Η τέχνη στο Ισλάμ.

Παρουσίαση με θέμα: "Η τέχνη στο Ισλάμ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η τέχνη στο Ισλάμ

2 Η τέχνη του Ισλάμ, που αναπτύχθηκε στις γειτονικές μας χώρες γεννήθηκε το 622, όταν ο Μωάμεθ μετανάστευσε στη Μεδίνα. Τα μνημεία της εκτείνονται από την Ασία, τη Βόρεια Αφρική και φτάνουν μέχρι την Ισπανία. Η “ανάγνωσή” της δεν είναι εύκολη για όσους έχουν συνηθίσει να οριοθετούν την τέχνη στα “Δυτικά” πρότυπα. Δεν πρόκειται όμως για μία θρησκευτική τέχνη, που δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει μία θρησκεία και τις ανάγκες των πιστών της. Η ισλαμική θρησκεία δεν προϋποθέτει για τη λατρεία της τη χρήση λειτουργικών σκευών και αντικειμένων. Για τη λατρεία του θεού τους, οι μουσουλμάνοι δεν χρειάζονται εικόνες, αγάλματα ή λατρευτικά σκεύη. Κατά συνέπεια, τα αντικείμενα τέχνης που σχετίζονται αποκλειστικά με τη λατρεία του ισλάμ είναι ελάχιστα. Σημαντική εξαίρεση αποτελεί βεβαίως η θρησκευτική αρχιτεκτονική μορφή του τζαμιού.

3 Τα πρώτα βήματα… Η Ισλαμική τέχνη έκανε τα πρώτα βήματά της χωρίς ιδιαίτερες φιλοδοξίες. Οι Μωαμεθανοί κατακτητές αξιοποιούσαν πρακτικά όποιο χώρο λατρείας έβρισκαν μπροστά τους, ανεξάρτητα από τη θρησκευτική του προέλευση. Κάλυπταν συνήθως με στρώση χρώματος τις τοιχογραφίες και τα μωσαϊκά όπου περιείχαν εικόνες με αλλόθρησκο περιεχόμενο, έσκαβαν ένα μιχράμπ στον τοίχο, που έβλεπε προς τη Μέκκα και με τα μάτια στραμμένα προς το μέρος της προσεύχονταν. Όταν έβρισκαν στα αιγυπτιακά ή ελληνικά ή ρωμαϊκά ερείπια αρχαίους κίονες τους συναρμολογούσαν όπως-όπως και χρησιμοποιούσαν συχνά το κυανό χρώμα για να οριοθετήσουν το χώρο της προσευχής τους.

4 Με την πάροδο όμως του χρόνου, άρχισαν να αναζητούν τη δική τους ταυτότητα και καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά που να τους ταιριάζουν. Οι Μωαμεθανοί ηγεμόνες αρχικά χρησιμοποιούσαν τεχνίτες από τους λαούς που κατακτούσαν. Μερικοί μάλιστα θεωρούσαν ότι είχαν ιστορικό καθήκον να αφήσουν πίσω τους ένα καλλιτεχνικό έργο που να αντανακλά την αίγλη τους. Η ουσιαστική γέννηση της Ισλαμικής τέχνης πραγματοποιήθηκε με την ενοποίηση του αραβικού κόσμου υπό την ηγεμονία των Ομαϋάδων. Το Μεγάλο Τζαμί της Δαμασκού χαρακτηρίζει αυτή την εποχή. Μοιάζει με Χριστιανική Βασιλική και έχει ψηφιδωτά με Κωνσταντινοπολίτικα χαρακτηριστικά. Οι τοιχογραφίες του Κασρ Ελ Χέιρ στη Συρία, που απεικονίζουν μουσικούς και κυνηγούς έχουν Ελληνιστικά και Περσικά Σασσανικά χαρακτηριστικά. Τα ίδια χαρακτηριστικά διατηρούνται και κατά την περίοδο των Αββασιδών, ενώ στα κεραμικά διαφαίνεται η κινέζικη επιρροή. Οι Σελτζούκοι, εκτός από σημαντικοί οικοδόμοι αποδεικνύονται και ικανοί μάστορες της μικροτεχνίας.

