Ψυχοπαιδαγωγική του Αναδυόμενου Γραπτού Λόγου

Παρουσίαση με θέμα: "Ψυχοπαιδαγωγική του Αναδυόμενου Γραπτού Λόγου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ψυχοπαιδαγωγική του Αναδυόμενου Γραπτού Λόγου
Χειμερινό εξάμηνο Γρηγοράκης Γιάννης blogs.sch.gr/symdim-las2 Δραστηριότητες

2 Ας μιλήσουμε γενικά: η σημασία του μαθήματος
Η μάθηση του γραπτού λόγου αποτελεί στα σύγχρονα προγράμματα σπουδών το σημαντικότερο στόχο της εκπαίδευσης Είναι διαρκές το επιστημονικό ενδιαφέρον για το πώς μαθαίνει το παιδί να διαβάζει και να γράφει, και έντονη η αντιπαράθεση επιχειρημάτων στο πεδίο της Παιδαγωγικής για το πώς διδάσκεται αποτελεσματικότερα ο γραπτός λόγος Το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει στραφεί στη μελέτη της πορείας που ακολουθεί η μάθηση του γραπτού λόγου από πολύ νωρίς στην ηλικία του ανθρώπου Μια σειρά από σημαντικές εξελίξεις στο χώρο της Γνωστικής Ψυχολογίας και της Αναπτυξιακής Ψυχογλωσσολογίας άλλαξαν δραματικά τον τρόπο σκέψης των ερευνητών για τη σχέση που μπορεί να έχουν τα παιδιά με τον γραπτό λόγο

3 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Ο βασικός στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση ότι ο γραπτός λόγος είναι μία αναπτυσσόμενη δομή η οποία αρχίζει από πολύ νωρίς στη ζωή του ανθρώπου και οι δεξιότητες που τη συγκροτούν επηρεάζουν τη μετάβαση του μικρού παιδιού από τον αναδυόμενο γραπτό λόγο στην πρώτη ανάγνωση και γραφή. Το μάθημα θα παρουσιάσει μία συνεχή εικόνα για την κατάκτηση των λειτουργιών του γραπτού λόγου, ώστε να κατανοήσει: α) τι συμβαίνει στη μαθησιακή διαδικασία μετά την προσχολική εκπαίδευση, β) ποιες είναι οι επιμέρους λειτουργίες των συμβατικών μορφών γραπτού λόγου, γ) ποιες παιδαγωγικές στρατηγικές κατά την προσχολική εκπαίδευση συνεισφέρουν περισσότερο στις διάφορές φάσεις ανάπτυξης του γραπτού λόγου, δ) τους τρόπους απόκτησης των λειτουργιών του γραπτού λόγου διαμέσου παραδοσιακών και σύγχρονων διδακτικών μεθόδων, αλλά και ε) τους τρόπους αξιολόγησης και έγκαιρης παιδαγωγικής αντιμετώπισης δυσκολιών στη μάθηση του γραπτού λόγου. Επιπλέον, θα δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στη προσέγγιση του αναδυόμενου γραμματισμού και θα τονιστεί η ανάγκη για ενιαία αντιμετώπιση των δεξιοτήτων ανάγνωσης, γραφής και προφορικής επικοινωνίας.

4 Ας δούμε ειδικότερα ως προς το Θεωρητικό Πλαίσιο της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα Συνδυαστικό Μοντέλο Αναλυτικοσυνθετική Μέθοδος Γραμματισμός Αναδυόμενος Προσέγγιση Ολικής Γλώσσας

5 Αναδυόμενος Γραμματισμός Αναλυτικοσυνθετική Μέθοδος
Συνδυαστικό Μοντέλο Αξιοποίηση πρωτοαναγνωστικής ικανότητας Περιβάλλον πλούσιο σε αναγνωστικά ερεθίσματα Αναδυόμενος Γραμματισμός Ολική Γλώσσα Αναλυτικοσυνθετική Μέθοδος Έμφαση στην αντιστοίχιση φθόγγων - γραμμάτων Η γλώσσα «ως όλο» Ξεκινούμε από κείμενο με νόημα

