ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΒΙΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Τηλ.-Fax : 003/210/ 727- 5824 sotdespo@soctheol.uoa.gr

3 3 Ο Λόγος του Θεού, για τον οποίο θα δώσουμε εμείς λόγο, είναι ζωντανός και δραστικός και κοφτερότερος περισσότερο από κάθε δίκοπο μαχαίρι, και φθάνει μέχρι το χωρισμό ψυχής και πνεύματος, οστών και μυελών και κρίνει σκέψεις και προθέσεις του εσωτερικού ανθρώπου και δεν υπάρχει κτίσμα αόρατο σ’αυτόν, αλλ’ όλα είναι γυμνά και φανερά στα μάτια του. Εβρ. 4, 12-13 Ο Νόμος είναι σκιά του Ευαγγελίου, ενώ το Ευαγγέλιο εικόνα των μελλοντικών αγαθών. (Μάξιμος Ομολογητής)

4 4 Ψηφιακή συμβολή στη διδασκαλία του μαθήματος στο Ε.Κ.Π.Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

5 5 Γενικά Στοιχεία μαθήματος Υποχρεωτικό πρώτου εξαμήνου 4 ώρες παραδόσεις, 4 δμ Διδάσκων: Αν. Καθηγητής Σωτήριος Δεσπότης Αν. Καθηγητής Σωτήριος Δεσπότης

6 Περιεχόμενο μαθήματος  Εισαγωγικά,ερμηνευτικά και θεολογικά προβλήματα των βιβλίων της Καινής Διαθήκης.  Εξετάζεται η ιστορία της περιόδου του δεύτερου Ναού έως και την εξέγερση του 132 μ.Χ, οι διάφορες σχολές και τάσεις στην Ιουδαϊκή κοινωνία (Φαρισαίοι, Σαδδουκαίοι, Εσσαίοι κ.ο.κ) και ιδιαίτερα η διείσδυση/επίδραση του ελληνικού πολιτισμού στην Παλαιστίνη. 6

7 Συγγράμματα  1.α Σ. Δεσπότη, Ο Κώδικας των Ευαγγελίων.Εισαγωγή στα Συνοπτικά Ευαγγέλια και πρακτική μέθοδος ερμηνείας τους, Αθήνα 2007  1.β Σ. Δεσπότη, Ο Ιησούς ως Χριστός και η πολιτική εξουσία στους συνοπτικούς Ευαγγελιστές, Αθήνα 2005  2.α Ι. Καραβιδόπουλου, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2007  2.β Γ. Πατρώνου, Η ιστορική πορεία του Ιησού.Από τη φάτνη έως τον καινό τάφο, Αθήνα 1991 7

8 Προς την ανακάλυψη ενός νέου Ιησού; (Η ορθόδοξη αντιμετώπιση μιας αναζήτησης των καιρών μας) 8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Αίρεση «προνόμιο» που «πουλάει»: ένα φαινόμενο της μετανεωτερικής και «μεταεκκλησιαστικής» εποχής μας. Στη σύγχρονη εποχή. ο Ι. Χριστός από Υιός του Θεού παρουσιάζεται μετασχηματισμένος καταρχήν σε ηθικό φιλόσοφο και τελικά σε γλυκό χολυγουντιανό λυτρωτή – Superstar,ένα είδος αγαθού φιλειρηνιστή γκουρού, ο οποίος είναι τόσο δημοφιλής όσο ο Έλβις Πρίσλεϋ.

9 9 Προς την ανακάλυψη ενός νέου Ιησού; (Η ορθόδοξη αντιμετώπιση μιας αναζήτησης των καιρών μας) Η καλύτερη απάντηση σε αυτή τη μόδα δεν είναι οι κραυγές, αλλά η εις βάθος μελέτη των βιβλίων της Κ.Δ..συμβάλλοντας στην ουσιαστική αποκωδικοποίηση του μηνύματος της ελπίδας των Ευαγγελίων για το σύγχρονο άνθρωπο με την πανταχόθεν βαλλόμενη ελευθερία του. Γνώσεσθε τὴν ἀλήθεια καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ἡμᾶς (Ιω. 8, 32) Αναγέννηση του ενδιαφέροντος των Χριστιανών για τα γνήσια βιβλικά κείμενα (Πρέπει να ομολογήσουμε ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία όντως ο Ακάθιστος ύμνος είναι πιο δημοφιλής από τη μελέτη της Κ.Δ. (π. Αλ. Σμέμαν)).

