ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗ ΙΙ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής.

Παρουσίαση με θέμα: "ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗ ΙΙ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗ ΙΙ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής

2 3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΥΛΟ Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ(1999) και με βάση τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Τάμπερε, Οκτώβριος 1999) δημιουργήθηκε το Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (ΚΕΣΑ). Στόχοι του ΚΕΣΑ: η εξασφάλιση της πρόσβασης σε άσυλο για όλους όσους το χρειάζονται, η πρόβλεψη μιας κοινής διαδικασίας ασύλου, η δημιουργία ενός ομοιόμορφου καθεστώς ασύλου καθώς και επικουρικής προστασίας, η συνεκτίμηση των θεμάτων που αφορούν το φύλο και τη θέση των ευάλωτων ομάδων, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των Κ-μ σε πρακτικά ζητήματα, η πρόβλεψη κανόνων, που καθορίζουν τις αρμοδιότητες των Κ-μ και μηχανισμών υποστήριξης της αλληλεγγύης, η διασφάλιση της συνέπειας μεταξύ της πολιτικής ασύλου και των άλλων πολιτικών σχετικά με τη διεθνή προστασία.

3 3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΥΛΟ Η υλοποίηση των παραπάνω στόχων έγινε με την εναρμόνιση των νομοθεσιών των Κ-μ σχετικά με: Τις προϋποθέσεις για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα - Οδηγία 2011/95/ΕE (Oδηγία 2004/83/EK), Το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας (καθεστώς πρόσφυγα) – Οδηγία 2011/95/ΕE (Οδηγία 2004/83/ΕΚ), Τη διαδικασία χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα – Οδηγία 2005/85/ΕΚ, που ισχύει μέχρι 21/7/2015 και μετά αντικαθίσταται από την Οδηγία 2013/32/ΕΕ, Τον προσδιορισμό του Κ-μ, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου – Κανονισμός 603/2013, Δουβλίνο ΙΙΙ (που αντικαθιστά τον Κανονισμό 343/2003/ΕΚ, Δουβλίνο ΙΙ)

4 3.1. Προϋποθέσεις χορήγησης Σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ το ενωσιακό καθεστώς του πρόσφυγα λαμβάνει: «κάθε υπήκοος τρίτης χώρας, ο οποίος βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και αρνείται να επιστρέψει σε αυτήν επειδή φοβάται ότι θα υποστεί δίωξη λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, των πολιτικών του φρονημάτων ή λόγω του ότι ανήκει σε κάποια κοινωνική ομάδα, μπορεί να υποβάλει αίτηση για καθεστώς πρόσφυγα. Οι απάτριδες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ίδιο καθεστώς». Αιτήσεις, πάντως είναι δυνατόν να απορρίπτονται για άτομα που έχουν διαπράξει: ένα έγκλημα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας ή κατά της ειρήνης, ένα σοβαρό έγκλημα του κοινού δικαίου ή πράξεις που αντιστρατεύονται τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

5 3.1. Προϋποθέσεις χορήγησης - Δίωξη Κεντρική έννοια για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα αποτελεί η δίωξη. Έτσι, η Οδηγία 2011/95/ΕΕ επιχειρεί να την προσδιορίσει. Ο όρος «δίωξη» περιλαμβάνει ορισμένες πράξεις, και κυρίως: την πρόκληση σοβαρής, (λόγω της φύσης ή του επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα της) και αδικαιολόγητης βλάβης, με βάση τη φυλή, τη θρησκεία, την εθνικότητα ή τα πολιτικά φρονήματα· τη σωματική ή ψυχική βία, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής· τα νομικά, διοικητικά, αστυνομικά ή δικαστικά μέτρα που η εφαρμογή τους συνιστά διακριτική μεταχείριση· τις διώξεις ή κυρώσεις που είναι δυσανάλογες ή συνιστούν διακριτική μεταχείριση.

6 3.1. Προϋποθέσεις χορήγησης – επικουρική προστασία Όποιος δεν εκπληρώνει τις παραπάνω προϋποθέσεις μπορεί να τύχει επικουρικής προστασίας, υπό την προϋπόθεση ότι «βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και που δεν μπορεί να επιστρέψει σε αυτήν λόγω του βάσιμου φόβου του ότι θα υποστεί τις ακόλουθες μορφές σοβαρής και αδικαιολόγητης βλάβης: βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση, θανατική ποινή ή εκτέλεση, απειλή κατά της ζωής, ως αποτέλεσμα βίας που ασκείται αδιακρίτως υπό συνθήκες εσωτερικής ή διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης. Κατά γενικό κανόνα, τα μέλη της οικογενείας του αιτούντος επωφελούνται της ίδιας προστασίας με εκείνον».

