ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΜΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΜΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΜΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ  Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons  Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

3 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 3 I.Εισαγωγικές Έννοιες : Η Γεωγραφική Προσέγγιση. Βασικές Έννοιες - Αρχές της Οικονομίας. Εισαγωγή στην Οικονομική Γεωγραφία. II.Απλουστευμένα Μοντέλα Ανάλυσης Χώρου : Θεωρία Κεντρικών Τόπων Christaller / Lösch. Μοντέλα Ιεράρχησης Δικτύου Αστικών Κέντρων. III.Θεωρίες Ανάλυσης Χώρου : Χωρική Διαφοροποίηση Συντελεστών Παραγωγής. Κόστος Μεταφοράς. Κόστος Παραγωγής. Ζήτηση. Οικονομίες Κλίμακας. Θεωρία Συμπεριφοράς. IV.Ανάλυση Εξέλιξης Χωρικών Δομών : Το περιφερειακό πρόβλημα. Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης. Ο Ρόλος της Τεχνολογίας. Επιχειρηματικότητα.

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4

5 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΟΥ  Πρότυπο χωρικής οργάνωσης δραστηριοτήτων – ΠΟΥ? ΠΩΣ μεταβάλλεται διαχρονικά αυτό το πρότυπο?  Ποιοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη χωρική οργάνωση των οικονομικών δραστηριοτήτων? ΓΙΑΤΙ?  ΠΩΣ η χωρική οργάνωση των δραστηριοτήτων επηρεάζει τις οικονομικές & κοινωνικές διαδικασίες (επίπτωση) ? ΠΩΣ? 5

6 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Η χωρική διάσταση των οικονομικών δραστηριοτήτων 6 Εθνική & Περιφερειακή Ανάπτυξη Μεγιστοποίηση οικονομικού αποτελέσματος Βιωσιμότητα Επιλογή τόπου εγκατάστασης (χωροθέτηση) δραστηριοτήτων Επίπεδο επιχείρησης Επίπεδο χώρας ΠΟΥ ??? ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΠΟΥ ???

7 Χωροθέτηση δραστηριοτήτων Αριθμός Μέγεθος Χαρακτηριστικά 7 Διερεύνηση εναλλακτικών επιλογών στο Χώρο (space) επιλογή (Πολύζος, 2011) ΠΟΥ ??? Φυσικά – Γεωμορφολογικά -Μορφολογία εδάφους -Κλιματολογικές συνθήκες -Πηγές πρώτων υλών -Γεωγραφικές αποστάσεις -Πηγές ενέργειας κ.ά. Οικονομικά π.χ. -Κατανομή προσφοράς- ζήτησης -Ανταγωνισμός -Τεχνολογία -Καινοτομία -Οικονομίες κλίμακας Κοινωνικά π.χ. -Διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού -Δεξιότητες -Πολιτιστικά χαρ/κά Τόπος (place) Χαρακτηριστικά διαφόρων περιοχών ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Θέση (Location) ΠΟΥ ???

8 Οικονομική ανάπτυξη περιφερειών μιας χώρας 8 Επενδύσεις Χωροθέτηση επιχειρήσεων Ελκυστικότητα Ελκυστικότητα λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών ‘ΚΙΝΗΤΡΑ’ Αναπτυξιακοί Νόμοι παραγόντων Γνώση των παραγόντων που επηρεάζουν τις επιλογές τόπου χωροθέτησης επιχειρήσεων Χωροθέτηση δραστηριοτήτων Περιφερειακή Ανάπτυξη ΚΡΙΣΙΜΟ ΖΗΤΗΜΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

9 Βασικές θεωρίες που αναλύουν: την επιλογή του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων και την επίδραση αυτής στη διαμόρφωση των χωρικών δομών τις ‘δυνάμεις’ που διαμορφώνουν το αποτέλεσμα της χωρικής κατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων 9 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

