ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Ενότητα: Μορφολογία του καλλιεργούμενου φυτού 1

Ανακεφαλαίωση προηγούμενου μαθήματος Δενδρώδεις καλλιέργειες Ταξινόμηση δενδρωδών καλλιεργειών: τρόπος ανάπτυξης των φυτών κλιματικές απαιτήσεις αριθμός κοτυληδόνων στο έμβρυο διάρκεια παραμονής του φυλλώματος πάνω στο δέντρο εδώδιμο μέρος του καρπού βοτανικός τύπος του καρπού

Στόχοι του σημερινού μαθήματος Μορφολογία και βασικές λειτουργίες της ρίζας του βλαστού των φύλλων

Εισαγωγή Το φυτικό σώμα διακρίνεται σε: υπέργειο μέρος = βλαστός υπόγειο μέρος = ρίζα Το ένα είναι συνέχεια του άλλου, κατά μήκος ενός κεντρικού άξονα: κορμός στα πολυετή ξυλώδη φυτά ή στέλεχος στα ετήσια ή πολυετή ποώδη φυτά Από τις διακλαδώσεις της ρίζας → ριζικό σύστημα του φυτού: διακλαδώνεται έντονα και αναπτύσσεται σε μέγεθος ανάλογο με το υπέργειο μέρος του φυτού

Κύριες λειτουργίες της ρίζας Απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων Στήριξη του φυτού Όργανο αποταμίευσης θρεπτικών ουσιών (π.χ. άμυλο, ζάχαρη στα ζαχαρότευτλα, στα καρότα και στα γογγύλια)

Είδη ριζικού συστήματος ριζικό σύστημα δικότυλων φυτών πασσαλώδες = μία κεντρική ρίζα, προέκταση του βλαστού, προχωρά σε μεγάλο βάθος πρωτογενής ρίζα → δευτερογενείς ρίζες, τριτογενείς ρίζες κ.ο.κ. δικότυλα φυτά = φυτά βαθύριζα

Είδη ριζικού συστήματος ριζικό σύστημα μονοκότυλων φυτών θυσανώδες = σύνολο πολλών βλαστογενών ριζών που αναπτύσσονται από τα κατώτερα μεσογονάτια διαστήματα του βλαστού που βρίσκονται κοντά στο έδαφος δεν εισχωρεί σε μεγάλα βάθη, είναι όμως καλύτερα και πιο πλούσια δικτυωμένο στο έδαφος → τα φυτά αξιοποιούν καλύτερα και γρηγορότερα την ανόργανη λίπανση μονοκότυλα φυτά = φυτά επιπολαιόριζα

Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος Γενετικοί Καλλιεργούμενο είδος Ποικιλία του φυτού Περιβαλλοντικοί Εδαφική υγρασία (θετικός υδροτροπισμός) Αερισμός του εδάφους (Ο2) Θερμοκρασία του εδάφους (χειμωνιάτικες / ανοιξιάτικες καλλιέργειες) Θρεπτικές ουσίες (φώσφορος, άζωτο) Υδατάνθρακες (από το υπέργειο φυτικό μέρος) Δομή, σύσταση και ομοιογένεια του εδάφους (ελαφριά εδάφη → μεγαλύτερος όγκος ριζών, βαριά και συνεκτικά εδάφη → μεγαλύτερη διακλάδωση ριζών) Ανταγωνισμός των ριζών (μεταξύ φυτών της ίδιας καλλιέργειας και με άλλα είδη → μείωση του όγκου των ριζών λόγω έλλειψης νερού και θρεπτικών ουσιών)

Βλαστός = ο κεντρικός άξονας του φυτού πάνω στον οποίο φέρονται τα φύλλα, τα άνθη και οι οφθαλμοί γόνατα = κόμβοι στο βλαστό όπου βρίσκονται τα φύλλα, τα άνθη και οι οφθαλμοί μεσογονάτια διαστήματα = τα τμήματα του βλαστού μεταξύ δύο διαδοχικών γονάτων

Λειτουργίες του βλαστού Μηχανική στήριξη των φύλλων και των άλλων υπέργειων οργάνων του φυτού Τροφοδοσία όλων των φυτικών τμημάτων με νερό, ανόργανα άλατα και οργανικές ουσίες Παραγωγή νέων ιστών Αποταμίευση διαφόρων υλικών Φωτοσύνθεση εφόσον είναι ακόμα πράσινος ο βλαστός

