Καθηγήτρια Δήμητρα Κουτσούκη Μέλος ΕΔΙΠ, Κατερίνα Ασωνίτου

Παρουσίαση με θέμα: "Καθηγήτρια Δήμητρα Κουτσούκη Μέλος ΕΔΙΠ, Κατερίνα Ασωνίτου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Καθηγήτρια Δήμητρα Κουτσούκη Μέλος ΕΔΙΠ, Κατερίνα Ασωνίτου
Προγράμματα αντιμετώπισης στις δυσκολίες κινητικού συντονισμού (ΑΔΚΣ) Καθηγήτρια Δήμητρα Κουτσούκη Μέλος ΕΔΙΠ, Κατερίνα Ασωνίτου Εργαστήριο Προσαρμοσμένης Κινητικής Δραστηριότητας/ Αναπτυξιακών & Κινητικών Διαταραχών ΤΕΦΑΑ – Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Πρόγραμμα αντιληπτικο-κινητικής εξάσκησης (perceptual-motor training)
Στηρίζεται στις θεωρίες του Kephart (1960), Frostig (1968),κ.ά., με βασική παραδοχή την αιτιακή σχέση μεταξύ αντίληψης και κίνησης Προγράμματα αντιληπτικο-κινητικής εξάσκησης δεν επέφεραν βελτίωση στις ακαδημαϊκές γνώσεις και είχαν μέτρια αποτελέσματα στις κινητικές λειτουργίες Υπέστησαν κριτική γιατί: αν η αδεξιότητα συνδέεται με αντιληπτικές διαταραχές, αυτό δεν σημαίνει ότι προκαλείται από αυτές, άρα η αιτιολογική απόδοση φαίνεται λανθασμένη

3 Πρόγραμμα αισθητηριακής ολοκλήρωσης (sensory integration therapy – SIT)
Ο όρος «αισθητηριακή ολοκλήρωση», ορίστηκε από την Ayres (1972), ως ικανότητα οργάνωσης της αισθητηριακής πληροφορίας προκειμένου να χρησιμοποιηθεί Στόχος είναι η βελτίωση του μηχανισμού που λαμβάνει και επεξεργάζεται τα αισθητηριακά ερεθίσματα, δηλαδή, του εγκεφάλου Η κίνηση θεωρείται ένα μέσο που βοηθά στη βελτίωση της ακαδημαϊκής μάθησης και απόδοσης Δέχτηκαν κριτική κυρίως για τη θεωρητική βάση και τη μεθοδολογική προσέγγιση των ερευνών Μελέτες έδειξαν, ότι τα αποτελέσματα δεν αφορούν στις μαθησιακές δυσκολίες

4 Πρόγραμμα κιναισθητικής εξάσκησης (kinesthetic training)
Στηρίζεται στην αρχή, ότι η κιναισθητική ετοιμότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ομαλή ανάπτυξη της κινητικής ικανότητας, (Sims et al., 1996)-επομένως, τα παιδιά στερούνται κινητικής ικανότητας, γιατί έχουν πρόβλημα στην κιναίσθηση Πολλοί ερευνητές (Lazlo & Brainstow, 1981; 1983, κ.ά.), υποστηρίζουν ότι η αδεξιότητα οφείλεται σε δυσλειτουργία του κιναισθητικού μηχανισμού (ακρίβεια, μνήμη, αντίληψη)

5 Πρόγραμμα κιναισθητικής εξάσκησης (kinesthetic training)- (συνέχεια)
Κριτική: Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιο βαθμό η φτωχή κιναισθητική ικανότητα σχετίζεται με την κινητική αδεξιότητα (Hulme & Lord, 1986) Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε σε μικρό δείγμα- είχε πολύ γρήγορα αποτελέσματα (Sims et al., 1996) Δεν υπήρξαν σαφή αποτελέσματα στη γενική κινητική ικανότητα, αν και βελτιώθηκαν σημαντικά η κιναισθητική ακρίβεια και μνήμη σε παιδιά που είχαν χαμηλές επιδόσεις (Sims et al., 1996) Υπήρχε πρόβλημα στην εγκυρότητα των μετρήσεων της συσκευής που χρησιμοποιήθηκε

