Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος Φυσικοί και Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι Ενότητα 10: Οδηγίες Medroplan Θεοχάρης Μενέλαος – Μυριούνης Χρήστος Αν. ΚαθηγητήςΕπ. Συνεργάτης Άρτα, Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

4 Οδηγίες MEDROPLAN  Οι Οδηγίες του MEDROPLAN (2008) είναι το αποτέλεσμα ενός προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε μέσω ενός Ευρω-Μεσογειακού Περιφερειακού Προγράμματος για Τοπική Υδατική Διαχείριση με τη συνεργασία επιστημόνων και άμεσα ενδιαφερομένων από την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, το Μαρόκο και την Τυνησία. ΓΕΝΙΚΑ: Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

5 Οδηγίες MEDROPLAN  Πώς μπορεί η διαχείριση των υδάτων να βελτιωθεί και πώς μπορούν οι άνθρωποι να ωφεληθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από τέτοιες αλλαγές;  Πώς μπορεί η έρευνα να βοηθήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων θεσμών και εργαλείων υποστήριξης αποφάσεων; Οι Οδηγίες παρέχουν ένα πλαίσιο και μια συστηματική προσέγγιση για τη σύνδεση της ακαδημαϊκής γνώσης με τις επιχειρησιακές και στρατηγικές πλευρές της διαχείρισης της επικινδυνότητας της ξηρασίας. Οι Οδηγίες είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να συνεισφέρουν σε κοινωνικά και στρατηγικά ζητήματα κλειδιά: Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

6 Δομή των Οδηγιών και προοριζόμενοι χρήστες Τα προκύπτοντα από το πρόγραμμα MEDROPLAN δομούνται σε 3 βασικές ενότητες:  Τις Οδηγίες Διαχείρισης της Ξηρασίας  Το Τεχνικό Παράρτημα (Technical Annex) στις Οδηγίες Διαχείρισης της Ξηρασίας  Ο δικτυακός τόπος του MEDROPLAN Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

7 Σκοπός των οδηγιών  Ο σκοπός των Οδηγιών του MEDROPLAN είναι να παρέχουν στις Μεσογειακές χώρες ένα πλαίσιο για αποτελεσματική και συστηματική προσέγγιση παρεμπόδισης ή/και ελαχιστοποίησης των συνεπειών της ξηρασίας στους ανθρώπους.  Οι Οδηγίες προορίζονται για τη συμπλήρωση των εξελισσόμενων προσπαθειών προγραμματισμού στις υδατικές λεκάνες της χώρας και των εξελισσόμενων πρωτοβουλιών αγροτικής πολιτικής. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

8 Τα μέρη των οδηγιών Οι οδηγίες αποτελούνται από τα εξής μέρη:  Το πλαίσιο προγραμματισμού  Το οργανωτικό μέρος  Το μεθοδολογικό μέρος  Το επιχειρησιακό μέρος  Το μέρος της ανοικτής αξιολόγησης

9 Μερικοί ορισμοί Ξηρασία: Φυσική περιστασιακή (τυχαία) προσωρινή κατάσταση συνεχούς μείωσης στη βροχόπτωση και στη διαθεσιμότητα ύδατος αναφορικά με τις κανονικές τιμές, που εκτείνεται σε μια σημαντική χρονική περίοδο και καλύπτει μια ευρεία περιοχή. Ξηρότητα: Φυσική μόνιμη κλιματική κατάσταση με πολύ χαμηλές ετήσιες ή εποχιακές βροχοπτώσεις. Έλλειμμα νερού: Ανθρωπογενής προσωρινή ανισορροπία στη διαθεσιμότητα του ύδατος. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

10 Μερικοί ορισμοί Η λειψυδρία δηλώνει μια μόνιμη κατάσταση ανισορροπίας μεταξύ των υδατικών πόρων σε μια περιοχή (ή σε ένα σύστημα υδροδότησης), η οποία χαρακτηρίζεται από ένα ξηρό κλήμα ή/και γρήγορη αύξηση της υδατικής ζήτησης που σχετίζεται με πληθυσμιακή ανάπτυξη, επέκταση των ξηρικών καλλιεργειών, κ.λπ. Ερημοποίηση: η υποβάθμιση του εδάφους σε ξηρές, ημίξηρες και άλλες περιοχές σε μια ξηρή περίοδο. Η ερημοποίηση προκαλείται αρχικά από υπέρ-εκμετάλλευση και ακατάλληλη εδαφική χρήση σε συνδυασμό με την κλιματική διακύμανση. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

11 Μερικοί ορισμοί Κίνδυνος: Ένα ενδεχομένως καταστρεπτικό φυσικό γεγονός φαινόμενο ή/και ανθρώπινη δραστηριότητα, που μπορεί να προκαλέσει απώλεια ζωής ή τραυματισμό, ζημιά περιουσίας, κοινωνική και οικονομική διάσπαση ή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Τρωτότητα: Ένα σύνολο συνθηκών και διεργασιών που προκύπτουν από φυσικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, που αυξάνουν την ευπάθεια μιας κοινότητας στην επίδραση των κινδύνων. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

12 Μερικοί ορισμοί Επικινδυνότητα: Η πιθανότητα επιζήμιων συνεπειών, ή αναμενόμενων απωλειών (θάνατοι, τραυματισμοί, καταστροφή περιουσίας, ζωτικών πόρων, οικονομικής δραστηριότητας ή περιβαλλοντική βλάβη), που προκύπτει από αλληλεπιδράσεις μεταξύ φυσικών ή ανθρωπογενών κινδύνων και τρωτών συνθηκών. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

13 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Η μεθοδολογία που παρουσιάζεται στις Οδηγίες Το μεθοδολογικό μέρος των Οδηγιών συλλέγει και παρέχει κατανοητές τεχνικές και επιστημονικές προσεγγίσεις για την ενθάρρυνση αντικειμενικών τεχνικών μελετών.

