Πανεπιστήμιο Πατρών ΤΕΕΑΠΗ «Η Λογοτεχνία στο Νηπιαγωγείο» Διδάσκων: κ. Πολίτης Δημήτριος Παρουσίαση Δραστηριότητας με θέμα την Ποίηση Σκευοφύλαξ Βασιλική,

Παρουσίαση με θέμα: "Πανεπιστήμιο Πατρών ΤΕΕΑΠΗ «Η Λογοτεχνία στο Νηπιαγωγείο» Διδάσκων: κ. Πολίτης Δημήτριος Παρουσίαση Δραστηριότητας με θέμα την Ποίηση Σκευοφύλαξ Βασιλική,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πανεπιστήμιο Πατρών ΤΕΕΑΠΗ «Η Λογοτεχνία στο Νηπιαγωγείο» Διδάσκων: κ. Πολίτης Δημήτριος Παρουσίαση Δραστηριότητας με θέμα την Ποίηση Σκευοφύλαξ Βασιλική, ΑΜ 4056, έτος Δ’ Φωτίου Ευσταθία, ΑΜ 4091, έτος Δ’ Δεκέμβριος 2009

2 Λίγα Λόγια για την Ιδέα Γίνεται προσπάθεια διεξοδικής και σαφούς περιγραφής της συγκεκριμένης δραστηριότητας, με δεδομένο το ότι... όσο πιο καλά οργανωμένη είναι μια δραστηριότητα για το νηπιαγωγείο από τον/ την παιδαγωγό, τόσο πιο «απλή» φτάνει στα παιδιά.

3 Λίγα Λόγια για την Ιδέα Η δραστηριότητα στηρίζεται στην ελληνική ποίηση και στην ουσιαστική συνάντηση των παιδιών μαζί της. Θεωρείται θεματική, καθώς πρωταρχικός και ίσως μόνος στόχος είναι η επαφή των παιδιών με τον ποιητικό λόγο. Κάθε μέσο και υλικό που χρησιμοποιείται, αποσκοπεί στην υπηρέτηση του ποιητικού λόγου και μόνο. Αξιοποιείται δημιουργικά η μελοποιημένη ποίηση.

4 Λίγα Λόγια για την Ιδέα Δεδομένο θεωρείται πως η δραστηριότητα πραγματοποιείται σε ένα πλαίσιο που ορίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς από τον/ την συγκεκριμένη παιδαγωγό. Δεν πρόκειται για μεμονωμένη και τυχαία ποιητική δραστηριότητα, αλλά για μια συνάρτηση παραγόντων που δουλεύονται σε όλο το σχολικό έτος και με την ίδια ομάδα παιδιών.

5 Λίγα Λόγια για την Ιδέα Η άποψή μας είναι πως για παιδιά προσχολικής ηλικίας από διαφορετικά περιβάλλοντα μορφωτικά ή πολιτισμικά, σημαντικότατη είναι και μόνο μια απλή φαινομενικά επαφή με την ποίηση. Η ακρόαση και μόνο ενός ποιήματος όταν γίνεται σε κατάλληλο πλαίσιο, θεωρούμε πως είναι πολύ πιο σπουδαία από διαγνωστικές ερωτήσεις, επεξηγήσεις, ασκήσεις ή σκόπιμη συγγραφή ποιήματων από τα ίδια τα παιδιά.

6 Υλικά δραστηριότητας Φλογέρα (ή CD μουσικής με το τραγούδι Βλέφαρό μου των Λ. Νικολακοπούλου και Ν. Κυπουργού) Ύφασμα γαλάζιο, πινέζες και φωτάκια λευκά Αστεράκι από χαρτόνι με το ποίημα Η Μάγια του Οδ. Ελύτη, από Τα ρω του έρωτα με κλωστή Αστεράκια χάρτινα με το ποίημα- όσα και τα παιδιά Χρυσό κλαρί CD μουσικής με το τραγούδι Η Μάγια των Οδ. Ελύτη και Μ. Θεοδωράκη, και Το Μονοπάτι του Λαγού του Ν. Κυπουργού Λευκό χαρτόνι και κόλλες Εποπτικό υλικό με κολάζ του Οδ. Ελύτη.

7 Πλαίσιο υλοποίησης της δραστηριότητας Στη συγκεκριμένη σχολική αίθουσα, ο/ η παιδαγωγός έχει εισαγάγει τη γωνιά της ποίησης και την ώρα της ποίησης. Πρόκειται για μια προκαθορισμένη «ιεροτελεστία» κατά την οποία τα παιδιά υπό τον ήχο της φλογέρας ή του CD που παίζει ένα συγκεκριμένο πάντα τραγούδι (πχ. «Βλέφαρό μου»), οδηγούνται στην σταθερά οργανωμένη «γωνιά της ποίησης» και με ένα άλλο τραγούδι (πχ. «Το Μονοπάτι του Λαγού») «βγαίνουν» από αυτήν.

8 «Η Γωνιά της Ποίησης» Έχει «στηθεί» από τις αρχές της σχολικής χρονιάς στην αίθουσα. Διαμορφώνεται κατάλληλα σε συνεργασία του/ της παιδαγωγού με τα παιδιά και ενδεχομένως και τους γονείς τους. Είναι εύκολα προσβάσιμη για όλα τα παιδιά και σε πολλές στιγμές - ανεξάρτητα από την «ώρα της ποίησης». Στόχος του/ της παιδαγωγού είναι γενικά να δημιουργεί ένα πρόσφορο έδαφος συνάντησης των παιδιών με τον ποιητικό λόγο.

9 «Η Γωνιά της Ποίησης» Ο/ Η παιδαγωγός έχει στερεώσει με 4 πινέζες ένα τετράγωνο γαλάζιο ύφασμα σε μια γωνία της αίθουσας. Οι 3 γωνίες του υφάσματος ακουμπούν στη γωνία που σχηματίζουν οι 2 τοίχοι σε ύψος 1,5 μέτρου περίπου από το πάτωμα. Η 4 η γωνία της γάζας στηρίζεται στο πάτωμα, σχηματίζοντας ένα είδος «σπηλιάς» με χαμηλή είσοδο.

10 «Η Γωνιά της Ποίησης» Πάνω στο ύφασμα ο/ η παιδαγωγός έχει κάνει μικρές τρυπίτσες από όπου προβάλλουν μικρά λευκά φωτάκια (πχ. χριστουγεννιάτικου δέντρου) σχηματίζοντας έναν έναστρο ουρανό. Τα φωτάκια ανάβουν από τον/ την παιδαγωγό μόνο όταν πραγματοποιείται μια ποιητική δραστηριότητα. Σε κάθε δραστηριότητα ποίησης ένα αστέρι- ποίημα «πέφτει» κι έπειτα κρεμιέται στον τοίχο της «γωνιάς της ποίησης», παραμένοντας σε κοινή θέα και χρήση.

11 Περιγραφή Δραστηριότητας- Η... προηγούμενη μέρα Την ημέρα (ή κάποιες ημέρες) πριν την πραγματοποίηση της δραστηριότητας, ο/ η παιδαγωγός έχει πραγματοποιήσει στην ώρα του ελεύθερου παιχνιδιού, σωματική- κινητική δραστηριότητα (πχ. ως παιχνίδι) παρόμοια με αυτήν που θα εντάξει στην ποιητική δραστηριότητα. Τα παιδιά θεωρείται πως γνωρίζουν καλά την «ιεροτελεστία» της «ώρας της ποίησης», όπως αυτή περιγράφηκε παραπάνω.

12 Περιγραφή Δραστηριότητας Μετά το διάλειμμα, κατά προτίμηση μετά από ένα κουραστικό παιχνίδι ή και μια μέρα με συννεφιά προκειμένου να υπάρχει σκοτάδι στην αίθουσα, αρχίζει η ώρα της ποίησης. Ο/ Η παιδαγωγός παίζει στη φλογέρα και τραγουδά το τραγούδι Βλέφαρό μου των Λ. Νικολακοπούλου και Ν. Κυπουργού, σε μικρή διασκευή, ενώ χαμηλώνει τα φώτα της αίθουσας.