6 Ο ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

7 Μοντέλο Επεξεργασίας της Πληροφορίας: η Κινητική Αδεξιότητα συνδέεται με αντιληπτικές, οπτικές ή κιναισθητικές διαταραχές (Larkin & Hoare, 1992) Στην ερώτηση πώς αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό, η απάντηση δεν είναι απλή, επειδή οι δυσκολίες αυτές αποδίδονται σε πολλές διαφορετικές αιτίες. Προβλήματα μπορεί να εμφανίζονται σε ένα ή περισσότερα στάδια σύμφωνα με τα οποία επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες κι έπειτα τις χρησιμοποιούμε, για να εκτελέσουμε επιδέξιες κινήσεις. ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΟΡΑΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ 3 ΑΚΟΗ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΑΠΌ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΕ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΥΣ ΑΦΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ 4 Missiuna, C. (1999).

8 Μοντέλο Επεξεργασίας της Πληροφορίας
Σύμφωνα με το μοντέλο επεξεργασίας δραστηριότητας, το σύστημα σχεδιασμού και επεξεργασίας της πληροφορίας περιλαμβάνει τέσσερα στάδια επεξεργασίας όπου μπορεί να εντοπίζεται το πρόβλημα: Πρώτο στάδιο επεξεργασίας, (process 1-information from senses): ερμηνεία και ενσωμάτωση των πληροφοριών μέσω όρασης, αφής , ισορροπίας, ακοής ή μέσω κινήσεων αρθρώσεων και μυών

9 Μοντέλο Επεξεργασίας της Πληροφορίας
Δεύτερο στάδιο επεξεργασίας, (process 2-decides on plan of action): επιλογή κατάλληλης κινητικής αντίδρασης που απαιτεί το συγκεκριμένο έργο Τρίτο στάδιο επεξεργασίας, (process 3-organizes plan into motor components): πλάνο με σωστή ακολουθία κινήσεων, (δυσκολία στην οργάνωση κινητικών απαντήσεων σύμφωνα με μια ακολουθία εντολών) Τέταρτο στάδιο επεξεργασίας, (process 4-muscles): η εντολή που έχει σταλεί στους μυς καθορίζει την ταχύτητα, τη δύναμη, την κατεύθυνση και την απόσταση με την οποία θα κινηθούν, (δυσκολία στην αντίληψη των εντολών και στην προσαρμογή ανάλογα με τον χρόνο και το χώρο)

10 Μοντέλο Επεξεργασίας της Πληροφορίας
Σύμφωνα με το παραπάνω μοντέλο η δυσκολία μπορεί να υπάρξει : Στην ανάλυση της αισθητηριακής πληροφόρησης από το περιβάλλον Στη χρήση αυτή της πληροφόρησης για την επιλογή του κατάλληλου πλάνου κινητικής απόδοσης Στην ακολουθία των κινήσεων που συνθέτουν το έργο Στην αποστολή της σωστής εντολής για την παραγωγή μιας συντονισμένης κίνησης Στην ενσωμάτωση όλων αυτών για τον έλεγχο της κίνησης κατά τη διάρκεια που αυτή πραγματοποιείται Σε όποια από αυτές τις διαδικασίες υπάρχει πρόβλημα, το αποτέλεσμα είναι: Κινητική αδεξιότητα και δυσκολία στη μάθηση και εκτέλεση νέων κινητικών έργων (Missiuna, C. 1999)

