Απορρόφηση, κατανομή και απέκκριση των φαρμάκων

1. απορρόφηση ( είσοδος) 2. κατανομή Φάρμακο στη θέση χορήγησης   Φάρμακο στο πλάσμα   2. κατανομή Φάρμακο στους ιστούς   3. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΌΣ μεταβολίτης (-ες) στους ιστούς 4. απέκκριση (έξοδος)   Φάρμακο ή και μεταβολίτης (-ες) στα ούρα, κόπρανα, χολή

Οδοί χορήγησης των φαρμάκων Η οδός χορήγησης καθορίζεται κυρίως από τις ιδιότητες του φαρμάκου (υδατοδιαλυτότητα, λιποδιαλυτότητα, ιονισμός) και από τους θεραπευτικούς στόχους (π.χ. ταχεία έναρξη του φαρμάκου, μακροχρόνια χορήγηση κ.α)

Εντερική Συνηθέστερη οδός χορήγησης αλλά και την πιο ασταθής. Το δωδεκαδάκτυλο είναι συχνά η κύρια πύλη εισόδου στη συστηματική κυκλοφορία (μεγαλύτερη επιφάνεια απορρόφησης). Τα περισσότερα φάρμακα που απορροφούνται από το γαστρεντερικό σωλήνα εισέρχονται στην πυλαία κυκλοφορία και συναντούν το ήπαρ πριν κατανεμηθούν στη γενική κυκλοφορία (μεταβολισμός «πρώτης διόδου») Η λήψη φαρμάκου με τροφή μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση.

Η υπογλώσσια τοποθέτηση ενός φαρμάκου… Απευθείας είσοδος στη συστηματική κυκλοφορία (μέσω διάχυσης στο τριχοειδικό δίκτυο). Παράκαμψη του εντέρου και του ήπατος (δεν καταστρέφεται ή αδρανοποιείται με μεταβολισμό). Παρόμοια για την χορήγηση από τον ορθό.

Παρεντερική Παρεντερικές οδοί: ενδαγγειακή, ενδομυϊκή, υποδόρια. Για φάρμακα που δεν απορροφούνται επαρκώς από το γαστρεντερικό σωλήνα και για άλλες ουσίες (π.χ. ινσουλίνη, που είναι ασταθείς στο γαστρεντερικό σωλήνα). Για ασθενείς με απώλεια συνείδησης, καθώς και σε συνθήκες που απαιτούν ταχεία έναρξη της ενέργειας του φαρμάκου. Δεν μπορεί να διακοπεί με μεθόδους όπως ο εμετός.

Εισπνοή Αποτελεσματική οδός χορήγησης για ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα. Επιτρέπει ταχεία μεταφορά του φαρμάκου διαμέσου της μεγάλης επιφάνειας του βλεννογόνο του αναπνευστικού δένδρου και του πνευμονικού επιθηλίου. Χρησιμοποιείται για φάρμακα τα οποία είναι αέρια.

Απορρόφηση των φαρμάκων Με τον όρο απορρόφηση εννοούμε την μεταφορά ενός φαρμάκου από τη θέση χορήγησης στην κυκλοφορία του αίματος. Η ταχύτητα και η αποδοτικότητα της απορρόφησης εξαρτώνται από την οδό χορήγησης. Ανάλογα με τις χημικές του ιδιότητες το φάρμακο μπορεί να απορροφηθεί από το γαστρεντερικό σωλήνα είτε με παθητική διάχυση είτε με ενεργητική μεταφορά

Παθητική διάχυση Το φάρμακο μεταφέρεται από μια περιοχή υψηλής συγκέντρωσης σε μια περιοχή χαμηλής συγκέντρωσης διαπερνώντας τη μεμβράνη που χωρίζει τα δύο αυτά διαμερίσματα.

Ενεργητική μεταφορά Το φάρμακο στηρίζεται σε ειδικές πρωτεΐνες- φορείς που καταλαμβάνουν όλο το πάχος της μεμβράνης. Αυτό φυσικά απαιτεί ενέργεια η οποία προέρχεται από την υδρόλυση του ATP.

Φυσικοί παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφηση Η αιματική ροή στη θέση απορρόφησης. Η συνολική έκταση της επιφάνειας απορρόφησης. Ο χρόνος επαφής με την επιφάνεια απορρόφησης.

