ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
Ο ρόλος της σύγχρονης οικογένειας στην ενίσχυση της δημοκρατικής πολιτειότητας ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΣΣΣ

2 Η δημοκρατία (ξανά) σε κρίση
Η αναζωογόνηση της δημοκρατίας είναι ένα καίριο θέμα, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες κρίσης της δημοκρατίας και υποχώρησης των οικουμενικών δημοκρατικών αξιών. Τίθεται εκ νέου το ερώτημα πώς και μέσα από ποιες διαδικασίες μάθησης και διαπαιδαγώγησης μπορούν αυτές οι αξίες να ενισχυθούν. Σε ορισμένες χώρες η στράτευση σε ένα πολιτικό κόμμα ή σε ένα συνδικάτο είναι μια πράξη εθελοντισμού, σε άλλες ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας θεωρείται βασικό στοιχείο του εθελοντισμού, ενώ σε άλλες κεντρική σημασία έχει η απουσία καταναγκασμού. Ορισμένοι θεωρούν τον καθαρό αλτρουισμό σαν τη μόνη αληθινή μορφή εθελοντισμού, ενώ άλλοι θεωρούν ότι ο καθαρός αλτρουισμός δεν υπάρχει, και ότι πάντα υπεισέρχεται και μια πτυχή εγωισμού. Κατ’ άλλους, η παροχή κάποιου μισθού δεν συνιστά αντίφαση με την πράξη του εθελοντισμού και, σε κάθε περίπτωση, ο μισθός πρέπει να είναι μικρότερος από την παρεχόμενη εργασία του εθελοντή. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

3 Η επικαιρότητα της θεωρίας της δημοκρατίας του J. Dewey
O John Dewey ήταν από τους πρώτους μεγάλους παιδαγωγούς που συνέδεσε τη δημοκρατία με την εκπαίδευση, την οποία δεν αντιλαμβανόταν ως μια δραστηριότητα που περιορίζεται στις αίθουσες διδασκαλίας, αλλά ως μια διαρκή διαδικασία που διαχέεται σε όλους τους κοινωνικούς θεσμούς , συνεπώς και στην οικογένεια, και αποσκοπεί σε αυτό που ο ίδιος όρισε ως «δημοκρατικό τρόπο ζωής». Στην ουσία του όμως ο εθελοντισμός θεμελιώνεται στον αλτρουισμό και στην ελεύθερη επιλογή, και ως τέτοιος έρχεται σε αντίθεση με την εγωιστική συμπεριφορά και το ατομικό συμφέρον που αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της αστικής εμπορευματικής / καπιταλιστικής κοινωνίας. Αντίθετα, στηρίζεται στην ιδέα της προσφοράς στους άλλους ανθρώπους ή στην πόλη, η οποία, υπενθυμίζω, ότι στην αριστοτελική παράδοση αποτελεί μια υψηλότερη ηθικά μορφή βίου σε σύγκριση με την ιδιωτική του απομονωμένου ατόμου που υπερασπίζεται η αστικοφιλελεύθερη κοινωνία. Σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες, ο εθελοντισμός διακρίνεται από τις παραδοσιακές φιλανθρωπικές δραστηριότητες και ταυτίζεται περισσότερο με μοντέρνες μορφές συμμετοχής στα κοινωνικά πράγματα. Σε κάθε περίπτωση, ο σύγχρονος εθελοντισμός αναφέρεται στη συμμετοχή σε εθελοντικές οργανώσεις, σε κοινοτικές ομάδες, σε κοινωνικές οργανώσεις και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Σε γενικές γραμμές, ο σύγχρονος εθελοντισμός αναπτύσσεται έξω από τα πλαίσια του κράτους και της εμπορευματικής οικονομίας. Ωστόσο, σε πολλές χώρες ο εθελοντισμός είναι ενσωματωμένος στις δομές του κράτους και υποστηρίζεται οικονομικά από το δημόσιο ταμείο. Επιπλέον, ο εθελοντισμός μπορεί να ενισχύσει τις (οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές) πολιτικές του κράτους μειώνοντας ταυτόχρονα το δημόσιο κόστος αυτών των πολιτικών. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

