ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 ο Εισαγωγή σε βασικούς όρους και έννοιες.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 ο Εισαγωγή σε βασικούς όρους και έννοιες."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

2 ΜΑΘΗΜΑ 1 ο Εισαγωγή σε βασικούς όρους και έννοιες

3 Ο όρος Γραμματεία Ο όρος εισήχθη από τον Πανταζή Ρύσιο το 1889, κατά πιστή μετάφραση του λατινικού όρου Litteratura. Το σύνολο των γραπτών μνημείων ενός έθνους, όσα είτε κατά τη μορφή, είτε κατά το περιεχόμενο, είτε κατά την έκταση αντιπροσωπεύουν εκδηλώσεις του πνευματικού πολιτισμού του έθνους και δεν αποβλέπουν μόνο σε πρακτικές ανάγκες περιορισμένες κατ’ έκταση και χρονική διάρκεια. Ο όρος εισήχθη από τον Πανταζή Ρύσιο το 1889, κατά πιστή μετάφραση του λατινικού όρου Litteratura. Το σύνολο των γραπτών μνημείων ενός έθνους, όσα είτε κατά τη μορφή, είτε κατά το περιεχόμενο, είτε κατά την έκταση αντιπροσωπεύουν εκδηλώσεις του πνευματικού πολιτισμού του έθνους και δεν αποβλέπουν μόνο σε πρακτικές ανάγκες περιορισμένες κατ’ έκταση και χρονική διάρκεια.

4 Ανάλυση του όρου Στη γραμματεία ανήκουν μόνο τα γραπτά μνημεία ενός λαού. Διακρίνεται έτσι από το σύνολο των πνευματικών εκδηλώσεων που δεν έτυχαν καταγραφής. π.χ. Τα τραγούδια, τα παραμύθια, οι παραδόσεις κ.λ., που δεν έχουν καταγραφεί δεν αποτελούν μέρος της γραμματείας. Στη γραμματεία ανήκουν μόνο τα γραπτά μνημεία ενός λαού. Διακρίνεται έτσι από το σύνολο των πνευματικών εκδηλώσεων που δεν έτυχαν καταγραφής. π.χ. Τα τραγούδια, τα παραμύθια, οι παραδόσεις κ.λ., που δεν έχουν καταγραφεί δεν αποτελούν μέρος της γραμματείας.

5 Ανάλυση του όρου Σύνολο: εννοούμε τα ποικίλου περιεχομένου, μορφής, εκτάσεως, προθέσεως κλπ. γραπτά μνημεία ενός λαού, τα οποία ως σύνολο αντιτίθενται σε κάτι άλλο, με βασική διαφοροποίηση τη γλώσσα. Επομένως υπάρχουν γραμματείες όσες και γλώσσες. Αν σε ένα έθνος συνυπάρχουν αυτοτελείς αλλόγλωσσες ομάδες τότε μπορούμε να έχουμε πολλές συγχρόνως γραμματείες. Οι διάλεκτοι, όση αυτοτέλεια κι αν έχουν ανήκουν στην εθνική γραμματεία. Αν την ίδια γλώσσα μεταχειρίζονται πάνω από ένα έθνος, μπορούμε να διακρίνουμε φυλετικές διαφορές (π.χ. αμερικανική – αγγλική γραμματεία) Σύνολο: εννοούμε τα ποικίλου περιεχομένου, μορφής, εκτάσεως, προθέσεως κλπ. γραπτά μνημεία ενός λαού, τα οποία ως σύνολο αντιτίθενται σε κάτι άλλο, με βασική διαφοροποίηση τη γλώσσα. Επομένως υπάρχουν γραμματείες όσες και γλώσσες. Αν σε ένα έθνος συνυπάρχουν αυτοτελείς αλλόγλωσσες ομάδες τότε μπορούμε να έχουμε πολλές συγχρόνως γραμματείες. Οι διάλεκτοι, όση αυτοτέλεια κι αν έχουν ανήκουν στην εθνική γραμματεία. Αν την ίδια γλώσσα μεταχειρίζονται πάνω από ένα έθνος, μπορούμε να διακρίνουμε φυλετικές διαφορές (π.χ. αμερικανική – αγγλική γραμματεία)