10  Μόνον,εάν κατανοήσει κανείς τη λειτουργία των Ευαγγελίων μέσα στα πλαίσια της Θείας Λειτουργίας, μπορεί να συμμετάσχει ενεργά (και όχι μαγικά) στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας και να επιχειρήσει εξήγηση των κειμένων αυτών χωρίς να προβεί σε εισήγηση σε αυτά των δικών του προκαταλήψεων και πεποιθήσεων.  δεν προσφέρονται «έτοιμες» απαντήσεις, αλλά μέσω ερωτημάτων προκαλείται ο αναγνώστης να προβληματιστεί και να «συν-ομιλήσει» ο ίδιος με τα ευαγγελικά κείμενα. 10 Τα Ευαγγέλια κέντρο της παρούσης μελέτης, ως ενιαία αρμονικά σύνολα,δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αριστοτεχνική δομή τους, στα σύμβολα που χρησιμοποιούν και στην υψηλή πραγματικά θεολογία τους. Εορτή της αγ. Σοφίας και των τριών αυτής τέκνων Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης Γλυφάδα, 17. 09. 06

11  Αποστασιοποίηση από την κανονική αξίωση των βιβλίων της Κ.Δ  Υπέρβαση των ορίων του Κανόνα. Δε γίνεται διάκριση μεταξύ κανονικών και μη κανονικών (απόκρυφων) κειμένων  Απαγκίστρωση από τις κατηγορίες «Ορθοδοξία και Αίρεσις».Διακηρύσσεται με μια δόση υπερβολής ότι «η Ορθοδοξία είναι απλώς η Αίρεση η οποία επιβλήθηκε».  Αναγνώριση της πολλαπλότητας αλλά και της αντιθετικότητας των θεολογικών προγραμμάτων στον Πρωτοχριστιανισμό.  Κατανόηση του Πρωτοχριστιανισμού ως ιουδαϊκού κινήματος σε παράλληλη ισόκυρη αλληλουχία με τις άλλες θρησκείες του ελληνορωμαϊκού περιβάλλοντος.  Θεώρηση της Θεολογίας και Χριστολογίας της Κ.Δ. επί τη βάσει των πραγματικών παραμέτρων της εποχής της. 11 Κεντρικοί Άξονες κίνησης σύγχρονης Θεολογίας και της Έρευνας της Καινής Διαθήκης.

12  Τρεις διαθήκες του Θεού στην Π.Δ. προς το Νώε, τον Αβραάμ και το Μωυσή.  Η παλαιά διαθήκη ακυρώθηκε τελικά με την αποστασία του ιουδαϊκού λαού. Η καινούργια σχέση /διαθήκη του Θεού με το λαό Του, σύμφωνα με τον Ιερεμία, δε θα γραφεί πάνω σε λίθινες πλάκες, αλλά σε ευαίσθητες ανακαινισμένες καρδιές.  Ο ίδιος ο Ιησούς πριν το Πάθος τις συγκλονιστικές στιγμές του τελευταίου («Μυστικού»;) Δείπνου με την Καινή Διαθήκη ταύτισε το αίμα Του. 12 Α. ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ (Εννοιολογική οριοθέτηση) Με τον όρο διαθήκη «σημαίνεται» η επανειλημμένη προσπάθεια του ζωντανού και προσωπικού Θεού, του Γιαχβέ, μέσα από την έξοδό Του και τις διάφορες θαυμαστές επεμβάσεις Του στην Ιστορία και το Σύμπαν να σώσει το πλάσμα Του.

13  η Εκκλησία έζησε και χωρίς την Κ.Δ.  Δεν έζησε όμως χωρίς τη μετάληψη του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, η οποία και τη χαρίτωνε στο να καταθέσει σε κάθε forum την Ομολογία/ Μαρτυρία της προσφέροντας και η ίδια το αίμα της για να σωθεί η Οικουμένη.  Η ίδια η Βίβλος δεν είναι ο Λόγος του Θεού (ο οποίος είναι Πρόσωπο) αλλά αυθεντικός λόγος περί του Λόγου, ο οποίος ομιλεί σε αυτήν ασάρκως στην Π.Δ. και ενσάρκως στην Κ.Δ.). 13 η καινή Διαθήκη δεν ταυτίζεται καταρχήν από τον Ιησού με το ομώνυμο Βιβλίο, αλλά με την εμπειρία της Ευχαριστίας ως πραγματικής συσσωμάτωσης με τον Ίδιο. Ο Χριστιανισμός δεν υπήρξε θρησκεία κάποιας θεόσταλτης Βίβλου (πρβλ. Τορά, Κοράνιο), αλλά ζωντανή εμπειρία κοινωνίας-σχέσης με το μοναδικό θεανδρικό και ταυτόχρονα ιστορικό Πρόσωπο «Ιησούς Χριστός»,η οποία αγκαλιάζει τους πάντες (και το Σύμπαν) και ταυτόχρονα οδηγεί στην οριστική ένωση Θεού και ανθρώπων.