10 Ανάλυση υπάρχουσας γεωγραφικής πραγματικότητας Υπάρχουσα κατανομή δραστηριοτήτων στο χώρο 10 Ιδεατό – Άριστο Πρότυπο Κατανομής δραστηριοτήτων στο χώρο ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΙ είναι ΠΟΥ? Σχεδιασμός παρεμβάσεων προς την κατεύθυνση ενός επιθυμητού προτύπου – Περιφερειακή Ανάπτυξη

11 11 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Γερμανική Σχολή Von Thunen Weber Christaller Lösch Χωροθέτηση οικονομικών δραστηριοτήτων Παράγοντες που την επηρεάζουν Απλουστευμένη αντίληψη του χώρου ως γεωμετρικού τόπου σημείων εγκατάστασης δραστηριοτήτων, που συνδέονται μεταξύ τους με τη γεωγραφική απόσταση και το κόστος μεταφοράς πρώτων υλών και προϊόντων (Κουρλιούρος, 2011) ΧΩΡΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ

12 ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ CHRISTALLER 12

13 ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ CHRISTALLER, 1933 Αποτελεί την πρώτη θεωρία που επιχειρεί να προσεγγίσει τη γεωγραφική κατανομή των αστικών κέντρων ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ: λογική χωροθέτησης κεντρικών τόπων, στους οποίους παρέχονται αγαθά και υπηρεσίες – Διαμόρφωση Προτύπου Χωρικής Δομής 13

14 Παρατήρηση της γεωγραφικής κατανομής των μεγάλων και μικρών πόλεων της Νότιας Γερμανίας 14 ΜΟΝΤΕΛΟ CHRISTALLER ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Οργάνωση περιοχών αγοράς – αστικών κέντρων Όλα τα αστικά κέντρα να προμηθεύονται όλα τα αγαθά από τον ελάχιστο αριθμό σημείων πώλησης ΣΤΟΧΟΣ (Beavon, 1977) Προσεγγίζει το ζήτημα της χωροθέτησης των επιχειρήσεων από την πλευρά της προσφοράς

15 ΜΟΝΤΕΛΟ CHRISTALLER 1.ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ: Επιφάνεια: επίπεδη, χωρίς εμπόδια στις μετακινήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις Μεταφορικά κόστη: ανάλογα της απόστασης - ομοιογενές σύστημα μεταφορών Φυσικοί πόροι: ισοκατανεμημένοι, εδάφη το ίδιο εύφορα - οι πρώτες ύλες βρίσκονται παντού 2. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΟΥ ΖΕΙ ΣΕ ΑΥΤΗ: Ομοιόμορφα κατανεμημένος Ίδια εισοδήματα, πρότυπα ζήτησης, πρότυπα κατανάλωσης Καταναλωτές και παραγωγοί έχουν πλήρη γνώση της αγοράς και λειτουργούν ορθολογικά 15 ΑΡΧΙΚ ΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΑ: είναι σε θέση να αποφασίζουν με τον άριστο τρόπο Οι παραγωγοί επιχειρούν να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους και να διευρύνουν τις περιοχές διάθεσης των προϊόντων τους Οι καταναλωτές να αγοράσουν με τον καλύτερο συνδυασμό

16 16 απλοποιημένη δομή της πραγματικότητας... μια απλοποιημένη δομή της πραγματικότητας, που παρουσιάζει σημαντικά χαρακτηριστικά ή σχέσεις σε γενικευμένη μορφή (Hagget & Chorley, 1969) απεικόνιση ενός συστήματος … μια απεικόνιση ενός συστήματος … (Chadwick, 1971) ΜΟΝΤΕΛΟ – Ορισμός ΜΟΝΤΕΛΟ CHRISTALLER... να απλουστεύσει την πολυπλοκότητα του πραγματικού κόσμου, έτσι ώστε να γίνει δυνατή η μελέτη των φαινομένων και των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα σε αυτόν ΣΤΟΧΟΣ