6 Ποια γραπτά συγκαταλέγονται στη γραμματεία ενός έθνους; Η διάκριση γίνεται με ετερόνομα και αξιολογικά κυρίως κριτήρια, που μας αποτρέπουν στο να συμπεριλάβουμε σε μια εθνική γραμματεία γραπτά στοιχεία, όπως π.χ. τα εισιτήρια ή τις αποδείξεις πληρωμής. Τα γραμματειακά μνημεία είναι παραδομένα σε μορφή βιβλίου. Υπάρχουν όμως πολιτισμοί που δεν χρησιμοποίησαν το χαρτί ως γραφική ύλη και στερήθηκαν τελείως το βιβλίο (π.χ. Βαβυλωνιακός πολιτισμός). Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε λοιπόν αυτές τις γραμματείες. Η διάκριση γίνεται με ετερόνομα και αξιολογικά κυρίως κριτήρια, που μας αποτρέπουν στο να συμπεριλάβουμε σε μια εθνική γραμματεία γραπτά στοιχεία, όπως π.χ. τα εισιτήρια ή τις αποδείξεις πληρωμής. Τα γραμματειακά μνημεία είναι παραδομένα σε μορφή βιβλίου. Υπάρχουν όμως πολιτισμοί που δεν χρησιμοποίησαν το χαρτί ως γραφική ύλη και στερήθηκαν τελείως το βιβλίο (π.χ. Βαβυλωνιακός πολιτισμός). Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε λοιπόν αυτές τις γραμματείες.

7 Η πινακίδα με την ιστορία του Κατακλυσμού από το Έπος του Γκιλγκαμές στην ακκαδική γλώσσα. Ο δεύτερος ύμνος αφιερωμένος στο Απόλλωνα

8 . Η έκταση των μνημείων θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα διάκρισης. Τα συντομότερα γραπτά συνήθως περιορίζονται στην περιγραφή πρακτικών ζητημάτων. Όμως υπάρχουν σημαντικά γραπτά μνημεία με πολύ σύντομη έκταση (π.χ. επιγραφές, ποιήματα). Το ασφαλέστερο τεκμήριο διάκρισης είναι το περιεχόμενο, το οποίο πρέπει να αντιπροσωπεύει κάποια ανώτερη πνευματική ενέργεια. Η έκταση των μνημείων θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα διάκρισης. Τα συντομότερα γραπτά συνήθως περιορίζονται στην περιγραφή πρακτικών ζητημάτων. Όμως υπάρχουν σημαντικά γραπτά μνημεία με πολύ σύντομη έκταση (π.χ. επιγραφές, ποιήματα). Το ασφαλέστερο τεκμήριο διάκρισης είναι το περιεχόμενο, το οποίο πρέπει να αντιπροσωπεύει κάποια ανώτερη πνευματική ενέργεια.

9 Διαιρέσεις της γραμματείας 1.Με βάση το περιεχόμενο των γραμματειακών μνημείων 2.τη γλωσσική μορφή 3.την εποχή 4.την καταγωγή του συγγραφέα 5.την ιδιότητα του συγγραφέα 6.την πνευματική κατεύθυνση 7.τον κύκλο των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται το κείμενο 1.Με βάση το περιεχόμενο των γραμματειακών μνημείων 2.τη γλωσσική μορφή 3.την εποχή 4.την καταγωγή του συγγραφέα 5.την ιδιότητα του συγγραφέα 6.την πνευματική κατεύθυνση 7.τον κύκλο των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται το κείμενο

10 Γραμματεία και Λογοτεχνία Από το σύνολο των γραμματειακών μνημείων ενός έθνους διακρίνουμε ένα τμήμα τη λογοτεχνία. Δεν αποβλέπει σε πρακτικούς σκοπούς αλλά σε μια ανώτερη πνευματική ικανοποίηση (ωστόσο υπάρχουν λογοτεχνικά κείμενα με διδακτικό στόχο, π.χ. τα Γεωργικά του Βιργιλίου) Απευθύνεται κυρίως προς τη φαντασία και το συναίσθημα του αναγνώστη. Ισχυρότερο κριτήριο διαφοροποίησης είναι το στοιχείο της μορφής. Από το σύνολο των γραμματειακών μνημείων ενός έθνους διακρίνουμε ένα τμήμα τη λογοτεχνία. Δεν αποβλέπει σε πρακτικούς σκοπούς αλλά σε μια ανώτερη πνευματική ικανοποίηση (ωστόσο υπάρχουν λογοτεχνικά κείμενα με διδακτικό στόχο, π.χ. τα Γεωργικά του Βιργιλίου) Απευθύνεται κυρίως προς τη φαντασία και το συναίσθημα του αναγνώστη. Ισχυρότερο κριτήριο διαφοροποίησης είναι το στοιχείο της μορφής.