4 Η οικογένεια ως εκπαιδευτικός θεσμός
Η δημοκρατία είναι ένας τρόπος ζωής που εκτυλίσσεται σε όλους τους κοινωνικούς θεσμούς, οι οποίοι, επειδή ακριβώς παράγουν εκπαιδευτικά αποτελέσματα, έχουν μια εκπαιδευτική αξία ανάλογη με αυτή του σχολείου. Έτσι, κάθε κοινωνικός θεσμός, και φυσικά η οικογένεια, μπορούν να καλλιεργήσουν τη δημοκρατία. Τι ΔΕΝ είναι ο εθελοντισμός: Ευεργεσία, περιστασιακή φιλανθρωπία, δωρεές / προσφορές που οργανώνουν τα σχολεία, υποχρεωτική εργασία στις φυλακές, Είναι μια δραστηριότητα με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα Πραγματοποιείται με εθελοντικό / ελεύθερο τρόπο Οδηγεί σε όφελος για κάποιον που δεν είναι ούτε ο ίδιος ο εθελοντής ούτε η οικογένειά του, δηλαδή το όφελος έχει ένα δημόσιο χαρακτήρα Πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας οργάνωσης με διάρκεια και σταθερές δομές ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

5 Τι είναι η δημοκρατία κατά τον Dewey;
Η δημοκρατία κατά τον J. Dewey δεν είναι πρωτίστως μια μορφή διακυβέρνησης, αλλά μια μορφή ανθρώπινης συνεταιρικότητας (association), η οποία χαρακτηρίζεται από μια διαρκή ανταλλαγή χάρη στην οποία ατομική και συλλογική εμπειρία εμπλουτίζονται αμοιβαία Στην κοινωνία της γνώσης ο εθελοντισμός είναι ένα στοιχείο που προσθέτει υπεραξία στο ανθρώπινο κεφάλαιο για την απασχόληση, δηλαδή αναπτύσσει ικανότητες και δεξιότητες που είναι χρήσιμες για την απασχόληση (κοινωνική γνώση, διοικητική γνώση, συνεργασία, κλπ) Ο εθελοντισμός επιτρέπει στα άτομα να αποκτήσουν νέες δεξιότητες οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην προσωπική, την κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, γεγονός που ενισχύει και προσαρμόζει την απασχολησιμότητά του σε οικονομικές συνθήκες που εξελίσσονται διαρκώς Η ατζέντα της Λισαβόνας αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή του εθελοντισμού στην ανάπτυξη των τοπικών, εθνικών και ευρωπαϊκών οικονομιών. Οι εθελοντικές οργανώσεις μπορούν να επηρεάσουν τις κυβερνητικές πολιτικές ασκώντας πίεση στην κυβέρνηση για λήψη νομοθετικών μέτρων, την ανάπτυξη κοινωνικών υπηρεσιών (για ΑΜΕΑ, φορείς του έϊτζ, κλ.π) Να κινητοποιήσουν δυνάμεις της κοινωνίας σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυσικού περιβάλλοντος, χειραφέτησης της γυναίκας, κ.λπ. και να συμβάλλουν στην αλλαγή της κοινωνίας στην κατεύθυνση της βελτίωσης της ζωής και των θεσμών της δημοκρατικής κοινωνίας. Να συμβάλουν στην ανάπτυξη κοινωνικού κεφαλαίου (εμπιστοσύνη, συνεργασία), γεγονός που έχει θετικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της δημοκρατικής κοινωνίας, από την οικονομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες μέχρι την ενεργοποίηση των πολιτών. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΆΛΙΑΣ

6 Πραγματισμός και δημοκρατία
Ο πραγματισμός του Dewey στηρίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορούν να μαθαίνουν το ηθικά ορθό (τις ηθικές αξίες) μέσα από την εμπειρική ζωή, δηλαδή από την έλλογη ικανότητα των υποκειμένων να αποκτούν επίγνωση των συνεπειών των επιλογών και των πρακτικών τους. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