5 Η εξέλιξη της Ισλαμικής τέχνης
Πριν το τέλος του 12ου αιώνα η αρχιτεκτονική των Ισλαμικών τζαμιών άρχισε να παρουσιάζει καινοτομίες. Στην ισπανική πόλη Κόρντομπα τα ψηφιδωτά μολονότι ήταν κατασκευασμένα από ειδικούς τεχνίτες από την Κωνσταντινούπολη δεν θυμίζουν καθόλου τα Βυζαντινά. Στο Τολέδο οι ανασκαφές αποκάλυψαν μια ολόκληρη πόλη, τη Μεδίνα Ζάχρα με έκδηλα στοιχεία Βυζαντινής τέχνης. Στο Παλέρμο της Σικελίας η ζωγραφική του Παλατίν Σαπέλ είναι Βυζαντινού στυλ, ενώ τα μωσαϊκά έχουν καθαρά Ισλαμικό χαρακτήρα. Για άλλη μια φορά στην ιστορία φαίνεται καθαρά ότι καμία μορφή τέχνης δεν προέρχεται από παρθενογένεση. Βασίζεται στην πείρα που υπάρχει στη γειτονιά της, και αφού αφομοιώσει τα στοιχεία που έχει ανάγκη εξελίσσει τη δική της υπόσταση. Η Ισλαμική τέχνη στην εξέλιξή της στηρίζεται αρχικά στη Βυζαντινή και Περσική Σασσανική τέχνη, ενώ αργότερα με την επέλαση των Μογγόλων του Τσίνγκις Χαν δέχεται και την επίδραση της τέχνης της Άπω Ανατολής.

6 Η απαγόρευση της απεικόνισης του Θεού είχε σαν αποτέλεσμα να απουσιάζουν θέματα παρόμοια με τα Χριστιανικά. Από τον 11ο ήδη αιώνα οι μουσουλμάνοι θεολόγοι καταδίκασαν κατηγορηματικά τις απεικονίσεις ανθρώπων και ζώων, χωρίς όμως αυτή η απαγόρευση να έχει ισχύ νόμου. Στο Ιράν λόγου χάρη, που υπήρχε ισχυρή εθνική ζωγραφική παράδοση οι ζωγραφικές απεικονίσεις ανθρώπων και ζώων περιέχονται σε θρησκευτικά θέματα καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Η θρησκευτική αυτή απαγόρευση επηρέασε τη θεματολογία και την καλλιτεχνική πορεία της τέχνης των υποταγμένων στο Θεό. Ισλάμ σημαίνει υποταγή στο Θεό και Μουσουλμάνος, Ισλαμιστής είναι ο υποταγμένος στο Θεό. Η απαγόρευση όμως αυτή κάθε άλλο παρά σημαίνει και την παραίτηση της θρησκευτικής ηγεσίας από τη χρησιμοποίηση της τέχνης σαν μέσο διάδοσης του ισλαμισμού, κάτι που έκαναν όλες ανεξαιρέτως οι θρησκείες.

7 Η «χρυσή εποχή» του Ισλάμ
Έτσι χαρακτηρίζονται οι αιώνες αμέσως μετά τις Αραβικές κατακτήσεις, κατά τους οποίους στα αραβικά χαλιφάτα αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα οι επιστήμες και η φιλοσοφία, αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τα κείμενα της Ελληνικής αρχαιότητας που συνέλεγαν και μετέφραζαν συστηματικά. Η πολιτιστική αυτή ακμή ξεκινά  τον 7ο αιώνα. Το τέλος της 'χρυσής εποχής' τοποθετείται από κάποιους ιστορικούς το 1258 (Άλωση και καταστροφή της Βαγδάτης από τους Μογγόλους) ενώ από άλλους το 1492 (έτος που ολοκληρώνεται η χριστιανική ανάκτηση της Ισπανίας).

