Ερευνητικές μέθοδοι Ψυχοφυσική Psychophysics

Ψυχοφυσική (psychophysics) Τι είναι η ψυχοφυσική; Ψυχοφυσική είναι η συστηματική εξέταση της σχέσης μεταξύ της έντασης του ερεθισμού του φυσικού ερεθίσματος και της υποκειμενικής εμπειρίας που δημιουργείται στο υποκείμενο. Παράδειγμα Ποια είναι η ελάχιστη ένταση ήχου που μπορούμε να ακούσουμε; Πόσο διαφορετικά πρέπει να είναι δύο ερεθίσματα για να τα ξεχωρίσουμε;

Ανίχνευση αντιληπτικών ορίων Detection Απόλυτο όριο ή κατώφλι (absolute threshold) Σχετικό όριο (relative threshold)

Απόλυτο όριο Η ελάχιστη δυνατή ενέργεια ενός ερεθίσματος που μπορεί να γίνει αξιόπιστα αντιληπτή. Όταν λέμε ότι έχουμε υψηλό αντιληπτικό όριο, σημαίνει ότι χρειάζεται πολύ ενέργεια για να αντιληφθούμε κάτι. Όταν έχουμε χαμηλό όριο, χρειάζεται λίγη ενέργεια. Πώς θα το μετρούσατε;

Μέθοδος των ορίων (method of limits). Απόλυτο όριο Μέθοδος των ορίων (method of limits). Ένταση 100 200 300 400 500 600 700 Όριο οχι ναι 350 Αντίδραση 250

Απόλυτο όριο Σφάλμα εμμονής Η τάση του υποκειμένου να δίνει την ίδια απάντηση με την προηγούμενη ακόμη και όταν έχει αλλάξει η αντιληπτική του εμπειρία. Σφάλμα πρόβλεψης Η τάση του υποκειμένου να αλλάξει την απάντησή του ακόμη και όταν δεν έχει αλλάξει η αντιληπτική του εμπειρία. Για την αποφυγή των δύο σφαλμάτων ακολουθούμε παρουσιάσεις των ερεθισμάτων με διαφορετική φορά.

Μέθοδος αναπαραγωγής (adjustment method) Απόλυτο όριο Μέθοδος αναπαραγωγής (adjustment method) Στη μέθοδο αυτή το υποκείμενο έχει τον έλεγχο της έντασης των ερεθισμάτων. Ακολουθούμε πάλι ανιούσες και κατιούσες σειρές παρουσίασης ελέγχοντας την ένταση του αρχικού ερεθίσματος. Στόχος είναι το υποκείμενο να βρει την ένταση όπου το ερέθισμα είναι μόλις αντιληπτό (ανιούσες σειρές) ή μόλις μη αντιληπτό (κατιούσες). Το απόλυτο όριο υπολογίζεται από τον μέσο όρο των αντιδράσεων του υποκειμένου.

Απόλυτο όριο Μέθοδος σταθερών ερεθισμάτων (method of constant stimuli) Στη μέθοδο αυτή οι εντάσεις των ερεθισμάτων που χρησιμοποιούμε είναι προκαθορισμένες. Παρουσιάζουμε κάθε ερέθισμα για ένα σταθερό αριθμό δοκιμασιών. Η παρουσίαση των ερεθισμάτων γίνεται τυχαία. Για κάθε ερέθισμα υπολογίζουμε την πιθανότητα ανίχνευσής του (αριθμός «ναι»/αριθμός παρουσιάσεων). Το κατώφλι υπολογίζεται ως η ένταση που ανιχνεύεται το 50% των παρουσιάσεων του ερεθίσματος.

Απόλυτο όριο Όραση: ένα κερί από 40 χιλιόμετρα απόσταση Ακοή: ο ήχος ρολογιού από 6 μέτρα Όσφρηση: μία σταγόνα αρώματος σε 100 τετραγωνικά μέτρα Γεύση: ένα κουταλάκι ζάχαρη σε 7 ½ λίτρα νερό Αφή: το φτερό μιας μέλισσας στο μάγουλό σας από απόσταση 1 εκατοστού.

Σχετικό όριο Εδώ ενδιαφερόμαστε για το ποια διαφορά ενέργειας είναι απαραίτητο να υπάρχει ώστε να καταλάβουμε ότι δύο ερεθίσματα είναι διαφορετικά. Πώς θα το κάνατε;

Σχετικό όριο Μέθοδος ορίων Έχουμε ένα σταθερό ερέθισμα με το οποίο θα γίνονται οι συγκρίσεις. Έχουμε ερεθίσματα με ένταση μικρότερη και μεγαλύτερη του σταθερού. Ξεκινάμε εναλλάξ από μεγαλύτερα και μικρότερα ερεθίσματα. Υπολογίζουμε το «ανώτερο» και «κατώτερο» αντιληπτικό όριο. Η διαφορά τους λέγεται «διάστημα αβεβαιότητας». Το κατώφλι διαφοράς είναι το μισό του διαστήματος αβεβαιότητας.

Σχετικό όριο Τόσο η μέθοδος της αναπαραγωγής, όσο και εκείνη των σταθερών ερεθισμάτων, δεν μας δίνουν άμεσα το κατώφλι διαφοράς, αλλά μας δίνουν το σημείο υποκειμενικής ισότητας το οποίο χρησιμοποιούμε για να υπολογίσουμε το κατώφλι διαφοράς.