1 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 1 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ.

Παρουσίαση με θέμα: "1 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 1 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 1 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

2 2 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ Με τον όρο θρεπτική αξία εννοούμε την ικανότητα των τροφίμων να παρέχουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη διατήρηση του οργανισμού και τη φυσική δραστηριότητα. Η σημασία της θρεπτικής αξιολόγησης των επεξεργασμένων τροφίμων για ένα Διατροφολόγο- Διαιτολόγο έγκειται στην αντίληψη της καταλληλότητας των επεξεργασμένων τροφίμων που εντασσόμενα σε μια δίαιτα, ότι θα συνεισφέρουν τα ζητούμενα συστατικά.

3 3 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Η θρεπτική αξιολόγηση των τροφίμων μετά από επεξεργασία έχει δύο βασικές κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά τη μελέτη των πιθανών απωλειών σε θρεπτικά συστατικά μετά από εφαρμογή βιομηχανικών διεργασιών, ενώ η δεύτερη σχετίζεται με την εφαρμογή μεθόδων βελτίωσης της θρεπτικής αξίας των τροφίμων.

4 4 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Στην πρώτη περίπτωση μελετώνται οι απώλειες σε μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά κατά το μαγείρεμα, την κονσερβοποίηση, την ψύξη, την κατάψυξη και τις λοιπές διεργασίες συντήρησης και βελτίωσης των οργανοληπτικών ιδιοτήτων των τροφίμων ζωικής και φυτικής προέλευσης.

5 5 Η επεξεργασία επηρεάζει τη σύσταση

6 6 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Στη δεύτερη κατεύθυνση εντάσσεται ο συνεχώς αναπτυσσόμενος κλάδος των "ενισχυμένων" ή "εμπλουτισμένων" τροφίμων. Πρόκειται για τρόφιμα στα οποία η επεξεργασία στοχεύει στη βελτίωση της θρεπτικής τους αξίας και την παροχή δυνατότητας επίτευξης λειτουργικών στόχων στον οργανισμό. Μερικά παραδείγματα είναι το ενισχυμένο με ω-3 γάλα, τα γιαούρτια με προβιοτικούς οργανισμούςκαι οι εμπλουτισμένες με φυτοστερόλες μαργαρίνες.

7 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το μάθημα αυτό έχει σαν στόχο την παρουσίαση αφενός μεν των βασικών βιομηχανικών επεξεργασιών και του τρόπου επίδρασής τους στη θρεπτική αξία των τροφίμων, αφετέρου δε των περιπτώσεων βελτίωσης της θρεπτικής τους αξίας. Επιπρόσθετα, εξετάζονται οι βασικές αρχές της βιοδιαθεσιμότητας των θρεπτικών συστατικών των τροφίμων και οι παράγοντες που την επηρεάζουν.

8 88 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

9 9

10 10 Επεξεργασία Τροφίμων Είναι όλες εκείνες οι εργασίες που γίνονται στα τρόφιμα μετά τη παραγωγή τους (συγκομιδή, σφαγή, ψάρεμα) για τη συντήρησή ή μετατροπή τους από μια μορφή σε μια άλλη. Εφαρμογή των αρχών και γνώσεων της φυσικής, της μηχανικής, της χημείας, της τεχνολογίας συσκευασίας, της μικροβιολογίας και της υγιεινής στην επεξεργασία των τροφίμων.

11 11 Αντικειμενικοί σκοποί επεξεργασίας Συντήρηση τροφίμων που αλλοιώνονται (π.χ. φρούτων, λαχανικών, κρέατος, ψαριών κλπ.) Παραγωγή τροφίμων ή θρεπτικών υλών από πρωτογενή γεωργικά ή κτηνοτροφικά προϊόντα (π.χ. αλεύρι από δημητριακά, λάδι από ελιές ή φυτικούς σπόρους, ζάχαρη από τα ζαχαρότευτλα, φιλέτα από τόνο κ.λπ.). Μετατροπή γεωργικών προϊόντων σε άλλα προϊόντα πιο κατάλληλα ή επιθυμητά για κατανάλωση (π.χ. τυρί από γάλα, κρασί από μούστο, μπύρα από κριθαρόζουμο κ.λπ.)

12 12 Βιομηχανική Παρασκευή Τυριού

13 13 Μέθοδοι (Φυσικά, Χημικά και Βιολογικά μέσα) Ξήρανση ή αφυδάτωση – συμπύκνωσηΞήρανση ή αφυδάτωση – συμπύκνωση Χαμηλές θερμοκρασίες (ψύξη - κατάψυξη)Χαμηλές θερμοκρασίες (ψύξη - κατάψυξη) Θερμική επεξεργασία (παστερίωση-αποστείρωση)Θερμική επεξεργασία (παστερίωση-αποστείρωση) ΖύμωσηΖύμωση Προσθήκη ουσιώνΠροσθήκη ουσιών Ακτινοβόληση με ιονίζουσα ακτινοβολίαΑκτινοβόληση με ιονίζουσα ακτινοβολία Μηχανικές μέθοδοι (π.χ. αποφλοίωση) κ.λπ.Μηχανικές μέθοδοι (π.χ. αποφλοίωση) κ.λπ.

14 14 Διαφορετικοί τρόποι επεξεργασίας του ίδιου τροφίμου (πράσινα φασολάκια)

15 15 Παράγοντες που επιδρούν στη σταθερότητα των θρεπτικών συστατικών

16 16 Βιταμίνες Μικροσυστατικά των τροφίμων, απαραίτητα στην ανθρώπινη διατροφή. Λιποδιαλυτές και Υδατοδιαλυτές Ευπαθείς ενώσεις. Αποικοδομούνται κατά την επεξεργασία και αποθήκευση των τροφίμων Συνένζυμα ή συμπαράγοντες. Μεταβολισμός των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων κ.λπ. Προβιταμίνες

17 17 ΥΔΑΤΟΔΙΑΛΥΤΕΣ ΒΙΤ. Δεν αποθηκεύονται στο σώμα - απαιτείται συνεχής πρόσληψη Η περίσσεια απεκκρίνεται στα ούρα - μικρός ο κίνδυνος τοξίνωσης Γενικά, ασταθείς στη θερμότητα και το φως, εκχυλίζονται στα υγρά του μαγειρέματος ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΕΣ ΒΙΤ. Αποθηκεύονται στο σώμα - δεν απαιτείται καθημερινή πρόσληψη Μπορούν να συσσωρευτούν σε τοξικές ποσότητες μετά μεγάλη κατανάλωση Αρκετά σταθερές σε συνηθισμένες θερμοκρασίες μαγειρέματος

18 18 Πρόσληψη βιταμινών από την τροφή

19 19 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Οι πρώτες ύλες φυτικής ή ζωικής προέλευσης είναι πλουσιότερες σε βιταμίνες σε σχέση με τα προϊόντα που παράγονται με αξιοποίησή τους. Απώλειες κατά την άλεση των δημητριακών Εξαρτώνται από το βαθμό άλεσης (μεγαλύτερες όσο μικρότερος είναι αυτός, επειδή οι βιταμίνες εντοπίζονται κυρίως στο περικάρπιο των κόκκων). Απώλειες κατά τη συντήρηση φρούτων και λαχανικών με κονσερβοποίηση Εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και τη διάρκεια της θερμικής επεξεργασίας.

20 20 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Απώλειες στην προετοιμασία λαχανικών για συντήρηση με κατάψυξη (πλύσιμο, ζεμάτισμα) Εξαρτώνται από την ενεργό οξύτητα (pH) και τη θερμοκρασία, την ποσότητα του νερού που χρησιμοποιείται, την ελεύθερη επιφάνεια και το βαθμό ωρίμανσης της πρώτης ύλης. Είναι υψηλότερες κατά το ζεμάτισμα (ιδίως όταν γίνεται με βραστό νερό, παρά με ατμό) που αποσκοπεί στη μικροβιακή εξυγίανση και την απενεργοποίηση οξειδωτικών ενζύμων (καταλύουν αντιδράσεις οξείδωσης ακόμη και σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από -25οC).