11 Ο όρος Λογοτεχνία Λογοτεχνία είναι το σύνολο των έντεχνων και αισθητικά προσδιορισμένων γραπτών κειμένων, σε όλες τις υλικές μορφές με τις οποίες μας παραδίδονται (χειρόγραφες, έντυπες, ψηφιοποιημένες).

12 Ο όρος Φιλολογία Η φιλολογία είναι η επιστήμη που εξετάζει, σε ορισμένη συγχρονική ή διαχρονική κλίμακα, τη λογοτεχνία, τα έντεχνα δηλαδή και αισθητικά προσδιορισμένα γραπτά κείμενα μιας ή περισσοτέρων εθνικών γλωσσικών και πολιτισμικών παραδόσεων, παραδομένα σε διάφορες υλικές μορφές (από την πέτρα ως την ηλεκτρονική οθόνη) και θεωρημένα είτε το καθένα ξεχωριστά, είτε στις μεταξύ τους σχέσεις.

13 Ο όρος Φιλολογία Η φιλολογία ως επιστήμη έχει ορισμένους στόχους: Έγκυρη έκδοση Ανάλυση Ερμηνεία Κειμενική οργάνωση Επικοινωνιακή απόβλεψη Η φιλολογία διαθέτει το δικό της εννοιολογικό σύστημα και τις δικές της επιστημονικές μεθόδους. Στη διάκριση του όρου φιλολογία από τη λογοτεχνία, ήταν σημαντική η συμβολή του Ι. Πανταζίδη. Η φιλολογία ως επιστήμη έχει ορισμένους στόχους: Έγκυρη έκδοση Ανάλυση Ερμηνεία Κειμενική οργάνωση Επικοινωνιακή απόβλεψη Η φιλολογία διαθέτει το δικό της εννοιολογικό σύστημα και τις δικές της επιστημονικές μεθόδους. Στη διάκριση του όρου φιλολογία από τη λογοτεχνία, ήταν σημαντική η συμβολή του Ι. Πανταζίδη.

14 Ο όρος Γραμματολογία Ο όρος εισήχθη το 1844 από τον Κ. Αισώπιο. Είναι o κλάδος της επιστήμης της φιλολογίας που, μεθοδολογικά στηριζόμενος στο πεδίο της ιστορίας, εξετάζει την ιστορική διαδρομή και διαμόρφωση του συνόλου των λογοτεχνικών και των άλλων γραμματειακών μνημείων, που έχουν σημασία για την ιστορία της λογοτεχνίας ενός έθνους. Η γραμματολογία είναι αυτοτελής επιστήμη, αλλά εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της φιλολογίας. Είναι η κατεξοχήν ιστορική επιστήμη του κλάδου της φιλολογίας και εξετάζει την ιστορική αλληλουχία των γραπτών μνημείων και την εξέλιξή τους στο ευρύτερο πλαίσιο ενός πολιτισμού. Ο όρος εισήχθη το 1844 από τον Κ. Αισώπιο. Είναι o κλάδος της επιστήμης της φιλολογίας που, μεθοδολογικά στηριζόμενος στο πεδίο της ιστορίας, εξετάζει την ιστορική διαδρομή και διαμόρφωση του συνόλου των λογοτεχνικών και των άλλων γραμματειακών μνημείων, που έχουν σημασία για την ιστορία της λογοτεχνίας ενός έθνους. Η γραμματολογία είναι αυτοτελής επιστήμη, αλλά εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της φιλολογίας. Είναι η κατεξοχήν ιστορική επιστήμη του κλάδου της φιλολογίας και εξετάζει την ιστορική αλληλουχία των γραπτών μνημείων και την εξέλιξή τους στο ευρύτερο πλαίσιο ενός πολιτισμού.

