Θεσμοί προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης στην Ευρώπη Ενότητα 3 η : Γέννηση της Προσχολικής Αγωγής στην Ευρώπη Παντελής Κυπριανός Σχολή Κοινωνικών και.

Παρουσίαση με θέμα: "Θεσμοί προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης στην Ευρώπη Ενότητα 3 η : Γέννηση της Προσχολικής Αγωγής στην Ευρώπη Παντελής Κυπριανός Σχολή Κοινωνικών και."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Θεσμοί προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης στην Ευρώπη Ενότητα 3 η : Γέννηση της Προσχολικής Αγωγής στην Ευρώπη Παντελής Κυπριανός Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. 1

2 Σκοποί ενότητας Εμφάνιση των πρώτων θεσμών προσχολικής αγωγής στην Ευρώπη Μελέτη των κυριότερων παιδαγωγών που διαμόρφωσαν τον θεσμό της προσχολικής αγωγής Μελέτη των μεθόδων και των στοιχείων των παιδαγωγικών ρευμάτων 2

3 Περιεχόμενα ενότητας Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Ο Βρετανός Robert Owen (1771-1858) και το σχολείο στο New Lanark Ο Ελβετός Johann Heinrich Pestalozzi (1746 – 1827) Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου Ο Γερμανός Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782 –1852) Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος 3

4 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Σταθμοί στην ιστορία των παιδαγωγικών ρευμάτων στην Ευρώπη 4

5 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Πρώτοι θεσμοί προσχολικής αγωγής στην Ευρώπη 1770, ο πρώτος «θεσμός» (οι σχολές πλεξίματος) από τον Γάλλος κληρικό Ομπερλέν Πύκνωση θεσμών στις μεγάλες βιομηχανικές ευρωπαϊκές πόλεις στα τέλη του 18 ου και στις αρχές του 19 ου αιώνα. Διαφορετικά ονόματα ανάμεσα με το αποδιδόμενο περιεχόμενο (Salles d’Asile στη Γαλλία, Warteschule στα Γερμανόφωνα κράητ, Bevaarschoolen στην Ολλανδία, Family Schools στις ΗΠΑ) 5

6 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Ι. Αλλαγή εικόνας παιδιού (Συμβολή του Διαφωτισμού ειδικότερα του Λοκ και του Ρουσώ). Γράφει ο Λοκ: «[…] Πιστεύω ότι μπορώ να πω ότι 9 στους 10 ανθρώπους που γνωρίζουμε, χρωστάνε αυτό που είναι, καλοί ή κακοί, χρήσιμοι ή μη, στην εκπαίδευση. Αυτή κάνει τη διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους. Οι μικρές και ανεπαίσθητες ακόμη εντυπώσεις που δεχόμαστε στην πιο τρυφερή παιδική ηλικία έχουν σημαντικές και διαρκείς επιπτώσεις. 6

7 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Οι εντυπώσεις αυτές είναι όπως οι πηγές κάποιων ποταμών όπου με μια μικρή προσπάθεια του χεριού τα εύπλαστα νερά τους οδηγούνται σε κανάλια τα οποία τα κατευθύνουν σε αντίθετες ροές […]. Φαντάζομαι ότι το παιδικό μυαλό μπορεί να κατευθυνθεί προς τη μια ή την άλλη πλευρά όπως ακριβώς και το νερό […]. J. Locke, 1989: σ. 83 7

8 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη φιλανθρωπία: Την περίοδο αυτή λόγο και των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων αναπτύσσεται ένα ρεύμα φιλανθρωπίας από εύπορους με στόχο την προστασία των παιδιών στο δρόμο. Έτσι και οι τίτλοι πολλών ιδρυμάτων για μικρά παιδιά αποκαλούνται άσυλα ή σχολεία φύλαξης 8

9 Απαρχές- Πρώτα παιδαγωγικά ρεύματα Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με τη βιομηχανική επανάσταση, τα κοινωνικά προβλήματα που γεννά και τις αντιλήψεις που εκτρέφει: Κλασική από τη σκοπιά αυτή είναι η κοινωνική και εκπαιδευτική δράση του Robert Owen 9

10 Ο Βρετανός Robert Owen (1771- 1858) και το σχολείο στο New Lanark Η φιλοσοφία του για την εκπαίδευση 10

11 Ο Βρετανός Robert Owen (1771- 1858) και το σχολείο στο New Lanark «Ο σκοπός της κυβέρνησης είναι να κάνει ευτυχισμένους τους κυβερνώμενους και τους κυβερνώντες. Άρα η καλύτερη κυβέρνηση είναι εκείνη που παρέχει στη πράξη τη μεγαλύτερη ευτυχία στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, τόσο σε εκείνους που κυβερνούν, όσο και σε εκείνους που κυβερνώνται» 11

12 Ο Βρετανός Robert Owen (1771- 1858) και το σχολείο στο New Lanark «Με την υιοθέτηση κατάλληλων μέσων ο άνθρωπος βαθμιαία μπορεί να εκπαιδευτεί να ζει σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, χωρίς φτώχεια, χωρίς έγκλημα και χωρίς τιμωρία» 12

13 Ο Βρετανός Robert Owen (1771- 1858) και το σχολείο στο New Lanark ενώ τα παιδιά θα αποτρέπονται από τις κακές συνήθειες, και σταδιακά θα προετοιμάζονται για να μάθουν τις καλύτερες». «Το μεσαίο δωμάτιο του κάτω πατώματος θα αφιερωθεί στη στέγασή τους. Εκεί η κυριότερη απασχόλησή τους θα είναι να παίξουν και να διασκεδάζουν όταν ο καιρός θα είναι κακός. τις υπόλοιπες μέρες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τον περιφραγμένο χώρο μπροστά στο κτίριο, 13

14 Ο Βρετανός Robert Owen (1771- 1858) και το σχολείο στο New Lanark αφού για να αποκτήσουν τα παιδιά γερή κράση πρέπει να μείνουν όσο το δυνατό περισσότερο στο ύπαιθρο. Καθώς μεγαλώ- νουν θα πηγαίνουν στα δωμάτια που βρίσκονται δεξιά και αριστερά, όπου θα διδάσκονται κανονιά τα πρώτα γράμματα. Και πριν ακόμα γίνουν έξι ετών θα μπορούν πλέον να αποκτούν ανώτερη εκπαίδευση». 14

15 Ο Ελβετός Johann Heinrich Pestalozzi (1746 –1827) Σταθμός στην ιστορία της προσχολικής αγωγής 15

16 Ο Ελβετός Johann Heinrich Pestalozzi (1746 –1827) Ελβετός παιδαγωγός που επηρέασε έντονα την παιδαγωγική Εικόνα 1: Ο Pestalozzi με οργανά στο Stans ; Πίνακας λάδι σε μουσαμά του Konrad Grob, 1879StansKonrad Grob 16

17 Ο Ελβετός Johann Heinrich Pestalozzi (1746 –1827) Εικόνα 2: Johann Heinrich Pestalozzi 17

18 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου Η μέθοδος Pestalozzi 18

19 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου Ο Soetard υποστηρίζει ότι «αναπτύσσεται προς μια τριπλή κατεύθυνση, την οποία αποδίδουμε, τις περισσότερες φορές, με το τριπλό σχήμα: κεφάλι, καρδιά, χέρι, ή πάλι με τα τρία ρήματα γνωρίζω, θέλω, μπορώ. Δεν πρόκειται για τρεις ικανότητες του ατόμου, όσο για τρεις οπτικές πάνω σ’ αυτό: εκείνη της δύναμης που διαθέτει να αποβάλλει τις θολές εντυπώσεις για να καταλήξει σε ξεκάθαρες έννοιες. 19

20 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου εκείνη της ικανότητας που αναπτύσσει για την εφαρμογή της ελεύθερης βούλησής του, έτσι ώστε να καλλιεργεί ό,τι καλύτερο έχει μέσα του. εκείνη των τεχνικών μέσων που υιοθετεί στοχεύοντας να δημιουργήσει κάτι από, και με, τον ίδιο του τον εαυτό 20

21 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου εποπτεία, στοιχειώδης απλοποίηση, ολοκλήρωση, δραστηριότητα, αυτενέργεια, κατάρτισης των εκπαιδευτικών 1. Κάθε μάθηση περνά από τις αισθήσεις. Πρέπει να συνδέεται με τα βιώματα των παιδιών. 2. Όχι πολύπλοκες παιδαγωγικές μέθοδοι. Τακτική επιστροφή σε απλά και οικεία στοιχεία. 21

22 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου 3. Προσπάθεια της σταδιακής ολοκλήρωσης. Το παιδί σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής του να φτάσει στα έσχατα όρια των δυνατοτήτων του με απώτερο στόχο τη στερέωση της αυτόνομης δύναμής του. 4. Το παιδί να βρίσκεται πάντα σε κατάσταση δράσης, πρωτοβουλίας, δημιουργίας. 5. Η αρχή της αυτενέργειας θέλει το παιδί να ενεργεί διαρκώς, όχι στα τυφλά, αλλά με γνώμονα την ανάπτυξη της αυτόνομης κρίσης του. 22

23 Μέθοδος Pestalozzi -Έξι αρχές της μεθόδου 6. Αναγκαία η συνεργασία και αλληλοβοήθεια ανάμεσα στα παιδιά. Οι πλέον προχωρημένοι ενδιάμεσοι ανάμεσα στο δάσκαλο και τα άλλα παιδιά, συνέτρεχαν τους πρώτους και βοηθούσαν τους δεύτερους. 23

24 Ο Γερμανός Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782 –1852) Σταθμός στην προσχολική αγωγή 24

25 Ο Γερμανός Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782 –1852) Fröbel, Γερμανός παιδαγωγός, μαθητής του Pestalozzi. Θεωρείται ο «πατέρας» της προσχολικής αγωγής και ιδρυτής του θεσμού που αποκάλεσε «παιδικό κήπο», kindergarten, όρο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στον γερμανόφωνο και αγγλόφωνο κόσμο. 25

26 Ο Γερμανός Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782 –1852) Εικόνα 3: Friedrich Wilhelm August Fröbel 26

27 Ο Γερμανός Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782 –1852) Εικόνα 4: Το Fröbel Memorial στο Fröbel Kindergarten στην πόλη Mühlhausen, στην περιοχή της Θουριγγίας στη Γερμανία. Απεικονίζει τα βασικά παιδαγωγικά σχήματα του Fröbel. 27

28 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος Η θεωρία του Φραίμπελ για την εκπαίδευση, λειτουργία παιδικού κήπου 28

29 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος «Η σχολική εκπαίδευση προχωρά πιο πέρα από αυτή την οικογενειακή αγωγή ως μια εκπαιδευτική συνειδητή άσκηση, καθώς θα συνεχίσει και θα εμβαθύνει τη λειτουργικότητα της οικογενειακής ζωής με τρόπο λογικό και αυτό θα γίνει με την άσκηση, την καθοδήγηση, την ανάλυση, την επεξεργασία της δομής του αντικειμένου. 29

30 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος Με τον τρόπο αυτό γίνεται δυνατό στον Fröbel να ορίσει την εκπαιδευτική διδασκαλία του σαν να ήταν μια συνειδητή οικογενειακή ζωή» 30

31 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος Ο παιδικός κήπος αποτελείται 3 τομείς: το παιχνίδι με τα έξι δώρα, παιχνίδια κίνησης και κηπουρική Οι δύο τελευταίοι τομείς είναι απλοί. Τα παιδιά φυτεύουν φυτά, τα φροντίζουν και παρακολουθούν την εξέλιξή τους, διαδικασία που εκτός από την αυτενέργεια σκοπεί στο να λειτουργήσει ως καθρέφτης στοχασμού της δικής τους πορείας. 31

