ΜΑΘΗΜΑ ΤΠΕ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2.

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΑΘΗΜΑ ΤΠΕ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 ΜΑΘΗΜΑ ΤΠΕ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-16 1

3 ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2

4 3

5 Η Αγία Σοφία βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγίας Σοφίας και Ερμού. Χρησιμοποιήθηκε ως μητροπολιτικός ναός αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

6 Πρόκειται για έναν παλαιοχριστιανικό ναό του 7 ου αι. που ανήκει στο μεταβατικό σταυροειδή με τρούλο και περίστωο ναό, αποτελώντας μάλιστα το σπουδαιότερο μνημείο της ομάδας παρόμοιων ναών. Στη ναοδομία της Θεσσαλονίκης μέχρι τότε επικρατούσαν οι βασιλικές. Αυτός ο ναός εισάγει μια νέα αντίληψη και είναι ο πρώτος μεγάλος θολωτός βυζαντινός ναός. Έχει δηλαδή τον κυρίως ναό τετράγωνο και με την προσθήκη του τρούλου παρουσιάζει το σύστημα της τρουλωτής εκκλησίας σε σχήμα σταυρού. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί μέχρι και την απελευθέρωση της πόλης το 1912 με το όνομα " Αγιά Σοφιά Τζαμί ". Στις 29 Ιουνίου 1913 ο ναός αποδόθηκε και πάλι στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

7

8 Ανθή Κ οτσάνη Ολυμπία Σ απουνίδου

9

10 Ο Ναός του Αγίου Νικολάου του Ορφανού είναι παλαιό βυζαντινό καθολικό μονής της Θεσσαλονίκης και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κτισμένο στις αρχές του 14 ου αιώνα. Βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία της παλιάς πόλης, εντός των τειχών, μεταξύ των οδών Ηροδότου και Αποστόλου Παύλου. Το όνομα του ναού, Ορφανός ή των Ορφανών, συναντάται για πρώτη φορά σε πηγές του 17 ου και 18 ου αιώνα και ταυτίζεται με τον άγνωστο κτήτορα του μνημείου που ανήκε στην οικογένεια των Ορφανών ή στη λειτουργία ορφανοτροφείου στο χώρο της μονής, είτε αποδίδεται στην ιδιότητα του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των χηρών και των ορφανών. Ως ιδρυτής του ναού έχει προταθεί από τους ερευνητές ο Νίκων Σκουτέριος Καπανδρίτης Ορφανός, καθώς και ο κράλης της Σερβίας Μιλούτιν που λόγω του γάμου του με την πριγκίπισσα Σιμωνίδα είχε στενούς δεσμούς με τη Θεσσαλονίκη.

11 Στη σημερινή του μορφή ο ναός είναι μια μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική με περίστωο στις τρεις πλευρές, στεγασμένη με δίρριχτη στέγη στον κεντρικό χώρο. Από τις τοιχογραφίες του, η ανέγερση του μνημείου τοποθετείται στα πλαίσια της δεκαετίας 1310-1320. H μονή συνέχισε να λειτουργεί καθ ' όλη τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας. Ο ιδιαίτερα πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος ήρθε στο φως το 1957-1960, κατά τη διάρκεια εργασιών στο μνημείο, και αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της ζωγραφικής της παλαιολόγειας αναγέννησης. Μαρίνα, Μαρία, Δέσποινα

12 ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονος είναι παλαιό καθολικό βυζαντινής μονής της Θεσσαλονίκης και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της πόλης, στη συνάντηση των οδών Εγνατίας και Ιασονίδου. Ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με νάρθηκα και περιμετρική στοά. Εικάζεται ότι η ονομασία Άγιος Παντελεήμων είναι δανεισμός από το ομώνυμο βόρειο παρεκκλήσι του γειτονικού ναού της Παναγούδας, στο οποίο μεταφέρθηκαν τα σκεύη του ναού όταν μετατράπηκε από τους Τούρκους σε τζαμί ανάμεσα στα 1568 - 1571 με την ονομασία Ισακιγιέ Τζαμί (< Ισαάκ ). Άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι η Μονή της Περιβλέπτου υπήρχε ήδη το 12 ο αι. και ότι η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος μετατράπηκε σε τζαμί γύρω στα 1500 ή στα 1548 από τον Ίσαρ Τσελεμπή, καδή της Θεσσαλονίκης, του οποίου πήρε και το όνομα. καθολικό Θεσσαλονίκης Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς νάρθηκα τζαμί1568157115001548 καδή