15 Διακρίσεις με βάση τις επιμέρους ενότητες του λογοτεχνικού συνόλου που εξετάζει η γραμματολογία Μονογραφική γραμματολογία Α. Η εργοκεντρική μέθοδος δύναται να εξετάσει το έργο: α) γενετικά, β) περιγραφικά (μορφή – περιεχόμενο), γ) ιστορικά. Β. Η ποιητοκεντρική μέθοδος θα εξετάσει τον λογοτέχνη: α) γενετικά, β) περιγραφικά, γ) ιστορικά Στο κεφάλαιο της μονογραφικής γραμματολογίας ανήκει και η συγκριτική γραμματολογία. Μονογραφική γραμματολογία Α. Η εργοκεντρική μέθοδος δύναται να εξετάσει το έργο: α) γενετικά, β) περιγραφικά (μορφή – περιεχόμενο), γ) ιστορικά. Β. Η ποιητοκεντρική μέθοδος θα εξετάσει τον λογοτέχνη: α) γενετικά, β) περιγραφικά, γ) ιστορικά Στο κεφάλαιο της μονογραφικής γραμματολογίας ανήκει και η συγκριτική γραμματολογία.

16 . Καθολική γραμματολογία Συνενώνει όλους τους τρόπους της μονογραφικής έρευνας για να καταλήξουμε σε ένα ορισμένο όλο.  Η Γραμματολογία και άλλες επιστήμες: Βιβλιογραφία Κριτική Αισθητική Ποιητική Ψυχολογία Γλωσσολογία Καθολική γραμματολογία Συνενώνει όλους τους τρόπους της μονογραφικής έρευνας για να καταλήξουμε σε ένα ορισμένο όλο.  Η Γραμματολογία και άλλες επιστήμες: Βιβλιογραφία Κριτική Αισθητική Ποιητική Ψυχολογία Γλωσσολογία

17 Ο όρος Ιστορία της Λογοτεχνίας Χρονολογική κατάταξη συγγραφέων και κειμένων. Δημιουργία σωμάτων βιογραφιών και εργογραφιών. Στόχος είναι η επισήμανση των μεταξύ τους συναφειών μέσα στην ιστορική διαδρομή. Συγκρότηση μιας εθνικής λογοτεχνικής παράδοσης. Χρονολογική κατάταξη συγγραφέων και κειμένων. Δημιουργία σωμάτων βιογραφιών και εργογραφιών. Στόχος είναι η επισήμανση των μεταξύ τους συναφειών μέσα στην ιστορική διαδρομή. Συγκρότηση μιας εθνικής λογοτεχνικής παράδοσης.

18 . Οι τρόποι οργάνωσης του υλικού (σχήματα) είναι οι εξής: Α) μείζονες συγγραφείς και εκτενής αναφορά σε μείζονα λογοτεχνικά κείμενα, με τα οποία καθιερώνονται (π.χ. Σολωμός με τους Ελεύθερους πολιορκημένους, Παπαδιαμάντης με τη Φόνισσα, Παλαμάς με τη Φοινικιά). Β)σημαντικοί συγγραφείς που υπολείπονται των προηγουμένων και εντάσσονται σε ευρύτερα σύνολα (ρεύματα, σχολές, γενιές, εποχές, αιώνες), με αναφορές στο συνολικό τους έργο. Γ)συγγραφείς που τοποθετούνται χαμηλότερα, συγκριτικά με τους προηγούμενους. Δεν υπάρχουν αναφορές στο έργο τους αλλά στην ομάδα στην οποία εντάσσονται. Δ)συγγραφείς για τους οποίους αναφέρεται μόνο το όνομα και οι ημερομηνίες γέννησης και θανάτου. Οι τρόποι οργάνωσης του υλικού (σχήματα) είναι οι εξής: Α) μείζονες συγγραφείς και εκτενής αναφορά σε μείζονα λογοτεχνικά κείμενα, με τα οποία καθιερώνονται (π.χ. Σολωμός με τους Ελεύθερους πολιορκημένους, Παπαδιαμάντης με τη Φόνισσα, Παλαμάς με τη Φοινικιά). Β)σημαντικοί συγγραφείς που υπολείπονται των προηγουμένων και εντάσσονται σε ευρύτερα σύνολα (ρεύματα, σχολές, γενιές, εποχές, αιώνες), με αναφορές στο συνολικό τους έργο. Γ)συγγραφείς που τοποθετούνται χαμηλότερα, συγκριτικά με τους προηγούμενους. Δεν υπάρχουν αναφορές στο έργο τους αλλά στην ομάδα στην οποία εντάσσονται. Δ)συγγραφείς για τους οποίους αναφέρεται μόνο το όνομα και οι ημερομηνίες γέννησης και θανάτου.