13 Διασκευή Τραγουδιού Έλα ύπνε, πάρ’ τα κάτω από μετάξι βάλ’ τα σιγά Κι από μέλι γάλα νά ’ν’ του ονείρου τους η σκάλα πλατιά Βλέφαρό μου σκαλιστό αχ! τυχερό μου μη χαράζεις άστρο της αυγής μη μου τρομάζεις.

14 Περιγραφή Δραστηριότητας Ο/ Η παιδαγωγός οδηγεί με τη μουσική τα παιδιά στη «σπηλιά» της ποίησης και τα καλεί να ξαπλώσουν στο πάτωμα με τα μάτια κλειστά. Παρακινεί τα παιδιά να φανταστούν ότι πετάνε ψηλά στον ουρανό. Με το τέλος του τραγουδιού, ο/ η παιδαγωγός καλεί τα παιδιά να ανασηκωθούν και να καθίσουν οκλαδόν σε κύκλο.

15 Περιγραφή Δραστηριότητας Όλοι μαζί ανακαλύπτουν στο πάτωμα το πεσμένο αστέρι- ποίημα για σήμερα και το διαβάζουν με τη βοήθεια του/ της παιδαγωγού. Γίνεται αργά, καθαρά και με αντίστοιχο χρωματισμό της φωνής η ανάγνωση του ποιήματος Η Μάγια του Οδ. Ελύτη, από Τα ρω του έρωτα.

16 Το Ποίημα Η Μάγια Η Πούλια πόχει εφτά παιδιά μεσ’ απ’ τους ουρανούς περνά Κάποτε λίγο σταματά στο φτωχικό μου και κοιτά: -Γεια σας τι κάνετε; Καλά; -Καλά. Πώς είναι τα παιδιά; -Τι να σας πω εκεί ψηλά τα τρώει τ’ αγιάζι κι η ερημιά -Γι’ αυτό πικραίνεσαι Κυρά δε μου τα φέρνεις εδωνά;

17 Το Ποίημα -Ευχαριστώ μά ’ναι πολλά θα σου τη φάνε τη σοδειά -Δώσε μου καν την πιο μικρή τη Μάγια την αστραφτερή -Πάρ’ τη λοιπόν κι έχε στο νου πως θά ’σαι ο άντρας τ’ ουρανού Είπε. Και πριν βγάλω μιλιά μου την καρφώνει στα μαλλιά Λάμπουνε γύρω τα βουνά τα χέρια μου βγάνουν φωτιά Κι η Πούλια πόχει εφτά παιδιά φεύγει και μ’ αποχαιρετά.

18 Περιγραφή Δραστηριότητας Ο/ Η παιδαγωγός παρακινεί τα παιδιά να καλέσουν κοντά τους τη «Μάγια» για ένα μαγικό ταξίδι. Τα παιδιά ακολουθώντας το παράδειγμα του/ της παιδαγωγού, αρχίζουν να καλούν τη «Μάγια» στην αρχή ψιθυριστά, πλησιάζουν ολοένα μεταξύ τους προχωρώντας στα τέσσερα ή έρποντας, ενώ προοδευτικά δυναμώνουν τη φωνή τους.

19 Περιγραφή Δραστηριότητας Όταν όλα τα παιδιά έχουν μαζευτεί στο κέντρο, ο/ η παιδαγωγός τα καλεί να κλείσουν ξανά τα μάτια τους, και υπό τον ήχο της φλογέρας να φανταστούν πώς μπορεί να είναι ψηλά στον ουρανό. Τα παιδιά παροτρύνονται να φανταστούν τι βλέπουν κάτω στη γη, να σκεφτούν ποιο μέρος «επισκέπτονται». Με τις κατάλληλες οδηγίες ο/ η παιδαγωγός παρακινεί τα παιδιά να πλάσουν μια εικόνα και να την κρατήσουν στο μυαλό τους.

20 Περιγραφή Δραστηριότητας Όσο τα παιδιά έχουν τα μάτια κλειστά, ο/ η παιδαγωγός, φέρνει τη «Μάγια». Πρόκειται για ένα κομμάτι ύφασμα με στερεωμένα πάνω του ένα χρυσό κλαρί- σύμβολο της «Μάγιας» και μικρά αστεράκια- όσα και τα παιδιά. Ο/ η παιδαγωγός περικυκλώνει με το ύφασμα όλα τα παιδιά ζητώντας τους να ανοίξουν τα μάτια.