8 Στον κόσμο του Ισλάμ, μετά τον όγδοο αιώνα, παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη των γραμμάτων:
 Επίκεντρο : Οι μεγάλες πόλεις (Βαγδάτη, Κόρδοβα κ.ά.) .  Ιδρύονται βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια Συλλέγονται και μεταφράζονται έργα Περσών, Ινδών και Ελλήνων συγγραφέων  Γράφονται πολλά σημαντικά έργα λογοτεχνίας και ποίησης  Στις μεγάλες πόλεις υπήρχαν βιβλιοπωλεία για το ευρύ κοινό

9 O Oίκος της Σοφίας Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη, πανεπιστήμιο και ερευνητικό κέντρο στη Βαγδάτη. Ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα από τον χαλίφη Χαρούν αλ Ρασίντ και τον γιο του Αλ Μαμούν και λειτούργησε ως τον 13ο αιώνα.  Ήταν ένα ασυναγώνιστο κέντρο μελέτης ανθρωπιστικών σπουδών, μαθηματικών, αστρονομίας, ιατρικής, χημείας, ζωολογίας και γεωγραφίας.  Είχε πολύ σημαντικό ρόλο στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και περσικών κειμένων στα αραβικά, και θεωρείται ότι ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης κατά τη χρυσή εποχή του Ισλάμ.       Η Βαγδάτη ήταν γνωστή ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής δραστηριότητας της εποχής, με πληθυσμό πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, τον μεγαλύτερο στον κόσμο. 

10 Η ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας στον ισλαμικό κόσμο
Λέξεις όπως άλγεβρα, αλγόριθμος, αλχημεία, αλκοόλ και δεκάδες άλλες προέρχονται από την αραβική γλώσσα και την αραβική επιστημονική παράδοση. Η κατανόηση από μέρους των Αράβων της σημασίας της ιατρικής και της πρακτικής εφαρμογής της, καθώς και οι εκτενείς αστρονομικές παρατηρήσεις, η εξέλιξη της χαρτογραφίας και των μαθηματικών (όπως και της εξάπλωσης του δεκαδικού συστήματος) άλλαξαν τον κόσμο και έδωσαν τα εργαλεία στους Ευρωπαίους για να δημιουργήσουν την Αναγέννηση.

11 Προσωπικότητες και επιτεύγματα…
Ο Αμπού Αμπντουλάχ Μοχάμεντ Ιμπν Μουσά Αλ Χουαρίζμι ήταν Πέρσης μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος, του 9ου αιώνα, κορυφαίος λόγιος στον Οίκο της Σοφίας στην Βαγδάτη.    Η συστηματική του προσέγγιση στην επίλυση γραμμικών και δευτεροβάθμιων εξισώσεων οδήγησε στην λέξη άλγεβρα η οποία προέρχεται από τον τίτλο του βιβλίου του «Συνοπτικό Βιβλίο για τον Υπολογισμό με Μεταφορά και Απλοποίηση»   Το βιβλίο του Υπολογισμός με Ινδικούς Αριθμούς, γραμμένο περίπου το 825, ήταν υπεύθυνο για την διάδοση του Ινδικού αριθμητικού συστήματος σε όλη την Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Το βιβλίο μεταφράστηκε στα Λατινικά.

12 Στην τριγωνομετρία, ο Αλ Χουαρίζμι έφτιαξε πίνακες ημίτονων και συνημίτονων για τις τριγωνομετρικές συναρτήσεις, μαζί με τον πρώτο πίνακα για την εφαπτομένη. Υπήρξε, επίσης, πρωτοπόρος στη σφαιρική τριγωνομετρία και έγραψε μια πραγματεία σχετικά με το θέμα.   Το τρίτο μεγάλο έργο του Αλ Χουaρίζμι (833) ήταν το «Βιβλίο σχετικά με την εμφάνιση της Γης» ή «Η εικόνα της Γης», το οποίο μεταφράστηκε ως Γεωγραφία. Πρόκειται για μια αναθεωρημένη και ολοκληρωμένη έκδοση της «Γεωγραφίας» του Πτολεμαίου, το οποίο αποτελείται από έναν κατάλογο συντεταγμένων 2402 πόλεων και άλλων γεωγραφικών χαρακτηριστικών. Βοήθησε επίσης στον  καθορισμό της περιμέτρου της Γης και στη σύνταξη ενός παγκόσμιου χάρτη.