17 ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ: σημείο στο χώρο (οικονομική δραστη- ριότητα ή οικισμός) που παρέχει αγαθά και υπηρεσίες στην ενδοχώρα του ΦΑΣΜΑ ΑΓΟΡΑΣ: περιοχή που εξυπηρετεί ένας συγκεκριμένος κεντρικός τόπος ΦΑΣΜΑ ΑΓΑΘΩΝ: φάσμα προσφερομένων αγαθών σε έναν κεντρικό τόπο ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΤΩΦΛΙ: αντιστοιχεί στο μέγεθος της επιχείρησης που συντηρείται από το εκάστοτε φάσμα αγοράς (βιώσιμο μέγεθος επιχείρησης) 17 ΕΝΝΟΙΕΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΥ CHRISTALLER

18 18 Αγαθά υψηλής τάξης Αγαθά χαμηλής τάξης ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΝΝΟΙΕΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΥ CHRISTALLER ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΓΑΘΩΝ ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΓΑΘΩΝ Υψηλής τάξης: γούνα, αυτοκίνητο, Η/Υ κ.ά. Χαμηλής τάξης: ψωμί, γάλα κ.ά.

19 ΦΑΣΜΑ ΑΓΟΡΑΣ Ορίζεται από την, κατά μέσο όρο, μέγιστη απόσταση που είναι διατεθειμένος ο καταναλωτής να διανύσει για την αγορά ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας μέγιστη απόσταση κατώφλι Κεντρικός Τόπος ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΤΩΦΛΙ Ο ελάχιστος πληθυσμός που απαιτείται για τη στήριξη (βιωσιμότητα) μιας επιχείρησης, που προσφέρει ένα αγαθό ή υπηρεσία Φάσμα (περιοχή) Αγοράς 19

20 Με βάση τις υποθέσεις ο Christaller επιχειρεί να διαμορφώσει ένα ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ βάσει του οποίου χωροθετούνται οι κεντρικοί τόποι για την εξυπηρέτηση των αναγκών των αστικών κέντρων σε αγαθά και υπηρεσίες 20 ΜΟΝΤΕΛΟ CHRISTALLER

21 21 Κάθε κεντρικός τόπος έχει ένα κυκλικό φάσμα αγοράς Οι κυκλικές αγορές εγγίζουν η μία την άλλη, χωρίς να αλληλοεπικαλύπτονται Στη φάση αυτή υπάρχουν περιοχές ανάμεσα στους κύκλους στις οποίες η ζήτηση δεν ικανοποιείται Στη συνέχεια επεκτείνεται η αγορά για να ικανοποιήσει τη ζήτηση που δεν ικανοποιείται Εδώ οι κύκλοι αλληλοεπικαλύπτονται και εμφανίζεται ανταγωνισμός στις περιοχές αλληλοεπικάλυψης ΣΤΑΔΙΟ Ι ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ 3 ΣΤΑΔΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΑΓΟΡΑΣ

22 22 Η αλληλοεπικαλυπτόμενη περιοχή μοιράζεται Κάθε καταναλωτής αγοράζει από τον προμηθευτή που βρίσκεται πλησιέστερα σε αυτόν Καταναλωτές που βρίσκονται σε διαχωριστική γραμμή μπορούν να αγοράζουν και από τους δύο προμηθευτές γραμμή αδιαφορίας ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Η τιμή είναι συνάρτηση ΜΟΝΟ της απόστασης 3 ΣΤΑΔΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΑΓΟΡΑΣ

23 23 ΕΞΑΓΩΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟΥ CHRISTALLER ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑ αστικών κέντρων με βάση το φάσμα αγαθών που παρέχουν Οικισμός 1 ου επιπέδου Φάσμα αγοράς οικισμού 1 ου επιπέδου Οικισμός 2 ου επιπέδου Φάσμα αγοράς οικισμού 2 ου επιπέδου

