Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20141 Γενική - διαμεθοδική Κ Ε ολιστικές προσεγγίσεις Κύριες πηγές: Δημοπούλου-Λαγωνίκα, Μ. 2011. Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας,

Παρουσίαση με θέμα: "Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20141 Γενική - διαμεθοδική Κ Ε ολιστικές προσεγγίσεις Κύριες πηγές: Δημοπούλου-Λαγωνίκα, Μ. 2011. Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20141 Γενική - διαμεθοδική Κ Ε ολιστικές προσεγγίσεις Κύριες πηγές: Δημοπούλου-Λαγωνίκα, Μ. 2011. Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας, Μοντέλα Παρέμβασης. Από την ατομική στη γενική- ολιστική προσέγγιση, Κεφ. XII.Αθήνα: Τόπος. Καλλινικάκη Θ.2011. Εισαγωγή στη θεωρία & την πρακτική της κοινωνικής εργασίας, σελ. 89-100, 222-235. Αθήνα: Τόπος.

2 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20142

3 3 Γενική, Διαμεθοδική Κ Ε : παρέμβαση για την επίλυση του προβλήματος Βασίζεται: Στο σύνολο των αξιών, γνώσεων και δεξιοτήτων της ΚΕ Στο συστημικό μοντέλο θεώρησης των κοινωνικών προβλημάτων Στο οικολογικό μοντέλο επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων Στοχεύει στην επίλυση προβλημάτων που παρουσιάζουν άτομα, οικογένειες, ομάδες, κοινότητες, οργανώσεις και τα ευρύτερα κοινωνικά συστήματα, που συνιστούν αλληλοεξαρτώμενους παράγοντες του προβλήματος. Εστιάζει στη φύση των προβλημάτων, στις ιδιαίτερες ανάγκες και στο αίτημα/τα αιτήματα Η παρέμβαση δεν προσδιορίζεται από το είδος του φορέα, τις παροχές του, ή από τη μέθοδο που έχει ειδικευτεί ο ΚΛ Χρησιμοποιεί ειδική μέθοδο επίλυσης προβλημάτων η οποία προσαρμόζεται στις ανάγκες και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται οποιοδήποτε σύστημα

4 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20144 παρέμβαση για την επίλυση του προβλήματος Εκτίμηση Σχεδιασμός Διεξαγωγή Ολοκλήρωση Αξιολόγηση Μεταπαρακολούθηση

5 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20145 παρέμβαση για την επίλυση του προβλήματος Εκτίμηση Πολύσημη διαδικασία, η οποία αφορά σε μια αμοιβαία διαπίστωση του τι συμβαίνει, σε ποιόν και πως αυτό μπορεί να κατανοηθεί και να ερμηνευτεί. Συμπίπτει με την πρώτη επαφή – υποδοχή Ο Κ Λ αυτοπαρουσιάζεται, αναφέρει την ειδικότητα, τη θέση εργασίας και τη βαθμίδα ιεραρχίας που κατέχει στην υπηρεσία. Ακούει προσεκτικά το αναφερόμενο πρόβλημα, ποιο είναι, πόσοι και ποιοι εμπλέκονται σε αυτό, πόσοι και ποιοι ενδιαφέρονται γι’ αυτό, τι πιστεύει για την παραπομπή (εκείνον που του συνέστησε και την αφορμή) ποιο το αίτημα του ιδίου του απευθυνόμενου. Ιδιαίτερη προσοχή στο γεγονός ότι το άτομο είναι διπλά ευάλωτο (πρόβλημα/ αποτυχία αντιμετώπισης, αιτείται βοήθειας)

6 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20146 Η Διαδικασία εκτίμησης του προβλήματος 1 ο βήμα: ορισμός του απευθυνόμενου ποιος ζητά την παρέμβαση και σε ποιον αφορά Για ποιόν ζητείται η παρέμβαση Ατομικά και οικογενειακά στοιχεία του αιτούντος 2 ο βήμα: Εκτίμηση της κατάστασης του ατόμου, των σημαντικών περιβαλλοντικών παραμέτρων και των επιπτώσεων του προβλήματος σε τρία επίπεδα (μικρο-, μέσο- και μακρο-) π.χ. ατομικό, οικογενειακό, γειτονιά, κοινοτικές υπηρεσίες, κλπ.