6

7 Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου
Προφορική επικοινωνία: Ομιλία-Ακρόαση Δραστηριότητες αφηγηματικού λόγου Παιχνίδια ρόλων και δραματοποιήσεις λογοτεχνικών κειμένων Γραπτός λόγος: Ανάγνωση και γραφή Διαμόρφωση υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την προσέγγιση του γραπτού λόγου Η βιβλιοθήκη της τάξης-δραστηριότητες αξιοποίησης-δανεισμός βιβλίων Η ηχητική βιβλιοθήκη Η αλληλογραφία Οι πίνακες αναφοράς (ονόματα, χρώματα, καιρός, ήρωες παραμυθιών) Δραστηριότητες ανάγνωσης Δραστηριότητες γραφής

8 Από το ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου
να αποκτήσουν φωνολογική επίγνωση: να οδηγηθούν στην κατανόηση ότι οι λέξεις μπορούν να κατατμηθούν σε επιμέρους γλωσσικές μονάδες να ασκούνται μέσα από γλωσσικά παιχνίδια στον εντοπισμό των φθόγγων στην αρχή ή στο τέλος μιας λέξης Μέσα από τραγούδια, λαχνίσματα και ρίμες να συνειδητοποιήσουν σταδιακά το φωνηματικό χαρακτήρα της γλώσσας και να διακρίνουν τα φωνήματα ως συστατικά των λέξεων

9 Από το ΔΕΠΠΣ & ΑΠΣ της Α΄τάξης
Αναπτύσσει φωνολογική και φωνημική ενημερότητα, ώστε να αναγνωρίζει την ταυτότητα των λέξεων.

10 Δυσλεξία (δυσκολία στην εκμάθηση και χρήση του γραπτού λόγου)
Οι περισσότερες έρευνες είναι βιβλιογραφικού χαρακτήρα ή αναφέρονται σε παιδιά που δεν έχουν ως μητρική τους γλώσσα την ελληνική. Πολύ λίγες έχουν ως αντικείμενο τη διδακτική πράξη Από την παιδαγωγική οπτική δυσλεξικά χαρακτηρίζονται τα παιδιά που υποφέρουν από την αδυναμία να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν ορθογραφημένα, αν και είναι ικανά να κατακτήσουν άλλες γνωστικές δεξιότητες.

11 Προσχολικοί δείκτες με προβλεπτική ισχύ για τη μετέπειτα ανάπτυξη της αναγνωστικής ικανότητας (εμπειρική θεμελίωση) Η φωνολογική επίγνωση Η επίγνωση του γραπτού (η συνειδητή γνώση των λειτουργιών και συμβάσεων του γραπτού λόγου) Η γνώση του αλφαβήτου Ο προφορικός λόγος (η γενικότερη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού) Το οικογενειακό περιβάλλον (η προώθηση του γραμματισμού)

12 Η εξέλιξη της Γραφής «Η γραφή δεν ξεκινάει με πραγματικά γράμματα. Ξεκινάει με προθέσεις. Τα πραγματικά γράμματα μπορεί να υπάρχουν, μπορεί και όχι. Για να ξέρουμε αν πρόκειται για γραφή πρέπει να ρωτήσουμε αυτόν που το έγραψε, ώστε να μας εξηγήσει τις προθέσεις του που δεν είναι πάντα ορατές. Και μετά πρέπει να του ζητήσουμε να μας διαβάσει». Emilia Ferreiro

13 Διαδικασίες επεξεργασίας γλωσσικών πληροφοριών κατά τη γραφή λέξεων
Ακουστική αντίληψη Φωνολογικό λεξικό εισόδου Σημασιολογικό σύστημα Μετατροπή ήχων σε γράμματα Ορθογραφικό λεξικό εξόδου Γραπτή έκφραση Γραφημική βραχύχρονη μνήμη

14 Η ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
Προφορική Επικοινωνία (οµιλία και ακρόαση) Ανάγνωση Γραφή και Γραπτή έκφραση

15

16 Προφορικός λόγος και γραπτός λόγος διαφέρουν πολύ ως επικοινωνιακές δραστηριότητες, γίνονται όμως αντιληπτοί ως τα ακρότατα ενός συνεχούς ακρόαση, ομιλία ανάγνωση, γραφή Το συνεχές που ενώνει αυτά τα δύο άκρα είναι αυτή η ίδια η γλώσσα ως πολύπλοκο σύστημα σημείων