24 24 ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ CHRISTALLER, 1933 ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Κάθε οικισμός βρίσκεται σε μία θέση στην ιεραρχία των αστικών κέντρων Η θέση αυτή καθορίζεται από το φάσμα αγαθών που ο οικισμός παρέχει Οικισμοί που βρίσκονται υψηλότερα στην ιεραρχία (μεγαλύτερο φάσμα αγοράς) διαθέτουν κάποια αγαθά σε οικισμούς χαμηλότερα στην ιεραρχία

25 25 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ CHRISTALLER Γίνεται με βάση τις ακόλουθες ΤΡΕΙΣ ΑΡΧΕΣ: 1.Αρχή της ΑΓΟΡΑΣ 2.Αρχή των ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 3.ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ αρχή

26 26 1. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Οι οικισμοί που εξυπηρετούνται από έναν κεντρικό τόπο βρίσκονται στις κορυφές των εξαγώνων ΑΡΧΗ ΑΓΟΡΑΣ (market principle) Κ=3 (6. 1/3 + 1)

27 27 1. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΟΧΟΣ αρχής αγοράς Η εξυπηρέτηση του μέγιστου αριθμού καταναλωτών από τον ελάχιστο αριθμό κεντρικών τόπων Κ=3 ΙΕΡΑΡΧΙΑ κεντρικών τόπων Κεντρικοί τόποι ανώτερης και κατώτερης τάξης Κάθε κεντρικός τόπος ανώτερης τάξης ΕΛΕΓΧΕΙ τρεις κεντρικούς τόπους κατώτερης τάξης Ιεραρχία 1, 3, 9, 27... (Κ=3)

28 28 ΑΡΧΗ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ (traffic principle) Κ=4 (6. 1/2 + 1) Οι οικισμοί που εξυπηρετούνται από έναν κεντρικό τόπο χωροθετούνται στις ακμές των εξαγώνων 2. ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

29 29 2. ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Κ=4 ΣΤΟΧΟΣ αρχής μεταφορών Η ελαχιστοποίηση του μήκους δικτύου (απόσταση) Η μεγιστοποίηση της διασύνδεσης των κέντρων που εξυπηρετούνται από τους κεντρικούς τόπους ΙΕΡΑΡΧΙΑ κεντρικών τόπων Κάθε κεντρικός τόπος ανώτερης τάξης ΕΛΕΓΧΕΙ τέσσερις κεντρικούς τόπους κατώτερης τάξης Ιεραρχία 1, 4, 16, 64... (Κ=4)

30 30 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (administrative principle) Κ=7 (6 + 1) 3. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Κ=7 Οι οικισμοί που εξυπηρετού- νται από έναν κεντρικό τόπο χωροθετούνται στο εσωτερικό των εξαγώνων του Christaller

31 31 3. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Κ=7 ΣΤΟΧΟΣ διοικητικής αρχής Τα χαμηλότερα στην ιεραρχία κέντρα (οικισμοί) να ελέγχονται / διοικούνται από τα υψηλότερα στην ιεραρχία κέντρα ΙΕΡΑΡΧΙΑ κεντρικών τόπων Κάθε κεντρικός τόπος ανώτερης τάξης ΕΛΕΓΧΕΙ επτά κεντρικούς τόπους κατώτερης τάξης Ιεραρχία 1, 7, 49,... (Κ=7)

32 32 ΑΡΧΗ ΑΓΟΡΑΣ (market principle) Κ=3 (6. 1/3 + 1) ΑΡΧΗ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ (traffic principle) Κ=4 (6. 1/2 + 1) ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (administrative principle) Κ=7 (6 + 1) ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ CHRISTALLER

33 Με βάση τις αρχές του Christaller: από τη στιγμή που καθορίζεται μία αξία Κ παραμένει σταθερή και οποιαδήποτε μεταβολή λαμβάνει χώρα μέσα στο δίκτυο των αστικών κέντρων γίνεται με βάση τις προκαθορισμένες αυτές αρχές 33 ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ CHRISTALLER