32 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος Τα παιχνίδια κίνησης είναι ομαδικά παιχνίδια με στόχο τη συνεργασία ανάμεσα στα παιδιά και την άσκηση των αισθητηρίων και του σώματος. Στο κέντρο του παιδικού κήπου βρίσκονται τα έξι φρεμπελιανά δώρα: τα δύο πρώτα είναι απλά, η μπάλα και η σφαίρα, εκφράσεις της ενότητας της ζωής. 32

33 Αντιλήψεις του Φραίμπελ για την εκπαίδευση - ο παιδικός κήπος Τα υπόλοιπα τέσσερα είναι σύνθετα παιχνίδια, αυξανόμενου βαθμού συνθετότητας, αποτελούμενα από γεωμετρικά υλικά τα οποία επιτρέπουν στα παιδιά μέσα από διάφορους συνδυασμούς να φτιάξουν τα δικά τους σχήματα. Σκοπός των παιχνιδιών αυτών δεν είναι, όπως στις μέρες μας, η προσωπική έκφραση ή η ευχαρίστηση αλλά η γνώση του κόσμου. 33

34 Τέλος ενότητας Γέννηση της Προσχολικής Αγωγής στην Ευρώπη 34

35 Βιβλιογραφία Depaepe, M., Simon, F. (1999), «Les écoles gardiennes en Belgique. Histoire et historiographie», στο περιοδικό Histoire de l’Education, Μάιος τχ. 82, σσ. 73-99. Heiland, H. (2000), «Friedrich Fröbel» στο Jean Houssaye (επιμέλεια), Δεκαπέντε Παιδαγωγοί. Σταθμοί στην Ιστορία της Παιδαγωγικής Σκέψης, Μεταίχμιο, Αθήνα, σσ. 75-98. Heiland, H. (2004), “Fröbel research in past and present- its significance for the international Fröbel movement”, σσ. 1-12. Σε εκτενέστερη μορφή το κείμενο περιέχεται στο H. Heiland, K. Neuman, M. Gebel (επιμέλεια), Perspektiven der Fröbelforschung, Wurzburf, 2004. 35

36 Βιβλιογραφία Κρίβας, Σ. ( β 1999), Παιδαγωγική επιστήμη: βασική θεματική, Gutenberg, Αθήνα, 1995. Λασκαρίδου, Αι. ( 2 1918), Το Φροεβελιανόν Σύστημα, τυπογραφείον «Εστία», Αθήνα, 1884. Locke, J. (1989), Some thoughts concerning education, Oxford University Press. Luc, J.-N. (1997), L’invention du jeune enfant au ΧΙΧe siècle. De la salle d’asile à l’école maternelle, Belin, Παρίσι. Rousseau, J. J. (2001), Αιμίλιος ή περί αγωγής, Πλέθρον, Αθήνα, τόμοι Α΄, Β΄. Soetard, M. (2000), «Johann Heinrich Pestalozzi» στο J. Houssaye, Δεκαπέντε παιδαγωγοί. Σταθμοί στην ιστορία της παιδαγωγικής σκέψης, Μεταίχμιο, Αθήνα, σσ. 55-73 36

37 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 37

38 Σημειώματα 38

39 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Κυπριανός Παντελής. «Θεσμοί Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης στην Ευρώπη». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/PN1448/.https://eclass.upatras.gr/courses/PN1448/ 39

40 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 40

41 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 41

42 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνα 1: σελίδα 16, CC BY-SA 3.0, http://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Heinrich_Pestalozzi http://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Heinrich_Pestalozzi Εικόνα 2: σελίδα 17, CC BY-SA 3.0, http://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Heinrich_Pestalozzi http://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Heinrich_Pestalozzi Εικόνα 3: σελίδα 26, http://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Fr%C3%B6belhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Fr%C3%B6bel Εικόνα 4: σελίδα 27, http://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Fr%C3%B6belhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Fr%C3%B6bel Οποιοδήποτε έργο δεν αναφέρεται, έχει δημιουργηθεί από το διδάσκοντα του μαθήματος ή/και την Τμηματική Ομάδα Εργασίας και παρέχεται με την ίδια άδεια CC BY-NC-SA 4.0 42