14 Χαρακτηρισμός της ξηρασίας και συνεχή παρακολούθηση  Η ξηρασία είναι ένα τρισδιάστατο φαινόμενο που μπορεί να χαρακτηριστεί από τη σοβαρότητά της ή την ένταση, τη διάρκεια και τη γεωγραφική έκταση.  Ο χαρακτηρισμός της ξηρασίας είναι περίπλοκος και υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα μετεωρολογικών ή υδρολογικών δεικτών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

15 Χαρακτηρισμός της ξηρασίας και συνεχή παρακολούθηση Οι δείκτες για το χαρακτηρισμό της ξηρασίας πρέπει να είναι σύμφωνοι με τις ακόλουθες απαιτήσεις:  να μπορούν να υπολογιστούν από διαθέσιμα δεδομένα από πραγματικά συστήματα συλλογής δεδομένων  να έχουν a priori και άμεση σχέση με τρωτά κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά συστήματα και  να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προβλέψεις και συστήματα έγκαιρης καταγραφής. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

16 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Αποτίμηση επικινδυνότητας Παρόλο που ο πλήρης ορισμός των επιπτώσεων της ξηρασίας είναι μάλλον περίπλοκος οι κύριες συνέπειες είναι δυνατόν να ταξινομηθούν γενικά σε τρεις κατηγορίες:  οικονομικές  περιβαλλοντικές  κοινωνικές

17 Αποτίμηση της επικινδυνότητας στη γεωργία  Η κύρια πηγή επικινδυνότητας σε συστήματα μη αποδοτικής παραγωγής και ιδίως σε συνοριακά εδάφη είναι οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Στην περίπτωση αυτή, η ξηρασία έχει άμεσο αντίκτυπο στο εισόδημα των αγροτών και η ανάλυση της επικινδυνότητας είναι σχετικά απλή με την εκτίμηση απλών μεταβλητών όπως η απόδοση της καλλιέργειας. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

18 Αποτίμηση της επικινδυνότητας στη γεωργία Αντιθέτως, τα αγροτικά συστήματα σε οικονομικά ανεπτυγμένες περιοχές επηρεάζονται πολύ από: τη στρατηγική την αγορά την τεχνολογία και την οικονομία O προσδιορισμός της επίδρασης της ξηρασίας στους ανεξάρτητους αγρότες και συνολικά στον αγροτικό τομέα είναι περίπλοκος. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

19 Αποτίμηση της επικινδυνότητας στη γεωργία Το επίπεδο επικινδυνότητας στις γεωγραφικές περιοχές προσδιορίζεται εφαρμόζοντας μια συνάρτηση του παράγοντα επικινδυνότητας (RF). Ένας σταθμός αναφοράς λαμβάνεται ως βάση σύγκρισης και εξετάζονται δύο κατηγορίες απόδοσης: κάτω του μέσου όρου και πάνω από αυτόν. Για κάθε τοποθεσία οι τιμές RF δείχνουν αν οι αποδόσεις στο σταθμό αυτό εμφανίζουν υψηλότερη επικινδυνότητα από το σταθμό αναφοράς. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

20 Αποτίμηση της επικινδυνότητας στη γεωργία  Θετικές τιμές RF όταν οι αποδόσεις είναι πιο κάτω από το 0 δείχνουν ότι η τοποθεσία εμφανίζει μεγαλύτερη επικινδυνότητα, επειδή υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να υπάρχουν χαμηλές αποδόσεις σε σχέση με το σταθμό αναφοράς.  Θετικές τιμές RF όταν οι αποδόσεις είναι πιο πάνω από το 0) δείχνουν ότι η επικινδυνότητα είναι μικρότερη, επειδή υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης αποδόσεων πάνω από το μέσο όρο σε σχέση με το σενάριο αναφοράς. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

21 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Αποτίμηση της επικινδυνότητας στη γεωργία Το γράφημα απεικονίζει την κατανομή του παράγοντα επικινδυνότητας σε πέντε ισπανικές τοποθεσίες (Valladolid, Burgos, la Rioja, Cordoba, Murcia) σε ξηρικά αγροτικά συστήματα δημητριακών.

22 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κριτήρια για την επιλογή των δράσεων Η προετοιμασία σχεδίων διαχείρισης της ξηρασίας απαιτεί την επιλογή του πιο κατάλληλου συνδυασμού μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων δράσεων σε σχέση με την τρωτότητα του συγκεκριμένου συστήματος παροχής ύδατος ή αγροτικού συστήματος.

Βιβλιογραφία MEDROPLAN, 2008: Οδηγίες Διαχείρισης της Ξηρασίας, Ευρωπαϊκή Ένωση - Γραφείο Συνεργασίας Ευρωπαϊκής Βοήθειας, Ευρω-Μεσογειακό Περιφερειακό Πρόγραμμα για Τοπική Διαχείριση Υδάτων (MEDAWater), Μεσογειακή Ετοιμότητα και Σχεδιασμός Περιορισμού της Ξηρασίας σελ. 78. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου.. Έκδοση: 1.0, Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Μυριούνης Χρήστος Άρτα, Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου