Κατανοώντας το άγχος και το φόβο Σε λίγο έρχεται η σειρά μου να μιλήσω …. Νοιώθω ότι αγχώνομαι… Φοβάμαι ότι δεν θα καταφέρω να βγαίνει η φωνή μου … Θα είμαι κατανοητή; Να πάρει, δεν προετοιμάστηκα όπως έπρεπε ... Βλέπω τα κεφάλια τους απέναντί μου και …. η καρδιά μου χτυπά τρελά… Φοβάμαι ότι θα την ακούσουν και οι γύρω μου… Κάτι πρέπει να κάνω, δεν έχω χρόνο, η σειρά μου έρχεται… Να μπορούσα να φύγω τώρα, θα το έκανα ευχαρίστως… Τι έμπλεξα εγώ με αυτά… Ωχ, τελειώνει το λόγο της, Πώς θα αρχίσω ; Σύνελθε, είπα σύνελθε. Κάνε ασκήσεις χαλάρωσης. Ανάπνευσε… Κοιλιακή αναπνοή… Άφησε την εκπνοή σου αργά-αργά… Ξανά …. (εισπνοή –εκπνοή) Δες τους . Δεν ήρθαν για να σε φάνε ! 50 άνθρωποι είναι. Συνεργάτες είναι. Άνθρωποι με αδυναμίες είναι , όπως και εσύ. Δες τα πρόσωπά τους ... Υπάρχουν και γνωστοί. Η Μαρία, ο Γιώργος, ο Θανάσης, η Δέσποινα…. Άλλοι είναι χαλαροί, άλλοι είναι λίγο περίεργοι, άλλοι βαριούνται… Σίγουρα θα ήθελαν να βρίσκονται στο κρεβάτι τους Κυριακάτικα… Πάντως ήρθαν να ακούσουν, έχουν σίγουρα καλές προθέσεις.. Δεν είναι εχθροί σου. Πάρε αναπνοές κορίτσι μου.. Εισπνοή… εκπνοή, Εισπνοή.. ..εκπνοή.. Κατανοώντας το άγχος και το φόβο Τοπίτσογλου Αναστασία

Το συναίσθημα του άγχους Το άγχος είναι: συνηθισμένο ανθρώπινο συναίσθημα δύσκολο να ορισθεί εύκολο να κατανοηθεί συγγενές με το συναίσθημα του φόβου Καλημέρα σας Όπως καταλαβαίνουμε όλοι μας, το άγχος είναι ένα συνηθισμένο και καθημερινό ανθρώπινο συναίσθημα, που: δύσκολα ορίζεται, εύκολα κατανοείται και είναι συγγενές με το συναίσθημα του φόβου.

Άγχος - Φόβος Φόβος Άγχος δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση ως αντίδραση του ατόμου σε … Φόβος Άγχος …μη αναγνωρίσιμο κίνδυνο ή απειλή …. αναγνωρίσιμο και ορατό εξωτερικό κίνδυνο ή απειλή Αν όμως χρειάζεται να ορίσουμε το άγχος, μπορούμε να πούμε ότι είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, που είναι αποτέλεσμα της αντίδρασης του ατόμου σε ένα μη αναγνωρίσιμο κίνδυνο ή απειλή. Αντίθετα, ο φόβος είναι αντίδραση σε έναν αναγνωρίσιμο εξωτερικό κίνδυνο ή απειλή. Δηλαδή, το άγχος, όπως και ο φόβος, έχουν σκοπό να μας προετοιμάσουν για την αντιμετώπιση του κινδύνου, είτε με το να μείνουμε και να τον αντιμετωπίσουμε (μάχη), είτε με το να τον αποφύγουμε (φυγή).

Είδη άγχους Φυσιολογικό: θετικές συνέπειες (κινητοποίηση) Φυσιολογικό: θετικές συνέπειες (κινητοποίηση) Παθολογικό: αρνητικές συνέπειες (ψυχοσωματικές εκδηλώσεις) Υπάρχουν δυο είδη άγχους, το φυσιολογικό και το παθολογικό. Το φυσιολογικό άγχος έχει θετικές συνέπειες στο άτομο, όπως για παράδειγμα στις εξετάσεις το άγχος μας κινητοποιεί να προετοιμαστούμε καλύτερα. Το παθολογικό άγχος έχει αρνητικές συνέπειες στο άτομο. Η αντίδραση απέναντι στον κίνδυνο είναι υπερβολική, μας κάνει δυσλειτουργικούς και έχει ψυχοσωματικές επιπτώσεις.

