ΕΘΙΜΑ Ξαναθυμόμαστε έθιμα της πατρίδας μας. Τα Ρουγκάτσια, είναι ένα έθιμο που παλιότερα γινόταν σε όλα τα χωριά αλλά σήμερα έχει σχεδόν εξαλειφθεί. «

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΘΙΜΑ Ξαναθυμόμαστε έθιμα της πατρίδας μας. Τα Ρουγκάτσια, είναι ένα έθιμο που παλιότερα γινόταν σε όλα τα χωριά αλλά σήμερα έχει σχεδόν εξαλειφθεί. «"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΘΙΜΑ Ξαναθυμόμαστε έθιμα της πατρίδας μας

2 Τα Ρουγκάτσια, είναι ένα έθιμο που παλιότερα γινόταν σε όλα τα χωριά αλλά σήμερα έχει σχεδόν εξαλειφθεί. « Τ Α Ρ ΟΥΓΚΆΤΣΙΑ »

3

4 ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΕΘΙΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

5

6 Μία ομάδα νέων του κάθε χωριού ντυνόταν με ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές (φουστανέλα) κι αποτελούσαν το Ρουγκάτσι του χωριού. Η ομάδα αυτή με τη συνοδεία μουσικών οργάνων γύριζε σε όλα τα γειτονικά χωριά και χόρευε από την Πρωτοχρονιά μέχρι και την ημέρα τον Φώτων (6 Ιανουαρίου). Ο χορός κρατούσε όλη την ημέρα και η ομάδα γύριζε από σπίτι σε σπίτι, όπου τους προσφέρονταν κρασί και μεζέδες. Εάν δύο ομάδες από διαφορετικά χωριά ανταμώνανε τυχαία στο δρόμο έπρεπε να πολεμήσουν με τα ξύλινα σπαθιά που κρατούσαν στα χέρια τους. Οι ηττημένοι περνούσαν κάτω από τα υψωμένα σπαθιά των νικητών σε ένδειξη υποταγής. Την ημέρα των Φώτων η ομάδα γύριζε στο χωριό από το οποίο καταγόταν και χορεύοντας στα σπίτια του χωριού ολοκληρώνονταν το έθιμο. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΔΡΟΣΙΑ

7 ΠΕΡΠΕΡΟΥΝΑ Ή ΠΙΡΠΙΡΟΥΝΑ Η Περπερούνα είναι ένα πανελλήνιο και πανάρχαιο έθιμο για την αναβροχιά. Όταν δεν έβρεχε σε διάφορες περιοχές της χώρας μας και κινδύνευαν να χαθούν οι σοδειές από την ξηρασία, οι κάτοικοι ή θα πήγαιναν στην εκκλησιά να κάνουν παράκληση ή θα έκαναν μια «Περπερούνα».

8 Μαζεύονταν λοιπόν οι κοπέλες έντυναν ένα μικρό κορίτσι με.... ένα άσπρο φόρεμα και το στόλιζαν με πρασινάδες και αγριόχορτα.

9 Η ΠΕΡΠΕΡΟΥΝΑ

10 Έπαιρναν και ένα δυο δοχεία με νερό και μια φούντα από χορτάρια και γυρνούσαν στο χωριό τραγουδώντας :

11 Περπερούνα περπατεί, το Θεό παρακαλεί για να βρέξει μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή. Θέ μου βρέξε μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή, μια βροχή μια σιγανή, μια βροχή καλή βροχή. Μια βροχή καλή βροχή κι άλλη μια καλύτερη για να γίνουν τα σιτάρια και της γης τα χορταράκια. Να φυτρώσουν και ν’ ανθίσουν και τον κόσμο να πλουτίσουν τα σιτάρια, τα μπαμπάκια και τα δροσερά χορτάρια. Μπάρες, μπάρες το νερό και το γέννημα σωρό. Μπάρες, μπάρες τα νερά μπάρες, μπάρες τα κρασιά.

12

13 Όποιον συναντούσαν στο δρόμο τον ράντιζαν με το νερό και του τραγουδούσαν. Σε κάθε σπίτι που έφταναν, έβγαινε η νοικοκυρά και έβρεχε τα χόρτα της Πιρπιρούνας. Τινάζονταν η Πιρπιρούνα και έπεφταν οι σταγόνες στο έδαφος όπως η βροχή. Μετά η κάθε νοικοκυρά τους έδινε κεράσματα ή χρήματα. Άννα-Μαρία Κόλβατζη

14 ΤΟ ΤΑΙΣΜΑ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ Σε πολλά μέρη της Ηπειρωτικής Ελλάδας την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς ή το ξημέρωμα των Χριστουγέννων, οι νεαρές γυναίκες, αφού έχουν αδειάσει όλες τις στάμνες που είναι γεμάτες με νερό στο σπίτι, πηγαίνουν να ξαναγεμίσουν από την κοντινότερη βρύση που υπάρχει στο χωριό. Στο δρόμο παραμένουν αμίλητες και αυτός είναι ο λόγος που το νερό λέγεται αμίλητο ή άκραντο.