34 ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ 34

35 35 Κάθε κεντρικός τόπος που βρίσκεται σε ένα επίπεδο της ιεραρχίας, παρέχει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που ζητούνται από το αντίστοιχο φάσμα της αγοράς ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ - ΚΕΝΤΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΓΑΘΩΝ Οι κεντρικοί τόποι ανώτερης τάξης περιλαμβάνουν μεγαλύτερο φάσμα αγαθών από τους τόπους κατώτερης τάξης

36 36 Όσο κατεβαίνουμε στην ιεραρ- χία, αλλάζει το “επίπεδο κατώφλι” των επιχειρήσεων Τα αγαθά που προσφέρονται από τις επιχειρήσεις του τόπου Α’ τάξης έχουν συνεχώς ελαττούμενο “φάσμα αγοράς” λόγω του κόστους που υπει- σέρχεται από την απόσταση και αφήνουν αρκετή ζήτηση ανικανοποίητη Αυτό δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας μιας νέας ομά- δας κέντρων παραγωγής και διάθεσης των αγαθών του τόπου Β’ τάξης ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ - ΚΕΝΤΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΓΑΘΩΝ

37 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ 37

38 Οδηγούν σε μία ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ των κεντρικών τόπων η οποία μπορεί να εκφράζεται μέσα από την ιεράρχηση  αστικών κέντρων  εμπορικών κέντρων  επιχειρήσεων π.χ. βιομηχανία, εμπόριο  υπηρεσιών π.χ. υγεία, εκπαίδευση 38 ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ CHRISTALLER

39 ΙΕΡΑΡΧΙΚΗ ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Κυρίαρχο αστικό κέντρο Οικισμός επιπέδου 1 39 Οικισμός επιπέδου 2 Οικισμός επιπέδου 3 Οικισμός επιπέδου 4 Οικισμός επιπέδου 5 Η περιοχή αγοράς κάθε αστικού κέντρου εξαρτάται από τη θέση του στην ιεραρχία των αστικών κέντρων

40 Το υπόδειγμα του Christaller αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη σειράς αλγόριθμων χωροθέτησης επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών 40 ΜΟΝΤΕΛΟ CHRISTALLER

41 ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ LÖSCH (1944) 41

42 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ LÖSCH Η επιφάνεια που εξετάζεται Χώρος: επίπεδος και ομοιογενής Μεταφορικά κόστη: ανάλογα της απόστασης και ομοιογενές σύστημα μεταφορών (ίση δυνατότητα μεταφοράς προς όλες τις κατευθύνσεις) Ο πληθυσμός που ζει σε αυτή Ομοιόμορφα κατανεμημένος Ίδια εισοδήματα, πρότυπα ζήτησης, πρότυπα κατανάλωσης Η ζήτηση Η ζήτηση για το προϊόν μιας μεμονωμένης επιχείρησης είναι σχετικά ελαστική ως προς την τιμή 42 (McCann, 2001)

43 Η ζήτηση για το προϊόν μιας μεμονωμένης επιχείρησης είναι σχετικά ελαστική ως προς την τιμή 43 Όσο αυξάνεται η τιμή του προϊόντος (κόστος μεταφοράς λόγω αύξησης της απόστασης d) τόσο μειώνεται η ποσότητα Q d, που ζητείται σε μία απόσταση d ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ LÖSCH

44 ΑΠΟΣΤΑΣΗ – ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ – ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 44 QΒQΒ tD Σημείο παραγωγής Β Ποσότητα Q Τιμή p p: τιμή χωρίς το κόστος μεταφοράς Q Β : επίπεδο ζήτησης (ποσότητα που αγοράζεται) στην τιμή p – σημεία που βρίσκονται γύρω από τον τόπο παραγωγής Σε απόσταση d: P = p + t.d τιμή Μοναδιαίο κόστος μεταφοράς/χλμ. Ποσότητα που ζητείται Κόστος Μεταφοράς Στην τιμή P = p + t.D Η ζήτηση μηδενίζεται (Πολύζος, 2011)