7 3.2 Καθεστώς πρόσφυγα - Δικαιώματα Με την Οδ. 2011/95 ΕΕ τα Κ-μ εγγυώνται σε όσους εμπίπτουν στο καθεστώς του πρόσφυγα ή στο καθεστώς επικουρικής προστασίας μια σειρά δικαιωμάτων: ( α) το δικαίωμα της μη επαναπροώθησης, (β) το δικαίωμα ενημέρωσης σε μια γλώσσα την οποία κατανοούν τα άτομα, που εμπίπτουν στο εν λόγω καθεστώς, (γ) το δικαίωμα τίτλου διαμονής τουλάχιστον τριετούς διάρκειας, με δυνατότητα ανανέωσης, για τους πρόσφυγες και τουλάχιστον ενός έτους, με δυνατότητα ανανέωσης, για όσους λαμβάνουν επικουρική προστασία, (δ) το δικαίωμα κυκλοφορίας εντός της χώρας που αναγνώρισε το καθεστώς και το δικαίωμα να ταξιδεύουν εκτός της χώρας αυτής, (ε) το δικαίωμα άσκησης μισθωτής ή ανεξάρτητης δραστηριότητας, καθώς και τη δυνατότητα παρακολούθησης μαθημάτων επαγγελματικής κατάρτισης,

8 3.2 Καθεστώς πρόσφυγα – Δικαιώματα (συνέχεια) (στ) την πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα για τα παιδιά και σε μαθήματα επανακατάρτισης για τους ενηλίκους, (ζ) την πρόσβαση στην ιατρική και ψυχολογική περίθαλψη και σε κάθε άλλη μορφή απαιτούμενης βοήθειας, ειδικότερα για τις κατηγορίες των ατόμων που έχουν ειδικές ανάγκες (ανήλικοι, γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό κ.λπ.), (η) την παροχή κατάλληλης στέγασης, (θ) την πρόσβαση σε προγράμματα που διευκολύνουν την ενσωμάτωση στην κοινωνία και σε εκείνα που διευκολύνουν την οικειοθελή επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους.

9 3.3 Διαδικασία χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος Η Οδηγία 2013/32/ΕΕ, που αντικαθιστά την Οδηγία 2005/85/ΕΚ από 21/7/2015, έχει ως στόχο να καθορίσει τους ελάχιστους βασικούς κανόνες για την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα, να μειώσει τις ανισότητες μεταξύ των εθνικών διαδικασιών εξέτασης και να εξασφαλίσει την ποιότητα της λήψης αποφάσεων στα Κράτη-μέλη. Μια αίτηση ασύλου δεν δύναται να απορριφθεί εκ μόνου του γεγονότος ότι δεν υποβλήθηκε το ταχύτερο δυνατόν. Επιπλέον, τα Κ-μ εγγυώνται ότι οι αιτήσεις εξετάζονται σε ατομική βάση, αντικειμενικά και αμερόληπτα. Οι αιτούντες έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στο έδαφος του Κ-μ, εφόσον δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση για την αίτησή τους. Εξάλλου, τα Κ-μ πρέπει να μεριμνούν ώστε: οι αποφάσεις για τις αιτήσεις ασύλου να δίδονται γραπτώς· όταν απορρίπτεται αίτηση, να αναφέρονται στην απόφαση οι λόγοι και να δίδονται γραπτώς πληροφορίες για τις δυνατότητες προσβολής αρνητικής απόφασης.