7 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20147 Διαδικασία εκτίμησης του προβλήματος 3 ο βήμα: Προβλήματα στην πορεία εξέλιξης του ατόμου, ενδοπροσωπική και διαπροσωπική προσαρμογή (εξάρτηση/ συντροφικότητα) και στη συμπεριφορά του ίδιου ή της οικογένειας 4 ο βήμα: Ορίζουμε τα δυνατά σημεία στο μικρο-επίπεδο (π.χ. η ικανότητα λήψης αποφάσεων, το επάγγελμα, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας), στο μεσο-επίπεδο το υποστηριχτικό περιβάλλον (οικογ, φίλοι) στο μακρο-επίπεδο (ύπαρξη υπηρεσιών, πόρων) 5 ο βήμα: Με βάση την αποτίμηση των στοιχείων που αναδείχτηκαν στα προηγούμενα βήματα, διαμορφώνεται η ενδεδειγμένη παρέμβαση = ο σχεδιασμός της παρέμβασης

8 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20148 Η παρέμβαση για την επίλυση του προβλήματος: Σχεδιασμός Αμοιβαία συμφωνία σε προτεραιότητες και στόχους Αποκωδικοποίηση προβλημάτων σε κοινωνικές ανάγκες, ιεράρχηση και προσδιορισμός του επιπέδου παρέμβασης. Συμφωνία σχετικά με τη διαδικασία, διάρκεια Διεξαγωγή της παρέμβασης Εφαρμογή επιλεγμένης θεωρίας και μέθοδου Εποπτεία, διεπιστημονική ομάδα. Λήξη της παρέμβασης Αξιολόγηση της παρέμβασης Μετά-παρακολούθηση

9 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-20149 Εγνωσμένη εμπλοκή του ατόμου στη διαδικασία επίλυσης συμμαχία με τον ΚΛ για την επίτευξη της Ο ΚΛ δηλώνει ρητά και με τη στάση του ότι η διαδικασία που ακολουθείται δεν καθορίζεται από αυτόν, αλλά αφορά σε μια από κοινού σύνθεση και απόδοση νοήματος σε όσα απασχολούν και συμβαίνουν στο άτομο, την οικογένεια, την ομάδα μέσα στο πλαίσιο εντός του οποίου συμβαίνουν. Ο ΚΛ - ‘ειδικός’ λόγω γνώσεων, εμπειρίας, επαγγελμ. δεξιοτήτων Ο Απευθ/νος-‘ειδικός διαμέσου της εμπειρίας του’ (expert by experience) Η εγνωσμένη εμπλοκή συνιστά μια εξελισσόμενη διαδικασία που εμπεδώνεται σταδιακά από τον απευθυνόμενο με μια σειρά βημάτων →

10 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201410 Προετοιμασία της υποδοχής του απευθυν/νου Ο ΚΛ, μόνος ή στο πλαίσιο διεπιστημονικής ομάδας σχεδιάζει την υποδοχή, με βάση τις διαθέσιμες, αρχικές πληροφορίες και δεδομένα: το δελτίο παραπομπής στην υπηρεσία και τα στοιχεία από την πρώτη επαφή με αυτήν (ότι αναφέρθηκε ως αιτία ή αφορμή και ως επιθυμία, προσδοκία), και τυχόν παρατηρήσεις του επαγγελματία που είχε απαντήσει στο τηλεφώνημα ή είχε πρώτος μιλήσει με τον απευθ/νο /την απευθυνόμενη.

