Υπαίθριες Δραστηριότητες Χιονοδρομία ΙΙ 9η ενότητα: «Η δραστηριότητα της αναρρίχησης σε βράχο & πίστα» Κουθούρης Χαρίλαος, Αν. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α, Πανεπιστήμιο.

Παρουσίαση με θέμα: "Υπαίθριες Δραστηριότητες Χιονοδρομία ΙΙ 9η ενότητα: «Η δραστηριότητα της αναρρίχησης σε βράχο & πίστα» Κουθούρης Χαρίλαος, Αν. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α, Πανεπιστήμιο."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Υπαίθριες Δραστηριότητες Χιονοδρομία ΙΙ 9η ενότητα: «Η δραστηριότητα της αναρρίχησης σε βράχο & πίστα» Κουθούρης Χαρίλαος, Αν. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Θέματα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Η αναρρίχηση από δραστηριότητα αναψυχής, αγωνιστική δραστηριότητα Η μορφολογία και τα χαρακτηριστικά της τεχνητής πίστας αναρρίχησης Τεχνικές αναρρίχησης Η ασφάλεια κατά την αναρρίχηση. Εξοπλισμός και χρήση του εξοπλισμού Κινησιολογία σωστής αναρρίχησης σε βράχο και πίστα Τεχνική των κόμπων που χρησιμοποιούνται στην αναρρίχηση

5 Αναρρίχηση σε βράχο (Top Rope) Α. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Επιλογή βράχου Επιλέγουμε έναν βράχο όσο το δυνατόν πιό γερό και καθαρό από τυχόν σαθρά. Αν έχει σαθρά και δεν έχουμε άλλη επιλογή, τότε κατεβαίνουμε με ραπέλ από πάνω και τον καθαρίζουμε όσο μπορούμε. Το ύψος του να είναι λιγότερο από το μισό του μήκους του σχοινιού που έχουμε και σίγουρα όχι πάνω από 20 μέτρα, για να μπορούμε να ελέγχουμε τον αναρριχητή. Χρησιμοποιούμε πάντα καλά και ελεγμένα σχοινιά. Βάζουμε μία χαμηλή ασφάλεια κοντά στο έδαφος για να δεθεί αυτός που θα ασφαλίζει, η οποία θα κρατάει τάση προς τα επάνω

6 Προεργασία ασφάλειας Βρίσκουμε 2 ή 3 σημεία ασφάλισης, κατά προτίμηση δέντρα. Αν δεν υπάρχουν δέντρα βάζουμε σχισμόκαρφα, καρυδάκια ή φρεντ. Τα ενώνουμε όλα μαζί με ένα σχοινί μήκους 3-4 μέτρων με μία εξισούμενη ασφάλεια. Βάζουμε δύο καραμπίνερ ασφαλείας βιδωμένα για να περάσει το σχοινί. Αν δεν έχουμε καραμπίνερ ασφαλείας, βάζουμε δύο απλά, αλλά με τις πύλες τους εναλλάξ, το ένα να κοιτάει δεξιά, το άλλο αριστερά. Ποτέ δεν βάζουμε ένα μόνο απλό καραμπίνερ. Κίνδυνος - θάνατος !!! Ρυθμίζουμε το μήκος της ασφάλειας ώστε να μην αφήνει το σχοινί να κάνει γωνία και να τρίβεται απάνω στο βράχο

7 Α. ΜΟΝΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Επιλογή βράχου Επιλέγουμε έναν βράχο όσο το δυνατόν πιό γερό και καθαρό από τυχόν σαθρά. Αν έχει σαθρά και δεν έχουμε άλλη επιλογή, τότε κατεβαίνουμε με ραπέλ από πάνω και τον καθαρίζουμε όσο μπορούμε. Στη βάση του βράχου να υπάρχει αρκετός χώρος για να κάθονται με ασφάλεια όσοι περιμένουν τη σειρά τους. Ιδανικά θα ήταν αν υπάρχει κοντά νερό και σκιά για το καλοκαίρι.

8 Σημαντικά σημεία Το ύψος του να είναι λιγότερο από το μισό του μήκους του σχοινιού που έχουμε και σίγουρα όχι πάνω από 20 μέτρα, για να μπορούμε να ελέγχουμε τον αναρριχητή. Χρησιμοποιούμε πάντα καλά και ελεγμένα σχοινιά. Βάζουμε μία χαμηλή ασφάλεια (δέντρο, σχισμόκαρφο, καρυδάκι ή φρεντ) κοντά στο έδαφος για να δένεται αυτός που θα ασφαλίζει, η οποία θα κρατάει τάση προς τα επάνω