14  Ο τίτλος Καινή Διαθήκη στη συλλογή των βιβλίων της χριστιανικής Εκκλησίας καθιερώθηκε στα τέλη του 2 ου αι.  Ο Κανόνας της Κ.Δ. εμπεριέχει α) 21 Επιστολές (δύο επτάδες, οι οποίες αποδίδονται στον απ. Παύλο και μία επτάδα Καθολικών Επιστολών), β) τέσσερα Ευαγγέλια, ένα ιστορικό βιβλίο, γ) τις Πράξεις, τις οποίες έγραψε ο Λουκάς ως συνέχεια του Ευαγγελίου, και δ) την Αποκάλυψη.  Η σειρά παράθεσης των βιβλίων της Κ.Δ. στα αρχαία χειρόγραφα δεν είναι η σημερινή, η οποία ακολουθεί τη λατινική χειρόγραφη παράδοση..  Τα βιβλία στον Κανόνα δεν είναι τοποθετημένα κατά σειρά αρχαιότητας. 14 Ως Καινή Διαθήκη (Κ.Δ.) παράλληλα ονομάζεται η συλλογή των 27 βιβλίων, τα οποία η Εκκλησία επέλεξε, αναγνώρισε και καθιέρωσε ως τη μοναδική θεόπνευστη και αποστολική γραπτή μαρτυρία για τη νέα, πλήρη και τελεσίδικη αποκάλυψη του Θεού στο μοναδικό πρόσωπο του Ι. Χριστού.

15 15 Οι φιλολογικές και ιστορικές γνώσεις αποτελούν την προ-παιδεία για την κατανόηση του ευαγγελικού μηνύματος. Η Πορεία προς Εμμαούς (24,13-35) ανάγλυφη απεικόνιση του γεγονότος της βιωματικής εμπειρίας-μαρτυρίας του Λόγου.  η Εκκλησία με το τοποθετεί το Ευαγγέλιο στην αγία Τράπεζα, εκεί ακριβώς που βρίσκονται τα λείψανα των μαρτύρων της και μετουσιώνεται το ψωμί και το κρασί (η ζυμωμένη με τον ανθρώπινο ιδρώτα ύλη) σε Σώμα και Αίμα του Χριστού.  Μόνον όποιος ζει το μαρτύριο και τη μαρτυρία του Ιησού, μέσα στην ευχαριστιακή ατμόσφαιρα της Εκκλησίας και διαπνέεται από το ίδιο Πνεύμα, με το οποίο ήταν πληρωμένοι οι απόστολοι σηκώνοντας τον Σταυρό του, μπορεί να εννοήσει το βάθος του και να μετουσιώσει τα ρήματα του Κυρίου σε προσωπική ζωή και εμπειρία.

16 16 Β. Κριτήρια επιλογής των βιβλίων της Καινής Διαθήκης Ερώτηση: Πώς είμαστε σίγουροι ότι τα 27 αυτά βιβλία της Κ.Δ. μας παραδίδουν τις αρτιότερες πληροφορίες για τον Ιησού και το Χριστιανισμό; Ερώτηση: Με ποια κριτήρια η Εκκλησία επέλεξε τα συγκεκριμένα κείμενα και απέρριψε άλλα, τα οποία χαρακτηρίστηκαν ως απόκρυφα;

17 17 Καθιέρωση του Κανόνα της Κ.Δ: στα τέλη του 2 ου αι. σε Ανατολή και Δύση η συνείδηση της Εκκλησίας ως στύλος και εδραίωμα της αληθείας (Α’Τιμ. 3, 15) ανέδειξε το τετράμορφο Ευαγγέλιο ως αψευδή μάρτυρα της θείας Οικονομίας. Στα μέσα του 2 ου αι. μ.Χ η Εκκλησία σε δύο μέτωπα: Μαρκίωνας, Τατιανός : υποστήριζαν στη Ρώμη ένα και μόνο αντιιουδαϊκό ευαγγέλιο. Μοντανός και «προφήτισσες» Πρίσκιλλα και Μαξιμίλλα : διέδιδαν στη Φρυγία μέσω οράματων και προφητειών, τη Νέα Προφητεία, μια τρίτη Διαθήκη μετά την Καινή Διαθήκη. Κυκλοφορία από γνωστικές πηγές άπειρων καινών ψευδεπίγραφων Ευαγγελίων, Πράξεων, Αποκαλύψεων