11 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201411 Η προετοιμασία της υποδοχής του απευθυνόμενου: Προκρίνεται: η ανάγκη πρόσκλησης διερμηνέα νοηματικής ή ξένης γλώσσας, η καταλληλότητα συμμετοχής ενός ασκουμένου στη συνεδρία, Σε περιπτώσεις ακούσιας προσέλευσης προεπιλέγεται η μέθοδος εκμαίευσης απαραίτητων στοιχείων Παράδειγμα, στην υποδοχή γονέων νηπίου με αναφερόμενη σοβαρή διαταραχή λόγου σχεδιάζεται να μετάσχει και λογοπεδικός.

12 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201412 Η εγκατάσταση αποτελεσματικής διαπροσωπικής επικοινωνίας και σχέσης με τον απευθυνόμενο Ο ΚΛ υιοθετεί στάση ενεργητικής ακρόασης του απευθυνόμενου, τον παρακινεί να μιλήσει πρώτος, προκειμένου να προσαρμόσει τις αποκρίσεις του στο επίπεδο της γλωσσικής του ικανότητας, ενώ διαρκώς αναρωτιέται για τον βαθμό αμοιβαίας κατανόησης των λεγομένων και όσων υποδηλώνονται από τη συμπεριφορά, που συνοδεύει την ομιλία και τη σιωπή του. Επηρεάζεται από: τις πολιτισμικές αντιλήψεις την ένταση των αναγκών του απευθυνόμενου →

13 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201413 Εχεμύθεια Ο ΚΛ ενημερώνει-διαβεβαιώνει πως ό,τι συμβαίνει, λέγεται και διαμείβεται στο πλαίσιο της επαφής τους είναι εμπιστευτικό και απόρρητο. Εξηγεί με σαφήνεια τα ενδεχόμενα παραβίασης της εχεμύθειας από την οργάνωση ή με βάση τις ισχύουσες νομικές διατάξεις. Ενημερώνει σχετικά με το είδος του αρχείου που τηρεί η υπηρεσία (κωδικοί, φάκελοι) και τις δυνατότητες πρόσβασης τους σε αυτό.

14 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201414 Ανακούφιση του απευθυνόμενου από το άγχος και απόκτηση στοιχειώδους άνεσης Ο ΚΛ «αρχίζει από εκεί που βρίσκεται ο συνομιλητής του» Αξιοποιώντας την τεχνική της ενσυναίσθησης, λαμβάνει υπόψη του το τι πιθανό να αισθάνεται το άτομο κατά τη διάρκεια ή σε συγκεκριμένες στιγμές της συνεδρίας, και το ενθαρρύνει να μιλήσει γι’ αυτό, το παρακινεί να διατυπώσει ερωτήματα σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται, ή τις επιφυλάξεις του για την καταλληλότητά τους για το δικό του πρόβλημα Πιθανά αρνητικά συναισθήματα του ατόμου που έχει παραπεμφθεί από εισαγγελέα και όχι με δική του θέληση ‘Άγχος του ίδιου του ΚΛ (για την άγνωστη κατάσταση, ορθότητα της κρίσης σου)

15 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201415 Ανακούφιση του απευθυνόμενου από το άγχος και απόκτηση στοιχειώδους άνεσης Ο ΚΛ «αρχίζει από εκεί που βρίσκεται ο συνομιλητής του» Αξιοποιώντας την τεχνική της ενσυναίσθησης, λαμβάνει υπόψη του το τι πιθανό να αισθάνεται το άτομο κατά τη διάρκεια ή σε συγκεκριμένες στιγμές της συνεδρίας, και το ενθαρρύνει να μιλήσει γι’ αυτό, το παρακινεί να διατυπώσει ερωτήματα σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται, ή τις επιφυλάξεις του για την καταλληλότητά τους για το δικό του πρόβλημα Πιθανά αρνητικά συναισθήματα του ατόμου που έχει παραπεμφθεί από εισαγγελέα και όχι με δική του θέληση ‘Άγχος του ίδιου του ΚΛ (για την άγνωστη κατάσταση, ορθότητα της κρίσης σου)

