Τα δύο μοντέλα σωματοποίησης κατά τον S. Freud Ο όρος σωματοποίηση

Παρουσίαση με θέμα: "Τα δύο μοντέλα σωματοποίησης κατά τον S. Freud Ο όρος σωματοποίηση"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τα δύο μοντέλα σωματοποίησης κατά τον S. Freud Ο όρος σωματοποίηση
χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον Wilheilm Stekel, ο οποίος δηλώνει γενικά την τάση του ατόμου να βιώνει και να εκφράζει τις θυμικές καταστάσεις ως αισθήσεις του σώματος ή αλλαγές της λειτουργίας του.

2 που ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο ψυχοσωματική,
Ο Freud, που ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο ψυχοσωματική, σε όλο του το έργο προσπάθησε να φωτίσει την περιοχή την οποία ονομάζει «σύνορα μεταξύ του σωματικού και του ψυχικού» και να κατανοήσει το γεγονός ότι ο ψυχισμός πηγάζει και αναπτύσσεται από τις σωματικές διεργασίες.

3 Στα σύνορα μεταξύ των σωματικών διεργασιών και του ψυχισμού,
ο Freud τοποθέτησε την ενόρμηση η οποία δεν μπορεί να γίνει ποτέ αντικείμενο της συνείδησης, μόνο η αναπαράσταση που την αντιπροσωπεύει (μπορεί να γίνει συνειδητή). Αλλά ακόμα και στα πλαίσια του ασυνειδήτου, η ενόρμηση δεν αντιπροσωπεύεται παρά μόνο από την αναπαράσταση.

4 Παρατηρούμε την κεντρική θέση που είχε δώσει ο Freud
στην αναπαράσταση για τη δομή του ψυχισμού και την ψυχική οικονομία. Είχε, όμως, υπογραμμίσει ότι: «Αν η ενόρμηση δεν συνοδευόταν με μια αναπαράσταση ή δεν εμφανιζόταν με τη μορφή μιας θυμικής κατάστασης, δεν θα μπορούσαμε να μάθουμε το παραμικρό γι’ αυτήν».

5 από το σωματικό στο ψυχικό δεν μπορεί να φωτιστεί από την Ψυχανάλυση
Ο Freud είχε δεχτεί ότι το «μυστήριο άλμα» από το σωματικό στο ψυχικό δεν μπορεί να φωτιστεί από την Ψυχανάλυση και περιορίστηκε στη διερεύνηση των ψυχικών διεργασιών.

6 Όσον αφορά τα συναισθήματα, παρατήρησε ότι «δεν υπάρχουν,
με την αυστηρή σημασία του όρου, ασυνείδητες θυμικές καταστάσεις. Μπορούν, όμως, θαυμάσια να υπάρξουν στο σύστημα ασυνείδητοι θυμικοί σχηματισμοί που γίνονται συνειδητοί, όπως και οι υπόλοιποι».

7 Και αργότερα επεσήμανε ότι: «Εάν προχωρήσουμε πιο πέρα
και ερευνήσουμε την προέλευση του άγχους –και των συναισθημάτων γενικά- θα αφήσουμε το χώρο της καθαρής Ψυχολογίας και θα εισέλθουμε στο μεταίχμιο της Φυσιολογίας».

8 Όσον αφορά, εντέλει, τη σωματοποίηση, ο Freud διέκρινε δύο είδη:
την υστερία και τις πραγματικές-σύγχρονες νευρώσεις (ενεστώσες νευρώσεις). Είναι γνωστό, ότι στην υστερία τα συμπτώματα είναι συμβολικά, «το σώμα δανείζει τον εαυτό του και τις λειτουργίες του στο νου» για να εκφράσει τις επιθυμίες του και τις συγκρούσεις του.

9 «διηγούνται μια ιστορία: ο ήρωας-ένοχο θύμα απαγορευμένων επιθυμιών».
Στην υστερία «διηγούνται μια ιστορία: ο ήρωας-ένοχο θύμα απαγορευμένων επιθυμιών». Αντίθετα, στις πραγματικές νευρώσεις, τα συμπτώματα είναι κυρίως σωματικά, διαταραχές της φυσιολογίας, απλές εκφορτίσεις, «άδεια για συμβολισμό». (πριμοδότηση για το συμβολικό)

10 Η νεύρωση του οργάνου (organ neurosis)
Οι πρώτοι ψυχαναλυτές, συνδυάζοντας τα δύο μοντέλα σωματοποίησης κατά Freud, προσέγγισαν «τη διαταραγμένη χημεία του ανικανοποίητου ατόμου», «τα σωματικά ισοδύναμα των συναισθημάτων» και «τα σωματικά επακόλουθα ασυνείδητων στάσεων» ως παραδείγματα προγεννητικής μετατροπής της οποίας τελικό αποτέλεσμα είναι η λεγόμενη νεύρωση οργάνου.