Τρόποι αντίδρασης του οργανισμού σε κίνδυνο ή απειλή Τρόποι αντίδρασης του οργανισμού σε κίνδυνο ή απειλή Συμπαθητικό Αδρεναλίνη - Νοραδρεναλίνη Μάχη Φυγή Κίνδυνος Επαναφορά ισορροπίας Η συνειδητοποίηση ενός κινδύνου ορατού ή αναμενόμενου έχει ως συνέπεια την ενεργοποίηση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος στον εγκέφαλο. Το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα αποτελείται από δύο αλληλοεπηρεαζόμενα και εξισορροποιητικά συστήματα. Το Συμπαθητικό και το Παρασυμπαθητικό. Δηλαδή αυτά που ελέγχουν την ενέργεια του σώματος και την προετοιμασία του για δράση. Το Συμπαθητικό είναι το σύστημα Μάχης – Φυγής. Απελευθερώνει ενέργεια και προετοιμάζει το σώμα για τον κίνδυνο. Το Παρασυμπαθητικό σύστημα επαναφέρει την ισορροπία και το σώμα ξαναγυρίζει στην φυσιολογική του κατάσταση. Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους δε συνεχίζονται ανεξέλεγκτα, ούτε κλιμακώνονται σε αυξανόμενα και καταστροφικά επίπεδα. Παρασυμπαθητικό Ακετυλοχολίνη

Σωματικές εκδηλώσεις του άγχους Ταχυκαρδία Αίσθημα δύσπνοιας Αισθήματα ζέστης/κρύου Εφίδρωση Κοιλιακό άλγος, εμετοί Νευρικότητα, ευερεθιστότητα, κινητικότητα Αστάθεια, ζαλάδα, τάση για λιποθυμία Οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους φαίνονται στον πίνακα. Αλλά τις εκφράζουμε με άλλον τρόπο, όπως : Η καρδιά μου πάει να σπάσει, Έχω ένα βάρος στο στήθος, Δε μου φτάνει ο αέρας, Κάθομαι σε αναμμένα κάρβουνα, Δε με χωράει ο τόπος, Τα έχω χαμένα, Θα τρελαθώ, Θα πεθάνω, Θα ρεζιλευτώ. Δηλαδή, βιώνουμε κινητική ανησυχία, αίσθημα παγίδευσης και επιθυμία φυγής, αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής και απώλεια ελέγχου.

Οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους Δε συνεχίζονται ανεξέλεγκτα Δεν κλιμακώνονται σε αυξανόμενα καταστροφικά επίπεδα Δεν είναι επικίνδυνα Συνεπώς, κατανοώντας τη φύση μας και τις λειτουργίες του οργανισμού μας, αντιλαμβανόμαστε ότι: Οι αντιδράσεις του άγχους και του φόβου, δε συνεχίζονται ανεξέλεγκτα, δεν κλιμακώνονται σε αυξανόμενα καταστροφικά επίπεδα, ούτε είναι επικίνδυνα. Είναι εκδηλώσεις ενός «γενικευμένου συναγερμού» ή «γενικής επιστράτευσης» σε κίνδυνο και απειλές, που έτυχε να τις δώσουμε μεγαλύτερη διάσταση από όσο έπρεπε. Είναι εκδηλώσεις ενός «γενικευμένου συναγερμού»