16 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201416 Καλλιέργεια εμπιστοσύνης και ενίσχυση της ικανότητας του ατόμου Το άρρητο ερώτημα του απευθυνομένου: «μπορείς να με καταλάβεις και να με βοηθήσεις;» δεν απαντάται με λόγια. Απαντάται μη λεκτικά, με την επίτευξη του τριπτύχου: «αρμονία, εμπιστοσύνη, φροντίδα» στη σχέση του με τον ΚΛ (Shulman, 1999) Απαντάται από τη στάση αποδοχής που υιοθετεί ο ΚΛ όταν τον ακούει χωρίς να κρίνει όσα του αναφέρει ούτε τον τρόπο με τον οποίο τα αναφέρει χωρίς να υποδεικνύει διορθώσεις και αλλαγές δείχνοντας ότι συμμερίζεται τις ανησυχίες και δέχεται τα αρνητικά συναισθήματα του εκπέμποντας προς το ίδιο ζεστασιά, ειλικρίνεια, γνησιότητα, βεβαιότητα και σιγουριά αποκρίνεται στις αμφιβολίες του σχετικά με την επαγγελματική επάρκεια του ίδιου (ΚΛ), ή την καταλληλότητα της υπηρεσίας.

17 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201417 Η παρέμβαση για την επίλυση του προβλήματος: Εκτίμηση Πολύσημη διαδικασία, η οποία αφορά σε μια αμοιβαία διαπίστωση του τι συμβαίνει, σε ποιόν και πως αυτό μπορεί να κατανοηθεί και να ερμηνευτεί. Συμπίπτει με την πρώτη επαφή – υποδοχή Ο Κ Λ αυτοπαρουσιάζεται, αναφέρει την ειδικότητα, τη θέση εργασίας και τη βαθμίδα ιεραρχίας που κατέχει Ακούει προσεκτικά το αναφερόμενο πρόβλημα, ποιο είναι, πόσοι και ποιοι εμπλέκονται σε αυτό, πόσοι και ποιοι ενδιαφέρονται γι’ αυτό, τι πιστεύει για την παραπομπή (εκείνον που του συνέστησε και την αφορμή) ποιο το αίτημα του ιδίου του απευθυνόμενου. Προσοχή: το άτομο είναι διπλά ευάλωτο (έχει πρόβλημα/ απέτυχε αντιμετώπιση με ίδιες δυνάμεις, αιτείται βοήθειας)

18 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201418 Ρητή δήλωση του σκοπού και του ρόλου των συμβαλλόμενων Ο σκοπός της συνέντευξης είναι σημαντικό να είναι προσδιορισμένος και σαφής ως προς τα: Γιατί οι μετέχοντες βρίσκονται μαζί; Τι πρόκειται να γίνει; Πώς μετέχει ο καθένας ξεχωριστά και πώς από κοινού? Δώστε ένα παράδειγμα σε κάθε ένα από τα τρία σημεία

19 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201419 Δήλωση σκοπού, παράδειγμα Γιατί οι μετέχοντες βρίσκονται μαζί; «στην υπηρεσία συνηθίζουμε ένας Κ Λ, όπως εγώ να ακούει τα άτομα που έρχονται» Τι πρόκειται να γίνει; «σε αυτή την 1 η μας συνάντηση προσπαθούμε να γνωριστούμε, είμαι στη διάθεση σας να απαντήσω σε ερωτηματικά που έχετε για την υπηρεσία ή τις διαδικασίες συνεργασίας» Πώς μετέχει ο καθένας ξεχωριστά και πώς από κοινού? «θα χρειαστεί να σας κάνω ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με …. Μπορείτε να μην απαντήσετε σε όποια νομίζετε ότι δεν σας αφορά, ή επειδή δεν θέλετε να το κάνετε..»