11 Η κεντρική θέση αυτής της προσέγγισης ήταν ότι στα ψυχοσωματικά συμπτώματα ενυπάρχει κάποιο ασυνείδητο ψυχικό νόημα.

12 Αξίζει να σημειωθεί η άποψη του Alexander, σύμφωνα με την οποία
τα ψυχοσωματικά συμπτώματα (π.χ., η αύξηση της αρτηριακής πίεσης) ούτε εκφράζουν ούτε ανακουφίζουν καταπιεσμένα συναισθήματα (π.χ., θυμού και οργής). Ο αυξήσεις της πίεσης είναι απλά μία από τις αντιδράσεις της φυσιολογίας του οργανισμού στο βίωμα της οργής. Κατ’ επέκταση, οι ψυχοσωματικές διαταραχές είναι επακόλουθα ομαλών σωματικών αντιδράσεων όταν αυτές παρατείνονται στο χρόνο.

13 Γεννιέται, όμως, το ερώτημα: γιατί ο ψυχισμός ενός ατόμου να απαντά
στην ανατροπή της ψυχικής οικονομίας με μια ψυχοσωματική διαταραχή, ενώ ενός άλλου ατόμου με νεύρωση ή ψύχωση; και, γιατί ο ψυχισμός του ίδιου του ατόμου να αντιδρά πότε με νεύρωση, πότε με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις και πότε με ψύχωση; Επίσης, γιατί να επιλέγεται το συγκεκριμένο όργανο (για να νοσήσει) αντί κάποιου άλλου;

14 κοινά ειδικά χαρακτηριστικά σε άτομα με την ίδια ψυχοσωματική νόσο
Η εξήγηση ότι υπάρχουν κοινά ειδικά χαρακτηριστικά σε άτομα με την ίδια ψυχοσωματική νόσο δεν απαντά στο ερώτημα: γιατί άτομα με παρόμοια χαρακτηριστικά προσωπικότητας δεν εμφανίζουν την ίδια ή καθόλου ψυχοσωματική διαταραχή;

15 του συγκεκριμένου οργάνου καταρρίπτεται από την παρατήρηση ότι
Η εξήγηση, εξάλλου, ότι υπάρχει συμπάθεια του συγκεκριμένου οργάνου καταρρίπτεται από την παρατήρηση ότι ο ίδιος ασθενής μπορεί να εμφανίζει εναλλάξ δύο ή περισσότερες ψυχοσωματικές διαταραχές. Τεκμηριωμένη απάντηση, λοιπόν, δεν υπάρχει.

16 Παρ’ όλες τις πλάνες και τα αδιέξοδα,
ο ενθουσιασμός των πρώτων ερευνητών απέδωσε πολύτιμους καρπούς, Διότι Έδωσε έμφαση στη σημασία που έχει η κατανόηση των συναισθημάτων και των σχέσεων (ενδοπροσωπικών και διαπροσωπικών) στην ερμηνεία της παθογένεσης και στο θεραπευτικό χειρισμό των ψυχοσωματικών διαταραχών.

17 τους λανθάνοντες ειδικούς και μη μηχανισμούς
Άνοιξε ένα ολόκληρο πεδίο έρευνας και μελέτης, οι οποίες αναζητούν να εντοπίσουν τους πρώιμους φυσιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, καθώς και τους λανθάνοντες ειδικούς και μη μηχανισμούς που τελικά, σε συνδυασμό, οδηγούν σε μια διαδικασία νόσου.

18 Κανείς δεν αμφισβητεί πια ότι
οι ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές σχέσεις είναι σημαντικές στην παθογένεση και στην αντιμετώπιση όλων των παθήσεων και ιδιαίτερα των ψυχοσωματικών. Με την ευρεία, όμως, έννοια κάθε σωματική πάθηση έχει ψυχικούς συντελεστές στην αιτιολογία, στην κλινική εκδήλωση και στην ίαση.