21 21 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Απώλειες λόγω συμμετοχής σε ενζυμικές αντιδράσεις: Οξείδωση βιταμίνης C (οξειδάση του ασκορβικού οξέος). Αποικοδόμηση βιταμίνης Β1 (θειαμινάσες). Απώλειες λόγω συμμετοχής σε μη ενζυμικές αντιδράσεις: Αποικοδόμηση προβιταμίνης Α (αντίδραση με προϊόντα οξείδωσης ακόρεστων λιπαρών οξέων, αντίδραση με οξειδωτικά μέσα που χρησιμοποιούνται για λεύκανση του σιταλεύρου, αντίδραση με νιτρώδη άλατα). Αποικοδόμηση βιταμίνης Β1 (αντίδραση με διογκωτικά αρτοποιίας, ή με θειώδη άλατα). Αποικοδόμηση βιταμίνης C (διογκωτικά αρτοποιίας, νιτρώδη άλατα, αντίδραση Maillard).

22 22 Σταθερότητα βιταμινών

23 23

24 24

25 25 Λιποδιαλυτές βιταμίνες: Βιταμίνη Α (ρετινόλη)

26 26 Λιποδιαλυτές βιταμίνες: Βιταμίνη Α (ρετινόλη)

27 27 Vitamin A in Selected Foods RDA for men Micrograms RAE Key: Fruits Milk and milk products Legumes, nuts, seeds Meats Best sources per kcalorie Breads and cereals Vegetables VITAMIN A Dark green and deep orange vegetables (green) and fruits (purple) and fortified foods such as milk contribute large quantities of vitamin A. Some foods are rich enough in vitamin A to provide the RDA and more in a single serving. RDA for women Food Serving size (kcalories)

28 28 Επαρκής Πρόσληψη - Adequate Intake (AI). Χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για καθορισμό EAR. Βασίζεται σε παρατηρούμενες ή πειραματικά καθορισμένες εκτιμήσεις της πρόσληψης θρεπτικών συστατικών. Estimated Average Requirement, EAR (Εκτιμώμενη Μέση Απαίτηση). Το EAR είναι το επίπεδο της μέσης καθημερινής διαιτητικής πρόσληψης που επαρκεί για να καλύψει τις διαιτητικές ανάγκες στον μισό πληθυσμό (50%) μιας υγιούς ομάδας ατόμων συγκεκριμένης ηλικίας και φύλου Recommended Dietary Allowances, RDA (Διαιτητικές Συστάσεις Πρόσληψης). Το RDA είναι το επίπεδο της μέσης καθημερινής διαιτητικής πρόσληψης που επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες σε σχεδόν όλο τον πληθυσμό (97-98%) υγιούς ομάδας ατόμων συγκεκριμένης ηλικίας και φύλου. Τι περιέχουν τα DRIs

29 29 RDAs Βιταμίνης A

30 30 Σταθερότητα Βιταμίνης Α Σταθερή (γενικά) αλλά και στη θερμότητα απουσία οξυγόνου (ατμοσφαιρικού αέρα) και ακόμα περισσότερο παρουσία αζώτου. Καταστρέφεται παρουσία οξυγόνου και υπεριώδους ακτινοβολίας. Λόγω των διπλών δεσμών, υπερ- οξειδώνεται. Οι εστέρες βιτ. Α είναι πιο σταθεροί. Δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα από την παστερίωση του γάλακτος, ή και την υπερ-παστερίωση. Όμως καταστρέφεται σε παρατεταμένη έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία.

31 31 Σταθερότητα Βιταμίνης Α Διατήρηση της βιταμίνης Α στα λαχανικά: φούρνος μικροκυμάτων > ατμός > τηγάνισμα> μαγείρεμα χωρίς την προσθήκη νερού > μαγείρεμα με τη χρήση μεγάλης ποσότητας νερού. Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη συγκέντρωση βιταμίνης Α μεταξύ του νωπού, παστεριωμένου, η θερμασμένου γάλακτος.

32 32 Επίδραση της Αφυδάτωσης στη Βιταμίνη Α Τα αφυδατωμένα τρόφιμα υφίστανται μεγάλες απώλειες της βιταμίνης Α κατά την διάρκεια της επεξεργασίας και διατήρησης τους. Οι απώλειες οφείλονται στο οξυγόνο (οξειδώσεις) και εξαρτώνται από τη μέθοδο της αφυδάτωσης. Με ξήρανση στον αέρα η διάσπαση της βιταμίνης Α είναι πολύ μεγάλη ενώ στην αφυδάτωση με κενό οι απώλειες είναι περίπου 10-20%.

33 33 Χημική διάσπαση καροτινοειδών Archer MC, Tannenbaum SR. Vitamins. In: Tannenbaum SR, ed. Nutritional and safety aspects of food processing. New York: Marcel Dekker, 1979. http://archive.unu.edu/unupress/food/V192e/ch03.htm

34 34 Σταθερότητα Βιταμίνης Α

35 35 Σταθερότητα Βιταμίνης Α και καροτινοειδών Christopher Thane, Sheela Reddy, (1997) "Processing of fruit and vegetables: effect on carotenoids", Nutrition & Food Science, Vol. 97 Iss: 2, pp.58 - 65

36 36 Σταθερότητα καροτινοειδών Food Science and Technology (Campinas) On-line version ISSN 1678-457X, Ciênc. Tecnol. Aliment. vol.18 no.1 Campinas Jan./Apr. 1998 EVALUATION OF TOTAL CAROTENOIDS, a- AND b-CAROTENE IN CARROTS (Daucus carota L.) DURING HOME PROCESSING, Helena Maria PINHEIRO-SANTΙΑΝΑ et al.

37 37 Βιταμίνη D

38 38 Βιταμίνη D στα τρόφιμα

39 39 DRIs Βιταμίνης D (1997) http://www.nationaldairycouncil.org/Research/DairyCouncilDigestArchives/ Pages/dcd82-2Page4.aspx

40 40 RDAs Βιταμίνης D

41 41 Σταθερότητα βιταμίνης D Η βιταμίνη D είναι ευπαθής σε αλκαλική περιοχή pΗ, στο φως και στη θερμότητα. Δεν βρέθηκαν μεγάλες απώλειες κατά την παστερίωση και την αποστείρωση του γάλακτος ή κατά τη διάρκεια της παραγωγής γάλακτος εβαπορέ ή σκόνης. Η περιεκτικότητα σε λίπος είναι παράγοντας που επηρεάζει τη διατήρηση της κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος.

42 42 Σταθερότητα βιταμίνης D Η βιταμίνη D είναι μια πολύ σταθερή θρεπτική ουσία στα τρόφιμα. Δεν θα καταστραφεί από πιο κοινές τεχνικές μαγειρικής. Χάνουμε λίγο περισσότερη βιταμίνη D όταν τα τρόφιμα μαγειρεύονται σε λάδι. Τα τηγανητά αυγά χάνουν περίπου το 20% της βιταμίνης D τους, σε σύγκριση με μόνο το 10 % που χάνεται στα αυγά ποσέ (νερό, αλάτι και ξύδι, κάλυψη των αυγών, θερμοκρασία 70–85°C).

43 43 Αυγά ποσέ Θερμαίνουμε το νερό μέχρι να εμφανισθούν φυσαλίδες στον πυθμένα. Βυθίζουμε προσεκτικά τα αυγά και ψήνουμε για 45-60 sec.

44 44 Σταθερότητα βιταμίνης D Τα αυγά που μαγειρεύονται σε μόλις 165°C, χάνουν πάνω από το μισό της αρχικής περιεκτικότητα βιταμίνης D. Ο χρόνος μαγειρέματος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η βιταμίνη D παρουσιάζει μεγάλη σταθερότητα κατά την αφυδάτωση των τροφίμων. Π.χ. είναι σταθερή κατά την αφυδάτωση με ψεκασμό των αυγών.

45 45 Σταθερότητα βιταμίνης D Κατά την αφυδάτωση των παιδικών τροφών, οι οποίες έχουν εμπλουτιστεί με βιταμίνη D, οι απώλειες είναι τουλάχιστον 25%. Η βιταμίνη D είναι επίσης σταθερή στο χρόνο. Δεν υπάρχει σημαντική απώλεια της βιταμίνης D στο τυρί, ακόμα και με άνω από ένα έτος ωρίμανση.

46 46 Βιταμίνη Ε (Τοκοφερόλες, Τοκοτριενόλες)

47 47 Βιταμίνη Ε (Τοκοφερόλες, Τοκοτριενόλες)

48 48 Διαιτητικές πηγές βιταμίνης Ε Σερβίρισμα φαγητού α-τοκοφερόλη (mg) Ελαιόλαδο 1 κουταλιά της σούπας 1,9 Έλαιο σόγιας 1 κουταλιά της σούπας 1,1 Αραβοσιτέλαιο 1 κουταλιά της σούπας 1,9 Λάδι ελαιοκράμβης 1 κουταλιά σούπας 2,4 Λάδι αγριοραφανίδας 1 κουταλιά σούπας 4,6 Ηλιέλαιο 1 κουταλιά σούπας 5,6 Αμύγδαλα 28 γραμμάρια 7,4 Φουντούκια 28 γραμμάρια 4,3 Φιστίκια 28 γραμμάρια 2,4 Σπανάκι ½ φλιτζάνι, ωμό 0,3 ½ φλιτζάνι καρότα, ωμά ψιλοκομμένο 0,4 Αβοκάντο 1 φρούτο 2,7

49 49 RDA για Βιταμίνη Ε

50 50 Οξείδωση-Αναγωγή α-τοκοφερόλης

51 51 Η "συνεργασία" Βιτ.Ε, Βιτ.C και Γλουταθειόνης

52 52 Οξείδωση-Αναγωγή α-τοκοφερόλης http://www.fao.org/docrep/x5738e/x5738e27.gif

53 53 Σταθερότητα Βιταμίνης Ε Επιπτώσεις της επεξεργασίας ή της χρήσης των λιπαρών υλών στη βιταμίνη Ε. Μείωση στη συγκέντρωση των ομόλογων τοκοφερολών και τοκοτριενολών παρατηρείται κατά: (α) την απόσμηση των αποχρωματισμένων λιπαρών υλών (20-30%), (β) την υδρογόνωση των αποχρωματισμένων λιπαρών υλών, (γ) την έκθεση των λιπαρών υλών σε υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. κατά το τηγάνισμα).

54 54 Σταθερότητα Βιταμίνης Ε Η βιταμίνη Ε είναι ασταθής με την παρουσία του οξυγόνου, το φωτός, και ακόμη, με ακόρεστα λίπη. Διατήρηση της βιταμίνης Ε στα κρέατα: ψήσιμο > τηγάνισμα > βράσιμο. Απώλειες της βιταμίνης Ε στον κρόκο του αυγού κατά το μαγείρεμα: προετοιμασία, ιδίως με πιο δραστικές μεθόδους.

55 55 Σταθερότητα Βιταμίνης Ε Μεγάλες απώλειες της βιταμίνης Ε ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ των αφυδατωμένων τροφίμων. Στη σκόνη του γάλακτος και τη σκόνη αυγών οι τιμές της βιταμίνης ε είναι αισθητά χαμηλές. Γι’ αυτό στα παιδικά γάλατα είναι απαραίτητο να γίνεται προσθήκη της βιταμίνης αυτής.

56 56 Βιταμίνη Κ

57 57 Ο κύκλος και η δράση της βιταμίνης Κ

58 58 Βιταμίνη Κ

59 59 Kale ή borecole (Brassica oleracea Acephala Group) μία μορφή λάχανου

60 60 Dietary Reference Intakes (DRI) για Βιταμίνη K FemalesMales Life stage groupAI (μg/d) UL (μg/d) Infants 0- 6 months2.0 ND 7-12 months2.5 ND Children 1- 3 yrs.30 ND 4- 8 yrs.55 ND 9-13 yrs.60 ND 14-18 yrs.75 ND >19 yrs.90120ND Pregnancy and lactation. < 18 yrs.75-ND 19-50 yrs.90-ND Dietary reference intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. Washington DC: National Academy Press. (2001)

61 61 Σταθερότητα Βιταμίνης Κ Η παρουσία διπλών δεσμών στη Βιταμίνη Κ την κάνει ευπαθή σε ισομερισμό. Οι trans- μορφές της βιταμίνης είναι οι ενεργές, ενώ οι cis- όχι. Η βιταμίνη Κ καταστρέφεται από το φως του ήλιου, το οξυγόνο επίσης, ενώ αποσυντίθεται από αλκάλια και έντονη θέρμανση. Περισσότερη βιταμίνη Κ διατηρήθηκε, σε διάφορες δοκιμές επεξεργασίας ή μαγειρέματος, όταν χρησιμοποιήθηκε θέρμανση μικροκυμάτων.