19 Λογοτεχνική Σχολή Με τον όρο εννοείται ορισμένος αριθμός λογοτεχνών που δρουν οργανωμένα ως ομάδα σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Συνήθως σε κάθε λογοτεχνική σχολή υπάρχει μια ηγετική φυσιογνωμία. Η κάθε σχολή παρουσιάζει κοινά σημεία που αφορούν: την ηλικία τις εμπειρίες τον τόπο καταγωγής και δράσης τα λογοτεχνικά ιδεώδη τις καλλιτεχνικές απόψεις τη σχέση τους με το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο

20 Λογοτεχνική Σχολή «Επτανησιακή Σχολή» «Αθηναϊκή Σχολή» ή «Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή»

21 Λογοτεχνική Σχολή «Νέα Αθηναϊκή Σχολή» «Σχολή της Θεσσαλονίκης»

22 Λογοτεχνική Γενιά Όταν γίνεται λόγος για λογοτεχνική γενιά, εννοείται μια ομάδα συνομηλίκων συγγραφέων, τους οποίους δένουν κοινά ιστορικά βιώματα. Οι αισθητικοί τους προσανατολισμοί μπορούν να είναι κοινοί ή και να διαφέρουν. Μια λογοτεχνική γενιά προσδιορίζεται είτε από το όνομα μιας δεκαετίας, είτε από κάποιο σημαντικό ιστορικό γεγονός.

23 Λογοτεχνική Γενιά Γενιά του 1830 Γενιά του 1880 Γενιά του 1920 Γενιά του 1930 Πρώτη μεταπολεμική γενιά Δεύτερη μεταπολεμική γενιά

24 Λογοτεχνική Γενιά του 1880

25 Λογοτεχνική Γενιά του 1930

26 Λογοτεχνικό Ρεύμα Ο όρος δεν παραπέμπει σε κάποια οργανωμένη κίνηση ή ομάδα, αλλά περισσότερο χαρακτηρίζει μια τάση, η οποία εμφανίστηκε σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Πολλές φορές είναι πιθανό, αυτοί που σήμερα θεωρούνται φορείς ενός ρεύματος να μην είχαν οι ίδιοι συναίσθηση των κοινών σημείων που τους ένωναν και μόνο μέσα από την ιστορική προοπτική, να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις κοινές τους «τάσεις». συνηθισμένο είναι και το φαινόμενο να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο και χρόνο περισσότερα από ένα ρεύματα, η σύγκρουση ή η σύγκλιση των οποίων, δίνει ώθηση στη λογοτεχνία της συγκεκριμένης περιόδου.

27 Λογοτεχνικό Ρεύμα Διαφωτισμός Ρομαντισμός Κλασικορομαντισμός Παρνασσισμός Νατουραλισμός Ρεαλισμός Αισθητισμός Συμβολισμός Νεο-ρομαντισμός Φουτουρισμός Υπερρεαλισμός Μοντερνισμός

28 Λογοτεχνική Περίοδος Το χρονικό διάστημα που χαρακτηρίζεται από την επικράτηση συγκεκριμένου συστήματος λογοτεχνικών αξιών, αρχών, κανόνων και συμβάσεων. μπορεί να διαρκέσει από μερικές δεκαετίες, όπως η περίοδος του ρομαντισμού μέχρι και περισσότερο από έναν αιώνα, όπως ο κλασικισμός. Οι περισσότεροι ιστορικοί της λογοτεχνίας ορίζουν τις περιόδους σύμφωνα με κάποιους εξωλογοτεχνικούς όρους, π.χ., διάφορα πολιτικά, κοινωνικά ή πολιτισμικά γεγονότα. Παραδοσιακά, χρησιμοποιείται το απλό κριτήριο της εναλλαγής στον θρόνο των διαφόρων δυναστειών.