45 45 Αγαθό G - Υποθετικός κώνος ζήτησης = Συνολικός όγκος πωλήσεων επιχείρησης ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΓΟΡΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ζήτηση για το αγαθό G: κώνος, που παράγεται από την περιστροφή του τριγώνου ΒΧF γύρω από τον άξονα BF F “Φάσμα αγοράς” αγαθού G: μέγιστος χώρος μέσα στον οποίο μπορεί να διατεθεί το αγαθό G από το σημείο Β “Επίπεδο κατώφλι” (threshold level) : μέγεθος της επιχείρησης που συντηρείται από το εκάστοτε φάσμα αγοράς μορφή ενός κώνου, με κέντρο το κέντρο παραγωγής Β Περιοχή Αγοράς = πD 2 Απόσταση DD Β Σημείο παραγωγής Β Ποσότητα που ζητείται Απόσταση Φάσμα αγοράς X Ποσότητα (Πολύζος, 2011)

46 46 ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH Ανταγωνισμός μεταξύ όμοιων επιχειρήσεων - Ισορροπία Δημιουργία εξαγωνικής αγοράς Ε1Ε1 Ε2Ε2 Ε3Ε3 Ε4Ε4 Κάθε επιχείρηση Ε i χωροθετείται στο κέντρο της αγοράς της ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Μέγιστος αριθμός σημείων προσφοράς αγαθών

47  Κάθε επιχείρηση επιχειρεί να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς  Αυτό εξαρτάται από : τη συμπεριφορά του καταναλωτή τις αποφάσεις χωροθέτησης των ανταγωνιστών της  Επιτυγχάνεται δημιουργία μεμονωμένων αγορών (μονοπωλιακά πλεονεκτήματα)  Είσοδος νέων επιχειρήσεων σε τμήματα της αγοράς που ΔΕΝ καλύπτονται από τις υπάρχουσες επιχειρήσεις 47 ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH Ημι-ιεραρχημένο σύστημα κέντρων ανάλογα με τον αριθμό των προϊόντων που παράγει κάθε κέντρο

48 Οι καμπύλες ζήτησης και οι ελαστικότητες ζήτησης των αγαθών που παράγουν οι επιχειρήσεις διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο του αγαθού 48 ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH Π εριοχές αγοράς διαφόρων τύπων αγαθών Πρόϊόντα υψηλής αξίας Ανελαστικά ως προς την τιμή Πρόϊόντα χαμηλής αξίας Υψηλή ελαστικότητα ως προς την τιμή Μικρές περιοχές αγοράς Ευαισθησία στην αύξηση της τιμής λόγω κόστους μεταφοράς Μεγάλες περιοχές αγοράς Μικρότερη ευαισθησία στην αύξηση της τιμής λόγω κόστους μεταφοράς ΖΗΤΗΣΗ

49 Επιχειρήσεις που παράγουν διαφορετικά αγαθά 49 ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH Διαφορετικές καμπύλες ΚΟΣΤΟΥΣ Διαφορετικές καμπύλες ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ

50 Το φάσμα αγοράς κάθε επιχείρησης (περιοχή που διαθέτει τα προϊόντα της) προσδιορίζεται από την αλληλεπίδραση των καμπυλών ζήτησης και προσφοράς 50 ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH ΙΔΑΝΙΚΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΕΞΑΓΩΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ LÖSCH Πρόϊόντα υψηλής αξίας Ανελαστικά ως προς την τιμή Μεγάλες εξάγωνες αγορές σε λιγότερα σημεία Πρόϊόντα χαμηλής αξίας Υψηλή ελαστικότητα ως προς την τιμή Μικρές εξάγωνες αγορές σε περισσότερα σημεία Διαφορετικοί τύποι επιχειρήσεων ΔΟΜΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΟΙΚΙΛΙΑ δραστηριοτήτων – προϊόντων – εξαγωνικών αγορών ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