18 18 Κριτήρια επιλογής του Κανόνα της Καινής Διαθήκης Α΄  Η αποστολικότητα: Οι συγγραφείς αυτόπτες είτε μαθητές αυτοπτών μαρτύρων των γεγονότων της θείας Οικονομίας και μάλιστα της Ανάστασης  Η συμφωνία με τον «κανόνα» της πίστης: ερμηνευτικό κλειδί το οποίο παρέδωσαν οι απόστολοι με τη μαρτυρία τους και υπέγραψαν με το «αίμα», το μαρτύριό τους. Αυτόν τον κανόνα της πίστεως / της αλήθειας, τον παραλάμβανε το μέλος της Εκκλησίας κατά τη Βάπτισή του.  Το κριτήριο της αποδοχής τoυς από το εκκλησιαστικό πλήρωμα  Η πληρότητα της αλήθειας : οι Ευαγγελιστές εκθέτουν τα γεγονότα αντικειμενικά (Ο ίδιος ο Μάρκος δε διστάζει να καταγράψει τη σκηνή κατά την οποία ο δάσκαλός του, ηγέτης της Πρώτης Εκκλησίας, Πέτρος, αποκαλείται Σατανάς, ενώ λίγο πριν έχει μακαριστεί (Μκ. 8, 33).

19 19 Περί το 90 μ.Χ συνέδριο των ραββίνων στην Ιάμνεια: Οριοθετείται ο κανόνας της Π.Δ, αποκλείσθηκαν οριστικά και οι χριστιανοί από τη Συναγωγή, συγκροτήσει τις δικιές της Γραφές, διατηρώντας όμως πάντα τον συνδετικό κρίκο με την Π.Δ. Κριτήρια επιλογής του Κανόνα της Καινής Διαθήκης Β΄ η αίγλη της πόλης/περιοχής εκείνης που έγινε παραλήπτρια κάποιου έργου (η Συρία ως παραλήπτρια των Μτ, Ιακ, Ιούδα/ η Ρώμη των Ρωμ., Μκ., Λκ.+Πρ., Εβρ. / η Ελλάδα και Μ. Ασία των επιστολών του Παύλου, των έργων του Ιωάννη και εκείνων του Λουκά). Η μετάφραση των χριστιανικών Γραφών σε ξένες γλώσσες ιδίως τον 3 ον και 4 ο αι. μ.Χ. προϋπόθετε την οριοθέτηση του Κανόνα της Στον τελευταίο μεγάλο διωγμό του Διοκλητιανού το 303 μ.Χ., η κατάσχεση και καταστροφή των ιερών βιβλίων οδήγησε τους τελευταίους στο να παραδίδουν στους διώκτες τους αντί των πραγματικών Γραφών άλλα απόκρυφα και νόθα χριστιανικά βιβλία κάτι το οποίο συνέτεινε στην παγίωση του Κανόνα της Εκκλησίας.

20 20 Κύρος του Κανόνα της ΚΔ: Είναι εκπληκτικό ότι στους δύο πρώτους κιόλας αιώνες της ύπαρξης της Εκκλησίας υπήρξε απόλυτη συμφωνία και αποδοχή σχετικά με την κανονικότητα των 22 από τα 27 βιβλία της Κ.Δ. από Εκκλησίες διεσπαρμένες σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, χωρίς μάλιστα να μεσολαβήσει καμία Οικουμενική Σύνοδος  εξονυχιστικός κριτικός έλεγχος από την Εκκλησία σε κάθε χριστιανικό βιβλίο όσον αφορά στην κανονικότητά του.  Αποτελεί το άθροισμα των αυθεντικών βιβλίων και όχι κάποιο λογοκριμένο και επιβαλλόμενο από την Εκκλησία κατάλογο κάποιων συγγραμμάτων.  Το 367 μ.Χ. ο Μέγας Αθανάσιος στην 39 η εορταστική του Επιστολή διακρίνει τα θεόπνευστα κανονιζόμενα βιβλία της Α.Γ., τα οποία μόνα αποτελούν πηγές της σωτηρίας, από τα απόκρυφα (τα οποία εξαπατούν και με τους τίτλους και με το περιεχόμενο) και τα αναγιγνωσκόμενα,τα οποία δεν ανήκουν στα θεόπνευστα, αλλά ωφελούν τον αναγνώστη.

21 21