29 Λογοτεχνική Περίοδος περίοδος της Τουρκοκρατίας περίοδος του Μεσοπολέμου «ελισαβετιανό θέατρο» «βικτωριανή λογοτεχνία» Περίοδος ουμανισμού ή Διαφωτισμού (η ονομασία τους προέρχεται από τα αντίστοιχα πνευματικά ρεύματα) Περίοδος της Αναγέννησης και του μπαρόκ (δανείζονται το όνομά τους από την ιστορία της τέχνης)

30 Ρεύμα, γενιά, περίοδος Οι όροι «ρεύμα», «γενιά», «περίοδος», δεν είναι αποκλειστικά λογοτεχνικοί, αλλά απαντούν σε όλες τις μορφές τέχνης.

31 Ο ρεαλισμός και η ζωγραφική Εντουάρ Μανέ, Πρόγευμα στη χλόη, 1863.

32 Ο ρεαλισμός και η ζωγραφική Έντγκαρ Ντεγκά, Μάθημα χορού, 1871.

33 Ο υπερρεαλισμός Αριστερά, ένα έργο του André Breton, το "αντικείμενο-στήθος", στο μέσον το "ούλτρα-έπιπλο" του Kurt Seligmann, και δεξιά, το "βροχερό ταξί" του Dali.

34 Ο υπερρεαλισμός ο André Breton και o Paul Éluard, φωτογραφημένοι από τον Man Ray.

35 Ιστορίες της λογοτεχνίας Κ.Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα, Γνώση 2000. Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 17 2009.

36 Ιστορίες της λογοτεχνίας Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, Οδυσσέας, 2009. Roderick Beaton, Εισαγωγή στη Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία, μετ. Ευαγγελία Ζούργου - Μαριάννα Σπανάκη, Αθήνα, Νεφέλη 1996.

37 Ιστορίες της λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της, τ. Α΄ και Β΄: στα χρόνια του Μεσοπολέμου (1918-1940)· τ. Γ΄: στους δύστηνους καιρούς (1940-1944)· τ. Δ΄: στα χρόνια του ετεροκαθορισμένου εμφυλίου πολέμου 1945-1949· τ. Ε΄: στα χρόνια της επισφαλούς δημοκρατίας 1950-1956· τ. ΣΤ΄: στα χρόνια της αυτοσχέδιας ανάπτυξης (1957-1963)· τ. Ζ΄και Η΄: όταν η δημοκρατία δοκιμάζεται, υπονομεύεται και καταλύεται (1964-1974 και μέχρι τις ημέρες μας), Αθήνα, Καστανιώτης, 2002-2007.

38 Το επίθετο Νεοελληνικός Με τον όρο Νεοελληνική Λογοτεχνία, εννοούμε τη λογοτεχνική παραγωγή, η οποία βάση γλωσσικών, ιστορικών και ευρύτερα πολιτισμικών τεκμηρίων, αρχίζει τον 16 ο αιώνα. Ο όρος Νεοελληνικός, παρουσιάζει μεγάλη συνάφεια με τον όρο Μεσαιωνικός, ο οποίος περιλαμβάνει τη δημώδη λογοτεχνική παραγωγή από τον 12 ο ως τον 15 ο αι. Η συνάφεια έγκειται στη γλώσσα, καθώς η δημώδης μεσαιωνική μπορεί να θεωρηθεί απαρχή της νεοελληνικής γλώσσας και η μεσαιωνική λογοτεχνική παραγωγή ως πρώιμη φάση της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

39 Το επίθετο Νεοελληνικός Λ. Πολίτης και άλλοι σύγχρονοι μελετητές Εμμ. Κριαράς Στυλ. Αλεξίου Γ.Π. Σαββίδης Αφετηριακό σημείο Ν.Λ. 12 ος αιώνας. Η δημώδης γραμματεία από τον 12 ο -17 ο αι. έχει χαρακτηριστικά και μεσαιωνικά και νεοελληνικά. Αρχή Ν.Λ. 16 ος αι. Αφετηρία 1509 έτος πρώτης έντυπης έκδοσης Απόκοπου του Μπεργαδή.