13 Η ιατρική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στον μεσαιωνικό ισλαμικό κόσμο, ως θεωρία και ως πρακτική εφαρμογή.    Η οφθαλμολογία έχει περιγραφεί ως ο πιο επιτυχημένος κλάδος της ιατρικής αυτής της εποχής, με τα έργα του Ιμπν Αλ Χαϊδάμ (ή Αλχάζεν) να έχουν κύρος μέχρι την πρώιμη σύγχρονη εποχή. Ο Ibn al-Nafis το 1242, σε ηλικία 29 περίπου ετών, δημοσίευσε το πλέον διάσημο έργο του, το ‘’Σχολιασμός της Ανατομίας του Αβικέννα’’, το οποίο περιείχε πολλές νέες ανακαλύψεις, κυρίως αυτή της πνευμονικής και της στεφανιαίας κυκλοφορίας. Στη φιλοσοφία με βάση τον Αριστοτέλη, αναπτύσσεται φιλοσοφικό ρεύμα μεγάλης διάρκειας με πέντε βασικούς πρωταγωνιστές: τον Αβικέννα, τον Αβερρόη, τον αλ- Κίντι, τον αλ-Γκαζάλι και τον αλ-Φαραμπί. Όλοι αυτοί είναι πανεπιστήμονες. Ασχολούνται όχι μόνο με τη φιλοσοφία, αλλά και με την αστρονομία, τη χημεία, τα μαθηματικά, την ιατρική, την ποίηση. Το σημαντικό είναι, όπως παρατηρεί ο Μπροντέλ, ότι η ελληνική επίδραση είναι αυτή που προσδίδει εσωτερική ενότητα στη μουσουλμανική φιλοσοφία. Ο Αβερρόης σημειώνει στο βιβλίο του Περί φυσικής ακροάσεως ότι ο Αριστοτέλης είναι αυτός που θεμελίωσε τη Λογική, τη Φυσική και τη Μεταφυσική.

14 Χαρακτηριστικά ισλαμικής Τέχνης
- Πολυτέλεια - Διακοσμητικός χαρακτήρας - Τάση για ολοκληρωτική κάλυψη της επιφάνειας με διακόσμηση - Δέχεται επιδράσεις από προγενέστερους και σύγχρονους πολιτισμούς (Βυζάντιο, Πέρσες, Κόπτες) - Η ισλαμική θρησκεία δεν προϋποθέτει για τη λατρεία της τη χρήση λειτουργικών σκευών και αντικειμένων. Οι Μουσουλμάνοι δεν χρησιμοποιούν εικόνες ή αγάλματα στη  διακόσμηση θρησκευτικών κτηρίων.

15 Αρχιτεκτονική Το Μεγάλο Τέμενος της Δαμασκού είναι από τα παλιότερα μνημεία της ισλαμικής τέχνης (8ος αιώνας). Ανυπέρβλητης καλλιτεχνικής αξίας είναι τα ψηφιδωτά, τα οποία φιλοτέχνησαν βυζαντινοί καλλιτέχνες  Το Τέμενος ή Μεσκίτα της Κόρδοβα χτίστηκε το 785, δέχτηκε όμως μεταγενέστερες προσθήκες τον 10ο αιώνα, ενώ τον 13ο αιώνα, μετά την κατάκτηση της πόλης από τους Χριστιανούς μεταβλήθηκε σε χριστιανικό καθεδρικό ναό. Είναι το μεγαλύτερο ισλαμικό τέμενος της Ευρώπης και παγκοσμίως: έχει 19 νάρθηκες και μια μεγάλη υπόστηλη αίθουσα με 856 κίονες, οι οποίοι έχουν κατασκευαστεί βάσει διαφορετικών αρχιτεκτονικών ρυθμών και από διαφορετικά υλικά (ίασπη, όνυχα, μάρμαρο, γρανίτη). Θεωρείται Mνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.

