3.1. ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΑΣΗ ΣΤΟ Σ ΚΑΙ ΤΗ Γ Μ. Σαριδομιχελάκης Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ - ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Συχνότητα: Γ > Σ Δερματόφυτα κερατίνη (κεράτινη στοιβάδα, τρίχες, νύχια) ζωοφιλικά π.χ. M. canis (Γ), T. mentagrophytes (τρωκτικά), M. persicolor (τρωκτικά) γεωφιλικά π.χ. M. gypseum ανθρωποφιλικά π.χ. T. rubrum Σ: M. canis > M. gypseum, T. mentagrophytes, M. persicolor Γ: M. canis (98-99%)

ΜΕΤΑΔΟΣΗ M. canis: άμεση (Γ) > έμμεση M. gypseum: έδαφος (σκάψιμο) T. mentagrophytes: άμεση (τρωκτικά, φωλιές) > έμμεση M. persicolor: άμεση (ποντικός, αρουραίος)

ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΑ ΑΙΤΙΑ Κλιματολογικά: θ0-υγρασία (φθινόπωρο) Κλιματολογικά: θ0-υγρασία (φθινόπωρο) Περιβαλλοντικά: επαφή με άλλα ζώα, συνωστισμός, stress (εγκυμοσύνη, γαλουχία) Γενετική προδιάθεση Ηλικία: νεαρά, υπερήλικα Κακή διατροφή Ανοσοκαταστολή Σ: υπερφλοιοεπινεφριδισμός, Σ.Δ., νεοπλάσματα κλπ Γ: FeLV, FIV Κατάλυση φυσικών αμυντικών φραγμών: συχνό μπάνιο, εξωπαράσιτα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ (I) ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ Μηχανική απομάκρυνση (π.χ. βούρτσισμα, αυτοπεριποίηση του τριχώματος) Ακέραια κεράτινη στοιβάδα επιδερμίδας Μυκοστατικές ιδιότητες λιπαρών οξέων σμήγματος ΑΝ ΞΕΠΕΡΑΣΤΟΥΝ Διείσδυση στην επιδερμίδα Διείσδυση στους αναφασικούς θυλάκους των τριχών (γύρω από τις τρίχες > μέσα στις τρίχες)

Δυναμική ισορροπία ξενιστή-μύκητα ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ (IΙ) ΕΞΕΛΙΞΗ Δυναμική ισορροπία ξενιστή-μύκητα Αυτοΐαση (2-4 μήνες) Μη αυτοΐαση Πτώση μολυσμένων τριχών Ανοσοκαταστολή Τελοφασικές τρίχες (σ. Cushing, Σ.Δ., FeLV, FIV, Φλεγμονή νεοπλάσματα, φάρμακα) πολ/κού ρυθμού επιδερμίδας M. gypseum? M. persicolor? Κυτταρική ανοσία Το M. canis που είναι “καλά προσαρμοσμένο” στο Σ και τη Γ συνήθως προκαλεί ηπιότερη φλεγμονή σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη δερματοφύτων

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ Σ (Ι) Κνησμός: ποικίλει “Κλασσική” μορφή: αλωπεκία (σπασμένες τρίχες), εύκολη απόσπαση, φολίδες, εφελκίδες, βλατίδες, ερύθημα, υπερχρωμία κυκλοτερείς, μονήρεις ή πολλαπλές κεφαλή, αυτιά, άκρα, ουρά κλπ M. gypseum: επιρρίνιο, άκρο ποδός M. persicolor: πρόσωπο

«Κλασσική» μορφή δερματοφυτίασης σε Σ

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΤΟ Σ Υπόλοιπα αίτια θυλακίτιδας στο Σ Βακτηριδιακή θυλακίτιδα Δεμοδήκωση Φυλλώδης πέμφιγα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ Σ (ΙΙ) Θυλακίτιδα-δοθιήνωση του προσώπου T. mentagrophytes, M. persicolor πιθ. και αποχρωματισμός ακρορρινίου-μυκτήρων Επιπολής φλυκταινώδης δερματοφυτίαση T. erinacei > T. terrestre, M. persicolor