51  Ένα σύστημα κεντρικών τόπων θα πρέπει να περιλαμβάνει πολλά δίκτυα εξαγώνων με διαφορετικά μεγέθη αξίας Κ και προσανατολισμούς, όπου το φάσμα αγοράς παίζει το ρόλο μιας μόνο μεταβλητής  Η ανάπτυξη ενός συστήματος Κ.Τ. θα πρέπει να εμπεριέχει την ταυτόχρονη συνύπαρξη αλληλο- επικαλυπτόμενων εξαγώνων διαφόρων μεγεθών, τα οποία έχουν όλα ένα κοινό κεντρικό τόπο ανώτερης τάξης στο κέντρο τους, τη μητροπολιτική περιοχή 51 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ – LÖSCH

52 Τα αλληλοεπικαλυπτόμενα δίκτυα οργανώνονται με κάποια περιστροφή γύρω από τη μητροπολιτική περιοχή ώστε να αποδίδονται όσο το δυνατόν πιο κοντά σε μία γραμμική διάταξη ομάδων, οι οποίες να υπόκεινται στην αρχή των μεταφορών 52 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ – LÖSCH

53 ΔΟΜΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ LÖSCH  Τομεακή οργάνωση του χώρου  Oι μετακινήσεις χαρακτηρίζονται από γραμμικότητα που ακολουθεί συγκεκριμένους οδικούς άξονες  Κύριο χαρακτηριστικό συστήματος μεταφορών : οι μετακινήσεις γίνονται κατά μήκος αρτηριών, οι οποίες περιβάλλουν τους τομείς στο χώρο  Χωρική κατανομή πληθυσμού : χωρικά διαφοροποιημένη, αλλά διαβλέπει την ανάγκη κάποιας κανονικότητας στην κατανομή 53 Παρά την κριτική στο μοντέλο του Lösch παραμένει ένα σημαντικό ερμηνευτικό εργαλείο

54 54 ΙΔΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ LÖSCH (McCann, 2001) Κυρίαρχο αστικό κέντρο (μητροπολιτική περιοχή) Ενδοχώρα: μικρότερα αστικά κέντρα και εναλλασόμενες περιοχές συγκέντρωσης και περιοχές διασποράς οικονομικών δραστηριοτήτων Περιοχές χωρικής συγκέντρωσης δραστηριοτήτων Περιοχές χωρικής διασποράς δραστηριοτήτων Κυρίαρχο Αστικό Κέντρο (μητροπολιτική περιοχή)

55 55 ΜΟΝΤΕΛΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ LÖSCH

56 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ CHRISTALLER KAI LÖSCH 56

57 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 57 Ο Christaller εξέτασε τη χωροθέτηση των επιχει- ρήσεων από την πλευρά της προσφοράς Ο Lösch εξέτασε τη χωροθέτηση των επιχειρήσεων από την πλευρά της ζήτησης ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

58 Κατά τον Christaller Η παραγωγή κάθε αγαθού προϋποθέτει την ύπαρξη συγκεκριμένου: φάσματος αγοράς για το προϊόν και “επιπέδου κατώφλι” για την επιχείρηση Κατά τον Lösch Τα επιμέρους αυτά προαπαιτούμενα ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ανάλογα με την τάξη του αγαθού 58

59 Κατά τον Christaller: Από τη στιγμή που καθορίζεται μία αξία Κ, παραμένει σταθερή Οποιαδήποτε μεταβολή μέσα στο δίκτυο αστικών κέντρων γίνεται με βάση τις προκαθορισμένες αυτές αρχές Κατά Lösch: Οι περιοχές αγοράς που εμπεριέχουν 3,4 ή 7 κέντρα αποτελούν μόνο πολύ μικρές ενότητες στο χώρο Αλλάζοντας το μέγεθος και τον προσανατολισμό των εξαγώνων, μπορούν να υπάρχουν αξίες Κ και με τιμές 9, 12, 13, 16, 19, 21 κ.λπ. 59 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

