ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ Φυσικό φαινόμενο πλημμύρας: λειτουργία του Υδρολογικού κύκλου (κανονική ή ανώμαλη λόγω συνεπειών της Κλιματικής Αλλαγής)

Παρουσίαση με θέμα: "ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ Φυσικό φαινόμενο πλημμύρας: λειτουργία του Υδρολογικού κύκλου (κανονική ή ανώμαλη λόγω συνεπειών της Κλιματικής Αλλαγής)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ Φυσικό φαινόμενο πλημμύρας: λειτουργία του Υδρολογικού κύκλου (κανονική ή ανώμαλη λόγω συνεπειών της Κλιματικής Αλλαγής) Ορισμοί  Πλημμύρα: «η προσωρινή κατάκλυση μιας επιφάνειας εδάφους (στην ύπαιθρο ή σε κατοικημένη περιοχή) από νερό η οποία, υπό κανονικές συνθήκες, δεν είναι καλυμμένη από νερό» Δημιουργία πλημμύρας (προέλευση πλημμυρικού νερού) 1.Φυσικά αίτια: υπερβολική βροχόπτωση ή και απότομο λιώσιμο χιονιού με επακόλουθο υπερχειλίσεις ποταμών & λιμνών σε πεδινές περιοχές, μεταφορά νερού από ορεινούς χείμαρρους και υδατορρεύματα εφήμερης ροής, έξοδος νερού από υπόγειους υδροφορείς. Επίσης από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές (παλίρροια, άνεμοι, κύματα tsunamis, κ.ά) 2.Τεχνητά αίτια: αστοχία-θραύση υδραυλικών έργων (π.χ. φράγματα, αναχώματα, υδαταγωγοί, κ.α.), υπο-διαστασιολόγηση ή κακή λειτουργία (π.χ. από παρεμβολή στερεών απορριμμάτων ) δικτύου απαγωγής ομβρίων υδάτων

2 Διάκριση ονοματολογίας πλημμυρών  Ανάλογα δε με την προέλευση του πλημμυρικού νερού οι πλημμύρες ονομάζονται ποτάμιες, παλιρροϊκές (θάλασσα), λιμναίες.  Ανάλογα με τον χρόνο δημιουργίας και διόδευσης του πλημμυρικού φαινομένου διακρίνονται σε αργές και ξαφνικές ή άμεσης απόκρισης (flash floods),  Ανάλογα δε με την κύρια περιοχή αναφοράς ονομάζονται αστικές ή υπαιθρίου χώρου. Διάκριση ποτάμιων πλημμυρών ανάλογα με το μέγεθος ποταμού-λεκάνης απορροής Α. Στους μεγάλους ποταμούς οι πλημμύρες εκδηλώνονται συνήθως αργά (πορεία μεταφοράς του πλημμυρικού κύματος) και, ανάλογα με τη μεταβολή του υψομέτρου μπορεί να εμφανιστούν με σημαντική χρονική υστέρηση μετά τη βροχόπτωση ή λιώσιμο χιονιού στις πηγές (ορεινή ζώνη τροφοδοσίας) και να διαρκέσουν ημέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες (μεγάλη διάρκεια παρουσίας πλημμυρισμένων περιοχων ). 2

3 Β. Από τα μικρότερα ποτάμια και χείμαρρους στην ορεινή, κύρια, ζώνη & εφήμερα υδατορεύματα είναι δυνατόν να εμφανιστούν πλημμύρες στην πεδινή ζώνη (υπαίθρια ή κατοικημένη), ονομαζ. ξαφνικές (άμεσης απόκρισης) πλημμύρες (flash floods) που συνήθως οφείλονται σε πολύ έντονη τοπική βροχόπτωση/λιώσιμο χιονιού. Αυτές είναι λιγότερο προβλέψιμες και μπορεί να προκαλέσουν εκτεταμένες καταστροφές σε πολύ σύντομο χρόνο, λόγω και της μεγάλης δυναμικής ενέργειας και διαβρωτικής δράσης (λόγω μεγάλων υψομετρικών διαφορών σε μικρές αποστάσεις) του πλημμυρικού νερού. Δεδομένου ότι συμβαίνουν ξαφνικά και µε ελάχιστη προειδοποίηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Διαδικασία πλημμυρισμού: Το πλημμυρικό νερό προκύπτει είτε μέσω αργής ή γρήγορης υπερχείλισης και εξόδου από τις κοίτες των ποτάμιων συστημάτων ή χειμάρρων (υδατορεύματα) όταν η ποσότητα το διακινούμενου σ’ αυτά νερού (παροχή) υπερβαίνει τη χωρητικότητά τους, επίσης… 3

4 είτε μέσω βίαιης εξόδου του από τη θάλασσα ή τη λίμνη (τελικοί αποδέκτες νερού ποταμών-υδατορευμάτων) λόγω υψηλού κυματισμού που προκαλείται από σφοδρούς ανέμους ή σημαντικά σεισμικά/ηφαιστειακά φαινόμενα που εκδηλώνονται στον πυθμένα τους. 4

5 5

6 6

7 Ι. ποτάμιες πλημμύρες: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ… Το ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟ ΝΕΡΟ που εμφανίζεται περιοδικά σε μια λεκάνη απορροής ποταμού & προκύπτει από φυσικά αίτια στο πλαίσιο της αέναης λειτουργίας του υδρολογικού κύκλου έχει καταγραφεί, διαχρονικά, στη μνήμη της ανθρωπότητας, ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ, ως:  ΕΥΛΟΓΙΑ (ωφέλιμη δράση): αύξηση γονιμότητας εδάφους, εμπλουτισμός υπόγ. νερών, ανάπτυξη/υγεία σημαντικών υδάτινων οικοσυστημάτων, στις εύφορες πεδιάδες, κοιλάδες & σε εξαιρετ. σημασίας/κάλλους υγροτόπους, Δέλτα ποταμών, κ.ά. Αρχαία Αίγυπτος, Δέλτα π. Νείλου: έτος Πλημμύρας = έτος Ευτυχίας!!  ΚΑΤΑΡΑ (καταστροφική δράση): απώλειες-βλάβες ανθρωπ. ζωής, υλικών & πολιτιστικών αγαθών, περιβαλλοντική υποβάθμιση Στη ΣΗΜΕΡΙΝΗ εποχή, λόγω των λαθών & της ανεπάρκειας της ανθρώπινης παρέμβασης & συμπεριφοράς, γενικότερα (Κλιματική Αλλαγή) & ειδικότερα στη φυσική λειτουργία των ποτάμιων συστημάτων & στον ευρύτ. χώρο της λεκάνης απορροής τους: ΠΛΗΜΜΥΡΑ=ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ (διαβαθμισμένη, κατά περίπτωση…)

8 Γνωρίζουμε, κάθε τόσο, από τα ΜΜΕ, τις καταστροφικές πλημμύρες στις διάφορες χώρες του κόσμου, αλλά ας περιοριστούμε στη χώρα μας και μόνο στα πολλά και διαδοχικά, δραματικά πλημμυρικά γεγονότα των δύο τελευταίων ετών σε διάφορες περιοχές της (& στη λεκάνη του π. Έβρου, Φεβρ. 2015), με πλέον πρόσφατα, μόλις πριν λίγες μέρες!!, εκείνα στη Σκόπελο & την Κεφαλονιά!! (& αλλού…)  Παγκόσμια τάση: αύξηση συχνότητας και έντασης καταστροφών από πλημμύρες!... (πολύπλοκη αιτιολογία: κοινωνικο-οικονομικοί λόγοι, κλιματική αλλαγή….) ΙΙ. Η Πορεία επιστημ. αντιμετώπισης του προβλήματος των πλημμυρών 4 διαδοχικές, χρονικά, περίοδοι τρόπου δράσης της Επιστήμης για την σταδιακή αντιμετώπιση των πλημμυρών έως τη μετάβαση στην Ολοκληρωμένη Διαχείριση (Integrated Management):

9 Συνέπειες/Επιπτώσεις: α) Θετικές: όταν το πλημμυρικό νερό αποτίθεται, με μη βίαιο τρόπο, στο πλαίσιο της περιοδικής φυσικής λειτουργίας του υδατορευμάτων σε μη κατοικημένες περιοχές και γενικότερα σε περιοχές της υπαίθρου (πλημμυρικά πεδία) που δεν υπάρχουν πλημμυρικά ευπαθή ανθρωπογενή συστήματα (κατασκευές, υποδομές, εκμεταλλεύσεις ζώων, ειδικές φυτικές καλλιέργειες) έχει θετικές επιπτώσεις: αύξηση γονιμότητας των εδαφών (φερτά θρεπτικά υλικά, εμπλουτισμός υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων. β) αρνητικές: όταν εμφανίζονται σε αστικές περιοχές ή γενικά έχουν επιρροή σε ευπαθή στο πλημμ. νερό φυσικά ή τεχνικά συστήματα και ευπαθείς δραστηριότητες, τότε έχουν έως καταστροφικές συνέπειες και αποτελούν φυσ. επικινδυνότητα (natural hazard) με, εν δυνάμει, καταστροφικές επιπτώσεις (ανθρώπινα θύματα, υλικές ζημιές, περιβαλλοντική υποβάθμιση κ.λπ. 9

10 Σε μια δεδομένη έντονη ή μακράς διάρκειας βροχόπτωση οι ζημιές που θα προκληθούν λόγω πλημμύρας, εξαρτώνται από τρεις κύριους παράγοντες:  την ύπαρξη, χωροθέτηση και δεδομένη ποσοτική/ποιοτική επάρκεια των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων στο χώρο αναφοράς και δράσης του πλημμυρικού νερού  την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, (π.χ. αποδάσωση, μείωση έκτασης φυσικού εδάφους, μείωση έκτασης υγροτόπων, κάλυψη-σφράγισμα επιφαν. φυσ. εδάφους με μη υδροπέρατα υλικά όπως σκυρόδεμα, ασφαλτοτάπητας ) που έχει αποτέλεσμα την αύξηση του πλημμυρικού όγκου, την αύξηση ταχύτητας ροής (από την ορεινή κυρίως ζώνη ή σε κατοικ. περιοχές) και τη μείωση του χρόνου συρροής των νερών  την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας και την ευπάθεια/τρωτότητά της (κατασκευές οδών, κατοικιών, κλπ) σε περιοχές που αποτελούν πεδία πλημμυρών (με διαφορετική, κατά περίπτωση, πιθανότητα). 10

11 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ Σήμερα στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) υποχρεωτικά, αλλά και γενικότερα σε διεθνή κλίμακα, η σύγχρονη διαχείριση των πλημμυρών υπόκειται στις αρχές της λεγόμενης Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων (ΟΔΥΠ), (αγγλικά: Integrated Water Resources Management, IWRM), και ονομάζεται ως εκ τούτου Ολοκληρωμένη Διαχείριση Πλημμυρών (ΟΔΠ). Επομένως, η ΟΔΥΠ είναι το κύριο σύστημα και η ΟΔΠ είναι υποσύστημα της. Στο χώρο της ΕΕ οι σχετικοί ορισμοί και οι μεθοδολογίες που πρέπει να ακολουθούνται ώστε να υλοποιείται η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων (και όλων των φυσικών πόρων) περιλαμβάνονται σε Ευρωπ. Οδηγίες (European Directives) και υποχρεωτικά εντάσσονται στο εσωτερικό δίκαιο των χωρών μελών της ΕΕ. Οι σχετικές Ευρ. Οδηγίες είναι για την ΟΔΥΠ η Οδηγία 60/2000 & την ΟΔΠ η 60/2007. Τις οδηγίες αυτές έχει μεταφέρει και η Ελλάδα, στο εσωτερικό της δίκαιο και επομένως η χώρα μας οφείλει να τις ακολουθεί στο πλαίσιο της διαχείρισης των υδατικών πόρων γενικότερα και των πλημμυρών ειδικότερα. 11

12 Η ΟΔΥΠ μπορεί να οριστεί μια διεπιστημονική, συστημική και ολιστική διαδικασία που προωθεί μια συντονισμένη και συνδυαστική ανάπτυξη και διαχείριση του νερού του συνδεόμενου εδάφους και των σχετιζόμενων φυσικών οικοσυστημάτων με βάση τις αρχές και τα κριτήρια της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development), τρόπο που να οδηγεί:  στη μεγιστοποίηση του προκύπτοντος κοινωνικο-οικονομικού πλούτου με βέλτιστη ποιότητα ζωής (κριτήριο επάρκειας- απόδοσης),  σε δίκαιη κατανομή του στην ανθρώπινη κοινωνία (κριτήριο δίκαιης κατανομής)  σε αποτελεσματική μέριμνα για τις επόμενες γενεές (κριτήριο διαγενεακής αλληλεγγύης) και  σε βιωσιμότητα των ζωτικών φυσικών οικοσυστημάτων (κριτήριο βιωσιμότητας). 12

13 13

14 Ολοκληρωμένη Διαχείριση πλημμυρών, ΟΔΠ Integrated Flood Management, IFM Η βασική αξία-σημασία των πλημμυρικών πεδίων (floodplains) των ποταμών για την ΟΔΠ στις παραποτάμιες πεδινές πςεριοχές υψηλού πλημμυρικού κινδύνου και διακινδύνευσης (Ρίσκου, Risk). H καλή/αναθεωρημένη ευρωπαϊκή πρακτική της ΟΔΠ. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση πλημμυρών, ΟΔΠ (IFM) αποτελεί προέκταση της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, ΟΔΥΠ (IWRM) και υπακούει στις αρχές της. Στόχος της ΟΔΠ είναι η μεγιστοποίηση των θετικών επιπτώσεων - ωφελειών από το πλημμυρικό νερό και η βέλτιστη μείωση των αρνητικών συνεπειών- βλαβών τους για τον άνθρωπο. Για τη μεγιστοποίηση των ωφελειών κρίσιμης σημασίας είναι η αποκατάσταση της φυσικής λειτουργίας του ποταμού (π.χ. δημιουργία μαιάνδρων κλπ) και η παρουσία επαρκών σε μέγεθος πλημμυρικών πεδίων για την εκτόνωση του πλημμυρικού νερού, η αύξηση της αποθηκευτικότητας του με αύξηση του εμπλουτιμού των υπόγειων νερών και η αύξηση της γονιμότητας του εδάφους (από τις αποτιθέμενες φερτές εδαφικές ύλες που εμπεριέχουν θρεπτικά συστατικά). 14

15 Η ποσοτική αύξηση της παρουσίας των πλημμυρικών πεδίων και το ειδικό καθεστώς χρήσεων γης σε αυτά αποτελούν βασική προτεραιότητα στο πλαίσιο της ΟΔΠ στον ευρωπαϊκό χώρο σήμερα. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης, πέραν των προαναφερθέντων, είναι π.χ. ειδικές καλλιέργειες δένδρων, η δημιουργία χώρων αναψυχής και οικολογικής ενημέρωσης των πολιτών 15

16 16

17  Ολοκληρωμένη Διαχείριση π. πλημμυρών (συνέργεια 2 Συστ/των): 1. Κύριο Σύστημα, Κ.Σ.: θεώρηση πλημμυρικού νερού ως πολύτιμου- ωφέλιμου φυσικού πόρου (γονιμότητα εδαφών + εμπλουτισμός υπόγειων υδροφόρων). (ΕΕ, Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά, WFD-60/2000), 2. Υπο-Σύστημα, Υπ.Σ: θεώρηση πλημμυρικού νερού ως «εν δυνάμει» Κινδύνου πρόκλησης αρνητικών συνεπειών (καταστροφική δράση) (Ευρ. Ένωση: Οδηγία για τις Πλημμύρες, 60/2007)  1. (Κ.Σ.), Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Υδ. Πόρων (ΟΔΥΠ / Integrated W.R. Management, IWRM), όλων των μορφών (επιφαν., υπόγεια + πλημμυρ. νερό), σε επίπεδο δεδομένης λεκ. απορροής ποταμού, στο πλαίσιο των κριτηρ. της Βιώσιμης Ανάπτυξης*. Ζητούμενα: βέλτιστη ποιότητα/ ωφελιμ-τα & δίκαιη κατανομή σε χώρο & χρόνο κρίσιμες-αναγκαίες συνθήκες βέλτιστης εφαρμογής της ΟΔΥΠ: διεπιστημονική & συστημική προσέγγιση (αλληλεπιδράσεις φυσικών & ανθρωπογενών υποσυτημάτων της λεκάνης αναφοράς) αποτελεσματική συνεργασία χρηστών νερού (κοινων. ομάδες, φυσ. Περιβάλλον) ταυτόχρονη διαχείριση: νερού & εδάφους, ποιότητας (φαιν. ρύπανσης) & ποσότητας (φαιν. ξηρασίας, πλημμύρας)

18  2. (Υπ.Σ), Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Πλημμυρικής Διακινδύνευσης (R, Risk). Διακινδύνευση= πιθ. σεναρ. Κινδύνου Πλημμύρας Χ Συνέπειες του Συνέπειες= ό,τι στοιχείο Εκτίθεται στον Κίνδυνο αυτό Χ Τρωτότητα του Ζητούμενο: Σχεδιασμός-Εφαρμογή Μέτρων για βέλτιστη μείωση (mitigation) του R. Άρα: α) μείωση των στοιχ. Έκθεσης (άνθρωποι, περιουσία, υποδομές, κλπ) β) μείωση της Τρωτότητας (τιμές 0 έως 1) όλων των στοιχ. Έκθεσης Κύκλος διαχείρισης της Πλημμυρ. Διακινδύνευσης (R), για δεδομένη π. λεκάνη & πιθ. σεναρ. Κινδύνου Πλημμύρας. Τρείς φάσεις. Έμφαση στα μέτρα ΠΡΟΛΗΨΗΣ & προετοιμασίας για μείωση καταστροφών. Συνεχής προσπ. βελτιστοποίησης!... Διαχείριση ΚρίσηςΠΡΟΛΗΨΗ Αποκατάσταση & Συμπεράσματα

19 ΕΚΤΙΜΗΣΗ της ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ R (RISK assessment) Η καταστροφικότητα μιας πλημμύρας σε μια δεδομ. περιοχή προσδιορίζεται ποσοτικά μέσω της εκτίμησης της Διακινδύνευσης (Risk assessment) R. Η πλημμυρική διακινδύνευση R, σε μια περιοχή αναφοράς, εκφράζεται ως ο συνδυασμός της πιθανότητας εμφάνισης ενός συγκεκριμένου πλημμυρικού γεγονότος (σενάριο πλημμύρας), Hp με συγκεκριμένη πιθανότητα, p, εμφάνισης ή μη υπέρβασης σε δεδομένο χρονικό διάστημα (certain possibility, %, of a flooding incident ), και των δυσμενών συνεπειών του, C (Consequences) στην ανθρώπινη ζωή / υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά, και την οικονομική δραστηριότητα, σύμφωνα τη σχέση: R=Hp*C. Σημαντική Παρατήρηση: Απαιτείται κοινωνική συμφωνία για τον καθορισμό μιας ορισμένης τιμής ή επιπέδου αποδεκτής Διακινδύνευσης (level of accepted RISK) Οι συνέπειες C, εκφράζονται μέσα από τη σχέση C= Ε*V, όπου Ε (Exposure) είναι η ποσότητα και αξία των στοιχείων που εκτίθενται στον πλημμυρικό κίνδυνο (άνθρωποι περιουσία και V (Vulnerability) είναι η τρωτότητα των στοιχείων εκτίθενται (άνθρωποι και περιουσία, φυσικό περιβάλλον) με τιμές μεταξύ 0 και 1. 19

20 Flood Risk Response System for a River Basin Flood Risk Response System for a River Basin (3 Subsystems) NATURAL Subsystem (Geo-environment) (river, precipit., land) interactions ENGINEERING Subsystem (dikes…) ADMINISTRATIVE Subsystem Investments Science Technology INPUT CONSTRAINTS : political, socio-economic OUTPUT Land uses Water uses Regulations 1 23 Dynamic Catastrophic FLOODS: Failure of subsyst. 2 & 3 in Evros basin

21 Διαχείριση αστοχίας (failure) του υφιστάμενου συστήματος για την αντιμετώπιση πλημμυρών. Ανάγκη αλλαγών στα υφιστάμενα υποσυστήματα ΤΕΧΝΙΚΟ και ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ

22 ΠΗΓΗ του Φυσ. Κινδύνου, ΦΚ (π.χ. πλημμύρα) ΔΙΑΔΡΟΜΗ Υ ΠΟΔΟΧΕΑΣ χώρος επιρροής ΦΚ Σ ΥΝΕΠΕΙΕΣ (απώλειες, καταστροφές) S-P-R-C Model, RISK-HAZARD relation, Π-Δ-Υ-Σ

23 ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΝΔΥΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ (Flood Risk Management measures) Πράξη: κατάλληλος ΣΥΝΔΙΑΣΜΟΣ επιμέρους ΜΕΤΡΩΝ!! ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ, (Consequences, C) (σχέση: R=H*C) Διάκριση Μέτρων ως προς το στόχο:  ΑΠΟΤΡΟΠΗ (Prevention): Να ΜΗ γίνει η πλημμύρα…  ΜΕΙΩΣΗ Αρνητικών συνεπειών (εφόσον γίνει η πλημμύρα): α) εξάλειψη ή μείωση (mitigation) των στοιχείων που ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΙ (Εκθεση, Exposure, E) στο χώρο δράσης της πλημμύρας (άνθρωποι, ζώα, δημόσια & ιδιωτική περιουσία) α) μείωση της ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ (Vulnerability, V) των στοιχείων που εκτίθενται στον κίνδυνο Διάκριση Μέτρων σε «Σκληρά» (hard) δομικά μέτρα – «Μαλακά» (soft) μέτρα οικολογικής-κοινωνικής πολιτικής Παρατήρηση: Στο πλαίσιο σχεδιασμού των μέτρων για μια ΟΔΠ επιβάλλεται να αντιμετωπισθούν ταυτόχρονα και τα προβλήματα Ξηρασίας (αντίποδας της πλημμύρας) και οι επερχόμενες κλιματικές αλλαγές….. 23

24 «Σκληρά» (hard) δομικά-κατασκευαστικά μέτρα Μερικά από τα σκληρά (κατασκευαστικά) δομικά μέτρα για αντιμετώπιση ποτάμιων πλημμυρών είναι: αντιπλημμυρικοί ταμιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώματα και προστατευτικοί τοίχοι εκτροπές ποταµών αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταµών µε καθαρισµό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατοµών της κοίτης εισαγωγή πρόσθετων διαδρομών καναλιών παράλληλα µε το ποτάμι υπερχειλιστές σε ταμιευτήρες Επίσης: ειδικές τεχνικές κατασκευές προστασίας κτιρίων και άλλων δομικών και γενικότερα τεχνικών έργων (για να μην έρθουν σε επαφή με το πλημμυρικό νερό) και ειδικά υλικά για αδιαβροχοποίηση κατασκευών- έργων (εφόσον έρθουν σε επαφή με το νερό), κ.α…. 24

25 «Μαλακά» (soft) μέτρα οικολογικής-κοινωνικής αντιμετώπισης του προβλήματος των πλημμυρών Στόχοι:  ενίσχυση των φυσικών λειτουργιών και οικοσυστημάτων στο χώρο της λεκάνης απορροής του ποταμού  διατήρηση ή επανόρθωση/φυσική αποκατάσταση της κοίτης και των πλημμυρικών πεδίων του ποταμού  Ήπιες τεχνικές επεμβάσεις στις φυσικές λειτουργίες των οικοσυστημάτων στην ορεινή και πεδινή ζώνη της π. λεκάνης  Οικολογικές χρήσεις γης στα πλημμυρικά πεδία, αποτροπή παρουσίας ευάλωτων ανθρώπινων δραστηριοτήτων με χρήση νομοθετημένων κινήτρων και αντικινήτρων (κυρώσεις) Π.Χ. ορισμένα «μαλακά» μέτρα:  διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης (μείωση επιφ. απορροής, διευκολυνση κατείσδυσης νερών & φυσ. εμπλουτισμού υπογ. υδροφόρων) και μέτρα ανάσχεσης της ταχύτητας,μείωση της ποσότητας ροής των υδάτων και συγκράτησης μεταφερομ. φερτών υλών στις περιοχές αυτές (έργα ορεινής υδρονομίας, π.χ. αναβαθμοί, μικρο-φράγματα, κ.ά,) 25

26  διατήρηση ή αποκατάσταση υποβαθμισμένων υγροτόπων και αύξηση των πληµµυρικών πεδίων που έχουν, κατά περίπτωση, αλλοιωθεί/μειωθεί/υποβαθμισθεί από ανθρώπινες επεμβάσεις και χρήσεις γης ώστε αυτά (υγρότοποι, πλημμυρικά πεδία) που αποτελούν τις φυσικές ζώνες πλημμυρών να καθυστερούν τη ροή του πλημμυρικού νερού προς τον τελικό φυσικό αποδέκτη (Θάλασσα) στον μέσο και κυρίως στον κάτω ρου και το δέλτα του ποταμού.  προσαρμογή των χρήσεων των πληµµυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σημαντικών εγκαταστάσεων δημόσιας ωφέλειας σε ακίνδυνες περιοχές  διατήρηση των μαιάνδρων των ποταµών και των φυσικών συνδέσεων τους µε τις πληµµυρικές περιοχές  έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστημάτων στις αστικές περιοχές  χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης πρόγνωσης καταιγίδων και μοντέλων βροχής-απορροής  συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης του κοινού  μηχανισμός διαρκούς ενημέρωσης του κοινού για ετοιμότητα, αυτοπροστασία και αναίρεση της εσφαλμένης αντίληψης για απόλυτη προστασία 26

27  οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών  μέτρα πολιτικής (χρήση κινήτρων και αντικινήτρων) που σχετίζονται με την ασφάλιση της ζωής και της περιουσίας από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς σε συνάρτηση με τον πλημμυρικό κίνδυνο που υπάρχει σε δεδομένη περιοχή.  Συσχέτιση της ασφάλισης για τον πλημμυρικό κίνδυνο με τις χρήσεις γης (κυρίως στα πλημμυρικά πεδία και γενικότερα στις παραποτάμιες εκτάσεις) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:  Προτεραιότητα στα «Μαλακά» μέτρα: μικρότερου κόστους, πιο αποτελεσματικά, φιλικά στο περιβάλλον και κοινωνικά πιο αποδεκτά,,,  Χρήση τεχνικών Πολυκριτηριακής Ανάλυσης, Κόστους/Οφέλους  Χρήση σύγχρονων επιστημονικών εργαλείων για την υποβοήθηση συμμετοχής πολιτών και πολιτικών (μη ειδικών επιστημόνων) στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο διαχείρισης των πλημμυρών: Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων (ΣΥΑ), Decision Support Systems (DSS) 27

28 Οι πλημμύρες στον ελλαδικό χώρο Οι περισσότερες λεκάνες απορροής ποταμών στην Ελλάδα είναι, λόγω ανάγλυφου και γεωλογ. δομής, πολύ μικρότερες από της Κεντρικής Ευρώπης ως προς την έκταση και συνεπώς ως προς τον τύπο των παρατηρουμένων πλημμυρών. Οι περισσότερες πλημμύρες στον Ελλαδικό χώρο χαρακτηρίζονται ως ταχείας απόκρισης (ξαφνικές πλημμύρες, αγγλικά: flash floods) και δίνουν μικρά χρονικά περιθώρια αντίδρασης για δράση της πολιτική προστασίας. Τα νερά κατεβαίνουν με μεγάλες ταχύτητες από την ορεινή ζώνη και έχουν μεγάλη διαβρωτική (και άρα καταστροφική) δύναμη. Παρασύρουν δε και μεταφέρουν στην πεδινή περιοχή μεγάλες ποσότητες φερτών υλών (γόνιμο έδαφος!). Για την αντιμετώπισή τους απαιτείται σχεδ. έργων συγκράτησης των φερτών και μείωσης της ταχύτητας του πλημμυρ. νερού στην ορεινή ζώνη: έργα ορεινής υδρονομίας Π.χ. δασοκάλυψη και κατασκευή πολλών αναβαθμίδων για μείωση της κλίσης στα φυσικά και τεχνητά πρανή της ορεινής ζώνης και κατασκευή πολλών επάλληλων μικρών φραγμάτων ανάσχεσης ροής και συγκράτησης φερτών, κάθετα στον άξονα ροής των υδατορευμάτων/χειμάρων. 28

29 Σε αντίθεση με τις ξαφνικές πλημμύρες, οι κλασσικές ποτάμιες πλημμύρες είναι αργές στην εκδήλωσή τους και συμβαίνουν στις λεκάνες απορροής των μεγάλων ποταμών της χώρας που οι πλειοψηφία τους βρίσκονται στη βόρεια περιοχή (Μακεδονία και Θράκη) και είναι διακρατικοί (π.χ. Έβρος, Νέστος, Στρυμώνας, Αξιός). Η Ευρωπαική Οδηγία 60/2007 για τις πλημμύρες προβλέπει την κατασκευή ενιαίου σχεδίου διαχείρισης για ολόκληρη τη διακρατική λεκάνη μέσω ενός διεθνούς φορέα διαχείρισης του διακρατικού ποταμού (International River Commission), σύμφωνα με τις αρχές που ορίζουν οι διεθνείς συμφωνίες και οι ευρωπαικές οδηγίες που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδατικών πόρων. 29

30 Οδηγία της ΕΕ για την αντιμετώπιση των πλημμυρών, 60/2007. Προβλεπόμενες δράσεις-ζητούμενα από κάθε χώρα μέλος: 1. Προκαταρκτική αξιολόγηση των κινδύνων πλημμύρας (σημ. δόκιμος όρος: διακινδύνευση πλημμύρας) (επικαιροποίηση το 2018 και μετά ανά 6ετία) βασιζόμενη σε διαθέσιμες ή υπολογιζόμενες πληροφορίες) που περιλαμβάνει χάρτες της περιοχής λεκάνης απορροής του ποταμού (υπολεκάνες, παράκτιες ζώνες, τοπογραφία, χρήσεις γής), ιστορικά στοιχεία πλημμυρών, αξιολόγηση συνεπειών, ανταλλαγή πληροφοριών με άλλα κράτη –μέλη για διακρατικά νερά Βάσει της αξιολόγησης επιλέγονται οι «μονάδες διαχείρισης» (δηλαδή περιοχές αποτελούμενες από μία ή περισσότερες λεκάνες απορροής) για τις οποίες υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πλημμύρας για τις οποίες συντάσσονται τα παρακάτω: 2α) Χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας (δόκιμος όρος: Χάρτης κινδύνου πλημμύρας - Flood Hazard Maps (επικαιροποίηση το 2019 και μετά ανά 6ετία. Εξετάζονται σενάρια πλημμύρας (ακραίων φαινομένων, μέσης και υψηλής πιθανότητας, 50, 100, 1000 χρόνια) και η αντίστοιχη έκταση πλημμύρας, στάθμη, ταχύτητα νερού) και 30

31 β) Χάρτες κινδύνων πλημμύρας (δόκιμος όρος: Χάρτες διακινδύνευσης πλημμύρας Flood Risk Maps) με ενδεικτικό αριθμό πληγέντων, πληγείσα οικονομική δραστηριότητα, εγκαταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ρύπανση, διάβρωση και απόθεση φερτών. 4. Σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας (δόκιμος όρος: Σχέδια διαχείρισης διακινδύνευσης Πλημμύρας - Flood Risk Management Plans) πρώτη υποβολή 22/12/2015 (επικαιροποίηση το 2021 και μετά ανά 6ετία) 5.Στα παραπάνω θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η κλιματική αλλαγή Δηλαδή: χρειάζεται επαναλαμβανόμενη προσαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων στα κάθε φορά νέα δεδομένα των κλιματικών αλλαγών. 31

32 Προβλήματα-δυσκολίες εφαρμογής της ολοκληρωμένης Διαχείρισης Υδ. Π. & της Πλημμυρ. Διακινδύνευσης (R)  Ι. Σε λεκάνες ποταμών της ίδιας χώρας: Αίτια: πολλοί & ιδιαίτεροι, κατά περίπτωση, αρνητικοί παράγοντες αλληλοεπηρεαζόμενοι, αλληλοτροφοδοτούμενοι & συνεχώς μεταβαλλόμενοι… Π.χ. βασικά-κρίσιμα:  Πολυπλοκότητα & ασάφεια των φυσικών & ανθρωπογ. συστημάτων που εμπλέκονται στη διαχείριση που δυσχεραίνουν την χωρο-χρονική προσομοίωση & πρόβλεψη της συμπεριφοράς τους  Ποσοτική & ποιοτική ανεπάρκεια διαθέσιμων πρωτογενών στοιχείων (βάσεις δεδομένων, κ.ά.) & συστημ. ελέγχου/παρακολούθησης (monitoring) που αφορούν άμεσα & έμμεσα τους υδατ. πόρους  Συγκρουόμενα συμφέροντα επιμέρους ομάδων χρηστών  Ανεπάρκειες μεθοδολογ. & τεχνικών εργαλείων εμπλεκομ. επιστημών  Ανεπάρκειες θεσμικών οργάνων, νομοθεσίας, κανονισμών, κλπ Ανάγκη χρήσης νέων μεθοδ. & εργαλείων Υδρο-πληροφορικής (Hydro- informatics) και Συστημ. Στήριξης Αποφάσεων (DSS) για πολίτες & πολιτικoύς (decision making) Ανάγκη λύσεων τύπου “Win-Win” με δίκαιο επιμερισμό οφέλους/κόστους

33 Προβλήματα-δυσκολίες εφαρμογής της ολοκληρωμένης Διαχείρισης Υδ. Π. & της Πλημμυρ. Διακινδύνευσης (R)  ΙΙ. Σε διασυνοριακές λεκάνες ποταμών 1.Είναι προφανές ότι στην περίπτωση των διασυνοριακών λεκανών τα προβλήματα & οι δυσκολίες που προαναφέρθηκαν υφίστανται και εδώ, διαβαθμισμένα, βέβαια, κατά περίπτωση. 2.Η διασυνοριακότητα θέτει νέα προβλήματα & πρόσθετες δυσκολίες σε ευθεία συνάρτηση με το βαθμό ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ των χωρών που καλύπτουν τα επιμέρους τμήματα της διασυνοριακής λεκάνης. 3.Στον χώρο της ΕΕ οι διασυν. λεκάνες κατανέμονται σε 4 κατηγορίες στην 1 η κατηγ. Η Συνεργασία είναι αποτελεσματική, ελαχιστοποιεί τα προβλήματα που αντιμετωπίζονται όταν προκύψουν. Αφού υπάρχει, Συμφωνία Συνεργασίας, Διεθνής Επιτροπή εποπτείας και διαχείρισης (River Commission), κοινή βάση δεδομένων, ενιαίες προδιαγραφές ασφαλείας, παρακολούθησης (monitoring) & υφίσταται ενιαίος σχεδιασμός διαχείρισης της συν λεκάνης για τις ποσοτικές (π.χ. πλημμύρες) & ποιοτικές (ρύπανση) παραμέτρους των διασυν. νερών. 4.Η διασυν. λεκάνη του π. Έβρου, ανήκει, δυστυχώς, στην χειρότερη, 4 η κατηγορία! Αφού, η κάθε χώρα κάνει δική της διαχείριση στο δικό της τμήμα! Γι’ αυτό και τα προβλήματα είναι πολλά & μόνιμα…

34 ~20% of renewable water of GREECE is “imported” 5 Transboundary River Basins shared by Greece* (4 r. basins down-stream country +1 up stream country)*.

35 59 Transboundary Aquifers in the SE-Europe region. 3 of them (No 56, 57, 58 inside red line), alluvium (blue color) & karstic (green), within the River Evros/Maritsa/Meric Basin Map source: J. Ganoulis, UNESCO

36

37 EU Transb. R. Basins: 4 categories 1 st Co-operation: Int. Agreement, Int. Body & Riv.B.Manag.Plan e.g. Rivers: Danube, Rhine, Elbe, Oder 2 nd Co-operation: Int. Agreement, Int. Body, NO R.B.Manag.Plan 3 rd Co-operation: Int. Agreement, NO Int. Body, NO RBMan.Plan 4 th Co-operation: NO Int. Agreement, NO Int. Body, NO RBMPlan e.g. R. Evros/Maritsa/Meric Transb. R. basin NOTICE: very few Transb. R. Basins in EU territory remain, at present, in the 4 th category, as it is the case of Evros/Maritsa/Meric!!

38 Evros / Maritsa / Meric Transb. R. Basin (BL-TR-GR)

39 ΙΙΙ. εστίαση στο πλημμυρικό πρόβλημα της διασυνοριακής λεκάνης του π. Έβρου…  Χαρ/κα Προβλήματος: διαρκές, πολύπλοκο, & πολυπαραγοντικό, επαναλαμβανόμενο σε ετήσια, σχεδόν, βάση τις τελευταίες δεκαετίες και μάλλον εντεινόμενο ως προς το ύψος των υλικών καταστροφών και των άμεσων & έμμεσων οικον. ζημιών... Π.χ. Πλημμύρες Φεβ. 2015, άμεσο κόστος ζημιών: 132,5 εκ. Ε. (3,3 εκ. Ε, συμμετ. Ταμ. Αλληλ. ΕΕ)  Ο Χώρος αναφοράς: διασυνοριακή λεκάνη απορρ. μεγάλου ποτάμιου συστήματος (μεγ. στα Βαλκάνια μετά του Δούναβη) που εμφανίζει ιδιαίτερη πολυπλοκότητα και ανισοκατανομή ως προς τις ποσοτικές & ποιοτικές παραμέτρους του KAI του Φυσικού ΚΑΙ του ανθρωπογενούς περιβάλλοντός της (ανάντη & κατάντη τμήματα λεκάνης) Κρίσιμες Ιδιαιτερότητες: α) μεγάλες, διαχρονικά διαφορές μεταξύ των τριών χωρών & κοινωνιών, β) μεγάλο τμήμα ποταμού (με τις περισσ. πλημμύρες) είναι συνοριακή & στρατιωτ. ελεγχόμενη περιοχή, γ) η μία χώρα βρίσκεται στην ανάντη περιοχή (πηγές) & κατέχει σχεδόν τα 2/3 της συνολικής έκτασης !

40  Γενεσιουργά αίτια : α) ανεπαρκής, διαχρονικά, συνεργασία (διμερής & κυρίως τριμερής) μεταξύ των τριών παρόχθιων χωρών & ως προς τα ζητήματα διαχείρισης των διασυν. νερών & γενικότερα… β) ως επί το πλείστον, μεμονωμένη & ανορθολογική διαχείριση των διασυν. υδατ. πόρων ( δηλ. επιφανειακών, υπόγειων & πλημμυρικών) νερά) από την κάθε μία χώρα στο δικό της τμήμα της λεκάνης… δ) αρνητικός ρόλος των Υ/Η φραγμάτων της Βουλγαρίας, απ’ όπου προέρχεται το μέγιστο ποσοστό του πλημμυρικού όγκου που κατακλύζει τις ελληνο-τουρκικές περιοχές… γ) σταδιακή, δραστική μείωση των φυσικών πλημμυρικών πεδίων του ποταμού & χώρων εκτόνωσης-αποθήκευσης πλημμυρ. ροής στο πεδινό, κατάντη τμήμα του δ) λανθασμένη, υδρολογικά, χωροθέτηση & μη συντήρηση πολλών αντιπλημμυρικών έργων (π.χ. αναχώματα) Γενικότερες αρνητικές παρατήρησεις :  ΠΟΤΕ δεν αντιμετωπίστηκε η διασυν. λεκάνη ως ενιαίο ΣΥΣΤΗΜΑ !!!  Ποτέ δεν συνδυάστηκε η αντιπλημμυρική προστασία με τις χρήσεις γης  Σχεδόν πάντοτε σημειακές & πρόχειρες λύσεις, υπό την πίεση κοινωνικών αναγκών

41 The Evros/Maritsa/Meric River Basin: 53.000 km2, shared by 3 ripar. countries: BL up-stream, TR & GR down-stream part. 15 Km, a borderline between BL-GR and the last 187 km of r. Evros are borders between TR & GR River Delta 200 km2, shared by GR (150) & TR (50) (66.2%) (6.3%) (27.5%) Confluence point near Edirne City, TR. Black doted line represent basin’s borders

42 42 Οι 5 διασυνοριακές υπολεκάνες του συστήματος του διασυνοριακού π. Έβρου Έβρος

43 Επιγραμματική επισήμανση αρνητικών δεδομένων που συμβάλλουν στη δημιουργία & διατήρηση & προβλήματος των πλημμυρών Τα δύο βασικότερα-κρισιμότερα αρνητικά δεδομένα: 1 ο. Το καθεστώς διαχείρισης των Υ/Η Φραγμάτων της Βουλγαρίας Από το 1994 τα μεγάλα Υ/Η φράγματα της Β. (~15) βρίσκονται σε καθεστώς ιδιωτ. εκμετάλλευσης. Τα φράγματα αυτά ελέγχουν το ~38% της συνολ. ροής προς Ελλάδα & Τουρκία. Τα πιο κρίσιμης σημασίας & μεγαλύτερης επιρροής στο πλημμυρικό πρόβλημα σε Ελλάδα & Τουρκία, είναι τα 3 διαδοχ. Φραγματα στον π. Άρδα, στις περιοχές : Kardjali, Studen Kladenets και Ivailovgrad  Το καθεστώς διαχείρισής τους δίνει προτεραιότητα στη μεγιστοποίηση παραγωγής Υ/Η ενέργειας,  Αυτό συνεπάγεται διατήρηση υψηλών σταθμών στους ταμιευτήρες (τάξη 85% συνολ. χωρητικ/τας) με προφανή αδυναμία υποδοχής μεγάλων πλημμυρ. ροών, από τις ανάντη βουλγαρ. περιοχές  Η προαναφερθείσα κατάσταση καθιστά αναγκαστική την απότομη εκτόνωση του αποθηκευμένου νερού για αποφυγή υπερχείλισης & καταστροφής των φραγμάτων, γεγονός που δημιουργεί τεράστιες πλημμυρικές ροές (π.χ. 2-3000 μ3/δευτ.) κατάντη προς Τουρκία & Ελλάδα, με τελικό αποτέλεσμα:  θραύσεις αναχωμάτων Ελλάδας & Τουρκίας, εκτεταμένες πλημμύρες & τεράστιες καταστροφές!

44  Επιρροή των Υ/Η φραγμ. στη συχνότητα των πλημμυρικών επεισοδίων: α. 1844-1995 (151 έτη.): 12 πλημμύρες, Συχνότητα: <1 για κάθε 12 έτη. β. 1996-2015 (19έτη): 11 πλημμύρες, Συχνότητα: ~1.7 για κάθε 2έτη!!! Παρατήρησεις:  επισημαίνεται ότι το ΟΦΕΛΟΣ της Βουλγαρίαςαπό την πρόσθετη Υδρο- Ηλεκτρ. Ενέργεια (με υψηλές στάθμες των ταμιευτήρων στα φράγματα της) είναι πολύ μικρότερο από το ΚΟΣΤΟΣ Ελλάδας-Τουρκίας (από επαναλαμβανόμενες καταστροφικές πλημμύρες)!!!  Η Βουλγαρία δεν δέχεται ότι το καθεστώς αυτό διαχείρισης των Υ/Η φραγμάτων της είναι γενεσιουργό αίτιο πολλών καταστροφικών πλημμυρών σε Ελλάδα & Τουρκία!...  Η Τουρκία απειλεί (Φεβρ. 2014) ότι θα προσφύγει νομικά εναντίον της Βουλγαρίας & της ΕΕ για τις ευθύνες τους στο μεγάλο ύψος των καταστροφικών πλημμυρών στις δικές της περιοχές της λεκάνης του Έβρου (κυρίως περιοχή Αδριανούπολης)  Είναι προφανές ότι χωρίς την αποτελεσματική συνεργασία της Βουλγαρίας που κατέχει το μεγαλύτερο τμήμα της λεκάνης & είναι η μόνη ανάντη χώρα, άρα χώρα «κλειδί» στη διαχειρ. των διασυν. νερών ΔΕΝ είναι εφικτή η βιώσιμη λύση του πλημμυρικού προβλήματος!...

45 2 ο. Δραματική μείωση των πλημμυρικών πεδίων & της υγρής διατομής του π. Έβρου στο τμήμα της Ελληνο-Τουρκικής περιοχής της λεκάνης.  Μέχρι το ~1963, υπήρχαν μόνο τα κύρια αναχώματα στις δύο πλευρές της κοίτης (εφαρμογή μελέτης Harza 1953) και το συνολικό εύρος των πλημμ. πεδίων ήταν της τάξης των 1000-2000 μ.  Μετά το 1963 κατασκευάστηκαν πρόσθετα αναχώματα (υπερβλητά) πλησίον της κοίτης & δόθηκε για καλλιεργητική χρήση σε αγρότες το μεγαλύτερο τμήμα των μέχρι τότε ελευθ. πλημμ. πεδίων. Έτσι, το εύρος τους περιορίστηκε σε τάξη μεγέθους 150-180 μ.!!  Από τη δεκαετία 1950 που έγιναν σοβαρά αντιπλημμυρικά έργα και επεμβάσεις στο καθεστώς ροής και στην κοίτη του π. Έβρου (Μελέτη Harza), μειώνεται σταδιακά η υγρή διατομή του ποταμού λόγω στερεοπαροχής και απόθεσης φερτών γεω-υλικών με δημιουργία πολλών νησίδων & προσχώσεων που μειώνουν την ταχύτητα ροής. Η δημιουργία νησίδων ευνοήθηκε από την συνεχή κατασκευή κάθετων προβόλων από Ελλάδα & Τουρκία στις δύο πλευρές της κοίτης. Η διάβρωση δε των εδαφών λόγω της μείωσης της επιφάνειας των δασών στην ευρύτερη περιοχή (υλοτόμηση και πυρκαγιές) συμβάλλουν στην αύξηση προσφοράς φερτών υλών και την επιδείνωση της κατάστασης … Το θέμα αυτό έχει ανατεθεί σε Ελληνο-Τουρκική Επιτροπή….

46 Ο μέχρι σήμερα τρόπος αντιμετώπισης του πλημμυρικού προβλήματος στο ελλαδικό τμήμα της λεκάνης του διασυνοριακού. π. Έβρου Συνοπτικά, σε κάθε πλημμυρικό επεισόδιο: 1. ΜΑΧΗ αρχών Πολιτικής Προστασίας για βέλτιστη διαχείριση την περίοδο της ΚΡΙΣΗΣ!  Μετακινήσεις κατοίκων, ζώων, οικοσκευών, μηχανημάτων…  Φυσική ή τεχνητή θραύση αναχωμάτων… 2. ΜΑΧΗ για αποκατάσταση βλαβών και αποζημιώσεις (!) πληγέντων κατοίκων, μέσω εθνικών & ευρωπαϊκών (ΕΕ) πόρων…  Διαμαρτυρίες «όλων εναντίων όλων», συζητήσεις, υποσχέσεις…μέχρι την ΕΠΟΜΕΝΗ πλημμύρα… Συνεχής επανάληψη του ίδιου «Φαύλου Κύκλου»!!! Ουσιαστική ΠΡΟΛΗΨΗ;;;

47 Η πορεία εφαρμογής της Οδηγίας για τις Πλημμύρες (60/2007) στο ελλαδικό τμήμα της διασυν. λεκάνης του π. Έ βρου Με σύμβαση (28.09.2012), η Ειδική Γραμματεία Υδάτων ανέθεσε την μελέτη «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκάνης Απορροής π. Έβρου – Εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ» στην σύμπραξη των γραφείων μελετών: Ζ&Α – Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & Σια Α.MΕ., Π ‐ Σ ΚΑΪΜΑΚΗ Π. ΤΣΙΤΟΥΡΑ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η μελέτη θα ολοκληρωθεί σε τρία Στάδια και οι εργασίες που προβλέπεται να πραγματοποιηθούν σε κάθε Στάδιο υλοποίησης του έργου είναι συνοπτικά οι εξής :  ΣΤΑΔΙΟ Ι: Προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πλημμύρας & καθορισμός των Ζωνών Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας  ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ: κατάρτιση Χαρτών Επικινδυνότητας Πλημμύρας και Χαρτών Διακινδύνευσης Πλημμύρας  ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ: Κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης Διακινδύνευσης Πλημμύρας εκπόνηση των αντίστοιχων Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και δημόσια διαβούλευση για την πληροφόρηση του κοινού και των ενδιαφερόμενων σχετικά με Σχέδια Διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Μέχρι σήμερα έχει περατωθεί το Στάδιο Ι & εκπονείται το Στάδιο ΙΙ.

48 ΠΡΟΤΑΣΗ διεξόδου!  Στόχος: η διάρρηξη του υφιστάμενου «φαύλου κύκλου» αντιμετώπισης των πλημμυρών (κυρίως διαχείριση των περιόδων της κρίσης!) & σταδιακή μετάβαση προς μια Ολοκληρωμένη Διαχείριση του συνολικού* προβλήματος των Υδατ. Π. ΟΛΗΣ της διασυν. λεκάνης του π. Έβρου. Με εφαρμογή των Ευρ. Οδηγιών για Νερά & Πλημμύρες! (*)Τ ο πρόβλημα των πλημμυρών είναι η συνεχής/εντυπωσιακή υπόμνηση του, λόγω των καταστροφών, ΑΛΛΑ όμως είναι μέρος του!!..  Αφετηριακά δεδομένα της Πρότασης (με βάση όσα έχουν προαναφερθεί): α) η υφιστάμενη ανεπαρκής (με κύρια ευθύνη της Βουλγαρίας…) & περιοδικά μόνο εκδηλούμενη συνεργασία των 3 παραποτάμιων χωρών ΔΕΝ προβλέπεται να γίνει αποτελεσματική, χωρίς έντονη διαμεσολάβηση ισχυρού, εξωτερικού, πολιτικού παράγοντα, με χρήση των γνωστών πολιτικών εργαλείων «καρότο & μαστίγιο»… β) θεωρούμε ότι ο διαμεσολαβητής αυτός μπορεί και πρέπει να είναι η ΕΕ μέσω της Επιτροπής της. (προβλέπεται, η εκούσια παρέμβασή της, σχετικά, αλλά μπορεί & πρέπει να το ζητήσει η Ελλάδα…)

49  Βήματα υλοποίησης της πρότασης: 1 ο. Σύσταση διεθνούς επιτροπής ειδικών κύρους, με συμμετοχή εκπροσώπων των τριών Χωρών, με Αντικείμενο: Α) συλλογή & αξιολόγηση, κλπ, όλων των κατηγοριών πρωτογενών στοιχείων που κατέχουν οι 3 χώρες. Β) καταγραφή όλων των υφιστ. προβλημάτων διαχείρισης (πλημμύρες, ρύπανση, κ.ά.) στις επιμέρους περιοχές –τμήματα της λεκάνης & επιλογή βέλτιστης, συνδυαστικής αντιμετώπισης τους. Γ) σχεδιασμός μέτρων στις πλέον κατάλληλες θέσεις-περιοχές, για βέλτιστη αξιοποίηση ΟΛΩΝ των Υδ. Π., που μπορούν να δημιουργήσουν πρόσθετες, μετρήσιμες ωφέλειες σε επιμέρους τομείς (π.χ. ασφάλεια, πρωτογενής τ., ενέργεια, εμπόριο, υπηρεσίες) που ΔΕΝ υφίστανται ως σήμερα. Δ) προσδιορισμός κατάλλ. κριτηρίων & δεικτών για δίκαιο επιμερισμό των ωφελειών & του κόστους των μέτρων μεταξύ των 3 χωρών. Εργαλεία για την εκπλήρωση των απαιτήσεων της πιο πάνω μελέτης: Π.χ. Αναλύσεις SWOT & DPSIR, Benefit Sharing concept. Ιδιαίτερα χρήσιμη είναι εφαρμογή του Benefit Sharing μέσω του οποίου παρακάμπτεται η δεδομ. δυσκολία επιμερισμού ενός φυσ. Πόρου (π.χ. ΝΕΡΟΥ ) & προκύπτει ο δίκαιος επιμερισμός μετρήσιμων ΩΦΕΛΕΙΩΝ αξιοποίησής του, μεταξύ δικαιούχων / συμβαλλομένων! Έτσι θα γίνει ιδιαίτερα ελκυστική η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ των τριών χωρών!...

50 2 ο. Δημιουργία τριεθνούς θεσμικού Οργάνου για την ενιαία εποπτεία και διαχείριση των ΥΔ. Π. της διασυν. λεκάνης του π. Έβρου (River Commission*), με πολιτική και επιστημονική διαχείριση από εκπροσώπους των 3 χωρών. (*) Υπάρχουν επιτυχή πρότυπα διασυνορ. λεκάνες ευρωπ. Ποταμών (π.χ. Ρήνος, Δούναβης κ.ά.) 3 ο. Επιλογή διεθνών προτύπων για βέλτιστες ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ αποτελεσματικής ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ μεταξύ των 3 χωρών, για να εξειδικευθεί, ποσοτικοποιηθεί και υλοποιηθεί, σταδιακά (με άμεσα, μέσο- & μακροπρόθεσμα μέτρα, «σκληρά & μαλακά»), το περιεχόμενο της Στρατηγ. Μελέτης που αναφέρεται συνοπτικά στο βήμα 1. Χρλήση δεσμευτικού χάρτη για την πορεία υλοποίησης του περιεχομένου των Συμφωνιών (“Road map”). Κρίσιμα ζητήματα με προτεραιότητα άμεσης μελέτης& αντιμετώπισης:  επιλογή χώρων εκτόνωσης & αποθήκευσης πλημμυρικών νερών  Ρύθμιση λειτουργίας κρίσιμων Υ/Η φραγμ. Βουλγαρίας  Αλλαγές χρήσεων γης (π.χ. είδος καλλιεργειών) σε κρίσιμες ζώνες  Προστασία του π. Δέλτα από τη δυσμενή σχέση γλυκού-θαλασσινού νερού, σε ετήσια βάση  Ενίσχυση & επαναχωροθέτηση αναχωμάτων σε επιλεγμένες περιοχές

51 Αντί ΕΠΙΛΟΓΟΥ…  Το 2007, με αφορμή πρόσφατες, τότε, καταστροφικές πλημμύρες στον π. Έβρο, η Περιφέρεια ΑΜ-Θ, είχε εκδώσει ένα μικρό τόμο με χρήσιμο περιεχόμενο και τίτλο: «Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ, ένα μοντέλο διαχείρισης κρίσης»….  Από τότε έως σήμερα, είναι γνωστό πως βιώνουμε συνεχώς τέτοιες επώδυνες ΜΑΧΕΣ, διαχειριζόμενοι επαναλαμβανόμενες, σε ετήσια σχεδόν βάση, πλημμυρικές Κρίσεις!  Είναι καιρός, πιστεύω, η ελληνική διεπιστημονική κοινότητα που σχετίζεται με τα ζητήματα των νερών και των πλημμυρών να δώσει τη ΜΑΧΗ, πείθοντας τις αντίστοιχες κοινότητες Βουλγαρίας (κυρίως) & Τουρκίας για την ανάγκη συμμετοχής τους σε κοινή προσπάθεια, προκειμένου να αποφασισθεί, ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, από τις τρεις γείτονες χώρες, το συντομότερο, η κατάρτιση & κύρωση, μιας αποτελεσματικής, κοινά επωφελούς ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ τριμερούς ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ, για τα διασυν. νερά, όπως αυτές που υπάρχουν στο χώρο της ΕΕ & ΌΧΙ ΜΟΝΟ!  Πιστεύουμε δε, πως το ΔΠΘ, ΜΠΟΡΕΙ & ΠΡΕΠΕΙ να δραστηριοποιηθεί, άμεσα & πρωτοβουλιακά, προς την κατεύθυνση αυτή…