Επιπολής φλυκταινώδης δερματοφυτίαση σε Σ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ Σ (ΙΙI) Γενικευμένη: όπως η «κλασσική» + γενικευμένη αλωπεκία, σμηγματόρροια

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΤΟ Σ Βακτηριδιακή θυλακίτιδα Δεμοδήκωση Φυλλώδης πέμφιγα Λεϊσμανίωση κλπ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ Σ (IV) Μολυσματικό κηρίο: οζίδιο, ερύθημα, συρίγγια, εξίδρωση, πιθ. + βακτηριδιακή δερματίτιδα μονήρη ή πολλαπλά κεφαλή, άκρα αντίδραση υπερευαισθησίας ? Ψευδομυκήτωμα (πολύ σπάνιο): υποδόριο οζίδιο, πιθ. συρίγγια-εξίδρωση M. canis, T. mentagrophytes

Μολυσματικό κηρίο σε Σ

Μολυσματικό κηρίο σε Σ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ Σ (V) Ποδοδερματίτιδα Ονυχομύκωση (σπάνια) ξηρά, εύθρυπτα, παραμορφωμένα νύχια παρονυχία Ασυμπτωματικοί φορείς: σπάνια, Yorkshire terrier

Ποδοδερματίτιδα σε Σ με δερματοφυτίαση

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗ Γ (Ι) Κνησμός: ποικίλλει «Κλασσική»: κεφαλή, άκρα κλπ Γενικευμένη Βλατιδοεφελκιδώδης δερματίτιδα (κνησμώδης) Συμμετρική υποτρίχωση-αλωπεκία: αυτοπροκαλούμενη ή μη αυτοπροκαλούμενη Αλλοιώσεις μου μοιάζουν με άτονο έλκος (σπάνια) Αλλοιώσεις που μοιάζουν με εωσινοφιλικές πλάκες (σπάνια) Αυτοτραυματική δερματίτιδα

Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M. canis, με αλωπεκία, ερύθημα και φολίδες, στο οπίσθιο άκρο Γ

Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M. canis στο επιρρίνιο, το πτερύγιο του αυτιού και το πρόσθιο άκρο Γ

Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M. canis στο πτερύγιο του αυτιού Γ

Εντοπισμένη δερματοφυτίαση από M. canis στο πτερύγιο του αυτιού Γ

Γενικευμένη δερματοφυτίαση σε νεαρή Γ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗ Γ (ΙΙ) Επιπολής φλυκταινώδης δερματοφυτίαση (πολύ σπάνια) Μολυσματικό κηρίο (σπάνια, Persian) Ψευδομυκήτωμα: εξελκωμένο οζίδιο, ράχη-βάση ουράς. Persian, συχνά FIV-θετικές Ονυχομύκωση-παρονυχία Σμηγματόρροια (ξηρή ή ελαιώδης): γενικευμένη ή του προσώπου (Persian) Αλλοιώσεις που μοιάζουν με ακμή: κόμεδα, γενειακή σύμφυση Βλεφαρίτιδα Έξω ωτίτιδα (κνησμώδης) Υποκλινική: ελάχιστες ή καθόλου αλλοιώσεις

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΗ Γ Πολύ συχνή, εύκολα «ξεφεύγει» τη διάγνωση «Αν δε μοιάζει μπορεί να είναι» Να ελέγχεται σε όλες τις Γ με δερματικές αλλοιώσεις

ΔΙΑΓΝΩΣΗ (Ι) ΛΥΧΝΙΑ WOOD Πρασινωπός φθορισμός στις τρίχες Μόνο το 50% των στελεχών του M. canis (ψευδή αρνητικά) Ψευδή θετικά: εξίδρωμα, τοπικά σκευάσματα, εφελκίδες κλπ Δεν αποκλείει, ούτε επιβεβαιώνει τη δερματοφυτίαση Αν είναι θετική καθοδηγεί στη λήψη τριχών- εφελκίδων βοηθά στον έλεγχο της ανταπόκρισης στη θεραπεία?

ΑΜΕΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΤΡΙΧΩΝ-ΕΦΕΛΚΙΔΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ (ΙΙ) ΑΜΕΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΤΡΙΧΩΝ-ΕΦΕΛΚΙΔΩΝ Θετική στο 40-70% Μεγαλύτερη ευαισθησία σε Wood+ αλλοιώσεις Αν είναι θετική: οριστική διάγνωση αλλά χωρίς ταυτοποίηση του είδους των δερματόφυτων

Υφές και αρθροσπόρια του M. canis

ΔΙΑΓΝΩΣΗ (ΙΙΙ) ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Λήψη τριχών-εφελκίδων, μέθοδος οδοντόβουρτσας Ψευδή αρνητικά: DTM > Sabouraud άγαρ, κηρίο και ψευδομυκήτωμα > λοιπές μορφές) Αναστολή ανάπτυξης από σαπρόφυτα: χωρίς αλκοόλη > με αλκοόλη Σπάνια το χρώμα του DTM δεν αλλάζει (M. canis var distortum) ή αλλάζει μετά την εμφάνιση της αποικίας (M. persicolor) Αλλαγή χρώματος από σαπρόφυτα Θετική: διάγνωση-ταυτοποίηση είδους Αρνητική: μάλλον δεν είναι δερματοφυτίαση

Καλλιέργεια M. canis σε DTM άγαρ την 9η (δεξιά) και τη 14η (αριστερά) ημέρα. Φαίνεται η αλλαγή του χρώματος του υποστρώματος από κίτρινο σε κόκκινο και οι χαρακτηριστικές λευκωπές αποικίες του M. canis

Καλλιέργεια Alternaria spp σε DTM άγαρ την 4η (δεξιά) και την 9η (αριστερά) ημέρα. Φαίνεται η αλλαγή του χρώματος του υποστρώματος από κίτρινο σε κόκκινο, όμως οι σκουρόχρωμες αποικίες δεν είναι συμβατές με εκείνες των δερματοφύτων

Καλλιέργεια όπου αναπτύχθηκαν σαπρόφυτα σε DTM, παρά το γεγονός ότι η μακροσκοπική εικόνα των αποικιών και η αλλαγή του χρώματος του υποστρώματος είναι συμβατές με τη δερματοφυτίαση

ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΔΟΥΣ Roth’s flag Καλυπτρίδα Chlorphenolac Συγκολλητική ταινία Lactophenol cotton blue Αντικειμενοφόρος Roth’s flag

Υφές και μακροκονίδια M. canis από υλικό καλλιέργειας σε DTM

Υφές και μακροκονίδια T. mentagrophytes από υλικό καλλιέργειας σε DTM

Μακροκονίδια Alternaria spp από υλικό καλλιέργειας σε DTM

ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΙΣΤΟΛΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ (IV) ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Κηρίο: πιθ. κόκκοι, πιθ. ακανθολυτικά κύτταρα (Δ.Δ. φυλλώδης πέμφιγα) Ψευδομυκήτωμα: (πυο)-κοκκιωματώδης φλεγμονή, πιθ. μυκητιακά στοιχεία ΙΣΤΟΛΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Κηρίο, ψευδομυκήτωμα: όχι πολύ ευαίσθητη? Ειδικές χρώσεις?