13

14 Σήμερα ο ναός αποτελείται από τον νάρθηκα, τον κεντρικό " σταυρικό πυρήνα " και δύο παρεκκλήσια, ενώ η στοά έχει καταστραφεί. Οι τοιχογραφίες που βλέπουμε σήμερα στο νάρθηκα και στον κυρίως ναό ανήκουν στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ενώ από τον αρχικό βυζαντινό διάκοσμο διατηρήθηκαν τοιχογραφίες στο χώρο της πρόθεσης και του διακονικού, των οποίων η χρονολόγηση στα όρια του 13 ου και 14 ου αι. συμφωνεί με την εποχή που ο Ιάκωβος ήταν μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ενισχύοντας την άποψη που θέλει το ναό να έχει κτιστεί στα τέλη του 13 ου αιώνα νάρθηκα τουρκοκρατίας

15 14

16 Ο ναός της Αχειροποιήτου ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της παλαιοχριστιανικής τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερώα, η οποία καταλήγει στα ανατολικά σε ημικυκλική αψίδα. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το μήκος του είναι 51,90 μ. και το πλάτος 30,80 μ. και είναι κτισμένος με την κλασσική παλαιοχριστιανική τοιχοποιία στην οποία ζώνες λιθοδομής εναλλάσσονται με ζώνες πλινθοδομής. Αχειροποίητος

17  Δύο κιονοστοιχίες, με 12 κίονες η καθεμία, διαιρούν το ναό σε τρία κλίτη Το κεντρικό κλίτος, που απολήγει ανατολικά στο ιερό βήμα, έχει πλάτος 14,20 μ. ενώ τα πλάγια κλίτη έχουν πλάτος 6,20 - 6,30 μ. Το βόρειο κλίτος επικοινωνεί ανατολικά με κτίσμα που έγινε παρεκκλήσι στα μεσοβυζαντινά χρόνια και σήμερα τιμάται στο όνομα της Αγίας Ειρήνης. Αχειροποίητος

18  Στον νότιο εξωτερικό τοίχο, η κεντρική θύρα εισόδου φέρει μνημειώδες πρόπυλο, που δείχνει την επικοινωνία του ναού με την πιο σημαντική οδική αρτηρία της αρχαίας πόλης, τη Λεωφόρο. Προσκολλημένο στη νότια πλευρά του ναού σώζεται ένα πρόσκτισμα που θεωρείται το βαπτιστήριο της βασιλικής κατά μία άποψη και κατά μία άλλη το αρχικό διακονικό του ναού.

19  Σε όλο το πλάτος του ναού στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας από όπου εισέρχεται κανείς στον κυρίως ναό μέσα από ένα πολυτελές τρίβηλο με κίονες από πράσινο θεσσαλικό μάρμαρο.

20 Δώρα Λεκοπούλου Δ΄ 1

21 Ο Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Παλαιών Πατρών Γερμανού, ανάμεσα στον ναό της Παναγίας Γοργοεπηκόου και στον ναό της Υπαπαντής. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Χρονολογείται γύρω στο 1350, όπως μαρτυρείται από νόμισμα που βρέθηκε στον τρούλο του.

22 Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

23 Πάνος Λάμαρης, Γιώργος Μίσρασι

24

25 Το Βυζαντινό Λουτρό της Θεσσαλονίκης αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο λουτρό της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Ελλάδα και χρονολογείται ανάμεσα στα τέλη του 13 ου και στις αρχές του 14 ου αι. Βρίσκεται στη συνοικία Κουλέ Καφέ της Άνω Πόλης. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτίσμα που αποτελείται από τρεις κύριους χώρους, Ο πρώτος χώρος, ο προθάλαμος του κτιρίου, ήταν ψυχρός και τα διαμερίσματά του χρησιμοποιούνταν ως αποδυτήρια. Ο δεύτερος χώρος, ο χλιαρός, λειτουργούσε ως χώρος προετοιμασίας για το λουτρό και είχε μια μέση θερμοκρασία. Τέλος, ο τρίτος χώρος, ο θερμός αποτελούσε το κυρίως λουτρό. Υπογείως κυκλοφορούσε ζεστός αέρας για επιδαπέδια θέρμανση, ενώ με επιτοίχιους αεραγωγούς ο ζεστός αυτός αέρας ρύθμιζε τη θερμοκρασία του κάθε χώρου.. Λειτούργησε για περίπου επτά αιώνες. Η λειτουργία του συνεχίστηκε ακόμα και την περίοδο της Τουρκοκρατίας, περίοδο κατά την οποία ήταν γνωστό ως « το Λουτρό του Κουλέ Καφέ ». Η λειτουργία του σταμάτησε τη δεκαετία του 1940.