17 Σχεδιάγραμμα Διδασκαλίας Μαθήματος
Γραπτός λόγος - γραμματισμός Εννοιολογική αποσαφήνιση Σχέση προφορικού και γραπτού λόγου Διαφορές προφορικού και γραπτού λόγου Οριοθέτηση του γραμματισμού Η σπουδαιότητα του γραμματισμού Βασικές γνωστικές λειτουργίες της ανάγνωσης Η αποκωδικοποίηση Η κατανόηση Πότε και πώς διαφοροποιούνται οι δύο συνιστώσες της αναγνωστικής δεξιότητας και πότε πραγματοποιούνται ταυτόχρονα Οριοθέτηση της βασικής αναγνωστικής ικανότητας Η ανάγνωση στην εκπαίδευση Ο ρόλος και η σημασία της ανάγνωσης Γραφή και γραπτή έκφραση Προσδιορισμός της έννοιας γραφή Συμβάσεις στη γραφή Βασικές γνωστικές λειτουργίες της γραφής Σχέσεις ανάγνωσης και γραφής Η γραπτή έκφραση στην εκπαίδευση Αξία και σημασία της γραφής

18 Επιδέξια ανάγνωση Ο πυλώνας της ανάγνωσης Ευχέρεια Κατανόηση
Ο πυλώνας της ανάγνωσης Πηγή: (NRC, 1998) Επιδέξια ανάγνωση Ευχέρεια Ταχύτητα και άνεση ανάγνωσης με κατανόηση Εννοιολογική ανάγνωση/Λεξιλόγιο Στρατηγική επεξεργασία του κειμένου Κατανόηση Αναγνώριση λέξεων Αποκωδικοποίηση με χρήση αλφαβητικής αρχής Αποκωδικοποίηση με άλλα υποστηρικτικά σημεία Οπτική Αναγνώριση Γνώση εννοιών γραπτού λόγου & γνώση γραμμάτων Κίνητρα για ανάγνωση Προφορικός λόγος με έμφαση στη Φωνολογική Επίγνωση Αναδυόμενη Ανάγνωση

19 Αναγνωστική κατανόηση Αναγνωστική αποκωδικοποίηση
Πηγή: Αναγνωστική κατανόηση Γλωσσική κατανόηση Αναγνωστική αποκωδικοποίηση Γνώση κώδικα Γλωσσολογική γνώση Λεξική γνώση Γνώση υποβάθρου Έννοιες γραπτού λόγου

20 Προφορικός λόγος και ανάγνωση
Η παραγωγή και πρόσληψη του προφορικού λόγου Η ανάγνωση ως γλωσσική λειτουργία Σχέση ανάγνωσης και προφορικού λόγου Γλωσσική ανάπτυξη και αναγνωστική δεξιότητα Λεξιλογική ανάπτυξη και αναγνωστική δεξιότητα Προϋποθέσεις της ανάγνωσης Η νοημοσύνη Η αντίληψη των γραμμάτων Η διαδικασία της αναγνώρισης των γραμμάτων Τα χαρακτηριστικά των γραμμάτων Ο ρόλος της μνήμης στην ανάγνωση Η λειτουργία της μνήμης κατά την ανάγνωση Η βραχύχρονη μνήμη Γραπτός λόγος και ελληνικό ορθογραφικό σύστημα Η ορθογραφία της ελληνικής γλώσσας – κατηγορίες λέξεων Διάκριση συστημάτων γραπτού λόγου - ο προσδιορισμός του ελληνικού ορθογραφικού συστήματος σε σχέση με το βαθμό διαφάνειάς του Οι αντιστοιχίες φθόγγων-γραφημάτων στην ελληνική γλώσσα στην κατεύθυνση της ανάγνωσης και της γραφής Η ορθογραφία ως γλωσσική λειτουργία Οι ψυχογνωστικές βάσεις της ορθογραφικής δεξιότητας Αλφαβητική αρχή Νοητικό λεξικό

21

22 Ταξινόμηση ευρωπαϊκών ορθογραφικών συστημάτων με βάση τη δομή της συλλαβής και το βάθος της ορθογραφίας (Seymour , 2005) Βάθος ορθογραφίας Δομή Συλλαβής Ρηχό………………………………… Βαθύ Απλή Φινλανδικό Ελληνικό Ιταλικό Ισπανικό Πορτογαλικό Γαλλικό Σύνθετη Γερμανικό Νορβηγικό Ισλανδικό Ολλανδικό Σουηδικό Δανικό Αγγλικό* (have-rave)