15

16

17 Το... παράξενο της υπόθεσης όμως είναι πως οι νέες έχουν μαζί τους στον δρόμο προς της βρύση διάφορα φαγώσιμα, όπως βούτυρο, σιτάρι, τυρί, μέλι και άλλα. Φτάνοντας στην βρύση προσπαθούνε να την.. καλοπιάσουνε λέγοντας της... «"Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βίο μ.» Λέγεται πως η κοπέλα που φτάνει πρώτη στην βρύση θα έχει μεγάλη τύχη για την υπόλοιπη χρονιά. ΚΟΡΙΝΑ ΚΑΡΑΦΟΛΑ

18 « Τ Ο ΤΡΑΓΟΎΔΙ ΤΗ Σ ΧΕΛΙΔΌΝΑ Σ» Ένα πολύ όμορφο παραδοσιακό έθιμο των Αντιγονιδών είναι το τραγούδι της χελιδόνας.

19 Xελιδόνα έρχεται απ’ τη Mαύρη θάλασσα θάλασσα ν απέρασε έκατσε και λάλησε. Mώρ’ καλή νοικοκυρά σέβα, έβγα στο κελάρι φέρε αυγά σαρακοστιά και σκοινιά πεντηκοστά για να δέσομε το Mάρτη και το τσιλιμπουρδάκι κι αν δεν έχετε αυγά παίρνομε την κλωσσαριά να γεννάει, να κλωσάει και να σέρνει τα πουλιά.

20 Σύμφωνα με την παράδοση οι μαθητές την 1η Μαρτίου έφτιαχναν ένα ξύλινο πορτρέτο ενός χελιδονιού και ενός καλαθιού. Το καλάθι το χρησιμοποιούσαν για να βάζουν την αμοιβή τους από κάθε σπίτι που επισκέπτονταν λέγοντας το τραγούδι με την επιστροφή των χελιδονιών. Η ιδέα αυτού του εθίμου είναι το καλωσόρισμα της καινούργιας εποχής. ΙΡΙΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

21

22

23 ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΗΔΕΣ Οι αναστενάρηδες είναι άτομα μυημένα στην τελετουργία του εθίμου αυτού. Η μύηση διαρκεί πολλά χρόνια και ο αρχιαναστενάρης είναι αυτός που κρίνει πότε ο μυούμενος είναι έτοιμος για πυροβασία, αλλά και, κάθε φορά, ποιοι από τους αναστενάρηδες θα πατήσουν στα κάρβουνα.πυροβασία

24 Δεν είναι γνωστό γιατί η κοινωνία των αναστενάρηδων είναι κλειστή, είναι βέβαιο όμως ότι διακατέχονται από βαθιά πίστη στο θρύλο και στον προστάτη-άγιο και ότι τη στιγμή της πυροβασίας φαίνεται να βρίσκονται σε έκσταση. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει και ο βασικός εμψυχωτής της ομάδας, ο αρχιαναστενάρης. Σ' αυτόν οφείλεται και η στενή σχέση που έχουν μεταξύ τους, όπως και η αφοσίωσή τους στο έθιμο.

25 Ένας αναστενάρης μπορεί να είναι πυροβάτης, μπορεί και όχι. Από αυτούς που είναι πυροβάτες, δεν πατούν όλοι σε κάθε τελετή. Τούτο εξαρτάται από την ψυχική τους κατάσταση και κρίνεται στη διάρκεια της εισόδου σε έκσταση από τον αρχιαναστενάρη. Ο αρχιαναστενάρης των τελευταίων χρόνων (από τα μέσα της δεκαετίας του '90) δεν είναι πυροβάτης. Η επιλογή του αρχιαναστενάρη γίνεται σε ειδική τελετή με κριτήριο τη βαθιά γνώση των μυστικών και πολύ σπάνια έχουν παρατηρηθεί διαφωνίες στο θέμα αυτό μεταξύ των αναστενάρηδων. ΟΛΥΑΝΝΑ ΚΥΒΕΝΤΙΔΟΥ

26

27

28 ΤΟ ΞΥΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ Το ξύρισμα του γαμπρού είναι από τα πιο συνηθισμένα έθιμα γάμου και πραγματοποιείται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας. Πώς όμως ξεκίνησε ;

29 Έχει τις ρίζες του αρκετά παλιά και ξεκίνησε κάπως έτσι. Την ημέρα του γάμου, προς το μεσημέρι, στρώνανε στην αυλή του σπιτιού του γαμπρού ένα στρωσίδι από μαλλί (αν ήταν χειμώνας η όλη διαδικασία γινόταν μέσα στο σπίτι) και τοποθετούσαν εκεί ανάποδα το ξάγι, έναν σιδερένιο στρογγυλό κουβά που χωρούσε 12 οκάδες και χρησίμευε για τη μέτρηση του σιταριού.