Τρόπος ανάπτυξης των βλαστών Όρθιοι βλαστοί που απαιτούν ή όχι υποστύλωση. Βλαστοί που αναπτύσσονται οριζόντια πάνω ή κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Τύποι βλαστών (που χαρακτηρίζουν αντίστοιχα και το φυτό) Ένας κύριος βλαστός (κορμός) με κλάδους που αναπτύσσονται στην άκρη και όχι στη βάση του κορμού → δέντρα = πολυετή φυτά. Πολλά πλάγια κλαδιά που αναπτύσσονται από τη βάση του φυτού, δε σχηματίζεται κορμός → θάμνοι = πολυετή φυτά. Μικρός βλαστός ξυλοποιημένος ή όχι, χωρίς ή με πλούσια διακλάδωση → πόες (ποώδη φυτά) = συνήθως μονοετή φυτά.

Παραλλαγές (μεταμορφώσεις) της τυπικής μορφής του βλαστού

Φύλλα = τα κύρια φωτοσυνθετικά όργανα του φυτού Φύλλα = τα κύρια φωτοσυνθετικά όργανα του φυτού Ένα τυπικό φύλλο αποτελείται από: Έλασμα = το κύριο φωτοσυνθετικό όργανο ▪ συνδέεται απ’ ευθείας με το βλαστό (άμισχα φύλλα) ή ▪ μέσω ενός μίσχου μικρού ή μεγάλου (έμμισχα φύλλα) Μίσχος: συνδέει το έλασμα με το βλαστό, μπορεί να απουσιάζει εντελώς (π.χ. στα μονοκότυλα φυτά) Βάση = το σημείο σύνδεσης φύλλου και βλαστού στα φύλλα που έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη βάση → παράφυλλα

Νεύρωση των φύλλων (ή νεύρα) = σύστημα διακλαδώσεων στο έλασμα του φύλλου, προέκταση του νεύρου του μίσχου διακρίνονται καλύτερα στην κάτω επιφάνεια του φύλλου δικότυλα φυτά: κύριο νεύρο = συνέχεια του μίσχου πλάγια νεύρα = λεπτότερα, από τις διακλαδώσεις του κύριου νεύρου (Α, Β) μονοκότυλα φυτά: τα νεύρα έχουν παράλληλη διάταξη και όλα το ίδιο μέγεθος (Γ)

Κατηγορίες φύλλων (με βάση την κατασκευή του ελάσματος) Απλά φύλλα → έλασμα με εγκολπώσεις (ελαφριές ή βαθιές) ή χωρίς, ενιαίο με διάφορα σχήματα ανάλογα με τον αριθμό και το βάθος των εγκολπώσεων, συνήθως συμμετρικό φύλλο (Α) Σύνθετα φύλλα → εγκολπώσεις βαθιές μέχρι το κύριο νεύρο, το έλασμα διαιρείται σε τμήματα = φυλλίδια ή φυλλάρια (Β) Παρασύνθετα φύλλα → εγκολπώσεις όχι μόνο μέχρι την κύρια νεύρωση, αλλά και στις διακλαδώσεις της κύριας νεύρωσης (φυλλάρια διαιρεμένα) (Γ)

Σχήμα φύλλων Λογχοειδές (π.χ. στα σιτηρά) → Ωοειδές → (π.χ. στα εσπεριδοειδή) Παλαμοειδές (π.χ. στο αμπέλι) →

Διάταξη των φύλλων πάνω στο βλαστό Εναλασσόμενη → ένα φύλλο σε κάθε γόνατο ← Αντίθετη δύο φύλλα σε κάθε γόνατο το ένα απέναντι στο άλλο Σπονδυλωτή → τρία ή περισσότερα φύλλα σε κάθε γόνατο

Μεταμορφώσεις φύλλων Σέπαλα και πέταλα του άνθους Έλικες του μπιζελιού → Παχείς χιτώνες του κρεμμυδιού Αγκάθια της φραγκοσυκιάς Λέπια του βολβού του κρίνου →

Ανακεφαλαίωση σημερινού μαθήματος λειτουργίες της ρίζας, του βλαστού και των φύλλων είδη ριζικού συστήματος μορφολογία, τύποι και μεταμορφώσεις του βλαστού και των φύλλων

Στο επόμενο μάθημα… Μορφολογία του άνθους καρπού σπόρου

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