9 Προεργασία ασφάλειας σε βράχο για αναρρίχηση Βρίσκουμε 2 σημεία ασφάλισης, κατά προτίμηση δέντρα. Αν δεν υπαρχουν δέντρα βάζουμε σε άναν συμπαγή και μεγάλο βράχο δύο πλακέτες. Ενώνουμε τις ασφάλειες μαζί, με μία διπλή αλυσίδα και στη μέση δύο μόνιμα μεγάλα ναυτικά κλειδιά για να περνάμε το σχοινί. Ρυθμίζουμε το μήκος της αλυσίδας ώστε να μην αφήνει το σχοινί να κάνει γωνία και να τρίβεται απάνω στο βράχο. Βάζουμε μία μόνιμη (δέντρο, πλακέτα, σχισμόκαρφο) χαμηλή ασφάλεια κοντά στο έδαφος για να δένεται αυτός που θα ασφαλίζει, η οποία θα κρατάει τάση προς τα επάνω

10 Ασφάλεια Δένουμε πάντα τον αναρριχητή με το σχοινί απευθείας στο μπωντριέ με οχτάκομπο, και ποτέ μέσω καραμπίνερ, έστω κι αν είναι καραμπίνερ ασφαλείας. Αυτός που ασφαλίζει, δένεται με την χαμηλή ασφάλεια ώστε σε περίπτωση πτώσης του αναρριχητή να μην τον τραβήξει επάνω, ειδικά αν η διαφορά βάρους μεταξύ των δύο είναι κατά πολύ υπέρ του αναρριχητή

11 Ασφαλίζουμε τον αναρριχητή χρησιμοποιώντας φαρδύ καραμπίνερ και κόμπο μισής ψαλιδιάς, ειδικά αν αυτός που ασφαλίζει δεν έχει μεγάλη εμπειρία. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και «οχτάρι» εφόσον όμως έχουμε πολύ εμπειρία από αναρρίχηση και μεγάλη ετοιμότητα αντιδράσεων. Έχουμε πάντα την προσοχή μας στραμένη σε αυτόν που σκαρφαλώνει, παίρνουμε έγκαιρα τα μπόσικα του σχοινιού, και ποτέ δεν συζητάμε ή αντειευόμαστε με τους αναρριχητές που περιμένουν τη σειρά τους δίπλα μας.

12 Επιστροφή - κατάβαση Μία περίπτωση είναι να στήσουμε ένα δεύτερο σχοινί για ραπέλ από την ίδια ή διαφορετικές ασφάλειες, όπου θα πρέπει μόνος του να περάσει τον καταβατήρα, χωρίς ωστόσο ποτέ να λυθεί από το σχοινί που τον ασφαλίζουμε και να κάνει το ραπέλ έχοντας πάντα και την δική μας ασφάλεια. Μία άλλη περίπτωση είναι να του ζητήσουμε να αφεθεί πίσω στη στάση του ραπέλ κρεμασμένος από το σχοινί και να τον κατεβάσουμε εμείς σιγά σιγά. Ποτέ δεν επιτρέπουμε γρήγορη κίνηση απάνω στα σχοινιά (γρήγορο ραπέλ ή γρήγορο άφημα σχοινιού) γιατί αυτό καταστρέφει τα σχοινιά (θέμα ασφάλειας και κόστους)

13 Προφυλάξεις Απομακρύνουμε από τη βάση του βράχου όσους αναρριχητές περιμένουν τη σειρά τους, για τον κλίνδυνο λιθοπτώσεων. Ελέγχουμε πάντα τα μπωντριέ αν είναι καλά δεμένα πριν την εκκίνηση του αναρριχητή Φαράμε πάντα κράνος ακόμη κι αν ο βράχος είναι ο πλεόν στερεός του κόσμου. Έχουμε πάντα μαζί μας φαρμακείο

14 Νομοτελειακός κανόνας Σημείωση: Πριν στείλουμε τον πρώτο αναρριχητή να σκαρφαλώσει, κάνουμε εμείς την πρώτη ανάβαση, αφενός για να δείξουμε τον τρόπο που θα γίνεται η διαδικασία, αφετέρου για να αποδείξουμε την ασφάλεια των όσων έχουμε στήσει

15 Τα σχοινιά Τα βασικά χαρακτηρίστηκα του σχοινιού είναι τρία. α) Το είδος του σχοινιού. β)το μέγεθος του. γ) Η αντοχή του. Τα σχοινιά ανάλογα με το είδος του μπορούμε να το χωρίσουμε σε τρεις κατηγορείες.1)Στα στρίφτα,2) στα πλεκτά, 3) και στις πλεξούδες

16 Τα σχοινιά Τα σχοινιά χαρακτηρίζονται επίσης από το μέγεθος τους. Δηλαδή από το πόσο χοντρά είναι. Για να δηλώσουμε το μέγεθος του σχοινιού, αναφέρουμε ή την περιφέρειά του ή τη διάμετρό του. Η περιφέρεια του σχοινιού αναφέρεται σε ίντσες, ενώ η διάμετρος σε χιλιοστά του μέτρου.(πχ αν έχουμε ένα σχοινί που έχει ανάπτυγμα περιφέρειας δυο ίντσες και διάμετρο 16 χιλιοστά τότε το ονομάζουμε η δυο ιντσών η δεκαεξάρι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σχοινιού είναι η αντοχή

17 Τα σχοινιά Έχουμε τα ακόλουθα από πλευράς αντοχής των σχοινιών. -Νάιλον 100% -Κέβλαρ 2005 του νάιλον -Τερυλεν\ ντακρον 85% του νάιλον -Πολυπροπυλένιο 60% του νάιλον -Φυτικό σχοινί 40% του νάιλον Σημείωση. Το συρματόσχοινο είναι τρεις φορές πιο ανθεκτικό από το νάιλον. Ανάλογα με τη δουλεία (φύση-χρόνο) που θέλουμε να κάνουμε χρησιμοποιούμε και το ανάλογο σχοινί

18 Κόμποι Όλοι οι κόμποι και γενικά οι κυρτώσεις των σχοινιών περιορίζουν την αντοχή τους σε εκείνο το σημείο κατά 30- 55% ανάλογα με τον κόμπο που έχουμε κάνει. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται αν το σχοινί είναι βρεγμένο. Όλοι οι κόμποι μπορούν να γίνουν από αριστερά προς τα δεξιά αλλά και το αντίστροφο. Επίσης θα πρέπει να είναι συμμετρικός, αλλά και να τον λύνουμε όσο γρήγορα τον δένουμε. Και το κυριότερο από όλα είναι ότι οι κόμποι που γίνονται με συνθετικά σχοινιά έχουν περιορισμένοι σταθερότητα.Π.χ. ο σταυρόκομπος γλιστρά και είναι ακατάλληλος, ενώ στα φυτικά είναι αρκετά σταθερός.

19 Κόμποι Η καντιλίτσα είναι ο πιο σταθερός κόμπος σε φυτικά και συνθετικά σχοινιά. Πάντως για να είμαστε ασφαλείς, πρέπει οπωσδήποτε στο ελεύθερο άκρο η στα των σχοινιών που περισσεύουν από τον κόμπο, να κάνουμε ένα ακροκόμπο η μια ψαλιδιά, ο υποβοηθητικός αυτός κόμπος θα εμποδίσει να λυθεί αυτός ο κόμπος.

20 Κόμπος: Ακρόδεσμος ή Οκτάρι Τον κόμπο τον χρησιμοποιούμε σαν ΄΄κόμπο φρένο΄΄. Επίσης σε αρκετές περιπτώσεις, δένουμε με ακροδεσμο τα άκρα ενός κόμπου για να τα ασφαλίσουμε Για τους ορειβάτες αποτελεί την βάση των πιο σίγουρων δεσιμάτων. Είναι καλύτερος από τον απλό κόμπο, πιο ογκώδης και δεν σφίγγει τόσο πολύ

21 Κόμπος: Καντιλίτσα (κρεμάθρα) Είναι ο πιο σημαντικός κόμπος. Αποκαλείται βασιλιάς των κόμπων.Μ΄ αυτήν κατασκευάζουμε μια σταθερή προσωρινά θηλεία για οποιαδήποτε δουλεία θέλουμε Κρατάει καλά σε όλα τα σχοινιά αδιακρίτως πάχους και υλικού κατασκευής. Βέβαια θα έχουμε υπ΄ άποψη μας ότι για να το σιγουρέψουμε τελείως, ιδίως στα συνθετικά σχοινιά θα πρέπει να κάνουμε έναν ακρόκομπο στην άκρη του σχοινιού.

22 Στον κορμό του σχοινιού κάνουμε μια στροφή (είτε από αριστερά είτε από δεξιά(σχμ.241)).Μετά περνάμε την άκρη του σχοινιού μέσα από τη στροφή και με τέτοια κατεύθυνση που να εμποδίζει την στροφή να ανοίξει (σχημ.243).Έπειτα περνάμε από την άκρη κάτω από τον κορμό του σχοινιού(σχημ. 244). Μετά οδηγούμε την άκρη να περάσει μέσα από την στροφή, σε τρόπο ώστε να μην αφήσει τη βάση της να ανοίξει. Τραβάμε με το αριστερό μας χέρι τον κορμό του σχοινιού και με το δεξί μας χέρι την άκρη του να σφίξει ο κόμπος (σχημ. 245)