23 Εννοιολογική αποσαφήνιση του αναδυόμενου γραπτού λόγου - γραμματισμού και των βασικών παραδοχών του
Οριοθέτηση της έννοιας του αναδυόμενου γραπτού λόγου - γραμματισμού Η κατάκτηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής ξεκινά πολύ νωρίς στη ζωή του παιδιού, πριν την έναρξη της συστηματικής διδασκαλίας Οι δεξιότητες της ανάγνωσης και της γραφής είναι αλληλένδετες και αναπτύσσονται ταυτόχρονα Η συνειδητοποίηση των δομικών χαρακτηριστικών του προφορικού λόγου συμβάλλει στην κατάκτηση της μάθησης ανάγνωσης και γραφής Η συνειδητοποίηση των λειτουργιών και της δομής της γραπτής γλώσσας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα στην κατάκτηση της μάθησης ανάγνωσης και γραφής Η μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής κατακτάται με την ενεργή συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες και την ανταπόκριση στο γραπτό λόγο του κοινωνικού περιβάλλοντος Γνώσεις, δεξιότητες και μορφές συμπεριφοράς αναδυόμενου γραπτού λόγου-γραμματισμού Η εννοιολογική γνώση των παιδιών για το γραπτό λόγο Η διαδικαστική γνώση των παιδιών για τη γραφή και την ανάγνωση Μεταγλωσσικές δεξιότητες Προφορικός λόγος Αναδυόμενη ανάγνωση Αναδυόμενη γραφή

24

25 Ανταλλαγή μηνυμάτων με τη δασκάλα

26 Παράγοντες ανάδυσης του γραπτού λόγου-γραμματισμού
Παράγοντες ανάδυσης του γραπτού λόγου-γραμματισμού Το παιχνίδι Ο περιβάλλων γραπτός λόγος Το οικογενειακό πλαίσιο Η ανάγνωση ιστοριών- παραμυθιών Συστατικά στοιχεία του αναδυόμενου γραπτού λόγου - γραμματισμού Μη γνωστικά συστατικά στοιχεία Γνωστικά συστατικά στοιχεία Μη γνωστικά συστατικά στοιχεία του αναδυόμενου γραπτού λόγου - γραμματισμού Κίνητρα εμπλοκής των παιδιών σε δραστηριότητες γραπτού λόγου σε διάφορα πλαίσια Δημιουργία συνθηκών που παρέχουν κίνητρα για δραστηριότητες γραπτού λόγου Πρόσβαση σε περιβάλλον έντυπου λόγου Ευκαιρίες για προσωπική επιλογή Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις σχετικά με τα βιβλία Η οικογένεια ως πλαίσιο για την ανάπτυξη ικανοτήτων γραπτού λόγου Η από κοινού ανάγνωση βιβλίων Η οργάνωση του περιβάλλοντος του σπιτιού για την παροχή ερεθισμάτων προφορικού και γραπτού λόγου Παροχή παιχνιδιών και δραστηριοτήτων που συνδέονται με το γραπτό λόγο Το σχολικό περιβάλλον ως πλαίσιο για την ανάπτυξη ικανοτήτων γραπτού λόγου Δραστηριότητες, διαμόρφωση περιβάλλοντος Προσδοκίες ανάδυσης των ικανοτήτων γραπτού λόγου

27

28

29 Γνωστικά συστατικά στοιχεία του αναδυόμενου γραπτού λόγου - γραμματισμού
Γνώσεις έντυπου λόγου Γνώση γραμμάτων (γνώση του ονόματος και του ήχου των γραμμάτων) Κατάκτηση της αλφαβητικής αρχής Έννοια της λέξης στον προφορικό και γραπτό λόγο Αντίληψη εννοιών γραπτού λόγου Γνώση των λειτουργιών και συμβάσεων του γραπτού λόγου Δεξιότητες προφορικού λόγου – βασικές γλωσσικές δεξιότητες Λεξιλόγιο Αφηγηματικές δεξιότητες Κατανόηση λόγου Ο ρόλος των γνώσεων έντυπου λόγου και των βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων στη μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής Η γνώση των γραμμάτων πρόδρομος της μάθησης της συμβατικής ανάγνωσης και γραφής Κατάκτηση της αλφαβητικής αρχής και γραφημική-φωνημική αντιστοιχία Η σχέση των αρχικών γνώσεων των παιδιών για τη γραφή των γραμμάτων με τη μεταγενέστερη εκδήλωση της επινοημένης γραφής και της συμβατικής ορθογραφίας Η σχέση της επινοημένης γραφής με την αναδυόμενη ανάγνωση και με τη μάθηση της συμβατικής ανάγνωσης και ορθογραφίας λέξεων Σχέση λεξιλογίου με διάφορες όψεις της συμβατικής ανάγνωσης Η κατανόηση προφορικών αφηγήσεων συνδέεται στενά με την αναγνωστική κατανόηση