11 Αναπτυξιακή καθυστέρηση
Γνωστική προσέγγιση του συνδρόμου βασισμένη στη θεωρία του Wall, et.al. (1985) Κινητική αδεξιότητα Διαταραχές συμπεριφοράς Απόσυρση, έλλειψη (επιθετικότητα, αποφυγή) εξάσκησης Κοινωνική απομόνωση, Χαμηλή φυσική απόρριψη από συνομηλίκους κατάσταση, αυξημένη μαθησιακή δυσκολία Χαμηλή αυτοεκτίμηση, Έλλειψη κινήτρων Σχήμα: Σύνδρομο συμπεριφορών στην κινητική αδεξιότητα (Κουτσούκη, 1997; 2001) Αναπτυξιακή καθυστέρηση

12 Γνωστική προσέγγιση του συνδρόμου βασισμένη στη θεωρία του Wall, et.al. (1985)- (συνέχεια)
Έμφαση στη δημιουργία συμπεριφορών που πηγάζουν από την αρχική αναπτυξιακή καθυστέρηση και σχετίζονται μεταξύ τους με έναν τρόπο αλυσιδωτό Η παρέμβαση πρέπει να επικεντρώνεται στο αρχικό πρόβλημα, (Wall, et.al.,1985). Δηλαδή, το παιδί πρέπει να βιώσει κινητικές δραστηριότητες, ομαδικές και ατομικές, απλές και σύνθετες, κάτω από συνθήκες εξειδικευμένης και ομαδικής διδασκαλίας με σκοπό την ένταξή του στο κανονικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής

13 Γνωστική προσέγγιση του συνδρόμου βασισμένη στη θεωρία του Wall, et.al. (1985)- (συνέχεια)
Βελτιώνοντας την κινητική του απόδοση, βελτιώνει την φυσική του κατάσταση, αποκτά αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, κοινωνικοποιείται και εγκαταλείπει συμπεριφορές όπως επιθετικότητα, αποφυγή και παθητικότητα Η ικανοποίηση από την επίτευξη απλών στόχων-δεξιοτήτων, συμβάλλει στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, βασικά κίνητρα για παραπέρα συμμετοχή, (Κουτσούκη 1997; 2001)

14 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Σε έρευνα του Shoemaker (1994) στην Ολλανδία, αξιολογήθηκε η κινησιοθεραπεία ως μέθοδος παρέμβασης Το πρόγραμμα στηρίχθηκε στην αισθητηριο-κινητική εξάσκηση θεωρώντας την ιδιοδεκτική/κιναισθητική αντίληψη σημαντική στην κινητική μάθηση Έχει ως αρχή, ότι ποικίλες γενικές ικανότητες βρίσκονται πίσω από την απόδοση των κινητικών δεξιοτήτων Αρχικά αξιολογούνται ποιες απαιτούν πρακτική εξάσκηση και στη συνέχεια με τη θεραπεία στόχευαν στη βελτίωση τους

15 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Θεωρείται δεδομένο, ότι τα παιδιά στερούνται της αίσθησης της κίνησης Οι ασκήσεις παρέχουν αισθητηριακή πληροφόρηση (feedback) Η αποτυχία εμποδίζεται όσο είναι δυνατόν και δίνεται θετική ανατροφοδότηση Οι ασκήσεις έχουν χαρακτήρα παιχνιδιού

16 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Δεξιοτητες/Στοχοι παραδειγματα Αντίληψη σώματος και κιναίσθηση: α) εικόνα του σώματος β) σχήμα σώματος γ) αντίληψη σώματος α) «δείξε μου το αριστερό σου πόδι» β) «βάλε το αριστερό σου χέρι πάνω στο δεξί σου γόνατο» γ) Μιμείται φιγούρες με το σώμα του, με ανοιχτά και μετά με κλειστά μάτια (Schoemaker et al.1994, Baker,1981)

17 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Δεξιοτητες/Στοχοι παραδειγματα Προετοιμασία της κίνησης Αυτοπεποίθηση-Εμπιστοσύνη Το παιδί διδάσκεται να προετοιμάζει τον εαυτό του πριν από την κίνηση (ο θεραπευτής κάνει ερωτήσεις για τις διάφορες στρατηγικές) Ο θεραπευτής βοηθάει το παιδί να αυξάνει σταδιακά τη δυσκολία της άσκησης (Schoemaker et al.1994, Baker,1981)