60 Κατά τον Christaller Η ιεραρχία εμφανίζεται μέσα από μία σειρά από διακριτά επίπεδα, που εξετάζονται χωριστά Κατά τον Lösch Ο χώρος δομείται μέσα από μία συνεχή ιεραρχική κατανομή των κεντρικών τόπων, όπου τα κέντρα που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ιεραρχίας μπορεί να έχουν τελείως διαφοροποιημένες οικονομικές λειτουργίες 60 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

61 Το μοντέλο του Lösch δίνει μία πιο ευέλικτη και ολοκληρωμένη εικόνα από αυτή του Christaller Ο Lösch υποστηρίζει ότι ο χώρος δεν είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί μέσα από τις τρεις αρχές οργάνωσης (Κ=3, 4 και 7) και προτείνει αυτές να ενσωματωθούν σε ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα Κεντρικών Τόπων, στο οποίο οι αρχές αυτές να λειτουργούν ταυτόχρονα 61 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

62 62 Μοντέλο οργάνωσης χώρου κατά Lösch Μοντέλο οργάνωσης χώρου κατά Christaller Υψηλότερου επιπέδου οικισμός Μεσαίου επιπέδου οικισμός Χαμηλότερου επιπέδου οικισμός Μητροπολιτικό κέντρο Οικισμοί με μειούμενο μέγεθος (Haggett, 1965)

63 63 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

64 64 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην εξαγωνική δομή του Christaller από την ανατροπή της ΥΠΟΘΕΣΗΣ της ίσης κατανομής του πληθυσμού στο χώρο

65 65 Κεντρικοί τόποι στην Κίνα Κ=4 Κατάλυση της Αρχής Κ=4

66 66 Κεντρικοί τόποι στην Κίνα Κ=3 Κατάλυση της Αρχής Κ=3

67 67 ΙΕΡΑΡΧΙΚΟ ΧΩΡΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΓΟΡΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (Ray, 1967) Ontario

68 68 Γερμανία ΙΕΡΑΡΧΙΚΟ ΧΩΡΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΓΟΡΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

69 ΙΕΡΑΡΧΙΚΟ ΧΩΡΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΓΟΡΑΣ ΟΠΤΙΚΩΝ 69 Ανατολικό Ontario (Ray, 1967)

70 ΙΕΡΑΡΧΙΚΟ ΧΩΡΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΓΟΡΑΣ ΕΝΔΥΜΑΤΩΝ 70 (Barnum, 1966) Γερμανία

71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Barnum, H. G. (1966), Market Centers and Hinterlands in Baden – Wurttemberg, University of Chicago, Dept. of Geography, Research Paper No 103.  Beavon, K. (1977), Central Place Theory – A Reinterpretation, Longmans, London, UK.  Chadwick, G. (1971), A System View of Planning, Pergamon, Oxford, UK.  Christaller, W. (1966), Central Places in Southern Germany, Engelwood Cliffs, N.J.: Prentice Hall.  Haggett, P. and Chorley, R. J. (1969), Network Analysis in Geography, Edward Arnold, London, UK.  McCann, P. (2001), Urban and Regional Economics, Oxford University Press, Oxford, UK.  Ray, D. M.(1967), Cultural Differences in Consumer Travel Behaviour in Eastern Ontario, Canadian Geographer, 11, pp. 143-156.  Κουρλιούρος, Η. (2011), Διαδρομές στις Θεωρίες του Χώρου, Εκδόσεις Προπομπός, ISBN 978-960-7860-93-4, Αθήνα.  Πολύζος, Σ. (2011), Περιφερειακή Aνάπτυξη, Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, ISBN 978-960- 218-730-2, Αθήνα. 71

72 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ  Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα  Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού  Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 72