21 Περιγραφή Δραστηριότητας Ο/ Η παιδαγωγός καλεί ένα -ένα παιδί - εφόσον φυσικά το επιθυμεί- να οδηγήσει κρατώντας τη «Μάγια» όλη την ομάδα στο μέρος που πριν λίγο ονειρεύτηκε. Κάθε παιδί καλείται δηλαδή να περιγράψει όπως μπορεί το ταξίδι του στον ουρανό (τι είδε, τι άκουσε, τι μύρισε), ενδεχομένως κινούμενο αναλόγως και παρασύροντας όλο τον κύκλο.

22 Περιγραφή Δραστηριότητας Καθοριστική στο όλο ταξίδι είναι η συμβολή του/ της παιδαγωγού σε ρόλο εμψυχωτή/ τριας. Με τις κατάλληλες ερωτήσεις εμπνέει στα παιδιά την εμπιστοσύνη να εκφράσουν ό, τι σκέφτονται, να περιγράψουν μια εικόνα και να «ταξιδέψουν». Ο/ Η παιδαγωγός ενδέχεται να παρέμβει στην τήρηση της σειράς και όταν ο κύκλος κινδυνεύει να διαλυθεί, αναλαμβάνοντας το μοίρασμα του κλαριού.

23 Περιγραφή Δραστηριότητας Όταν όλα τα παιδιά έχουν ολοκληρώσει το ταξίδι τους, ο/ η παιδαγωγός τα καλεί να καθίσουν πάλι οκλαδόν με τα χέρια τεντωμένα και τις παλάμες κλειστές γιατί η «Μάγια» θα τους χαρίσει κάτι πολύτιμο! Ο/ Η παιδαγωγός, τραγουδώντας το ποίημα Η Μάγια όπως έχει μελοποιηθεί από τον Μ. Θεοδωράκη, βγάζει ένα -ένα αστεράκι από το ύφασμα και το βάζει μέσα στις παλάμες του κάθε παιδιού.

24 Περιγραφή Δραστηριότητας Όταν όλα τα παιδιά έχουν λάβει το δώρο τους, ακούγεται η μουσική εξόδου από τη «σπηλιά» (πχ. Το Μονοπάτι του Λαγού του Ν.Κυπουργού). Τα παιδιά παρακινούνται να τοποθετήσουν σε εμφανές σημείο της τάξης τη «Μάγια».

25 Περιγραφή Δραστηριότητας Ο/ Η παιδαγωγός ενημερώνει τα παιδιά πως το αστεράκι που κρατούν, έχει κρυμμένο το ποίημα με τίτλο Η Μάγια, από τη συλλογή Τα ρω του έρωτα, γραμμένο από έναν μεγάλο Έλληνα ποιητή, τον Οδυσσέα Ελύτη. Ο/ Η παιδαγωγός δείχνει στα παιδιά το βιβλίο και το ξεφυλλίζουν. Η «αποστολή» τους είναι -αφού ξαναδιαβάσουν με τους γονείς τους το ποίημα απ’ το αστεράκι- να βρούν μόνα τους ή με τη βοήθεια των γονιών τους μια εικόνα στο σπίτι τους που να ταιριάζει με το ποίημα.

26 Περιγραφή Δραστηριότητας- Η... επόμενη μέρα Κάθε παιδί έχει φέρει από το σπίτι του μια εικόνα που βρήκε μόνο του ή με τη βοήθεια των γονιών του ότι ταιριάζει στο ποίημα ή του το θυμίζει. Ο/ Η παιδαγωγός έχει επίσης φέρει κάποιες εικόνες σχετικές. Τα παιδιά συγκεντρώνονται στο πάτωμα κοντά στο σημείο που χτες τοποθέτησαν τη «Μάγια», και κάθονται οκλαδόν γύρω από ένα μεγάλο κομμάτι λευκό χαρτί.