16 Καλλιγραφία Χαρακτηριστικά
Η καλλιγραφία ένα από τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ισλαμική τέχνη κάθε εποχής  Ιδιαίτερη σημασία και ιερότητα, επειδή ακριβώς είναι η γλώσσα του Κορανίου  Αποδίδει εικαστικά και ουσιαστικά το λόγο του θεού  Υποκαθιστά τις θρησκευτικές παραστάσεις  Εικονογράφηση βιβλίων

17 Μορφές καλλιγραφίας Στους πρώτους αιώνες η κύρια μορφή καλλιγραφίας ήταν η κουφική , μια γωνιώδης γραφή με ευδιάκριτες οριζόντιες και κάθετες κεραίες γραμμάτων , που έλαβε το όνομά της από την πόλη Κούφα του Ιράκ. Τον 9ο αιώνα εμφανίζεται παράλληλα η φυλλόμορφη κουφική γραφή, στην οποία τα γράμματα αποκτούν φυλλοειδείς απολήξεις και εναρμονίζονται με το φυτικό διάκοσμο.

18 Τζαμί Το τζαμί ή τέμενος, στα Αραβικά :‎ ​(μαστζίντ), είναι ο τόπος λατρείας των Μουσουλμάνων. Όλα τα τζαμιά είναι προσανατολισμένα προς την Κάαμπα της Μέκκας. Από το τζαμί γίνεται πρόσκληση (αντάν) πέντε φορές την ημέρα, για να υπενθυμίσει στους πιστούς ότι έφτασε η ώρα της προσευχής. Όποιος έχει τη δυνατότητα, έχει δηλαδή χρόνο ή δεν δουλεύει, πρέπει να πάει στο τζαμί για να προσευχηθεί: αυτό στη μουσουλμανική θρησκεία θεωρείται καλύτερο απ' το να προσεύχεται κανείς μόνος του. Όσοι δεν έχουν χρόνο ή τη δυνατότητα, μπορούν να προσευχηθούν στο σπίτι τους ή σε κάποιο χώρο εκτός τζαμιού, με μικρή προετοιμασία. Η επίσημη μέρα λατρείας για το Ισλάμ είναι η Παρασκευή, οπότε οι άντρες μουσουλμάνοι (όχι όμως και οι γυναίκες) είναι υποχρεωμένοι να πάνε στο τζαμί για να προσευχηθούν. Στο τζαμί διαβάζονται και οι «ευχές» προς κάποιον νεκρό πριν την ταφή του.

19 Η αξία της Ισλαμικής τέχνης
Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή που η Αναγέννηση στη Δύση δίνει τους ώριμους καρπούς της στην Περσία έχουμε μια ιδιαίτερη ανάπτυξη της Τέχνης, όπου οι Περσικές μινιατούρες έφτασαν σε σημαντικά καλλιτεχνικά ύψη. Μέσα από λαμπερά χρώματα, πανέμορφα τοπία αναπτύσσεται η Κατακόρυφη Προοπτική, όπου οι φιγούρες τοποθετούνται η μία πάνω από την άλλη και ο ορίζοντας υποδηλώνεται από μια ξαφνική πτώση στο τοπίο. Οι φιγούρες στο βάθος μοιάζουν να αναρριχώνται σε λόφους και τα κεφάλια και οι ώμοι τους βρίσκονται πάνω από το φανταστικό ορίζοντα. Στα μεγάλα περσικά κέντρα αναπτύσσονται σχολές όπου μεγάλοι ζωγράφοι λαμπρύνουν την τέχνη. Πελεκάνοι, ελάφια, χαλάσματα, λουλούδια και ρυάκια έχουν τη λαμπρότητα της λεπτομέρειας ενός Βερμέερ, ενώ αναδύουν μια χάρη και μια φαντασία ουσιαστικά Περσική. Μέχρι το 17ο αιώνα, που σημαδεύει και το τέλος της η Ισλαμική τέχνη αποδείχνει ότι αξίζει το θαυμασμό και τη μελέτη. Ανέπτυξε ένα στυλ αντίθετο από τον ελληνιστικό νατουραλισμό και ενώ οι ρίζες της ποτίζονται από την Ελληνιστική, Βυζαντινή και Περσική Σασσανική καλλιτεχνική δύναμη, έχει τη λάμψη, που χαρίζει η μείξη όλων των επιρροών, με τρόπο ώστε να αποκτήσει τη δική της ιδιαίτερη φυσιογνωμία.

20

21

22

23

24 Δημήτρης Μουρχουτάς Κώστας Μουρζίδης Μιχάλης Παπαγεωργίου Σπύρος Παπαδημητρίου Κατερίνα Σάκο Ελισάβετ Σαρηγιαννίδου