18 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Δεξιοτητες/Στοχοι Παραδειγματα Έλεγχος εαυτού (στόχος η παρεμπόδιση της υπερκινητικής συμπεριφοράς) Προσανατολισμός στο χώρο (έννοιες πάνω-κάτω, αριστερά-δεξιά, κ.ά.) Ισορροπία (βελτίωση μυϊκού τόνου) Ο θεραπευτής κάνει ξεκάθαρο τι επιτρέπεται και τι όχι Ασκήσεις πάνω σε σκαλοπάτια Ισορροπία στο ένα πόδι-ο θεραπευτής κινεί το άλλο σε διάφορες θέσεις

19 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Δεξιοτητες/Στοχοι Παραδειγματα Ρυθμός (βελτίωση της αίσθησης του ρυθμού) Πλευρίωση Συντονισμός ματιού-χεριού Χτυπούν με το χέρι ή το πόδι έναν ρυθμό που προηγουμένως άκουσαν-σχεδιάζουν μια οπτική αναπαράσταση αυτού που άκουσαν Συμμετρικές κινήσεις και διαφορές μεταξύ των δυο πλευρών του σώματος Πέταγμα και σύλληψη της μπάλας με τα δυο χέρια (Schoemaker et al.1994, Baker,1981)

20 Πρόγραμμα Κινησιοθεραπείας
Κριτική: Η παρέμβαση αυξάνει το επίπεδο των δεξιοτήτων άμεσα ή απλά αυξάνει η εμπιστοσύνη των παιδιών να καταφέρουν κινητικά έργα στα οποία προηγουμένως η συμπεριφορά τους είχε παρεμποδιστεί; (Schoemaker et al., 1994)

21 Ο εργοθεραπευτής αναλύει την κίνηση και βοηθά το παιδί να μάθει να εκτελεί καθημερινές δεξιότητες με επιτυχία Εργάζεται σε ατομική βάση και διδάσκει άμεσα τις δεξιότητες που χρειάζεται να μάθει Έχει ρόλο συμβουλευτικό και προς τους γονείς

22 Προτάθηκε από τους Revie & Larkin (1993)
Δεν ασχολείται με την πηγή του προβλήματος αλλά με το αποτέλεσμα της δυσλειτουργίας Γίνεται εξάσκηση σε συγκεκριμένες επιδεξιότητες με σκοπό την αίσθηση της επιτυχίας και της ικανότητας Μεμονωμένες ικανότητες όπως ο συντονισμός και η ευκινησία, το λάκτισμα, το τρέξιμο, κ.ά., είναι συγκεκριμένες στο έργο ή στη δραστηριότητα

23 Κριτική: Υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που δεν είναι δυνατόν όλες να διδαχθούν με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή, κάθε μία ξεχωριστά Δεν υπάρχει μεταφορά της μάθησης σε παρόμοια έργα

24 Βασική αρχή: να δημιουργήσουμε το πρόγραμμα εκείνο που θα καλύπτει και θα αντιμετωπίζει τις προσωπικές ανάγκες κάθε παιδιού Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι το Εξατομικευμένο πρόγραμμα Προϋποθέτει εξατομικευμένη διδασκαλία με την έννοια της προσαρμογής της διδασκαλίας ή/και του περιεχομένου στις ανάγκες του παιδιού

25 Άλλες αρχές: 1. Πρόγραμμα ελέγχου συμπεριφοράς (behavior management program): πρόγραμμα τροποποίησης συμπεριφοράς όπου ενισχύονται οι κατάλληλες συμπεριφορές με θετική ενίσχυση και εξαλείφονται οι αρνητικές –χρησιμοποιούνται και άλλες συμπεριφοριστικές τεχνικές (μίμηση μοντέλου, επιβράβευση, κ.ά.)