19 των ψυχολογικών παραγόντων που επηρεάζουν μια σωματική κατάσταση.
Αξιοσημείωτο είναι, ότι στο DSM-IV έχει περιληφθεί η λεγόμενη κατηγορία των ψυχολογικών παραγόντων που επηρεάζουν μια σωματική κατάσταση. Τα διαγνωστικά κριτήρια αυτής της κατηγορίας είναι:

20 Ερεθίσματα από το περιβάλλον με ψυχική σημασία σχετίζονται χρονικά με την έναρξη ή επιδείνωση μιας σωματικής νόσου (η οποία αναγράφεται στον άξονα ΙΙΙ) Η σωματική νόσος έχει είτε οργανική παθολογία δυνάμενη να διαπιστωθεί (π.χ., ρευματοειδής αρθρίτιδα) είτε γνωστή παθοφυσιολογία (π.χ., ημικρανίες έμετοι). Η σωματική κατάσταση δεν οφείλεται σε μια σωματόμορφη διαταραχή (π.χ., υστερία).

21 Οι νόμοι του σώματος από την Ψ/Α σκοπιά
Από το 1949 που ο MacLean δημοσίευσε την κλασική εργασία για τις σχέσεις του συναισθήματος και του σπλαχνικού εγκεφάλου (visceral brain), πολυάριθμες πειραματικές μελέτες έχουν διεξαχθεί σχετικά με την αλληλεπίδραση του δρεπανοειδούς συστήματος (limbic system) ως πηγής των συναισθημάτων με τον άξονα υπόφυσης -φλοιού- επινεφριδίων με άλλες ορμόνες και με το ανοσοποιητικό σύστημα.

22 τα δεδομένα που προέρχονται
Η έρευνα στο πεδίο αυτό εμπλέκεται στις απεριόριστες δυνατότητες της Βιολογίας. Όμως, τα δεδομένα που προέρχονται από την Ψυχαναλυτική Θεραπεία αφορούν την άμεση παρατήρηση των παιδιών.

23 Από τα δεδομένα αυτά καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι
ο ψυχισμός και οι φυσιολογικές διαδικασίες του σώματος αλληλοεπηρεάζονται. Στην προσπάθειά μας να αποδείξουμε ότι αυτή η αλληλοσύνδεση ισχύει, δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να ενώσουμε τις δύο αυτές διαδικασίες με θεωρίες που συγχέουν τα όριά τους και καταργούν τις διαφορές τους.

24 φαίνεται πιο χρήσιμο κλινικά να προσπαθήσουμε
Αντίθετα, φαίνεται πιο χρήσιμο κλινικά να προσπαθήσουμε να αθροίσουμε παρατηρήσεις και να κάνουμε υποθέσεις για τη λειτουργία και τη δομή αυτής της αλληλοσύνδεσης στην υγεία και στη ψυχοσωματική νόσο.

25 Το διάλογο μεταξύ δύο ατόμων
–που ονομάζουμε ψυχαναλυτική θεραπεία- μπορούμε να έχουμε όταν πάρουμε ως δεδομένη, έως κάποιο βαθμό, την ψυχοσωματική ενότητα, δηλαδή, την αμφίδρομη, σύνδεση των σωματικών και ψυχικών διαδικασιών, η οποία βασίζεται στην ικανότητα του ατόμου για σχηματισμό αναπαραστάσεων και συμβόλων.

26 Μπορούμε να μελετήσουμε τις σχέσεις και τις αντιθέσεις των δυνάμεων
μιας σύγκρουσης, μόνο εάν εισέλθουμε σε μια σχέση μαζί τους. Και αυτό προϋποθέτει την ικανότητα για ψυχική μεταγραφή. Δεν μπορούμε να μπούμε σε «απ’ ευθείας διάλογο με τη χημεία και τη φυσιολογία του σώματος» -αυτό έχει τους δικούς του νόμους.

27 Με τον ίδιο τρόπο δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε τους νόμους που διέπουν τη λειτουργία του ψυχισμού πάνω στις διαδικασίες που κυβερνούν τη φυσιολογία του σώματος. Έτσι απορρίπτεται η θεωρία του Garma, σύμφωνα με την οποία το πεπτικό έλκος οφείλεται στη δηκτική επίθεση της εχθρικής μητρικής εικόνας η οποία υποτίθεται ότι αντεκδικείται τις καννιβαλιστικές φαντασιώσεις του μωρού για το μητρικό στήθος.