Βιοδιαθεσιμότητα = ΕΥΚ από το στόμα x 100 ΕΥΚ ενδοφλεβίως Είναι το ποσό του χορηγούμενου φαρμάκου που φτάνει στη συστηματική κυκλοφορία. Προσδιορίζεται συγκρίνοντας τα επίπεδα του φαρμάκου στο πλάσμα μετά τη χορήγησή του από μια συγκεκριμένη οδό με τα επίπεδα του φαρμάκου στο πλάσμα που επιτυγχάνονται μετά από ενδοφλέβια ένεση. Βιοδιαθεσιμότητα = ΕΥΚ από το στόμα x 100 ΕΥΚ ενδοφλεβίως ΕΥΚ = εμβαδόν υπό την καμπύλη. Η καμπύλη απεικονίζει το μέγεθος της απορρόφησης του φαρμάκου.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη βιοδιαθεσιμότητα Μεταβολισμός "πρώτης οδού" από το ήπαρ. Διαλυτότητα του φαρμάκου: τα πολύ υδρόφιλα φάρμακα δεν απορροφούνται καλά εξαιτίας της αδυναμίας τους να διαπεράσουν τις πλούσιες σε λιπίδια κυτταρικές μεμβράνες. Χημική αστάθεια: π.χ. μερικά φάρμακα είναι ασταθή στο pH του στομάχου όπως η πενικιλίνη G. Φαρμακοτεχνική μορφή του φαρμάκου: π.χ. το μέγεθος των σωματιδίων, η μορφή του άλατος του φαρμάκου, ο κρυσταλλικός πολυμορφισμός, η παρουσία εκδόχων δύναται να επηρεάσουν την διαλυτότητα του φαρμάκου και συνεπώς να μεταβάλουν τη ταχύτητα απορρόφησής του.

Κατανομή φαρμάκου Είναι η διαδικασία με την οποία ένα φάρμακο εγκαταλείπει αντιστρεπτά την κυκλοφορία αίματος και εισέρχεται στο διάμεσο χώρο (εξωκυττάριο υγρό) ή / και στα κύτταρα των ιστών.

Παράγοντες που επηρεάζουν την κατανομή Αιματική ροή: μεγαλύτερη στον εγκέφαλο, το ήπαρ και τους νεφρούς, χαμηλότερη στους σκελετικούς μυς και ακόμα χαμηλότερη στον λιπώδη ιστό. Τριχοειδική διαπερατότητα: η οποία καθορίζεται από τη δομή των τριχοειδών και τη χημική φύση του φαρμάκου. Σύνδεση των φαρμάκων με πρωτεΐνες: η αντιστρεπτή σύνδεση του φαρμάκου με πρωτεΐνες του πλάσματος μετατρέπει το φάρμακο σε μη διαχεόμενη μορφή και καθυστερεί τη μεταφορά του έξω από τον αγγειακό χώρο.

Όγκος κατανομής Ο όγκος κατανομής (Vd) είναι ένας υποθετικός όγκος υγρού μέσα στον οποίο διαχέεται το φάρμακο. Από τη στιγμή που το φάρμακο εισέρχεται στο σώμα μπορεί να κατανεμηθεί σε οποιαδήποτε από τα παρακάτω τρία διακριτά υδατικά διαμερίσματα ή να κατακρατηθεί σε κάποια κυτταρική θέση.

Υδατικά διαμερίσματα Διαμέρισμα πλάσματος (~4lt), όταν ένα φάρμακο έχει πολύ μεγάλο μοριακό βάρος ή συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις πρωτεΐνες του πλάσματος, είναι πολύ δύσκολο να μετακινηθεί διαμέσου των χασματοσυνδέσμων των τριχοειδών. Εξωκυττάριο υγρό (~14lt), όταν το φάρμακο έχει μικρό μοριακό βάρος, μπορεί να διέλθει διαμέσου των χασματοσυνδέσμων των τριχοειδών. Συνολικό ύδωρ του σώματος (~42lt), όταν το φάρμακο έχει μικρό μοριακό βάρος και είναι υδρόφοβο, μπορεί όχι μόνο να μετακινηθεί διαμέσου των χασματοσυνδέσμων αλλά και να διαπεράσει τις κυτταρικές μεμβράνες και να φθάσει στο ενδοκυττάριο υγρό.

Μεταβολισμός των φαρμάκων Ο μεταβολισμός ενός φαρμάκου μπορεί να μεταβάλλει το φάρμακο με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: αλλαγή ενός δραστικού φαρμάκου σε έναν αδρανή μεταβολίτη, είναι το πιο κοινό αποτέλεσμα (π.χ. μορφίνη, φαινοβαρβιτάλη) αλλαγή ενός δραστικού φαρμάκου σε ένα δραστικό μεταβολίτη, αρκετά συνηθισμένο (π.χ. ακετυλσαλικυλικό οξύ, τριμεθαδιόνη) αλλαγή μιας αδρανούς ουσίας σε ένα δραστικό φάρμακο (π.χ. κυκλοφωσφαμίδη) αλλαγή ενός δραστικού φαρμάκου σε ένα τοξικό μεταβολίτη (π.χ. ακεταμινοφαίνη σε υψηλές συγκεντρώσεις)