26 2. Μέθοδος ανάλυσης έργου (task analysis): μια δραστηριότητα αναλύεται σε μικρότερα μέρη – κάθε μέρος έχει έναν στόχο που μπορεί να κατακτηθεί με επιτυχία 3. Επιλογή ασκήσεων που διασφαλίζουν την επιτυχία για το 50% τουλάχιστον της διδακτικής ώρας-Επιβράβευση της προσπάθειας

27 4. Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων που απαιτούν μια συντονισμένη κίνηση από τα χέρια (π.χ. ρίψη, σύλληψη, κ.ά.), δηλαδή, δεξιότητες με χειρισμό ενός οργάνου ταυτόχρονα 5. Εφαρμογή πολύπλευρου ερεθισμού: χρήση περισσοτέρων του ενός αισθητηριακών καναλιών 6. Διδασκαλία με μορφή συνεργασίας (π.χ. με μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά)

28 7. Δομημένο περιβάλλον και έλεγχος εξωτερικών ερεθισμάτων: ρουτίνα, σταθερό περιβάλλον
8. Κινητικός σχεδιασμός (motor planning) και κινητική ακολουθία (motor sequencing): ενθαρρύνουμε τον σχεδιασμό και την οργάνωση δραστηριοτήτων 9. Έμφαση στη συμμετοχή και όχι στον συναγωνισμό

29 10. Ρόλος αρχηγού σε παιχνίδια και ασκήσεις για να αναπτύξει ικανότητες διαχείρισης και οργάνωσης
11. Προσαρμογή υλικού για να μειωθεί το στρες 12. Προφορικές οδηγίες που συνοδεύονται με βοήθεια για την αίσθηση της κίνησης 13. Έμφαση στην κατανόηση του σκοπού και των κανόνων που διέπουν ένα άθλημα ή παιχνίδι

30 Η διδακτική πράξη πρέπει να εστιάζεται στην ενεργητική μάθηση
Τέσσερις τρόποι: 1. Να αποκτήσουν μεταγνωστικές δεξιότητες 2. Να αποκτήσουν κίνητρα 3. Να ενισχύεται η αξία του παιδιού ως άτομο-να αποκτήσει θετική εικόνα για τον εαυτό του 4. Να δίνεται έμφαση στην αισθητηριακή οδό μέσω της οποίας μαθαίνει καλύτερα

31 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
1. Μπορείτε να διασπάσετε / ή να αναλύσετε τη φυσική δραστηριότητα σε μικρότερα μέρη διασφαλίζοντας, ότι κάθε μέρος είναι κατανοητό και κατορθωτό να εκτελεστεί. 2. Προσπαθήστε να επιλέξετε ασκήσεις που θα διασφαλίζουν επιτυχία για το παιδί τουλάχιστον για το 50% της διδακτικής ώρας. Επιβραβεύετε την προσπάθεια, όχι τη δεξιότητα. 3. Προσπαθήστε να ενσωματώνετε δραστηριότητες, που απαιτούν μία συντονισμένη απάντηση από τα χέρια ή / και τα πόδια (π.χ. ρίψη, σύλληψη, αναπήδηση μιας μεγάλης μπάλας). 4. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες χρησιμοποιώντας ένα όργανο με τα χέρια τους ταυτόχρονα (π.χ. μια ρακέτα).

32 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
5. Κρατήστε το περιβάλλον όσο πιο προβλέψιμο γίνεται, όταν διδάσκετε μία νέα δεξιότητα και εισάγετε αλλαγές σταδιακά μετά από κάθε υποδεξιότητα, που έχει μαθευτεί. 6. Κάνετε κυρίαρχο στόχο τη συμμετοχή και όχι το συναγωνισμό. Με δραστηριότητες που συμβάλλουν στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης & των δεξιοτήτων, ενθαρρύνετε το παιδί να συναγωνιστεί με τον εαυτό του και όχι με τους άλλους. 7. Επιτρέψτε του να πάρει το ρόλο του αρχηγού στις ασκήσεις και τα παιχνίδια (όπως, αρχηγός ομάδας ή διαιτητής). Έτσι, μπορεί να αναπτύξει δεξιότητες διαχείρισης και οργάνωσης, που είναι εξίσου χρήσιμες.