28 με έλκος του βολβού του δωδεκαδακτύλου και γαστρορραγία επεξεργαζόταν
Παραδείγματα Αγόρι, 16 χρονών, με έλκος του βολβού του δωδεκαδακτύλου και γαστρορραγία επεξεργαζόταν στην ψυχοθεραπεία φαντασιώσεις αντεκδίκησης πρώτα με το σαδιστή πατέρα και αργότερα προς την απορριπτική μητέρα, από την ταύτιση με την οποία πάσχιζε να απαλλαγεί, ενώ είχε έντονη την ασυνείδητη επιθυμία για συμβιωτική ένωση με έναν γονέα που θα τον φρόντιζε. Στη σύγκρουσή του αυτή, η ψυχαναλυτική θεραπεία το βοήθησε να αρχίσει έναν εσωτερικό διάλογο συνδέοντας πρωτογενείς και δευτερογενείς τρόπους σκέψης και συμβολοποιώντας.

29 οι γαστρικοί ιστοί αντιδρούσαν σε αυτή την εικόνα, όπως θα αντιδρούσαν
Όσο η ταύτιση με την επιθετική μητρική εικόνα παρέμενε αμετάβλητη από τον ψυχισμό και η επιθετικότητα του παιδιού ψυχικά ανένταχτη, αποσχισμένη από τις συμβιωτικές του επιθυμίες τόσο παρέμενε απειλητική. Σύμφωνα με μια θεωρία, οι γαστρικοί ιστοί αντιδρούσαν σε αυτή την εικόνα, όπως θα αντιδρούσαν σε μια εξωτερική απειλή επίθεσης, με υπερέκκριση του γαστρικού υγρού.

30 Μια φοιτήτρια 18 χρονών με θυρεοτοξίκωση,
περιέγραφε ως εξής το διάλογο που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας: «Είναι σαν να διαπραγματευόμαστε με τρομοκράτες που απειλούν να ανατινάξουν τα πάντα στον αέρα, αν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους που, στην πραγματικότητα, είναι να τους αναγνωρίσουμε, δηλαδή να τους δώσουμε σημασία, να τους δώσουμε νόημα, να μη τους αγνοήσουμε». Δηλαδή, στην ψυχοθεραπεία, ανοίγοντας διάλογο με τους τρομοκράτες (το φάντασμα που έχει προβληθεί προς τα έξω), «κερδίζουμε χρόνο, τους κάνουμε οικείους, γιατί όταν νιώθουν ξένοι είναι διαφορετικοί, μπορούν τυφλωμένοι να σκοτώσουν».

31 Με το διάλογο τους «εντάσσουμε» στον ψυχισμό.
Η ψυχοθεραπεία αυτής της νέας βοήθησε τις απαρτιωτικές δυνατότητες του ψυχισμού της για να ξεπεράσει τον τρόμο του θανάτου που της θύμιζαν την πρωταρχική σκηνή (την απειλητική διάγνωση της αρρώστιας της).

32 η οποία καταπιάνεται με το όλο θέμα της σωματοψυχικής ενότητας.
Συμπέρασμα Ο όρος ψυχοσωματική χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει τη βασική επιστήμη η οποία καταπιάνεται με το όλο θέμα της σωματοψυχικής ενότητας. Χρησιμοποιείται, επίσης, για να δηλώσει τον κλάδο της Ιατρικής, οποίος προάγει την ολιστική, ή αλλιώς λεγόμενη, βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση στην υγεία και τη νόσο. Η μελέτη της ψυχοσωματικής μονάδας γίνεται προσεγγίζοντάς την είτε από την πλευρά του σώματος είτε από την πλευρά του ψυχισμού.

33 Η ψυχοσωματική ενότητα, στην κατάσταση της υγείας,
βασίζεται στην απαρτίωση και στην προσωποποίηση του ατόμου δηλαδή, τη δυνατότητα επικοινωνίας και αμοιβαίας σχέσης μεταξύ του ψυχισμού και του σώματος.

34 εξέλιξη η αλληλοσύνδεση
Στην παθολογική, όμως, εξέλιξη η αλληλοσύνδεση σώματος και ψυχισμού δεν έχει εξασφαλιστεί με αποτέλεσμα παθολογικές σχέσεις αντικειμένου που οδηγούν σε ναρκισσιστικό αδιέξοδο.

35 Το επακόλουθο αυτού του αδιεξόδου
είναι μια «νόσος» (λεγόμενη ψυχοσωματική) που σκοπό έχει να αποκαταστήσει την αλληλοσύνδεση μεταξύ σώματος και ψυχισμού. Το άτομο τότε, όντας σε κατάσταση μη απαρτίωσης χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση με την οποία το περιβάλλον θα ικανοποιήσει τις ανάγκες του και θα αναλάβει τη διαχείρισή τους.