Περιβαλλοντολογική ασφάλεια, κλιματική αλλαγή ή γεωπολιτική του περιβάλλοντος Γ.Μαυρομμάτης.

Παρουσίαση με θέμα: "Περιβαλλοντολογική ασφάλεια, κλιματική αλλαγή ή γεωπολιτική του περιβάλλοντος Γ.Μαυρομμάτης."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Περιβαλλοντολογική ασφάλεια, κλιματική αλλαγή ή γεωπολιτική του περιβάλλοντος Γ.Μαυρομμάτης

2 Εισαγωγή Σήμερα θα μιλήσουμε για την κλιματική αλλαγή αλλά υπό το πρίσμα της γεωπολιτικής Τι σημαίνει αυτό; Γεωπολιτική της κλιματικής αλλαγής ή καλύτερα γεωοικονομία της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχουν μαθήματα σε πανεπιστήμια σε σχέση με το σημερινό μάθημα μας: UNSW Australia ‘The politics of Climate change’, University of Oslo ‘The science and politics of climate change-understandings the challenges’ Ποια η σχέση μεταξύ γεωπολιτικής/ γεωοικονομίας της κλιματικής αλλαγής και της ασφάλειας του περιβάλλοντος Γιατί ή έννοια της ασφάλειας είναι τόσο σημαντική στις μέρες; Και τι σημαίνει περιβαλλοντολογική ασφάλεια; Είναι η ασφάλεια κάτι πέραν της πολιτικής ή η ασφάλεια είναι μια μορφή πολιτικής; Στα μαθήματα που μας μένουν θα ασχοληθούμε με την έννοια της ασφάλειας: περιβαλλοντολογική ασφάλεια, ενεργειακή ασφάλεια. Αλλά τι είναι η ασφάλεια; Ας πάμε λίγο πίσω να θυμηθούμε.

3 Γεωπολιτική, γεωοικονομία και παγκόσμια ασφάλεια Kaufman (2004): «Γεωοικονομία: η συσχέτιση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών με παγκόσμιες πολιτικές και πολιτικές ασφάλειας» Deborah Cowen & Neil Smith (2009): «Μια εμφανιζόμενη γεωγραφία της οικονομίας και της ασφάλειας που θα μπορούσε βέλτιστα να ονομαστεί ως γεωοικονομία», «ορισμένες αλλαγές στη χωρικότητα πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δυνάμεων που αφήνουν πίσω τους τη γεωπολιτική» Μήπως αυτό είναι και το αντικείμενο του μαθήματος: οικονομία, πολιτική και ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο

4 Εμβαθύνοντας στην έννοια της ασφάλειας Τι εννοούμε με την έννοια της ασφάλειας; Αναφερόμαστε στην εθνική ασφάλεια των κρατών όπως στο πλαίσιο της κλασσικής γεωπολιτικής (ζωτικός χώρος ως εθνική ασφάλεια); Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο του τώρα μπορούμε να αναφερόμαστε στην ασφάλεια ως μόνο εθνική ασφάλεια; ‘Security studies’ στο πλαίσιο των Διεθνών Σχέσεων τι περιλαμβάνει; Ψυχροπολεμική περίοδος και η έννοια της εθνικής ασφάλειας. Η Σχολή της Κοπεγχάγης και το νέο πλαίσιο ανάλυσης: στρατιωτική (εθνική), πολιτική, οικονομική, κοινωνική (θέματα συλλογικής ταυτότητας) και περιβαλλοντική. Ανθρώπινη ασφάλεια: United Nations Human Development Report 1994. H ασφάλεια αναφέρεται στα άτομα και όχι στα κράτη, στους ανθρώπους και πως αυτοί μπορούν να διασφαλίσουν και να βελτιώσουν τις ζωές τους. Υπάρχουν τοπικές (τρόφιμα, υγεία κτλ.) και παγκόσμιες απειλές σε σχέση με την ανθρώπινη ασφάλεια (περιβάλλον, τρομοκρατία, οικονομική ανισότητα). Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι η έννοια της ασφάλειας έχει επεκταθεί σε πάρα πολλές σφαίρες αλλά και η υποχρέωση για τη διατήρηση της ασφάλειας έχει διαχυθεί πέραν των κρατών, στις υπερεθνικές οργανώσεις, τις τοπικές κυβερνήσεις, τις ΜΚΟ, τον τύπο, την αγορά κτλ. Δεν είναι μόνο το κράτος υπεύθυνο για τη διευρυμένη έννοια της ασφάλειας όπως συνέβαινε με την εθνική ασφάλεια. Ασφάλεια ή η κατασκευή της ανασφάλειας, η ασφάλεια ως κατασκευή ή μεταβαλλόμενος και συνεχιζόμενος λόγος. Η ασφάλεια ως «η μοίρα της ανθρωπότητας σε έναν πλανήτη υπό απειλή» Simon Dalby.