30

31 Μεταγλωσσικές δεξιότητες και πρώτη ανάγνωση
Μεταγλωσσικές δεξιότητες και πρώτη ανάγνωση Εννοιολογική αποσαφήνιση των μεταγλωσσικών δεξιοτήτων Διαχωρισμός των μεταγλωσσικών δεξιοτήτων σε τομείς αντίστοιχους προς αυτούς του γλωσσικού συστήματος Η σημασία των μεταγλωσσικών δεξιοτήτων στη μάθηση της ανάγνωσης Η φωνολογική επίγνωση και η σχέση της με τη μάθηση της πρώτης ανάγνωσης και γραφής λέξεων Επίπεδα φωνολογικής επίγνωσης Η ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης στην προσχολική ηλικία Δυσκολία απόκτησης φωνολογικής επίγνωσης Η συμβολή της φωνολογικής επίγνωσης κατά την προσχολική ηλικία στην ανάπτυξη άλλων όψεων του αναδυόμενου γραμματισμού Η συμβολή της φωνολογικής επίγνωσης κατά την προσχολική ηλικία στις συμβατικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής τουλάχιστον στα πρώτα στάδια εκμάθησής τους Η σύνδεση της φωνολογικής επίγνωσης με την κατάκτηση της αλφαβητικής αρχής Οι ατομικές διαφορές στη φωνολογική επίγνωση προβλέπουν ατομικές διαφορές στην αναγνωστική επίδοση Φωνολογική επίγνωση και περιπτώσεις ειδικών μαθησιακών δυσκολιών Ενίσχυση της φωνολογικής επίγνωσης κατά τη διάρκεια της προσχολικής εκπαίδευσης των παιδιών Εξάσκηση φωνολογικής επίγνωσης στο νηπιαγωγείο και πρώτη ανάγνωση Η σημασία της φωνολογικής επίγνωσης κατά την προσχολική ηλικία στην ανάπτυξη της ορθογραφικής δεξιότητας κατά τη σχολική ηλικία

32

33 Διαστάσεις της μορφολογικής επίγνωσης
Η μορφολογική επίγνωση και η σχέση της με τη μάθηση της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής Διαστάσεις της μορφολογικής επίγνωσης Η ανάπτυξη των μεταμορφολογικών ικανοτήτων των παιδιών στην προσχολική ηλικία Δυσκολίες απόκτησης των διαστάσεων της μορφολογικής επίγνωσης Η συμβολή της μορφολογικής επίγνωσης κατά την προσχολική ηλικία στην ανάπτυξη άλλων όψεων του αναδυόμενου γραμματισμού (π.χ. φωνολογική επίγνωση, λεξιλόγιο) Η συμβολή της μορφολογικής επίγνωσης κατά την προσχολική ηλικία στην ανάγνωση και στη γραφή στα πρώτα στάδια της εκμάθησής τους Η σημασία της μορφολογικής επίγνωσης στην ανάπτυξη της ορθογραφικής δεξιότητας Η διαφοροποίηση της μορφολογικής επίγνωσης ως προς τη συμβολή της στις επιμέρους διαστάσεις της ανάγνωσης (αποκωδικοποίηση, κατανόηση) και της γραφής (ορθογραφημένη γραφή κλιτικών επιθημάτων και θεμάτων) Η συμβολή της μορφολογικής επίγνωσης στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης της ανάγνωσης (αποκωδικοποίηση-κατανόηση) και της γραφής (φωνολογική γραφή- ορθογραφημένη γραφή) Ενίσχυση της μορφολογικής επίγνωσης κατά τη διάρκεια της προσχολικής εκπαίδευσης των παιδιών Εξάσκηση μορφολογικής επίγνωσης στο νηπιαγωγείο σε σχέση με την ανάγνωση και την ορθογραφημένη γραφή Διαφορετικές μεταγλωσσικές ικανότητες έχουν διαφορε­τική σημασία σε διαφορετικά στάδια της μάθησης της ανάγνωσης και της γραφής Η συντακτική επίγνωση επιδρά σε μεταγενέστερα στά­δια της μάθησης της ανάγνωσης Ποιες μεταγλωσσικές δεξιότητες συνεισφέρουν περισσότερο στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης του γραπτού λόγου

34 Ανάδυση της γραφής και διδακτικές προεκτάσεις
Η γραφή ως αυτόνομη, αυθόρμητη και λειτουργική δραστηριότητα Παραγωγή κειμένων από τα ίδια τα παιδιά με διαφορετικούς επικοινωνιακούς στόχους Απόκτηση ισχυρού κινήτρου γραφής από το παιδί μέσα από καθημερινές δραστηριότητες που προσφέρουν πλήθος εμπειριών Η γραφή δεν ξεκινά με πραγματικά γράμματα, ξεκινά με προθέσεις Ενθάρρυνση των παιδιών και επιβράβευση ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα Προσωπικοί ρυθμοί μάθησης στη γραφή Η γραφή του ονόματος και η συμβολή της στην κατάκτηση του γραπτού λόγου Διαμόρφωση περιβάλλοντος για λειτουργικές εμπειρίες γραφής Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνει η τάξη Γραφικά παιχνίδια Δανειστική βιβλιοθήκη – εξοικείωση με τη λειτουργία και τον προσανατολισμό της γραφής (π.χ. ταυτότητα, η καρτέλα του βιβλίου) Ταχυδρομείο – εξοικείωση με την επικοινωνιακή λειτουργία της γραφής (π.χ. άλλοτε γράφουν τα ίδια τα παιδιά και άλλοτε υπαγορεύουν στην εκπαιδευτικό) Εργαστήριο του μικρού συγγραφέα Υλικό γραφής και ανάγνωσης στις γωνιές δραστηριοτήτων (μολύβια και χαρτιά για το εστιατόριο, ιατρείο, κινηματογράφο) Επιλογή ανοικτών λειτουργικών δραστηριοτήτων με ελευθερία δράσης στα παιδιά σε κάθε γωνιά της τάξης

35 Ζωγραφική-γραφή με εικόνες
Τα παιδιά αρχίζουν να εκφράζουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους, οι εικόνες όμως συνήθως δεν αναγνωρίζονται.

36 Συλλαβική γραφή - Ημιφωνητικό στάδιο
Το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί μερικά γράμματα για να τα ταιριάξει με τους ήχους τους χρησιμοποιώντας συχνά ένα αρχικό γράμμα για να αντιπροσωπεύσει ολόκληρη τη λέξη ή ένα γράμμα για να αποδώσει μια συλλαβή. Μπορεί να αρχίσει να χρησιμοποιεί τη φορά από αριστερά στα δεξιά, αλλά οι αντιστροφές των γραμμάτων είναι ακόμα σύνηθες φαινόμενο.

37 Απόκτηση των βασικών δεξιοτήτων ανάγνωσης (στρατηγικές αποκωδικοποίησης λέξης)
Η διαδικασία ανάγνωσης με φωνολογική αναγνώριση της λέξης (αποκωδικοποίηση) Γραφημική αναπαράσταση και αναγνώριση Μετατροπή γραφημάτων σε φωνήματα Σχηματισμός συλλαβών Φωνολογική αναγνώριση λέξεων Προφορά της λέξης Αναγνώριση της σημασίας της λέξης Ανάγνωση με την αναγνώριση της ορθογραφικής ταυτότητας (στρατηγικές αναγνώρισης λέξης) Αναγνώριση ορθογραφικής ταυτότητας λέξεων Σύστημα αναγνώρισης της σημασίας των λέξεων Η πρώτη γραφή λέξεων Εννοιοποιήσεις των μικρών μαθητών για τη γραφή Τα στάδια εξέλιξης της δεξιότητας παραγωγής γραπτών λέξεων Στρατηγικές του αρχάριου μαθητή κατά την παραγωγή γραπτών λέξεων Δυσκολίες στη γραφή των λέξεων

38 Διαφοροποίηση των δεξιοτήτων αναδυόμενου γραμματισμού ως προς τη συμβολή τους στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης του γραπτού λόγου Παιδαγωγικές στρατηγικές στο νηπιαγωγείο που συνεισφέρουν με διαφορετικό τρόπο (περισσότερο-λιγότερο) στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης της ανάγνωσης (αποκωδικοποίηση-κατανόηση) και της γραφής (φωνολογική γραφή- ορθογραφημένη γραφή) Γνωστικά και γλωσσικά συστατικά του αναδυόμενου γραπτού λόγου που συνεισφέρουν με διαφορετικό τρόπο (περισσότερο-λιγότερο) στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης της ανάγνωσης (αποκωδικοποίηση-κατανόηση) και της γραφής (φωνολογική γραφή- ορθογραφημένη γραφή) Μέθοδοι διδασκαλίας της πρώτης ανάγνωσης και γραφής (διαμόρφωση του εκπαιδευτικού έργου) Αλφαβητική Φωνητική Συλλαβική Αναλυτικοσυνθετική Ολική- ολιστική προσέγγιση Επικοινωνιακή-Λειτουργική προσέγγιση Δομητική προσέγγιση Εξισορροπημένη προσέγγιση Το υπάρχον πλαίσιο διδασκαλίας του γραπτού λόγου στην πρώτη σχολική ηλικία και τα σχολικά βιβλία Διδακτικό μοντέλο για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α΄ τάξη

39 Παιδοκεντρικοί δείκτες πρόβλεψης Οικογενειοκεντρικοί δείκτες πρόβλεψης
Έγκαιρος εντοπισμός παιδιών με μελλοντικές δυσκολίες μάθησης του γραπτού λόγου Παιδοκεντρικοί δείκτες πρόβλεψης Οικογενειοκεντρικοί δείκτες πρόβλεψης Σχολειοκεντρικοί δείκτες πρόβλεψης Παρατήρηση παιδιών προσχολικής ηλικίας για έγκαιρο εντοπισμό με μελλοντικές δυσκολίες μάθησης του γραπτού λόγου

40 Τι ορίζεται ως παρέμβαση
Έγκαιρη ψυχοπαιδαγωγική παρέμβαση για την πρόληψη δυσκολιών ανάγνωσης και γραφής Τι ορίζεται ως παρέμβαση Η σημασία της πρώιμης ανίχνευσης στην έγκαιρη οργάνωση παρεμβατικών προγραμμάτων Σύγχρονες τάσεις για την πρώιμη παρέμβαση Η ανταπόκριση της συμμετοχής σε προγράμματα ενίσχυσης δεξιοτήτων αναδυόμενου γραπτού λόγου σε σχέση με την πρόληψη μελλοντικών δυσκολιών στις συμβατικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής Ανταπόκριση στη διδασκαλία και την παρέμβαση (RtI)΄ Στοχευμένες παρεμβάσεις ως προς παράγοντες αναδυόμενου γραπτού λόγου που συνδέονται άμεσα με τη μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής Οφέλη της πρώιμης παρέμβασης

41 Αξιολόγηση δεξιοτήτων αναδυόμενου γραπτού λόγου και συμβατικών δεξιοτήτων γραπτού λόγου
Αξιολόγηση δεξιοτήτων αναδυόμενου γραπτού λόγου με κριτήρια αξιολόγησης Αξιολόγηση συμβατικών δεξιοτήτων γραπτού λόγου με κριτήρια αξιολόγησης

42 Βιβλιογραφία ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛIΟΓΡΑΦΙΑ
Τάφα, Ε., & Μανωλίτσης Γ. (2009). Αναδυόμενος Γραμματισμός: Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Πεδίο. Αϊδίνης Α. (2012). Γραμματισμός στην πρώτη σχολική ηλικία. Μια ψυχογλωσσολογική προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg. Πόρποδας, Κ. (2002). Η ανάγνωση. Αθήνα. Μουζάκη, Α., & Πρωτόπαπας, Α. (2010). Ορθογραφία. Μάθηση και διαταραχές. Αθήνα: Gutenberg.