27 Περιγραφή Δραστηριότητας- Η... επόμενη μέρα Όλοι μαζί ακούν το ποίημα Η Μάγια, μελοποιημένο απ’ τον Μίκη Θεοδωράκη. Τα παιδιά αρχίζουν να κολλούν όπως θέλουν και μπορούν τις εικόνες τους, δημιουργώντας ένα κολάζ.

28 Περιγραφή Δραστηριότητας- Η... επόμενη μέρα Μετά την ολοκλήρωση του κολάζ, ο/ η παιδαγωγός παρουσιάζει στα παιδιά κάποια χαρακτηριστικά κολάζ του Οδ. Ελύτη και τους εξηγεί πως και ο ίδιος ο ποιητής της «Μάγιας» έκανε κάτι παρόμοιο με αυτό που αυτά έκαναν. Το κολάζ τοποθετείται δίπλα στη «Μάγια» και παραμένει είτε στην αίθουσα, είτε στη «γωνιά της ποίησης» για όσο χρόνο κριθεί σκόπιμο.

29 Πιθανές προεκτάσεις της δραστηριότητας Διαβάζεται στα παιδιά από τον/ την παιδαγωγό το λαïκό παραμύθι Η Πούλια κι ο Αυγερινός σε διασκευή. Τα παιδιά υπό τον ήχο του μελοποιημένου ποιήματος προσπαθούν να αναπαραστήσουν εικαστικά τη «Μάγια» και την «Πούλια», με διάφορα υλικά. Τα παιδιά μαθαίνουν το τραγούδι του Μ. Θεοδωράκη και το εκτελούν χτυπώντας ρυθμικά μουσικά όργανα ή παλαμάκια. Μπορούν να χωριστούν στις ομάδες του «αφηγητή» και της «Πούλιας» και να εκτελούν ως διάλογο το ποίημα τραγουδώντας η κάθε ομάδα το μέρος της, κινούμενη σε διαφορετικούς κύκλους.

30 Σχόλια- Αποτίμηση Το τραγούδι της Λίνας Νικολακοπούλου εκλαμβάνεται ως μελοποιημένο ποίημα, και οι στίχοι του, ως επαφή με ένα είδος ποιητικού λόγου. Η υλοποίηση της δραστηριότητας προτείνεται μετά από ένα κουραστικό διάλλειμα, σκόπιμα καθώς... Η επαφή με την ποίηση εκλαμβάνεται ως χαλαρωτική, ατμοσφαιρική, ηρεμιστική και ονειρική διαδικασία.

31 Σχόλια- Αποτίμηση Λόγω της φύσης της συγκεκριμένης εργασίας, δεν αφήνονται πολλά περιθώρια αυτοσχεδιασμού ή δημιουργικής γραφής από την πλευρά των παιδιών. Το τραγούδι Βλέφαρό μου των Λ. Νικολακοπούλου και Ν. Κυπουργού προτείνεται ενδεικτικά ως «έναυσμα» και σηματοδότηση της μετάβασης στη «γωνιά της ποίησης». Στην θέση του θα μπορούσαν να βρίσκονται άλλα τραγούδια ή να εναλλάσσονται άλλα τραγούδια διαφόρων συνθετών με παρόμοιο περιεχόμενο.

32 Πηγές Βιβλία: Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση, εκδ. Ίκαρος, 2002 Οδυσσέα Ελύτη, Τα ρω του έρωτα, εκδ. Ερμείας Ελληνικά Παραμύθια, εκλ. Γ.Α. Μέγα, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1993 Οδυσσέας Ελύτης, Ιδιωτική Οδός, εκδ. Ύψιλον/ Βιβλία, 1990 Οδυσσέας Ελύτης, Ο κήπος με τις αυταπάτες, εκδ. Ύψιλον/ Βιβλία, 1995 CDs: Νίκος Κυπουργός, Τα Μυστικά του Κήπου, Σείριος, 2001 Μίκης Θεοδωράκης, Μικρές Κυκλάδες του Οδυσσέα Ελύτη- Χρυσοπράσινο Φύλλο, Minos- EMI, 2005

33 Ευχαριστούμε πολύ... Καλά Χριστούγεννα!!!