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Τοπική θεραπεία Συστηματικά αντιμυκητιακά Στο περιβάλλον Εμβόλια ??? Έλεγχος όλων των ζώων που ζουν μαζί Ασυμπτωματικοί φορείς Μη μολυσμένα Θεραπεία Μόνο τοπική αγωγή (λουτρά)

ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (Ι) ΚΟΥΡΕΜΑ Στόχος: απομάκρυνση μολυσμένων τριχών, μείωση μόλυνσης περιβάλλοντος Κίνδυνος επιδείνωσης αλλοιώσεων Ενδείξεις: πάντα σε όλο το σώμα: γενικευμένη μορφή ή >5 εστίες, μακρύτριχα γύρω από την αλλοίωση (6 cm): βραχύτριχα με <5 εστίες

ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΙΙ) ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΤΙΜΥΚΗΤΙΑΚΑ Στόχος: μείωση μόλυνσης περιβάλλοντος Κίνδυνος μόλυνσης ιδιοκτήτη Εφαρμογή: όχι έντονο τρίψιμο, 2 φορές/εβδομάδα Δραστικές ουσίες: θειάσβεστος 2% > ενιλκοναζόλη 0,2% (αραίωση 1/50 του εμπορικού διαλύματος 10%, Γ?) > χλωρεξιδίνη + μικοναζόλη > χλωρεξιδίνη (διάλυμα 0,05-0,5%, σαμπουάν 2-4%) κλπ Φαρμακοτεχνική μορφή: διαλύματα > σαμπουάν Ενδείξεις: πάντα

ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΙΙΙ) ΕΣΤΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Μονήρεις αλλοιώσεις: δε συνιστάται επειδή μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια υποκλινική μόλυνση (κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη, θειαμπενταζόλη, ναφτιφίνη, τερβιναφίνη, χλωρεξιδίνη 4%) Μολυσματικό κηρίο: αντιμυκητιακά ± γλυκοκορτικοειδή Ψευδομυκήτωμα: χειρουργική εξαίρεση (+ ιτρακοναζόλη) Ονυχομύκωση: ονυχεκτομή

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΜΥΚΗΤΙΑΚΑ Στόχος: επιτάχυνση κλινικής ίασης μείωση μόλυνσης περιβάλλοντος (αργεί) Ενδείξεις: πολυεστιακές ή γενικευμένες αλλοιώσεις μακρύτριχα ζώα σπίτια με πολλά ζώα μη ανταπόκριση στην τοπική αγωγή x 2-4 εβδ. όχι σε Γ φορείς ? Ουσίες: ιτρακοναζόλη (ουσία εκλογής), κετοκοναζόλη τερβιναφίνη, γκριζεοφουλβίνη

ΑΖΟΛΕΣ Δραστικές ουσίες: ιτρακοναζόλη, κετοκοναζόλη, φλουκοναζόλη Μηχανισμός δράσης: αναστολή του ενζύμου του κυττοχρώματος P-450 που μετατρέπει τη λανοστερόλη σε εργοστερόλη, αναστολή σύνθεσης χιτίνης κλπ

ΙΤΡΑΚΟΝΑΖΟΛΗ Αποτελεσματικότητα: αποτελεσματική- τοξική από κετοκοναζόλη (περισσότερο εκλεκτική δράση στα ένζυμα του κυττοχρώματος Ρ-450 των μυκήτων) Άλλες ιδιότητες: αντιφλεγμονώδης, ανοσορυθμιστική Δόση: 5-10mg/Kg SID ή 20mg/kg EOD ή 5-10mg/Kg x 2 συνεχείς ημέρες/εβδομάδα ή 5-10mg/Kg κάθε δεύτερη εβδομάδα Χορήγηση: με τροφή (caps) Παρενέργειες: κατάπτωση, ανορεξία, ΣΒ, έμετοι, διάρροια, ιδιοσυγκρατική ηπατική νέκρωση (Γ- έλεγχος ALT/μήνα), αγγειίτιδα (Σ), πολύμορφο ερύθημα (Σ) Αντενδείξεις: εγκυμοσύνη (?), νεαρά (<6 εβδομάδων)

Γ Α Β Υποχώρηση των αλλοιώσεων Σ με δερματοφυτίαση μετά από 1 (εικόνα Β) και 2 (εικόνα Γ) μήνες θεραπείας με ιτρακοναζόλη από το στόμα και λουτρών με ενιλκοναζόλη