10 3.3 Διαδικασία χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος Οι αιτούντες άσυλο: ενημερώνονται για τη διαδικασία που ακολουθείται, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και το αποτέλεσμα της απόφασης που λαμβάνεται από την αποφαινόμενη αρχή, απολαύουν, των υπηρεσιών διερμηνέα, όταν αυτό είναι απαραίτητο, απολαύουν της δυνατότητας να επικοινωνούν με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Γενικότερα, τα Κ-μ επιτρέπουν στην Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες να έχει πρόσβαση στους αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων των τελούντων υπό κράτηση, να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες για τις αιτήσεις και τις διαδικασίες ασύλου και να παρουσιάζει τις απόψεις της ενώπιον των αρμόδιων αρχών, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμβουλευθούν, ιδία δαπάνη και κατά τρόπο ουσιαστικό, νομικό σύμβουλο, πρόσθετες εγγυήσεις προβλέπονται για τους ασυνόδευτους ανήλικους

11 3.4 Ο Κανονισμός «Δουβλίνο ΙΙ» Ο Καν. 343/2003/ΕΚ (Δουβλίνο ΙΙ) αντικατέστησε τις διατάξεις της Σύμβασης του Δουβλίνου (1990) με κοινοτική νομοθεσία. Σκοπός του είναι ο προσδιορισμός, το συντομότερο δυνατό, του Κ-μ το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου και ο καθορισμός λογικών προθεσμιών για κάθε στάδιο της διαδικασίας προσδιορισμού του υπεύθυνου Κράτους- μέλους. Αποσκοπεί, τέλος, στην αποτροπή του φαινομένου της αναζήτησης του ευνοϊκότερου κράτους υποδοχής (asylum shopping) μέσω της υποβολής πολλαπλών αιτήσεων

12 3.4 Οι Κανονισμοί «Δουβλίνο ΙΙ και III» Ο Καν. 343/2003/ΕΚ (Δουβλίνο ΙΙ), όπως αντικαθίσταται από τον Κανονισμό ΕΕ 603/2013 (Δουβλίνο ΙΙΙ): (α) Εξαγγέλλει τις εξής αρχές: Μόνο ένα Κ-μ θα είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου. Κάθε Κράτος- μέλος μπορεί να αποφασίσει να εξετάσει μια αίτηση ασύλου ακόμη κι αν δεν είναι υπεύθυνο γι’ αυτό, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα κριτήρια. Η κατάσταση του ανήλικου τέκνου θα είναι αδιαχώριστη από αυτήν του γονέα ή του κηδεμόνα που υπέβαλε αίτηση ασύλου. (β) Απαριθμεί και ιεραρχεί τα κριτήρια εκείνα με βάση τα οποία προσδιορίζεται το Κ-μ εκείνο, που είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου, σύμφωνα με την παραπάνω αρχή.

13 3.4 Κριτήρια - ιεράρχηση Κριτήρια σχετικά με την αρχή της ενότητας των οικογενειών, Κριτήρια, που σχετίζονται με την έκδοση αδειών διαμονής ή θεωρήσεων, Κριτήρια, που σχετίζονται με παράνομη είσοδο ή διαμονή σε Κ-μ, Κριτήρια που σχετίζονται με νόμιμη είσοδο σε Κράτος- μέλος, Αίτηση στο χώρο διεθνούς διέλευσης αερολιμένα, Πρώτο Κ-μ υποβολής αίτησης ασύλου, Ανθρωπιστική ρήτρα.

14 3.5. Το σύστημα Eurodac Με τον Καν. 2725/2000/ΕΚ, που ισχύει μέχρι 20/7/2015 και μετά αντικαθίσταται από τον Κανονισμό 603/2013/ΕΕ, εγκαθιδρύθηκε το σύστημα «Eurodac» για την αποτελεσματική εφαρμογή του Καν. Δουβλίνο ΙΙ. Ο Κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα Κ-μ της ΕΕ, καθώς και στην Ισλανδία, την Νορβηγία και την Ελβετία. Το σύστημα Eurodac παρέχει στα Κ-μ τη δυνατότητα ταυτοποίησης των αιτούντων άσυλο, καθώς και των ατόμων που έχουν συλληφθεί για παράνομη διέλευση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης. Μέσω της σύγκρισης των δακτυλικών αποτυπωμάτων, τα Κ-μ μπορούν να προσδιορίσουν κατά πόσον ο αιτών άσυλο ή ο αλλοδαπός υπήκοος που βρίσκεται παράνομα στο έδαφός τους έχει ήδη υποβάλει αίτηση σε άλλο Κ-μ, ή εάν ο αιτών άσυλο έχει εισέλθει παράνομα στο έδαφος της ΕΕ.

15 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

16 6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα από τα Κ-μ της Ένωσης; 7. Ποια δικαιώματα αναγνωρίζονται στον πρόσφυγα στην ενωσιακή έννομη τάξη; 8. Σε τι αποσκοπούν και πως λειτουργούν οι Κανονισμοί Δουβλίνο II και ΙΙΙ;