23 Σταυρόκομπος Είναι ένας γενικής χρήσεως κόμπος, δυνατότερος από τον γαϊδουρόκομπο και ο απλούστερος από όλους τους δεσμούς. Είναι ο πιο δημοφιλής από την αρχαιότητα. Τον δένουμε όταν πρόκειται να έχουμε ένταση και στα δυο τα σχοινιά. Μερικές από τις χρήσεις του είναι όταν δένουμε για να στερεώσουμε ένα φυτό στο υποστύλωμα του. Δένεται εύκολα και λύνεται επίσης εύκολα. Είναι τελείως ανασφαλής για μεγάλες εντάσεις. Όταν τον χρησιμοποιούμε για να συνδέσουμε σχοινιά διάφορ- ετικού πάχους, πρέπει να προσέχουμε γιατί έχει την τάση να γλιστράει και να λυθεί

24 Ψαλιδιά Είναι ένας ευρέως διαδεδομένος και εύκολος κόμπος που χρησιμοποιείται παντού. Κυρίως για να δένουμε ένα λεπτό σχοινί σε ένα πάσαλο, την βάρκα στον μόλο, τον σκύλο στο δένδρο κλπ Στην ορειβασία τον χρησιμοποιούν επίσης την μισή ψαλιδιά για να κανονίζουν το μήκος του σχοινιού μεταξύ του ορειβάτη και του καρφιού ασφαλείας ή του καραμπίνερ. Όταν η τάση δεν είναι συνεχής και δεν υπάρχει πάντα αρκετή πίεση, έχει την τάση να γλιστρήσει και στη συνέχεια να λυθεί. Για ασφάλεια πρέπει την άκρη να την δένουμε με δυο ημίδεσμους στον κορμό του σχοινιού. Η κατασκευή της γίνεται ουσιαστικά από δύο αντίθετες στροφές (σχημ. 497) που τις σταυρώνουμε (σχημ 498) και τις τοποθετούμε την μια επάνω στην άλλη (σχημ 499.)

25 Παραδείγματα για εφαρμογή Σχεδιασμός από μία ομάδα φοιτητών / τριών της ειδικότητας, μίας δράσης με τίτλο «εισαγωγή στην υπαίθρια δραστηριότητα της αναρρίχησης σε βράχο» για την δευτέρα Γυμνασίου ενός σχολείου με 25 μαθητές. Ποια είναι τα στοιχεία που πρέπει να διδαχθούν; Υπολογισμός εκπαιδευτών που θα χρειασθούν, καθώς και του χρονικού διαστήματος και των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν.

26 Παραδείγματα για εφαρμογή Στο ανωτέρω παράδειγμα: Α) αντιμετωπίστε την σθεναρά αντίδραση των συνοδών καθηγητών, και την άρνηση τους να αφήσουν τους μαθητές να συμμετέχουν. Β) αντιμετωπίστε τυχούσα άρνηση ή επιφυλακτικότητα ενός μαθητή να συμμετέχει στην αναρρίχηση. Ως αρχηγός της ομάδος των εκπαιδευτών αναρρίχησης τι θα κάνατε;

27 Θέματα για συζήτηση, προβληματισμό Θεωρείτε ότι η αναρρίχηση στον βράχο έχει διαφορές στα οφέλη των συμμετεχόντων σε σχέση με την αναρρίχηση σε τεχνητό τοίχο αναρρίχησης; Ποια η θέση στον τομέα της ασφάλειας ως μελλοντικός εκπαιδευτής αναρρίχησης; Σχέση μεταξύ των επαγγελματιών «οδηγών βουνού» και των αποφοίτων των ΤΕΦΑΑ με ειδικότητα ΑΑΧ.

28 Επίλογος Η αναρρίχηση παρ’ όλη την φιλολογία ότι είναι μία επικίνδυνη δραστηριότητα, αποτελεί μία ασφαλέστερη δράση, εάν ακολουθηθούν όλοι οι κανονισμοί και οι υπεύθυνοι παραμένουν υπεύθυνοι καθ’ όλη την διάρκεια της δράσης. Η τεχνητή πίστα αναρρίχησης αποτελεί πλέον, εξοπλισμό όλων των κατασκηνώσεων, σε κάποιες περιπτώσεις και σχολείων. Χρειάζεται πάντοτε η παρουσία πιστοποιημένου εκπαιδευτή κατά την άσκηση των μαθητών κατασκηνωτών, και άγρυπνη επίβλεψη των υλικών και των κόμπων. Η αναρρίχηση τεχνητή ή αληθινή σε βράχους απαιτεί ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ και αποκλείει κάθε ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΣΜΟ ως εγκληματική πράξη!!!

29 Σχετική βιβλιογραφία Eric Langmuir (1998). Mountaincraft and Leadership. Mountain Leader Training Boards of Great Britain Σχοινιά και κόμποι.(1993). Νικόλαος Δ. Ηλίας Εγκόλπιο προσκόπων.(1992). Με το σακίδιο στην πλάτη.(1995).Χιού Μακμαννερς

30 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