40 Το πρόβλημα των αρχών της νεοελληνικής λογοτεχνίας Το βασικό κριτήριο για των προσδιορισμό της απαρχής μιας λογοτεχνίας είναι η γλώσσα και η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης (Συνέδριο Βενετίας, Neograeca Medii Aevi, 1991). Η διαφοροποίηση του μεσαιωνικού πνεύματος από το νεοελληνικό γίνεται με το «αναγεννησιακό» έργο Απόκοπος του Μπεργαδή, το 1509. Ο προσανατολισμός των συγγραφέων προς τα ομιλούμενα ιδιώματα (Κρήτη, Κύπρος) εδραιώνει τη νεοελληνική λογοτεχνία και μια προηγμένη λογοτεχνική/ ποιητική γλώσσα. Τα έργα του Κορνάρου και του Χορτάτση συνιστούν την πρώτη κορύφωση της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

41 Απόκοπος, Μπεργαδής, 1509 Mιαν από κόπου ενύσταξα, να κοιμηθώ εθυμήθην· έθεκα στο κλινάρι μου κ' ύπνον αποκοιμήθην. Eφάνιστή μου κ' έτρεχα 'ς λιβάδιν ωραιωμένον, 5 φαρίν εκαβαλλίκευγα σελλοχαλινωμένον· κ' είχα στην ζώσιν μου σπαθίν, στην χέρα μου κοντάριν, ζωσμένος ήμουν άρματα, σαγίττες και δοξάριν· κ' εφάνη με οκ' εδίωχνα με θράσος ελαφίνα· ώρες εκοντοστένετον και ώρες με βιαν εκίνα. 10 Πουρνόν του τρέχειν ήρχισα τάχα να βάλω χέρα κ' έτρεχα ώστε κ' ετσάκισεν το σταύρωμαν η μέρα· κ' ευθύς από τα μάτια μου εχάθηκεν το λάφιν και πώς και πότ' εχάθηκεν εξαπορώ του γράφειν. Λοιπόν το τρέχειν έπαυσα ομοίως και το σπουδάζειν 15 και το ξετρέχειν τ' άπιαστον και το φαρίν κολάζειν· και αγάλι-αγάλι επήγαινα, σιγά-σιγά επερπάτουν τον κόσμον εξενίζουμου, τ' άνθη και τα καλά του. Kαι προς την δείλην έσωσα στου λιβαδιού την μέσην κ' ηύρα δεντρόν εξαίρετον και ωρέχθην του πεζεύσειν· 20 επεύζευσα εις το δεντρόν κ' έδεσα τ' άλογόν μου και τ' άρματα εξεζώστηκα, θέτω τα στο πλευρόν μου. O τόπος, όπου επέζευσα, λέγω εκεί όπου εστάθην, ήτον του λιβαδιού οφαλός κ' ήτον γεμάτος τ' άνθη. Tο δέντρον ήτον τρυφερόν κ' είχεν πυκνά τα φύλλα, 25 είχεν και σύγκαρπον αθόν και μυρισμένα μήλα. Kαι μυριαρίφνητα πουλιά στο δέντρον φωλεμένα κατά την φύσιν και σκοπόν ελάλειν το καθένα. Kαι από τα κάλλη του δεντρού, την ηδονήν του τόπου και των πουλιών την μελωδιάν και ολημερνού του κόπου, 30 ως από βιας ηκούμπησα του περιανασάνω κ' εστοχαζόμην το δεντρόν εις την κορφήν απάνω. […]

42 Βιβλιογραφία Ιωάννης Συκουτρής, Μελέται και άρθρα, Αθήνα,1956. Δημήτρης Αγγελάτος, Η άλφα βήτα του νεοελληνιστή, Αθήνα, Gutenberg, 2011. Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα - Έργα - Ρεύματα – Όροι, Αθήνα, Πατάκης, 2007. Νάσος Βαγενάς, «Πότε αρχίζει η νεοελληνική λογοτεχνία;», Γκιόστρα. Κείμενα κριτικής διαμάχης, μικρή άρκτος, 2012, 13-60. Ιωάννης Συκουτρής, Μελέται και άρθρα, Αθήνα,1956. Δημήτρης Αγγελάτος, Η άλφα βήτα του νεοελληνιστή, Αθήνα, Gutenberg, 2011. Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα - Έργα - Ρεύματα – Όροι, Αθήνα, Πατάκης, 2007. Νάσος Βαγενάς, «Πότε αρχίζει η νεοελληνική λογοτεχνία;», Γκιόστρα. Κείμενα κριτικής διαμάχης, μικρή άρκτος, 2012, 13-60.