30 Εκεί κάθονταν ο γαμπρός και ο κουρέας έπαιρνε τα εργαλεία του για να τον ξυρίσει και να τον ετοιμάσει για την εκκλησία. Το έθιμο περιλάμβανε χορούς και τραγούδια, καθώς οι φίλοι του γαμπρού και οι συγγενείς έστηναν κανονικό γλέντι γύρω του, ρίχνοντας και λεφτά στον κουρέα. Εκείνος με τη σειρά του καθυστερούσε το ξύρισμα με διάφορες δικαιολογίες –πότε έλεγε ότι τα ξυράφια δεν κόβουν, άλλοτε έχυνε τη σαπουνάδα και πήγαινε να φτιάξει νέα- προκειμένου να μαζέψει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα.

31 Ο γαμπρός, αν και διασκέδαζε το έθιμο, ταλαιπωρούνταν λιγάκι αφού καθόταν πάνω στον κουβά κι όχι κάπου αναπαυτικά, γι’ αυτό και έμεινε η χαρακτηριστική έκφραση «Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό». Υπέμενε όμως το «μαρτύριο» για χάρη της μεγάλης ημέρας και του καλού επαγγελματικού ξυρίσματος!

32 Σήμερα, λίγες ώρες πριν το μυστήριο, μαζεύονται στο σπίτι του γαμπρού οι κολλητοί του για να τον ξυρίσουν και να τον ντύσουν για την εκκλησία. Τα γέλια και τα πειράγματα όχι απλά δεν λείπουν, αλλά επιβάλλονται! Οι τελευταίες ώρες του άντρα ως εργένη είναι το ίδιο ευχάριστες με αυτές της μελλόνυμφης που ετοιμάζεται στο πατρικό της με τις δικές της φίλες. ΜΑΓΔΑ ΣΗΜΑΝΙΚΑ

33 ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΑΓΑ Χίος, το έθιμο του Αγά κάθε Καθαρά Δευτέρα!..

34 Στα Μαστιχοχώρια, στα Μεστά και τους Ολύμπους, αλλά και στο Πυργί, στην Ελάτα και στο Λιθί, χωριά που διατηρούν τα Μεσαιωνικά χαρακτηριστικά τους, αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα, το έθιμο του «Αγά». Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο δε γλιτώνει κανείς, χωρίς να καταβάλει πρόστιμο! Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στο 1830- 1840.Γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στη συμπεριφορά των Τούρκων καδήδων, των δικαστών, που τιμωρούσαν τους Χιώτες με την πρώτη ευκαιρία.

35

36 Στο έθιμο, όπως και στα περισσότερα αποκριάτικα έθιμα, έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, μασκαρέματα και σατυρικά τραγούδια, ενώ στο τέλος της ημέρας, ο Αγάς οδηγείται στην πυρά. Στα Μεστά και στους Ολύμπους, ο Αγάς έχει μεταλλαχθεί σε ολόκληρη γιορτή, με ενδιαφέρουσες αναπαραστάσεις και δρώμενα, που προσελκύουν στα Μεσαιωνικά καστροχώρια πολλούς επισκέπτες. Ο Αγάς, συνοδευόμενος από το επιτελείο του, προσπαθεί να μπει στο χωριό από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη του χωριού. Οι φρουροί αντιστέκονται σθεναρά, αλλά τελικά καταφέρνει να μπει και κατευθύνεται προς την κεντρική πλατεία, όπου κάθεται έχοντας δίπλα του τη «Χανούμα», για να ξεκινήσουν οι δίκες.

37

38 Περιφέρονται γύρω από τον Πύργο της πλατείας, όλοι μαζί, και μετά «κάθονται» στην σκηνή που έχει φτιαχτεί εκεί. Η σκηνή έχει δύο επίπεδα. Κάτω κάθονται οι δικαστές και πάνω ο Αγάς και η Χανούμα, έτσι αρχίζει και η «εξουσία» του Αγά, ως τη Δύση του ηλίου.

39 Ο πρώτος χορός «πολιτικός» ανήκει στον Αγά και τη Χανούμα. Παλιά χόρευαν με τουμπί και τσαμπούνα, τώρα χρησιμοποιούνται λαϊκά όργανα. Το λεγόμενο «δικαστήριο» που πλαισιώνει τη σκηνή αποτελείται από τον πρόεδρο Βεζίρη, γραμματέα και ταμία. Γίνονται δίκες με αστείο και σκανδαλιστικό περιεχόμενο. Ο καθένας προσέρχεται στο δικαστήριο, έρχεται με συνοδεία κάποιου «καλιτζή» όπου και αναφέρει στον πρόεδρο το παράπτωμα του.