5 Εννοιολογήσεις ασφάλειας

6 Περιβαλλοντική ασφάλεια

7 Χαρτογραφήσεις εκπομπών CO2

8 Κλιματική αλλαγή Γιατί η κλιματική αλλαγή είναι τόσο σημαντική για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας; Γιατί η κλιματική αλλαγή είναι το σοβαρότερο πολιτικό θέμα της εποχής μας; Τα διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης/ επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής: παγκόσμιο, εθνικό, τοπικό. Αποφάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, εθνική πολιτική και τοπικές ζωές. Η ανάγκη για ένα σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης, η ανάγκη για μια κοσμοπολιτική ατζέντα που δεν είναι εθνική αλλά βλέπει τον κόσμο ως ενιαίο. Η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση του αιώνα, πώς να φτιαχτεί μια μορφή κοσμοπολιτικής που να αφήνει πίσω την εθνική αποκλειστική ενασχόληση (ειδικά όταν οι επιπτώσεις είναι πάντα τοπικές) Μια απότομη μετάβαση από το zero-sum game στο win-win game και από τους ‘friend- enemies’ στους κοσμοπολίτες και τον πλανητικό ουμανισμό Ακούγεται λίγο STAR TREK; Σκεφτείτε την περίπτωση της Ελλάδας και τα υποτιθέμενα κοιτάσματα φυσικού αερίου Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής: αλλαγή ενεργειακού παραδείγματος, ενέργεια ίσον οικονομία σκεφτείτε την οικονομική κρίση του 1973. Κοσμοπολιτική: Το ανθρώπινο δικαίωμα στο περιβάλλον, η έννοια της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, περιβαλλοντικής διακυβέρνησης (United Nations Human Rights, United Nations Environment Programme).

9 Κλιματική αλλαγή Η ανθρωπογενής αλλαγή του περιβάλλοντος και το φαινόμενο της συγκέντρωσης αεριών/ φαινόμενο θερμοκηπίου. Η κατώτερη ατμόσφαιρα πιο ζεστή από την ανώτερη, η κατώτερη περιέχει μεγαλύτερα επίπεδα υγρασίας και η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε μεγαλύτερα επίπεδα εξάτμισης Η θερμοκρασία έχει ανέβει από την προβιομηχανική εποχή κατά 0,80 βαθμούς κελσίου και το μεγαλύτερο ποσοστό από το 1980 και μετά Η συγκέντρωση των αερίων στην ατμόσφαιρα μένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα για αυτό και τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής τα βλέπουμε μετά από χρόνια Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει πιο πολύ τις αναπτυσσόμενες χώρες, τις Χώρες του Νότου (αγροτική παραγωγή, νερό, τρόφιμα, απειλές στην βιοποικιλότητα, απειλές στην υγεία, ανέβασμα της στάθμης του νερού). Ειδικότερα αναμένεται να επηρεαστούν: τα μικρά νησιά/ κράτη, η Αφρική, η Αρκτική και η Ανταρκτική. Φυσικά αλλαγές επέρχονται παντού και περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων συμβαίνουν συχνότερα. Οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες του Νότου επειδή δεν διαθέτουν τα μέσα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεαστούν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή Η έννοια του περιβαλλοντικού πρόσφυγα και οι μεταναστεύσεις του μέλλοντος. Η έννοια των τοπικοποιημένων επιπτώσεων και των μετακινήσεων πόλεων και πληθυσμών. Διεθνής μετανάστευση ή εσωτερικά εκτοπισμένοι πληθυσμοί;

10 Η πολιτική της κλιματικής αλλαγής- Anthony Giddens (2008) Η τεράστια βιβλιογραφία της κλιματικής αλλαγής Οι τρεις απόψεις για την κλιματική αλλαγή: οι σκεπτικιστές (δεν είναι αναγκαστικά ανθρωπογενής), η κυρίως επιστημονική συζήτηση (IPCC), οι ριζοσπάστες (οι αλλαγές είναι πιο γρήγορες και από αυτό το οποίο πρεσβεύει το IPCC, πρέπει να δράσουμε τώρα) Η κοσμοπολιτική της κλιματικής αλλαγής απαιτεί ισχυρή εθνική πολιτική- το κράτος ως σημαντικότατο Η επιστροφή στον κρατικό σχεδιασμό; Αλλά τι είδους σχεδιασμό; Έναν μακρόπνοο σχεδιασμό δεκαετιών. The Stern Report ‘η κλιματική αλλαγή ως η μεγαλύτερη αποτυχία των αγορών’. Ο ρόλος του κρατικού σχεδιασμού, σενάρια προσαρμογής και άμβλυνσης κινδύνου. Αλλά και από την άλλη πως το κράτος θα μπορέσει να πείσει τους πολίτες του να κάνουν τις αλλαγές lifestyle που απαιτούνται για να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων; Από-ανάπτυξη. Το 95% των προϊόντων του βιομηχανικού πολιτισμού μας σχετίζονται με το πετρέλαιο, αέριο, ορυκτά. Πως θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί μια μετάβαση από την οικονομία των ορυκτών καυσίμων χωρίς να περιέλθει οικονομικό χάος Η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής ως πρόκληση των εθνικών κυβερνήσεων, η ανάγκη δημιουργίας μιας εθνικής κοσμοπολιτικής ατζέντας.