26

27

28 ΦΑΙΔΡΑ & ΓΙΩΡΓΟΣ

29  Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων είναι σημαντικό μνημείο της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα αρχιτεκτονικής της Παλαιολόγιας περιόδου. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της πόλης, στην αρχή της σημερινής οδού Ολύμπου, κοντά στα δυτικά τείχη. Θεσσαλονίκης Παλαιολόγιας περιόδου  Πρόκειται για παλαιό καθολικό μονής που πιστεύεται ότι ήταν αρχικά αφιερωμένη στη Θεοτόκο. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των σύνθετων πεντάτρουλλων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών με νάρθηκα, περίστωο, δύο παρεκκλήσια και λιτή. Κτίστηκε την περίοδο 1310-1314 από τον οικουμενικό πατριάρχη Νήφωνα τον Α ' όπως φαίνεται από επιγραφές της εκκλησίας που φέρουν το όνομά του : Νίφων πατριάρχης και κτήτωρ. Ο εσωτερικός διάκοσμος σώζεται αποσπασματικά καθώς η εκκλησία υπέστη καταστροφές από τους Τούρκους όταν μετατράπηκε σε τζαμί την περίοδο 1520-1530, με την επωνυμία Σοούκ Σου Τζαμί (= τζαμί του κρύου νερού ). Την ίδια ακριβώς περίοδο κτίστηκε το γειτονικό Πασά Χαμάμ. καθολικό νάρθηκα Νήφωνα τον Α ' κτήτωρ Πασά Χαμάμ

30

31 Ίσως το εντυπωσιακότερο σημείο τον τειχών και ένα από τα πιο πολυσύχναστα και δημοφιλή σε όλη την Θεσσαλονίκη αποτελεί ο Πύργος του Τριγωνίου. Έχοντας κατασκευασθεί πιθανότατα στο δεύτερο μισό του 15 ου μΧ αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως οπλοστάσιο και πύργος πυροβολικού σε ένα από τα σημεία όπου θεωρούνταν κρίσιμα για την αντιμετώπιση πολεμικών ενεργειών. Πύργος Τριγωνίου

32 Σήμερα ο πύργος είναι γνωστός με τα δύο ονόματα : ως « Πύργος Τριγωνίου » και ως « Πύργος της Αλύσεως ». Κατά την Οθωμανική περίοδο ήταν επίσης γνωστός ως Πύργος της Αλυσίδας και Ζωσμένος Πύργος, πιθανότατα εξαιτίας της διακοσμητικής ταινίας που έφερε στην περιφέρεια του.

33 Όταν θα επισκεφτείτε τον Πύργο του Τριγωνίου και την κύρια πύλη των τειχών ( Πορτάρα ) θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε την υπέροχη θέα του Θερμαϊκού κόλπου που προσφέρει το μέρος, ενώ μια προσεκτικότερη ματιά θα σας αποκαλύψει τα παλιά όρια των τειχών που χάνονται στο σημερινό κέντρο της Θεσσαλονίκης αλλά και τα όρια της ιστορικής Άνω Πόλης !

34 Το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και με την οθωμανική ονομασία Γεντί Κουλέ, βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης. Αποτελείται από δύο ενότητες : το βυζαντινό φρούριο, καθώς και τα νεότερα κτίσματα των φυλακών, που έχουν κτιστεί εντός κι εκτός του φρουρίου. Επταπύργιο

35 Το κάστρα και τα τείχη στη Θεσσαλονίκη είναι δημιουργήματα προγενέστερων εποχών καθώς ήταν απαραίτητα για την οχύρωση της πόλης. Τα κάστρα πήραν την οριστική τους μορφή κατά την εποχή του Μεγάλου Θεοδοσίου, στο τέλος του 4 ου μ. Χ. αι. Στη σημερινή μορφή είναι, μάλλον, έργο της Παλαιολόγειας εποχής (14 ος αι.).