Θέματα προς συζήτηση στην τάξη Τι είναι αυτό που με φοβίζει στον οδοντίατρο; Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που νομίζω ότι μπορεί να μου συμβεί στο οδοντιατρείο; Ο δάσκαλος, αφού κατανοήσει την αντίδραση του σώματος στην απειλή, θα πρέπει με έναν απλό τρόπο να τα εξηγήσει στα παιδιά. Στη συνέχεια αναφέρονται κάποια ερωτήματα, που θα διευκολύνουν τη συζήτηση. Τι είναι αυτό που με φοβίζει στον οδοντίατρο; Εδώ μπορούμε να διαχωρίσουμε αν το άγχος/φόβος για τον οδοντίατρο προκαλείται από φανταστικό ή πραγματικό αίτιο. Να ονοματίσουμε ακριβώς το φόβο μας και να εκφράσουμε συναισθήματα. π.χ. … όταν βλέπω οδοντίατρο νοιώθω ….. Δηλαδή περιγράφει το παιδί την εικόνα του, τι φοράει, πώς φέρεται, τι εργαλεία κρατάει, πώς είναι το οδοντιατρείο, πώς μυρίζει, κλπ. Το εκφράζει με ζωγραφική, κολάζ, κείμενο, παιχνίδι ρόλων, κλπ. Έτσι ο φόβος για το άγνωστο μετατρέπεται σε κάτι γνωστό και άρα μπορεί κάποιος να βρει τον τρόπο να τον αντιμετωπίσει. Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που νομίζω ότι μπορεί να μου συμβεί στο οδοντιατρείο; Να γραφεί μια λίστα με όλα τα πράγματα που προκαλούν φόβο σε σχέση με τον οδοντίατρο και να ταξινομηθούν με βαθμό δυσκολίας. Είναι η μέθοδος της απευαισθητοποίησης. Ο φόβος αντιμετωπίζεται βήμα-βήμα, αρχίζοντας από τον ευκολότερο στόχο. Με τις βιωματικές ασκήσεις και την επανάληψη ο φόβος μειώνεται.

Θέματα προς συζήτηση στην τάξη Αν ήμουν οδοντίατρος, πώς θα αντιμετώπιζα ένα φοβισμένο ασθενή; Πώς θα αντιμετώπιζε το φόβο του οδοντιάτρου ένας συμμαθητής μου ή ένας ενήλικας; Αν ήμουν οδοντίατρος, πώς θα αντιμετώπιζα ένα φοβισμένο ασθενή; Είναι ένα παιχνίδι ρόλων που στόχο έχει να αντιμετωπίζουμε τον φόβο και όχι να τον αποφεύγουμε, μάχη και όχι φυγή. Πώς θα αντιμετώπιζε το φόβο του οδοντιάτρου ένας συμμαθητής μου ή ένας ενήλικας; Μέσα από τη συζήτηση και τις εμπειρίες των άλλων μαθαίνει το παιδί ότι υπάρχουν και εναλλακτικοί τρόποι σκέψεις (αλλαγή οπτικής γωνίας) και ότι μπορεί να αλλάξει τις αρνητικές του σκέψεις σε θετικές.

Θέματα προς συζήτηση στην τάξη Πώς θα νοιώθω μετά από την επίσκεψη; Γιατί πρέπει να συνεργαστώ με τον οδοντίατρο; Τι κέρδος θα έχω; Τι θα χάσω; Μήπως υποτιμώ τις δυνατότητές μου στο να καταφέρω να αντιμετωπίσω το φόβο μου; Χρειάζομαι ενημέρωση και χρόνο για προετοιμασία πριν από το ραντεβού; Πώς θα νοιώθω μετά από την επίσκεψη; Πώς μετά από μήνες ή χρόνια; Πώς νοιώθω μετά από την επίσκεψη στον παιδίατρο; Μήπως τα πράγματα δεν είναι τόσο φοβερά, όπως τα φαντάζομαι ή τα πιστεύω; Γιατί πρέπει να συνεργαστώ με τον οδοντίατρο; Τι κέρδος θα έχω; Τι θα χάσω; Το παιδί πρέπει να κατανοήσει ότι είναι συνεργάτες και ότι πρέπει να εμπιστευθεί τον οδοντίατρο για το καλό των δοντιών του. Στη συζήτηση περί κέρδους θα τονισθεί το όφελος για γερά δόντια, λαμπερό χαμόγελο, ωραία εικόνα του προσώπου και για κοινωνική αποδοχή. Αν δε συνεργασθεί τι θα χάσει; Ο δάσκαλος θα συζητήσει τις αρνητικές συνέπειες που προκύπτουν για τα δόντια, το χαμόγελο, κλπ Χρειάζομαι ενημέρωση και χρόνο για προετοιμασία πριν από το ραντεβού; Το παιδί χρειάζεται να ενημερωθεί αρκετό καιρό πριν για το ραντεβού, για να μην αιφνιδιαστεί. Μια τηλεφωνική επικοινωνία με τον οδοντίατρο θα τον βοηθήσει να εκφράσει απορίες και να γνωρίζει τι θα του συμβεί. Με τη συζήτηση στην τάξη που θα είναι εμπλουτισμένη από τις εμπειρίες των συμμαθητών του, θα βοηθηθεί να αντιμετωπίσει τον φόβο και οι αρνητικές του σκέψεις να γίνουν θετικές.