11 Η πολιτική της κλιματικής αλλαγής Ban Ki Moon (2012): ‘ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας όσον αφορά στο τι μπορούμε να κάνουμε για να μην αυξηθεί η θερμοκρασία πάνω από 2 βαθμούς C’, ‘το πιο σοβαρό θέμα των καιρών μας’ H κοσμοπολιτική αλλά και η πολιτική της κλιματικής αλλαγής δεν είναι κάτι το καινούριο. 1979, Η πρώτη παγκόσμια διάσκεψη για το περιβάλλον 1988, τα ΗΕ ιδρύουν το Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή 1997, Η υιοθέτηση του Πρωτόκολλου του Κιότο από 37 αναπτυγμένες χώρες 2001, οι ΗΠΑ αποσύρονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο 2005, το Πρωτόκολλο του Κιότο μπαίνει σε εφαρμογή. Μια συμβολική συμφωνία 141 χωρών (οι ΗΠΑ και η Ρωσία δεν το επικυρώνουν, οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι εκτός) 2007, Ο Gore και το IPCC κερδίζουν το νομπέλ ειρήνης 2012, κανείς στις Αμερικανικές εκλογές δεν μιλάει για κλιματική αλλαγή αλλά για ενεργειακή επάρκεια της Αμερικής.

12 Τα βήματα της κοσμοπολιτικής της κλιματικής αλλαγής UNFCCC United Nation Convention on Climate Change UNFCC Υπογραφή της Συνθήκης το 1992 1997, Υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Νομικά δεσμευτικές εκπομπές ρύπων για αναπτυγμένες/ βιομηχανικές χώρες. Μειώσεις κάτω από τα επίπεδα του 1990. Οι αναπτυγμένες χώρες πρέπει επίσης να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες στις προσπάθειες προσαρμογής τους στην κλιματική αλλαγή. Οι αναπτυγμένες χώρες μπορούν να μειώσουν τους ρύπους τους ή έμμεσα να χρηματοδοτήσουν προγράμματα σε αναπτυσσόμενες χώρες που μειώνουν τους ρύπους ή τους παγιδεύουν. Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία και Καναδάς δε συμμετέχουν. Σχεδόν συμβολικό; Όχι κάποιες χώρες έχουν ήδη ξεπεράσει τους στόχους τους και έχουν πλεονάσματα μειώσεων ρύπων. Η Συμφωνία του Συνεδρίου της Κοπεγχάγης (2009): η συλλογική απόφαση να μην αυξηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη πάνω από 2 βαθμούς κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

13 UNFCCC Η Συμφωνία του Συνεδρίου του Cancun (2010): 30 δισ. $ το χρόνο προς τις αναπτυσσόμενες χώρες για την κλιματική αλλαγή, τεχνολογική βοήθεια επίσης Η Συμφωνία του Συνεδρίου του Durban (2011): η δημιουργία μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τη μείωση των εκπομπών ρύπων όχι αργότερα από το 2015. Παροχή βοήθειας στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και περισσότερο ευάλωτες. H συμφωνία του Συνεδρίου της Doha (2012): Η συνέχιση της Πρωτοκόλλου του Κιότο μέχρι τη δημιουργία της νέας διεθνή συμφωνίας για τη μείωση των ρύπων το αργότερο μέχρι το 2015. Η ΗΠΑ αρνούνται την ιδέα ότι οι αναπτυγμένες χώρες φέρουν ευθύνη για την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει ένα θέμα εκπομπών συνολικών ρύπων και ρύπων ανά κάτοικο. Σκεφτείτε την περίπτωση της Κίνας. Η νέα συμφωνία πρέπει να συμπεριλάβει τόσο αναπτυγμένες όσο και αναπτυσσόμενες διαφορετικά δεν είναι δυνατόν να αποδώσει. Θα πρέπει όμως να λάβει υπόψη την τρωτότητα των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών αλλά και την οικονομική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Κλιματική αλλαγή και αναπτυξιακή πολιτική