36 Γεντί Κουλέ Στη δεκαετία του 1890, το φρούριο μετατράπηκε σε φυλακή. Σε αυτή τη μετατροπή κατεδαφίστηκαν τα υπάρχοντα κτήρια στο εσωτερικό, από τα οποία κανένα ίχνος δεν σώζεται σήμερα. Νέα κτίρια χτίστηκαν κατά μήκος των δύο πλευρών των τειχών, ώστε να βελτιωθεί η λειτουργικότητα του νέου σωφρονιστικού κέντρου.

37  Από τους εφτά πύργους του φρουρίου ο μεσαίος της εισόδου είναι έργο των Τούρκων, του 1431. Χτίστηκε αμέσως μετά την άλωση της πόλης (1430) από κάποιον Τσαούς μπέη. Αυτή η τελευταία προσθήκη είναι ο πύργος του Γεντί Κουλέ, ο οποίος έδωσε το όνομά του σε όλο το φρουριακό συγκρότημα.

38 37

39 ΣΠΥΡΟΣ

40  H Ροτόντα είναι κτίσμα το οποίο προοριζόταν για ναό του Διός. Λόγω της μη χρήσης του αργότερα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό του Αγίου Γεωργίου και συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Διός Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης Μνημείο Παγκόσμιας ΚληρονομιάςUNESCO  Πρόκειται για θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4 ου αιώνα, όμοιο με το Πάνθεον στη Ρώμη. Κτίστηκε στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου γύρω στο 304 μ. Χ. ενώ προοριζόταν ως ναός του Δία ή των Καβείρων, ή ως Μαυσωλείο του Γαλέριου. Ωστόσο, εξαιτίας του θανάτου του Γαλέριου το 311 μ. Χ., η Ροτόντα έμεινε κενή χωρίς χρήση. Πάνθεον Ρώμη Γαλέριου Δία Καβείρων Μαυσωλείο Γαλέριου Στα τέλη του 4 ου αιώνα, την εποχή του Θεοδόσιου Α ' και αφότου στη Θεσσαλονίκη είχε επικρατήσει ο Χριστιανισμός, η Ροτόντα μετατράπηκε σε ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων ή Αρχαγγέλων και τότε έγιναν στο μνημείο ορισμένες μετασκευές, που ήταν αναγκαίες για τη νέα λατρεία. Έτσι έγινε διάνοιξη της ανατολικής κόγχης και προσθήκη του ιερού, ενώ ανοίχτηκε και η αντίστοιχη δυτική κόγχη και δημιουργήθηκε νέα είσοδος. Ακόμη, σε απόσταση οκτώ μέτρων από τον τοίχο κατασκευάστηκε εξωτερικά ένας άλλος χαμηλότερος κυκλικός τοίχος που δεν υφίσταται σήμερα. Ο χώρος ανάμεσα στους δύο τοίχους στεγάστηκε και, με τη διάνοιξη των υπολοίπων κογχών. Θεοδόσιου Α ' Θεσσαλονίκη Χριστιανισμός Ασωμάτων Δυνάμεων Αρχαγγέλων

41 Ροτόντα Θεσσαλονίκη

42

43 Πρόκειται για έναν παλαιοχριστιανικό ναό του 7ου αι. που ανήκει στον μεταβατικό σταυροειδή με τρούλο και περίστωο ναό, αποτελώντας μάλιστα το σπουδαιότερο μνημείο της ομάδας παρόμοιων ναών. Συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Στη ναοδομία της Θεσσαλονίκης μέχρι τότε επικρατούσαν οι βασιλικές, αυτός ο ναός εισάγει μια νέα αντίληψη και είναι ο πρώτος μεγάλος θολωτός βυζαντινός ναός. Έχει δηλαδή τον κυρίως ναό τετράγωνο και με την προσθήκη του τρούλου παρουσιάζει το σύστημα της τρουλωτής εκκλησίας σε σχήμα σταυρού. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί μέχρι και την απελευθέρωση της πόλης το 1912 με το όνομα "Αγιά Σοφιά Τζαμί". Στις 29 Ιουνίου 1913 ο ναός αποδόθηκε και πάλι στην Ορθόδοξη λατρεία.UNESCO

44

45

46 Η Αγία Αικατερίνη βρίσκεται στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πόλης και μπορούμε να την εντοπίσουμε ακολουθώντας την Οδό Ολυμπιάδος αφού πρώτα « χαθούμε » σε ένα από τα πολλά όμορφα στενάκια της πριν βγούμε στην ομώνυμη οδό. Άνω Πόλης Κτισμένη το 1320 μΧ έχει αρκετά μικρό μέγεθος ενώ σαν θρησκευτικός χώρος διαπνέεται από μια πολύ πιο ήσυχη ατμόσφαιρα σε σχέση με τους μεγαλύτερους ναούς της πόλης, προσφέροντας καθ ’ αυτό τον τρόπο στον ταξιδιώτη μια διαφορετική περισσότερο εσωτερική και προσωπική ίσως εμπειρία.

47

48  Τα Βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης έχουν σήμερα μήκος περίπου 4 χιλιομέτρων, αλλά η αρχική περίμετρος που κάλυπταν ήταν περί τα 8 χιλιόμετρα και το ύψος τους ήταν 10-12 μέτρα. Το τείχος για πολλούς αιώνες περιέβαλλε την πόλη, περιλαμβάνοντας στη νοτιοδυτική πλευρά προς το Θερμαϊκό κόλπο παραθαλάσσια τείχη, τα οποία όμως σήμερα δεν υπάρχουν. Στη βορειοανατολική πλευρά ανεβαίνει προς τα υψώματα, περιλαμβάνοντας ακρόπολη, μέσα στην οποία βρίσκεται και το αμυντικό σύμπλεγμα του Επταπυργίου. Θεσσαλονίκης Θερμαϊκό κόλπο Επταπυργίου  Στο δυτικό και ανατολικό τείχος υπάρχουν τριγωνικοί πρόβολοι, ενώ στα πιο ψηλά σημεία και ιδίως στο τμήμα που χωρίζει την ακρόπολη από την πόλη υπάρχουν ορθογώνιοι πύργοι. Το χτίσιμο τους περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες σειρές τούβλων και πετρωμάτων διακοσμημένες με χριστιανικά ( σταυρούς ) και αρχαιοελληνικά σύμβολα ( απεικονίσεις του ήλιου, ρόμβους ). Παρόμοιας τεχνοτροπίας είναι και τα βυζαντινά τείχη που σώζονται στην Κωνσταντινούπολη. σταυρούς

49 48 Η πρώτη οχύρωση της πόλης γίνεται από τον ιδρυτή της, τον Κάσσανδρο, βασιλιά της Μακεδονίας το 315 και απεδείχθησαν σωτήρια για την πόλη κατά τη διάρκεια εχθρικών επιδρομών. Ωστόσο, η σημαντικότερη προσθήκη στις οχυρώσεις έγιναν από τον αυτοκράτορα Μέγα Θεοδόσιο, ο οποίος έκανε τη Θεσσαλονίκη προσωρινή του έδρα λόγω της γεωγραφικής της θέσης. ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ

50

51  Ο ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης. Αρχικά ήταν ένας μικρός ναός, τον οποίο κτίσανε οι χριστιανοί της Θεσσαλονίκης πάνω στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού, για να τιμήσουν τον συμπολίτη τους μεγαλομάρτυρα Άγιο Δημήτριο. Ο Λεόντιος, ο οποίος από ευγνωμοσύνη προς τον Άγιο Δημήτριο, έκτισε γύρω στο 413 μ. Χ. στην θέση του ναΐσκου, ένα νέο, επιβλητικό ναό σε σχήμα τρίκλιτης βασιλικής που κάηκε το 626 και το 634.  Αμέσως μετά ο επίσκοπος I ωάννης ίδρυσε την πεντάκλιτη βασιλική. Το 1493 μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος ( τζαμί ), για να μείνει έτσι ως την απελευθέρωση της πόλης το 1912. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε σχεδόν ολοσχερώς το ναό, ο οποίος όμως, το 1949, αναστηλώθηκε εκ βάθρων και δόθηκε και πάλι σε λειτουργία στις 26 Οκτωβρίου την ημέρα της γιορτής του Αγίου Δημητρίου.

52  ΕΛΕΝΑ ΤΡΥΦΩΝΙΔΟΥ  ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

53 Ο Λευκός Πύργος αποτελεί το σύμβολο της Θεσσαλονίκης και ήταν μέρος των τειχών της πόλης, τα οποία κατεδαφίστηκαν το 1867. Έχει 6 ορόφους, 30 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς χτίστηκε. Είναι χτισμένος κοντά στον παλιό βυζαντινό πύργο. Πιθανά ήταν έργο Ενετών μαστόρων 15 ος αι. Είναι κυκλικός και το όνομα Λευκός το πήρε πιθανότατα από το χρώμα της πέτρας που κατασκευάστηκε, που ήταν κατάλευκη. Κατά μία άλλη εκδοχή, το 1890 ο φυλακισμένος βαρυποινίτης τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του. Από τότε αναφέρεται ως Λευκός Πύργος. Στην αρχή ονομάστηκε Πύργος των Λεόντων και έπειτα, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, πήρε διάφορες άλλες ονομασίες. Τον 18ο αιώνα ονομαζόταν «Φρούριο της Καλαμαριάς» και κατά τον 19ο αιώνα, οπότε λειτουργούσε ως φυλακή βαρυποινιτών, «Πύργος των Γενιτσάρων» και «Πύργος του Αίματος», γιατί οι Τούρκοι τον χρησιμοποιούσαν ως φυλακή μελλοθανάτων και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενίτσαρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους. Από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο της Πόλης της Θεσσαλονίκης. Υπάγεται διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

54

55

56

57

58

59

60

61 Βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης και είναι το μοναδικό μοναστήρι της βυζαντινής περιόδου της πόλης που λειτουργεί και σήμερα. Χαρακτηρίζεται ως πατριαρχική, σταυροπηγιακή, επειδή υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο κατά την έναρξη της οικοδόμησής της έστειλε έναν σταυρό που τοποθετήθηκε στον θεμέλιο λίθο. Επίσης, χαρακτηρίζεται ως βασιλική, γιατί ιδρύθηκε κατόπιν χορηγίας της Άννας Παλαιολόγου και με βασιλικό χρυσόβουλο. Ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 14ου αιώνα σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τον κρητικής καταγωγής μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Δωρόθεο Βλαττή και τον αδελφό του Μάρκο, μαθητές και φίλοι του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.

62

63

64 Μονή Λατόμου - Οσίου Δαβίδ Βρίσκεται στην Άνω Πόλη νοτιοδυτικά της μονής Βλατάδων. Οφείλει την προσωνυμία του στα λατομεία πέτρας που υπήρχαν στην περιοχή. Σύμφωνα με τη " Διήγηση του Ιγνατίου " το καθολικό της Μονής ιδρύθηκε πάνω σε ρωμαϊκά ερείπια γύρω στον 5 ο αι. μ. Χ, αφιερωμένο στον προφήτη Ζαχαρία. Το σχήμα του ναού είναι τετράγωνο με ημικυκλική αψίδα.

65 Το σημαντικότερο ψηφιδωτό παλαιοχριστιανικής τέχνης βρίσκεται στην κόγχη του ιερού και απεικονίζει το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ, που συμβολίζει το θρίαμβο του Χριστού. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το 1921 μετά από πολλές αλλαγές αποδόθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και αφιερώθηκε στον Όσιο Δαβίδ, ο οποίος ασκήτεψε τον 6 ο αι. μ. Χ. στην περιοχή αυτή.

66

67 Ναός Προφήτη Ηλία  Πρόκειται για έναν μεγάλο και επιβλητικό ναό που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ολυμπιάδος και Προφήτη Ηλία στην Άνω Πόλη και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 14 ου αι. Ξεχωρίζει για το πρωτότυπο αρχιτεκτονικό του σχέδιο που συνδυάζει πολλά και διαφορετικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Ο ναός αρχικά χτίστηκε προς τιμήν του Ιησού Χριστού και αποτελούσε το καθολικό ενός μοναστηριού της Θεσσαλονίκης την περίοδο της δυναστείας των Παλαιολόγων. Μετά τη μετατροπή του από τους Τούρκους σε τζαμί με την ονομασία " Σαραϊλί τζαμί ", και την απελευθέρωση της πόλης το 1912, ο ναός ονομάστηκε προφήτης Ηλίας, προφανώς λόγω παραφθοράς του τούρκικου ονόματος.

68

69

70 ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ Ο ναός των Ταξιαρχών βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης, νότια της οδού Ακροπόλεως. Μεταγενέστερες και νεότερες κατασκευές και προσθήκες στο μνημείο έχουν διαφοροποιήσει σε μεγάλο βαθμό το κτίσμα και είναι δύσκολο σήμερα να προσδιορισθεί η αρχική του μορφή. Έτσι, ενώ δίνει την εντύπωση " τρίκλιτης " ξυλόστεγης βασιλικής, θα πρέπει να ήταν αρχικά " μονόκλιτος " ναός με στοά σε σχήμα " Π " κατά τις τρεις διευθύνσεις ( νότος, δύση, βορράς ). Στη νότια πλευρά, όπου άλλοτε υπήρχε ανοικτή στεγασμένη στοά προστέθηκε μεταγενέστερα ένα νέο " κλίτος ", με σκοπό να διευρυνθεί ο εσωτερικός χώρος του ναού. Ίχνη στήριξης των θωρακίων ή των κιγκλιδωμάτων της αρχικής στοάς είναι ορατά και σήμερα στις τρεις μαρμάρινες κολώνες της νότιας πλευράς Άνω Πόλης

71

72

73 Τμήμα του παλαιοχριστιανικού τείχους και του προτειχίσματος διατηρείται στην Πλατεία Δημοκρατίας. Στο σημείο αυτό υψωνόταν μέχρι το 1874, οπότε και κατεδαφίστηκε, η κύρια είσοδος της πόλης, η Χρυσή Πύλη, από την οποία ξεκινούσε η βασική οδική αρτηρία της πόλης, ο ρωμαϊκός decumanus maximus και η μετέπειτα Λεωφόρος των βυζαντινών. Τμήμα του τείχους ανηφορίζει κατά μήκος της σημερινής οδού Ειρήνης, μέχρι τη συμβολή της με την οδό Αγίου Δημητρίου, στο ύψος του δεύτερου κυριότερου decumanus της πόλης. Εκεί ανοιγόταν η δεύτερη από δυτικά βασική πύλη, η Ληταία που οδηγούσε στην ύπαιθρο χώρα, στο Μυγδονικό λεκανοπέδιο και τη Λητή. 72

74  Την βραχώδη γεωμορφολογία του εδάφους ακολουθούν τα τείχη που ανηφορίζουν προς την Ακρόπολη. Το ΒΔ τμήμα του τείχους αποτελεί προσθήκη στα χρόνια του Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, όταν ο ίδιος διετέλεσε δεσπότης της Θεσσαλονίκης, μεταξύ των ετών 1369 – 1373. 73

75 74

76  Τα τείχη άλλοτε θεμελιωμένα πάνω στην βραχώδη Γη και άλλοτε πατώντας πάνω στα απομεινάρια της ρωμαϊκής οχύρωσης, κατηφορίζουν υψηλά και αγέρωχα μέχρι την οδό Αγίου Δημητρίου και εν συνεχεία ταπεινωμένα πλέον, μετά το 1889, προς τη θάλασσα. Δια μέσου της οδού Φιλικής Εταιρείας, όπου διατηρούνται ορατά τμήματα του προτειχίσματος και τριγωνικοί πρόβολοι του κυρίως τείχους, καταλήγουν στο Λευκό Πύργο, που υψώνεται στη συμβολή του θαλάσσιου με το χερσαίο τείχος. Από τις πύλες του ανατολικού σκέλους του περιβόλου γνωστές είναι οι θέσεις δύο κύριων πυλών, πάνω στους δύο βασικούς οδικούς άξονες της πόλης, της Νέας Χρυσής Πύλης σε αντιστοιχία με τη Ληταία και της Κασσανδρεωτικής ( ή πύλη της Καλαμαριάς ), σε αντιστοιχία με τη Χρυσή Πύλη. 75

77 76

78 http://www.hellenic-college.gr/works/unesco-monuments/ http://www.thessaloniki360.com/map/agios-dimitrios http://odysseus.culture.gr/h/3/gh3530.jsp?obj_id=9141 http://www.dimosneapolis-sykeon.gr/web/guest/fotoyliko http://www.thessaloniki.gr/portal/page/portal/DimosThessal onikis/Peripatoi-Klironomias/Peripatoi-Klironomias http://www.thessaloniki.gr/userfiles/file/Dioikisi(NeosOEY)/ DnsiPolitismouTourismou/TmTourismou/Unesco%20_Map.pdf 77

79 50 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 78