ΚΕΤΟΚΟΝΑΖΟΛΗ Άλλες ιδιότητες: αντιφλεγμονώδης, ανοσορυθμιστική Δόση: 5-10mg/Kg ΒID ή 10mg/Kg SID ή 20mg/Kg EOD Χορήγηση: με τροφή Παρενέργειες: Σ (10%), Γ (25%) Πυρετός (Γ), ληθαργικότητα Ανορεξία, έμετοι, διάρροια Κνησμός (Σ), αλωπεκία (Σ), αποχρωματισμός τριχώματος (Σ), φαρμακευτική δερματίτιδα (Σ) Ηπατοτοξικότητα, χολαγγειοηπατίτιδα (Γ) Νευρολογικές διαταραχές: αταξία-αποπροσανατολισμός Μειωμένη παραγωγή γλυκοκορτικοειδών και τεστοστερόνης Αντενδείξεις: εγκυμοσύνη

ΤΕΡΒΙΝΑΦΙΝΗ Αλλυλαμίνη Μηχανισμός δράσης: αναστολή βιοσύνθεσης εργοστερόλης, αύξηση ενδοκυτταρικού σκουαλένιου Άλλες ιδιότητες: αντιφλεγμονώδης Δόση: 30-40mg/Kg SID Παρενέργειες: γαστρεντερικές διαταραχές, ήπια ηπατοτοξικότητα

ΓΚΡΙΖΕΟΦΟΥΛΒΙΝΗ (Ι) Μηχανισμός δράσης: μυκοστατική. Αναστολή σύνθεσης κυτταρικού τοιχώματος (χιτίνης), αναστολή σύνθεσης νουκλεινικών οξέων-αναστολή μίτωσης Άλλες ιδιότητες: αντιφλεγμονώδης, ανοσορυθμιστική Φαρμακοκινητική: μέγιστη συγκέντρωση στην κεράτινη στοιβάδα της επιδερμίδας Δόση: 25-60 mg/Kg BID PO (microsize) 5-15 mg/Kg SID PO (ultramicrosize) συνήθως ξεκινάμε με τη μικρότερη δόση

ΓΚΡΙΖΕΟΦΟΥΛΒΙΝΗ (ΙΙ) Χορήγηση: με λιπαρό γεύμα Παρενέργειες: Ανορεξία, έμετοι, διάρροια (SID > BID) Μυελοκαταστολή: Γ, FIV ή/και FeLV+. Έλεγχος για FIV και FeLV πριν τη χορήγηση, CBC κάθε 2 εβδομάδες κατά τη διάρκεια της θεραπείας Τερατογόνος Συμπτώματα από ΚΝΣ (αταξία) Κνησμός, φαρμακευτική δερματίτιδα Αντενδείξεις: FIV, FeLV, κυοφορία, <3 μηνών

ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σκούπα κενού Χλωρίνη 1/10 Ενιλκοναζόλη (spray) Χλωρεξιδίνη

Συνήθως 2-3 μήνες (1-5 μήνες). Ειδικά στην ονυχομύκωση: 6-12 μήνες ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Κλινική ίαση και τουλάχιστον 30 ημέρες θεραπείας λυχνία Wood? αρνητική καλλιέργεια x 2- (ψευδή θετικά) 3 φορές κάθε 7-14 ημέρες Συνήθως 2-3 μήνες (1-5 μήνες). Ειδικά στην ονυχομύκωση: 6-12 μήνες

ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΟΣ M. canis >> λοιπά είδη 50% των ιδιοκτητών μολυσμένων Γ 30-70% πιθανότητα δερματοφυτίασης σε ένα τουλάχιστο μέλος της οικογένειας

Δερματοφυτίαση από M. canis σε ιδιοκτήτρια Γ

Δερματοφυτίαση από M. canis σε ιδιοκτήτρια Γ

Δερματοφυτίαση σε κτηνίατρο