατερίνη Χατζηευθυμίου Παναγιώτης Χότζα Λεονάρντο

101 Επιμέλεια Παρουσίασης Συντονισμός
Ζιώγα Μαρία, Θεολόγος Σουρίδη Λουκία, Φιλόλογος

102 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ !!!

103 ΤΕΛΟΣ