20 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201420 Ρητή δήλωση του σκοπού και του ρόλου των συμβαλλόμενων Ο έλεγχος της αποδοχής των προτάσεων, των συμπερασμάτων και των ερμηνειών που διατυπώνονται στη διάρκεια μιας συνεδρίας επιτυγχάνεται με τη χρήση τεχνικών συνέντευξης, όπως: Επανάληψη μιας φράσης, ή της τελευταίας λέξης Παράφραση: επανάληψη λεγομένων με άλλα λόγια, ανατροφοδοτεί το άτομο με το ουσιαστικό νόημα των πληροφοριών που δίνει, ή παρακινεί να δώσει διευκρινίσεις, ή περισσότερες πληροφορίες, ενώ ο Κ Λ βεβαιώνεται ότι κατάλαβε σωστά Σύνοψη

21 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201421 Εκμαίευση πληροφοριών σχετικά με το παρουσιαζόμενο πρόβλημα oΕπιδιώκεται στο πλαίσιο συζήτησης θεμάτων τα οποία εισάγει ο κοινωνικός λειτουργός με δυνητική διατύπωση, σε τόνο συν-αναζήτησης και όχι ανάκρισης, χωρίς δική του γνώμη ή κρίση. oΑποφεύγουμε τη χρήση επιστημονικών όρων oΔεν κάνουμε διπλές ερωτήσεις (π.χ. Θα θέλατε να επισκεφτείτε τη μητέρα σας αύριο ή την άλλη εβδομάδα;) γιατί περιορίζουν τις απαντήσεις του ατόμου, είναι κλειστές ερωτήσεις με διατύπωση δύο συγκεκριμένων πιθανών απαντήσεων που προτείνονται ταυτόχρονα. oΠροτιμούμε τις ανοιχτές ερωτήσεις γιατί η ανοιχτή ερώτηση δίνει την ευθύνη και την ευκαιρία στο άτομο να επιλέξει την απάντηση του από ένα ευρύ φάσμα πιθανών απαντήσεων. π.χ. Γιατί φύγατε από το σπίτι; τι συμβαίνει με τη δουλειά σας; oΩστόσο η συγκεκριμενοποίηση γεγονότων και καταστάσεων μπορεί να διευκολυνθεί από κλειστές ερωτήσεις.

22 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201422 Εγνωσμένη συναίνεση στο συμπέρασμα και στο σχέδιο αντιμετώπισης/ θεραπείας Η ολοκλήρωση των προηγούμενων βημάτων επιτρέπει στο άτομο να σχηματίσει γνώμη σχετικά με τη δυνατότητα του να βοηθηθεί, να συμφωνήσει ή να επιφυλαχθεί σχετικά με τη προτεινόμενη παρέμβαση, τη διάρκεια, τη συχνότητα, τις απαιτήσεις και το ρόλο του. Η εγνωσμένη συναίνεση έχει βαρύνουσα σημασία γιατί επηρεάζει το βαθμό επένδυσης στη συνεργατική ή θεραπευτική συμμαχία και το στόχος της.

23 Καλλινικάκη Θ, ΔΠΘ2013-201423 Ανάλυση της κατάστασης/του προβλήματος με έμφαση στα δυνατά σημεία του απευθ/νου Η συνέντευξη, αξίζει να εξελίσσεται με τέτοιο τρόπο ώστε να επιβεβαιώνεται η συνεισφορά του απευθυνόμενου ως διαμορφωτή της και όχι ως ερωτώμενου, ή αποδέκτη απόψεων, οδηγιών ή και αποφάσεων και αναμένεται να εκβάλει σε εγνωσμένη συναίνεση στο συμπέρασμα της διαγνωστικής εκτίμησης και στο σχέδιο αντιμετώπισης/θεραπείας. Αναλύονται οι παράγοντες που επηρεάζουν τον απευθυνόμενο και τις συνθήκες ζωής του σε καθένα από τρία επίπεδα λειτουργίας του. Προσδιορίζονται και ιεραρχούνται οι κοινωνικές ανάγκες που προκύπτουν σε συνάρτηση με τα δυνατά σημεία, δεξιότητες, πόρους, κλπ. και διατυπώνονται βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι και το επίπεδο παρέμβασης.