33 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
8. Προσαρμόστε το υλικό, για να μειώσετε το άγχος / την ένταση (stress) και την πιθανότητα για τραυματισμούς σε παιδιά που μαθαίνουν μια νέα δεξιότητα. Π.χ. μαλακές μπάλες που το μέγεθός τους αυξάνεται σταδιακά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ανάπτυξη δεξιοτήτων ρίψης & σύλληψης της μπάλας 9. Όταν είναι δυνατόν, παρέχετε καθοδήγηση χέρι με χέρι, για να το βοηθήσετε να νιώσει την κίνηση (the feel of movement). Π.χ. όταν ο δάσκαλος ζητά από το παιδί να τον βοηθήσει, για να δείξει μια νέα άσκηση στην τάξη. (Centre for Childhood Disability Research, Canada)

34 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
1. Να ενθαρρύνουμε το παιδί να συμμετέχει σε παιχνίδια & αθλητικές δραστηριότητες, όπου δείχνει ενδιαφέρον, και προσφέρουν πρακτική σε κινητικές δεξιότητες. 2. Φυσική άσκηση με έμφαση στη διασκέδαση & ψυχαγωγία και όχι στον ανταγωνισμό. 3. Προσπαθούμε να το εισάγουμε σε νέες αθλητικές δραστηριότητες ή σε νέο περιβάλλον παιχνιδιού πρώτα σε ατομική βάση, πριν χρειαστεί να τις αντιμετωπίσει μέσα σε ομάδα. (Missiuna, 1999)

35 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
4. Επαναλαμβάνουμε τους κανόνες και τις συνθήκες που συνδέονται με αυτή τη δραστηριότητα (π.χ. κανόνες μπάσκετ ή ποδοσφαίρου) σε μια στιγμή που το παιδί δεν είναι συγκεντρωμένο πάνω στις κινητικές απαιτήσεις της. 5. Του κάνουμε απλές ερωτήσεις, για να εξασφαλίσουμε την κατανόηση (π.χ. τι κάνεις όταν χτυπάς την μπάλα;) (Missiuna, 1999)

36 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
6. Το παιδί μπορεί να δείξει προτίμηση & να αποδίδει καλύτερα σε ατομικά αθλήματα παρά σε ομαδικά (π.χ. κολύμβηση, τρέξιμο, ποδήλατο, σκι). Αν συμβεί αυτό, το ενθαρρύνουμε να αλληλεπιδράσει με συνομήλικους σε άλλους τομείς, που πιθανόν να έχει επιτυχία, όπως μουσική, θέατρο ή ζωγραφική. 7. Το ενθαρρύνουμε να φορά ρούχα, που μπορεί εύκολα να φορέσει και να βγάλει. Π.χ. τα κουμπιά στις μπλούζες ή τα κορδόνια παπουτσιών μπορούν να αντικατασταθούν με αυτοκόλλητα (κουμπώματα).

37 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
8. Το ενθαρρύνουμε να συμμετέχει σε πρακτικές δραστηριότητες που το βοηθούν να βελτιώσει την ικανότητα για σχεδιασμό & οργάνωση των κινητικών έργων (π.χ. να στρώσει το τραπέζι, να ετοιμάσει φαγητό ή να οργανώσει ένα εκδρομικό σακίδιο). 9. Του κάνουμε ερωτήσεις, που το βοηθούν να επικεντρώνεται στην ακολουθία των βημάτων (π.χ. τι χρειάζεται να κάνεις πρώτα;)

38 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!