7 Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής κατά τον Dewey (1)
Ως εταιρικότητα, η κοινωνία θεμελιώνεται στις ανταλλαγές που αναπτύσσουν μεταξύ τους τα άτομα που τη συνθέτουν, χάρη στα δίκτυα αλληλοεξάρτησης, συνεργασίας και επικοινωνίας. Oι άνθρωποι επικοινωνούν και συνεργάζονται όχι για να καθυποβάλλουν τους άλλους, αλλά για να συμβιώνουν με εταίρους με τους οποίους αναπτύσσουν σχέσεις συμπάθειας και φιλίας και αρετές όπως η τιμιότητα, η ευγνωμοσύνη, η γενναιοδωρία... Ο εθελοντισμός αντιπροσωπεύει μια από τις σημαντικότερες όψεις του ενεργού πολίτη και της δημοκρατίας, διότι προωθεί στην πράξη τις θεμελιώδεις δημοκρατικές αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η χειραφέτηση του κάθε πολίτη, η μη διάκριση, συμβάλλοντας έτσι στην αρμονική ανάπτυξη των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών Ο εθελοντισμός αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα μια καίρια πτυχή της σύγχρονης ιδιότητας του πολίτη σε πολλά επίπεδα: της απόκτησης εμπειριών συνεργασίας, κοινής ζωής, διαχείρισης προβλημάτων δημόσιου και κοινωνικού ενδιαφέροντος, ανάπτυξης της κοινωνικής συνείδησης και της σκέψης, της ενίσχυσης της ικανότητας της παρατήρησης και της προσαρμογής, της ανάλυσης των βιωμένων καταστάσεων, της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, κ.λπ. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΆΛΙΑΣ

8 Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής κατά τον Dewey (2)
Οργάνωση και υλοποίηση δράσεων στη θεματική της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος Συμμετοχή στη δασική προστασία Συμμετοχή σε δράσεις για τον αναλφαβητισμό Η υποστήριξη ανάπηρων παιδιών ή παιδιών με κοινωνικά προβλήματα Δράσεις σε κλινικές, κέντρα για άτομα με αναπηρία, κέντρα ψυχικής υγείας Οίκοι ευγηρίας, ανθρώπινα δικαιώματα, κοινωνική βοήθεια, συμμετοχή σε πολιτιστικά και καλλιτεχνικά δρώμενα… ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

9 Διαφωνίες, συγκρούσεις, ελευθερίες…
Οι συγκρούσεις και οι διαφωνίες δεν θεωρούνται ξένες στην εμπειρία της δημοκρατικής ζωής, αντίθετα. Η ελευθερία της έκφρασης του καθένα δεν είναι απλώς ένα δικαίωμα που πρέπει να ασκείται ελεύθερα, αλλά επιπλέον αποτελεί ένα μέσο για τον εμπλουτισμό και την εμβάθυνση της εμπειρίας του δημοκρατικού τρόπου ζωής. Η έννοια της στράτευσης είναι το κεντρικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του εθελοντισμού. Μέσα από τη στράτευση, ο εθελοντής συναντάει και ανακαλύπτει τον κόσμο της συλλογικής ζωής και δράσης και την κοινωνική πραγματικότητα. Αυτή η ανακάλυψη ενισχύει σταδιακά τη συμμετοχή στα κοινά και την ενεργό ιδιότητα του πολίτη. Η στράτευση βοηθάει στην ένταξη του πολίτη σε κοινωνικά δίκτυα και στη δημιουργία κοινωνικών δεσμών, στη συνειδητοποίηση των κοινωνικών προβλημάτων και της οικονομικής και πολιτισμικής πραγματικότητας. Έτσι ο εθελοντής εξελίσσεται σε έναν ενεργό υποστηρικτή μιας κοινωνίας πιο δίκαιης, πιο αλληλέγγυας και πιο δημοκρατικής. Εξελίσσεται σε έναν πολίτη με ευθύνη των επιλογών του και με θετική στάση απέναντι στην κοινωνία και τους άλλους, ενεργοποιείται στην κατεύθυνση της αλλαγής της κοινωνίας και στη μετατροπή της σε μια κοινωνία που προωθεί την τέχνη του να «ζεις μαζί με τους άλλους». ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΆΛΙΑΣ

10 Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής στην οικογένεια
Απορρίπτεται ο αυταρχισμός (που χαρακτήριζε την πατριαρχική οικογένεια) και αξιοδοτούνται τα καθήκοντα που έχουν τα μέλη της δημοκρατικής κοινωνίας έναντι των άλλων για αμοιβαίο σεβασμό της προσωπικότητας, των δικαιωμάτων και των αναγκών τους με βάση την ισότητα που είναι το θεμέλιο της δημοκρατίας, συνεπώς και του δημοκρατικού τρόπου ζωής στο πλαίσιο της οικογένειας. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

11 Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο πολίτης
Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο πολίτης Η θεωρία του Dewey για τον δημοκρατικό τρόπο ζωής προϋποθέτει την καλλιέργεια στο πλαίσιο της οικογένειας των δημοκρατικών αξιών, με επίκεντρο τα ανθρώπινα δικαιώματα. Διότι, τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν τα ηθικά και αξιακά θεμέλια της σύγχρονης δημοκρατίας με βάση τα οποία μπορούν να οικοδομηθούν σχέσεις αλληλοσεβασμού, φιλίας, διαλόγου και συνεργασίας στο πλαίσιο της οικογένειας. Ο εθελοντισμός μπορεί να καλλιεργηθεί στο σχολείο, όπως και οι άλλες δημοκρατικές αξίες, και να συμβάλει στην ενίσχυση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη Ο εθελοντισμός πρέπει να διδάσκεται όχι μόνο στο πλαίσιο των μαθημάτων της κοινωνικής και της Πολιτικής αγωγής, αλλά να αποτελεί αντικείμενο μάθησης σε όλες τις δράσεις και σε όλες τις πτυχές της ζωής της σχολικής κοινότητας: δάσκαλοι, μαθητές και γονείς. Δηλαδή, να τονίζονται και να αναδεικνύονται οι αξίες που συνδέονται με τον εθελοντισμό (αλτρουισμός, προσφορά, αλληλεγγύη, ανθρωπισμός, συνεργασία, επικοινωνία, δημιουργικότητα, εμπιστοσύνη, αξιοπρέπεια) μέσα από εκδηλώσεις που γίνονται στο πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΆΛΙΑΣ

12 ο δημοκρατικός τρόπος ζωής σημαίνει σεβασμό των δικαιωμάτων όλων
Ο δημοκρατικός τρόπος ζωής κατά τον Dewey αποσκοπεί στην προαγωγή της συνεργασίας, στην ικανοποίηση των αναγκών και στην επίλυση προβλημάτων μέσα από τη διαβούλευση, την ανταλλαγή εμπειριών, την ελευθερία και τον αλληλοσεβασμό.. Άρα μέσα από την ηθική ανάπτυξη που θα αποσκοπεί στη διαμόρφωση ελεύθερων/αυτόνομων πολιτών Επιπλέον, είναι σημαντικό, οι ενήλικες (γονείς και δάσκαλοι) να αναγορεύονται σε συνηγόρους των αξιών του εθελοντισμού στην πράξη, μέσα από πρωτοβουλίες και δράσεις στις οποίες εντάσσουν τους μαθητές, ώστε να αποτελούν πρότυπα για τους μαθητές, και ταυτόχρονα να μην δημιουργούνται στους μαθητές αμφιβολίες για τις αξίες αυτές, πράγμα που θα συνέβαινε στην περίπτωση που οι ενήλικες δεν θα προωθούσαν στην πράξη αυτά που έλεγαν με τα λόγια τους. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

13 Η σύγχρονη οικογένεια: από την ιεραρχία στην ισότητα
Στις φιλελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες, η παραδοσιακή ιεραρχική οικογένεια έδωσε τη θέση της στη σύγχρονη δημοκρατική οικογένεια, όπου οι σχέσεις μεταξύ των μελών της θεμελιώνονται στην ισότητα. Πώς μπορεί η σύγχρονη οικογένεια μπορεί να αποτελέσει το εργαστήριο για την ανάπτυξη ενός δημοκρατικού τρόπου ζωής ; ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

14 Ο καταναγκασμός πρέπει να δώσει τη θέση του στην πειθώ
Η δημοκρατία στην οικογένεια μπορεί να υλοποιηθεί όταν οι σχέσεις του γονέα με το παιδί δεν θεμελιώνονται στον καταναγκασμό, αλλά στην ελεύθερη συναίνεση, δηλαδή στην πειθώ, στο επιχείρημα, στην ηθική ισότητα, που θα κατατείνει στη σταδιακή απόκτηση της ικανότητας του παιδιού να ασκεί την ελευθερία του ( να γίνει ηθικά αυτόνομο). ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

15 Η ελευθερία του παιδιού στην έκφραση
Σύμφωνα με το άρθρο 12 της ΔΣΔΠ, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται ελεύθερα και να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων που τα αφορούν. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς, οφείλουν να ακούν τα παιδιά, να παίρνουν στα σοβαρά τις απόψεις τους, τις εμπειρίες και τις ανάγκες τους, και να τα μαθαίνουν να συνεργάζονται μαζί τους. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

16 Η εμπειρία της διαβούλευσης στην οικογένεια
Ο θεσμός της οικογένειας ευνοεί την άσκηση της διαβούλευσης ως πλαίσιο τόσο του σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού όσο και της εκμάθησής τους. Το οικογενειακό συμβούλιο είναι κατά τον Άντλερ, τον Ντράϊκορς και άλλους, ο θεσμός που μπορεί να καλλιεργήσει μια δημοκρατική ηθική που θα στηρίζεται στη διαβούλευση μεταξύ ίσων ανθρώπων. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

17 Η ισότητα και ο διάλογος
Μπορεί να υπάρξει ισότητα μεταξύ του ενήλικα γονέα και του ανήλικου παιδιού κατά τη διαβούλευση; Η ισότητα είναι εδώ ηθική (σεβασμός του προσώπου του παιδιού) και όχι παιδαγωγική (η σχέση του ενήλικα με το παιδί παραμένει ιεραρχική ως προς την ικανότητα της ηθικής αυτονομίας) Άρα, η ισότητα τελεί υπό μερική αναστολή ανάλογα με την ηλικία ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

18 Εδώ τίθεται το ζήτημα του πώς μέσα από μια άνιση σχέση θα προκύψει η ισότητα
Στο πλαίσιο του οικογενειακού συμβουλίου το παιδί πρέπει: 1. να παρακινείται να εκφράζεται με επιχειρήματα τεκμηριωμένα λογικά. 2.να παίρνει πρωτοβουλίες για θέματα που το αφορούν (καλλιέργεια της ηθικής αυτονομίας) 3. να έχει εμπειρία των συνεπειών που έχουν οι επιλογές του (καλλιέργεια της ευθύνης) ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

19 Η ανισότητα θα αρθεί σε τρία στάδια ηθικο-πνευματικής ανάπτυξης (Rawls)
Το στάδιο της αυθεντίας (η σχέση παραμένει θεμελιακά άνιση) Για να είναι πιο αποτελεσματική η ηθική της αυθεντίας πρέπει το παιδί να καταλαβαίνει τη βασιμότητα των εντολών των γονέων, οι οποίοι πρέπει να αποτελούν πρότυπα για το παιδί. Kαμία διαδικασία ηθικής αγωγής δεν μπορεί να λάβει χώρα αν απουσιάζουν η στοργή, ο παραδειγματισμός και η καθοδήγηση και, πάνω απ’όλα, αν οι σχέσεις δεν περιέχουν αγάπη αλλά, αντίθετα, βασίζονται σε απειλές τιμωρίας και ενέργειες αντεκδίκησης». ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

20 Το στάδιο του συνεταιρίζεσθαι
Στο δεύτερο στάδιο της ηθικής ανάπτυξής του το παιδί μαθαίνει τους κανόνες που τίθενται στο πλαίσιο των ομάδων (από τις πιο μικρές μέχρι την πιο μεγάλη που είναι ολόκληρη η κοινωνία), δηλαδή την «ηθική του συνεταιρίζεσθαι». Στο στάδιο αυτό το παιδί αναπτύσσει την ηθική της συνεργασίας, η οποία σηματοδοτεί την αποδοχή των ηθικών κανόνων που είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας στους διάφορους κοινωνικούς ρόλους που αποκτά το παιδί (φίλοι, συμμαθητές, αδέλφια, κ.λπ.) ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

21 Το στάδιο των αρχών Το τρίτο στάδιο της ηθικής ανάπτυξης του παιδιού (η «ηθική των αρχών»: «morality of principle»), χαρακτηρίζεται από μια προσήλωση σε ηθικές αρχές ως τέτοιες, επειδή το παιδί ως ηθική οντότητα αναγνωρίζει την αξία τους για μια δίκαιη κοινωνία. Με βάση την ηθική των αρχών αποκτούμε τη διάθεση και την επιθυμία να εκπληρώνουμε το καθήκον της προαγωγής δίκαιων διαρρυθμίσεων στην κοινωνική μας ζωή εν γένει, χωρίς να έχουμε την ανάγκη της επιδοκιμασίας των άλλων (γονέων, οικείων προσώπων). Ανάλογες προσεγγίσεις έχουν γίνει και από άλλους παιδαγωγούς όπως ο Piaget.. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

22 Στρατηγικές στην οικογένεια πέραν της διαβούλευσης: οι ποινές
Ο Kant και ο Piaget υποστήριξαν ότι οι ποινές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ηθική αγωγή του παιδιού πρέπει να είναι πρωτίστως ηθικές, δηλαδή να προκαλούν στο παιδί ένα αίσθημα ντροπής και να διεγείρουν μέσα του το αίσθημα δικαιοσύνης ώστε από μόνο του το παιδί θα αποκαθιστά τη συμπεριφορά του. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

23 Ο ρόλος των συναισθημάτων
Ο Rawls αναφέρεται στον ψυχολογικό νόμο σύμφωνα με τον οποίο το παιδί αγαπά τους γονείς του μόνο αν πρώτοι αυτοί του δείξουν αγάπη. Εφόσον συνδέεται με δεσμούς αγάπης με τους γονείς του, το παιδί θα έχει την τάση να αναγνωρίζει τα πταίσματά του και να επιδιώκει τη συμφιλίωση μαζί τους εξαιτίας του «τρόμου της απώλειας της αγάπης και της στοργής των γονέων» ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

24 Ορισμένα συμπεράσματα για τη δημοκρατία στην οικογένεια
Η οικογένεια μπορεί να γίνει εργαστήρι για τη δημοκρατία υπό τον όρο ότι οι σχέσεις μεταξύ των μελών της στηρίζονται στα θετικά συναισθήματα (φιλία), στον αλληλοσεβασμό και τη συνεργασία, τη διαβούλευση και την επικοινωνία. Τα συναισθήματα αγάπης και στοργής μπορούν να αποτελέσουν παιδαγωγικά μέσα για την ηθική ανάπτυξη του παιδιού, εφόσον χρησιμοποιηθούν κατάλληλα. Η στήριξη της οικογένειας από το κράτος, η κατάρτιση και η εκπαίδευση των γονέων και η εποικοδομητική συνεργασία με το σχολείο αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για να μπορέσει η οικογένεια να λειτουργήσει ως εργαστήρι δημοκρατίας. ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

25 Σας ευχαριστώ πολύ ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