14 Η περιπλοκότητα της πολιτικής της κλιματικής αλλαγής ή η πολιτική οικονομία της κλιματικής αλλαγής Η οικονομία και η ενέργεια, η οικονομία στηρίζεται στην ενέργεια Η βιομηχανοποίηση των αναπτυσσόμενων χωρών και το δικαίωμα τους στην ανάπτυξη Η τρωτότητα των λιγότερο αναπτυσσόμενων χωρών και το μερίδιο της ευθύνης Η κοσμοπολιτική της συναίνεσης των ΗΕ Οι διαφορετικές ομάδες συμφερόντων (ενεργειακοί κολοσσοί, περιβαλλοντολογικές οργανώσεις, εναλλακτικές πηγές ενέργειας κτλ.)

15

16

17 Paris Agreement Η πρώτη παγκόσμια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, νομικά δεσμευτική Υπέγραψαν 196 κράτη, σημαντικός ο ρόλος των ΗΠΑ και της Κίνας (είχαν έρθει σε συμφωνία νωρίτερα) Η συμφωνία αφορά αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες ταυτόχρονα, ξεπερνιέται το προηγούμενο ‘blame game’ H θερμοκρασία δεν πρέπει να αυξηθεί πάνω από τους 2 Βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα (ακόμα και 1.5) Η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ το 2020, πρέπει όμως πρώτα να επικυρωθεί από το 55% των συμμετεχόντων κρατών για να γίνει νομικά δεσμευτική Μετά το 2050, πρέπει να σταματήσει τελείως η ανθρωπογενής παραγωγή αερίων Δεν ιδρύεται μηχανισμός παρακολούθησης των κρατών και της παραγωγής αερίων αλλά αντίθετα επαφίεται η ευθύνη σε αυτά να ορίσουν τους στόχους τους και να τους πετύχουν Θεσπίζεται η οικονομική ενίσχυση για την προσαρμογή των αναπτυσσόμενων χωρών (από τις αναπτυγμένες) με ένα ποσό κοντά στα 100 δις δολάριο το χρόνο O τελικός προορισμός της πορείας του UN Framework for Climate change ή απλά ένα ακόμα PR event της παγκόσμιας πολιτικής κοινότητας; Ο χρόνος θα δείξει.

18 Τα Μαθηματικά της κλιματικής αλλαγής (Mckibben Rolling Stones magazine) To Συνέδριο της Κοπεγχάγης: η αύξηση της θερμοκρασίας να μην υπερβεί τους 2 βαθμούς κελσίου. 565 γιγατόνοι διοξειδίου του άνθρακα μέχρι τα μέσα του αιώνα ώστε η θερμοκρασία να μην αυξηθεί πάνω από 2 βαθμούς κελσίου. 2.765 γιγατόνοι οι μελλοντικές εκπομπές των ορυκτών καυσίμων των συνολικών αποθεμάτων στον κόσμο. Δεν πρέπει να εξορυχτούν και να καούν. Η κεφαλαιοποίηση των ενεργειακών κολοσσών εξαρτάται από τη μελλοντική εξόρυξη και εκμετάλλευση αυτών των αποθεμάτων, αν δεν εξορυχτούν η αξία των εταιρειών αυτών είναι πολύ μικρότερη. Τα ορυκτά καύσιμα πρέπει να μείνουν στο έδαφος. Αλλά δυστυχώς και ο Καναδάς όταν ανακάλυψε κοιτάσματα αερίου αποσύρθηκε από το Κιότο. Η εγωιστική πολιτική. Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων εξωτερικεύει τα κόστη της (CO2) και τα αποποιείται χωρίς κόστος. Κανένας δεν μπορεί να το κάνει αυτό μόνο αυτή. Η φορολόγηση της εκπομπής ρύπων θα μειώσει τα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών και ίσως να κρατήσει κάποια αποθέματα στο έδαφος. Οι σχέσεις με αυτούς που μολύνουν το περιβάλλον πρέπει να αυστηροποιηθούν (ενέργεια) Το κακό είναι ότι ενέργεια ίσον οικονομία. Γόρδιος δεσμός, κλιματική αλλαγή ως οικονομικό θέμα και άρα δυσεπίλυτο, ποιος θα θυσιάσει το τώρα για το μετά σε πολιτικό επίπεδο (κυβέρνηση) αλλά και προσωπικό (προσωπική θυσία για το παγκόσμιο καλό) Η πολιτική της κλιματικής αλλαγής θα είναι η σημαντικότερη αλλά και η πιο δύσκολή μορφή πολιτικής για τον 21 ο αιώνα.