40 Το λεγόμενο «δικαστήριο» που πλαισιώνει τη σκηνή αποτελείται από τον πρόεδρο Βεζίρη, γραμματέα και ταμία. Γίνονται δίκες με αστείο και σκανδαλιστικό περιεχόμενο. Ο καθένας προσέρχεται στο δικαστήριο, έρχεται με συνοδεία κάποιου «καλιτζή» όπου και αναφέρει στον πρόεδρο το παράπτωμα του. Αφού του αποδοθεί η ποινή ο «καταδικασμένος» πληρώνει στον ταμία ότι θέλει και μετά κερνιέται από γλυκά και το κρασί που υπάρχουν. Το ποσό που συγκεντρώνεται καλύπτει έξοδα του ΕΣΣΟ και γίνονται έργα κοινής ωφέλειας του χωριού. Κατά τη διάρκεια των δρώμενων, χορεύουν οι νέοι και οι νέες του χωριού φορώντας τοπικές ενδυμασίες.

41

42 Το όλο έθιμο πλαισιώνουν και μασκαρεμένοι, οι οποίοι οργανώνουν και την «απαγωγή» της Χανούμας, σατιρίζοντας έτσι το καθεστώς των Οθωμανών, που ήταν γεμάτο μηχανορραφίες για την κεντρική εξουσία. Πριν τη λήξη του εθίμου χορεύει ο Αγάς και η Χανούμα με τον ήχο των μουσικών οργάνων. Δε λείπει το χιούμορ, τα πειράγματα και οι επευφημίες από τους παρευρισκόμενους, που ξέρουν πως σε λίγο ίσως έρθει η σειρά τους να δικαστούν και να καταδικαστούν. ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΥΒΕΝΤΙΔΗΣ

43 Ο ΡΟΥΚΕΤΟΠΌΛΕΜΟ Σ ΤΟΥ Β ΡΟΝΤΆΔΟΥ -Χ ΊΟ Σ Ο Βροντάδος εκτείνεται βόρεια της πόλης της Χίου και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού. Το έθιμο των ρουκετών που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής, λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Πρόκειται για μια ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες ενορίες της πόλης αυτής του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής.

44

45 Αρχικά, οι κάτοικοι των δύο ενοριών των εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες- βεγγαλικά, που κατασκευάζουν οι ίδιοι. Τα υλικά που χρησιμοποιούν είναι νίτρο, θειάφι και μπαρούτι και για την κατασκευή τους απαιτείται μεγάλη προσοχή και εμπειρία που διοχετεύεται πια από γενιά σε γενιά.

46

47 Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Τα τελευταία χρόνια οι ποσότητες των ρουκετών που κατασκευάζονται φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που παρουσιάζουν στον ανοιξιάτικο ουρανό το βράδυ της Ανάστασης είναι πραγματικά φαντασμαγορικό. Προκειμένου το έθιμο να τελείται με ασφάλεια τα τελευταία χρόνια την ευθύνη για την προστασία των παρευρισκομένων και των γειτονικών σπιτιών την έχει αναλάβει ο Δήμος Ομηρούπολης και έτσι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. ΜΕΡΟΠΗ ΠΑΤΣΙΑΒΟΥΡΑ

48 ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ Το έθιμο Γενίτσαροι και Μπούλες είναι ένα παραδοσιακό δρώμενο στη Νάουσα την περίοδο της Αποκριάς. Ο χαρακτηριστικός ήχος του ζουρνά και το νταούλι, τους συνοδεύει σε κάθε τους βήμα, καθώς χορεύουν στους δρόμους της Νάουσας κατά ομάδες (μπουλούκια).

49

50 Το πρόγραμμά τους την Κυριακή της Αποκριάς, έχει συνήθως κάπως έτσι: * Το πρωί γίνεται το ντύσιμο του Γενίτσαρου και το μάζεμα του μπουλουκιού * Πριν το μεσημέρι, μαζεύονται στο δημαρχείο για να χορέψουν και να πάρουν την άδεια του δημάρχου για να χορέψουν στην πόλη * Συνεχίζουν με χορό στους δρόμους * Το απόγευμα γίνεται το βγάλσιμο του προσώπου (μάσκας)

51

52 Χαρακτηριστικός είναι ο χαιρετισμός των Γενίτσαρων, ο οποίος σε αντίθεση με την συνηθισμένη χειραψία, κρατά σταθερό το χέρι και αναπηδά ολόκληρο το σώμα του.

53 Η μάσκα του Γενίτσαρου την περίοδο της αποκριάς στολίζει πολλά μπαλκόνια της Νάουσας. ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