Ρίκα Δεληγιαννίδου Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Δ.Π.Θ. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ : ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ι - κτίριο και υλικά 11. Χρώματα – Βερνίκια Διδάσκοντες Ρίκα Δεληγιαννίδου Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr Οι σημειώσεις βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα : http : // eclass.duth.gr ΤΜD127 1

Χρώμα είναι το υλικό που επιστρώνεται και καλύπτει την επιφάνεια μελών της κατασκευής ή άλλων αντικειμένων. Είναι ένα υλικό σε υγρή ή πλαστική μορφή Αποτελείται από μία χρωστική ουσία διαλυμένη σε ένα μέσο διασποράς Με την έκθεση στον αέρα ξεραίνεται και δημιουργεί στην επιφάνειά του μια συνεκτική προστατευτική στρώση Λειτουργεί και ως προστατευτικό στρώμα των επιφανειών από τις διάφορες επιβλαβείς επιδράσεις του περιβάλλοντος Προστατεύει από την ανάπτυξη διαφόρων οργανισμών και μούχλας Παρέχει προστασία από τις μηχανικές καταπονήσεις και τις χημικές επιδράσεις Συμβάλλει στο τελικό αισθητικό αποτέλεσμα του έργου Βερνίκι είναι ένα υγρό υλικό, το οποίο περιέχει ρητίνη διασπαρμένη σε ξηραινόμενο υγρό. Δεν περιέχει χρωστική ουσία και χρησιμοποιείται για την επικάλυψη και επίστρωση μεταλλικών, ξύλινων ή άλλων επιφανειών. Μετά την επίστρωσή του στερεοποιείται και σχηματίζει ένα λεπτό, σκληρό και αδιαφανή προστατευτικό υμένα πάνω στην επιφάνεια.

Το χρώμα ως συνθετικό υλικό Ο χρωματισμός εφαρμόζεται στην Οικοδομική με τρεις κυρίως τρόπους : Με δομικά υλικά (μάρμαρα, ξυλεία καλής ποιότητας και χρήματος, πλαστικά υλικά, μεταλλικές κατασκευές από αλουμίνιο, όταν αυτό διατηρεί το φυσικό του χρώμα κ.α.).Τα υλικά πρέπει να τα προστατεύουμε από τυχόν διαβρωτικές επιδράσεις επαλείφοντας με διαφανή βερνίκια (τις ξύλινες επιφάνειες) ή με ειδικό λούστρο (τα μάρμαρα κλπ). Με χρώμα που διαλύεται στη μάζα κονιαμάτων πριν από τη διάστρωσή τους. Το χρώμα δίνει την τελική απόχρωση στο χώρο μετά την αποπεράτωση της εργασίας. Με χρώμα που επαλείφεται στην επιφάνεια του δομικού στοιχείου. Η εργασία αυτή λέγεται επιχρωμάτωση (επίχρωση - βάψιμο) ή χρωματισμός. Διακρίνουμε τις αρχιτεκτονικές επιχρώσεις και τις επιχρώσεις προστασίας.

Για ποιους λόγους χρησιμοποιούνται τα χρώματα; Για προστασία των δομικών έργων από τη διάβρωση Για λόγους αισθητικής, διακόσμησης και ελέγχου της φωτεινότητας Για λόγους υγιεινής Η εκλογή του χρώματος βαφής μιας επιφάνειας, αποτελεί το συνδυασμό και των τριών παραπάνω παραγόντων. Οι τρόποι εφαρμογής των χρωματισμών Ανάλογα με τα εργαλεία χρήσης είναι οι εφαρμογές :  - Χρωματισμοί με χρωστήρα (πινέλο ή βούρτσα). Πληρέστερος εμποτισμός, καλύτερη πρόσφυση, μικρή απώλεια υλικού. Χρωματισμοί με κύλινδρο (ρολό). Είναι γρήγορη μέθοδος, αλλά έχει αρκετή απώλεια υλικού. Χρωματισμοί με ψεκαστήρα (πιστόλι βαφής). Είναι η πιο γρήγορη μέθοδος, αλλά με πολύ μεγάλη απώλεια υλικού. Υπάρχει επίσης κίνδυνος ραντισμού των γειτονικών περιοχών.

Σύσταση των χρωμάτων και των βερνικιών Χρωστικές ουσίες, διακρίνονται ως προς την προέλευση (φυσικές και συνθετικές), ως προς το χρωματισμό και ως προς τη χημική συμπεριφορά έναντι του υλικού της επιφάνειας. Ρητίνες και γόμες, διακρίνονται σε φυσικές και τεχνητές. Μαζί με τα έλαια αποτελούν τα κύρια συστατικά των βερνικιών. Κατά την παρασκευή ορισμένων χρωμάτων τα βερνίκια χρησιμοποιούνται ως φορείς μέσα στους οποίους διαλύονται ή διασπείρονται οι χρωστικές ουσίες. Τα χρώματα που παρασκευάζονται με βερνίκια ονομάζονται λάκες. Φορείς, διαλυτικά και στεγνωτικά υλικά, κόλλες. Τα διαλυτικά υλικά προσδίνουν στα χρώματα και στα βερνίκια την επιθυμητή ρευστότητά, ώστε να διευκολυνθεί η διάστρωση και να επιτευχθεί το επιθυμητό πάχος στρώσεως. Τα στεγνωτικά υλικά χρησιμοποιούνται για να επιτευχθεί η ξήρανση των χρωμάτων και των βερνικιών και να επιφέρουν ταχύτερη οξείδωση στα έλαια. Οι κόλλες είναι φυσικές ή συνθετικές και χρησιμοποιούνται για να αυξάνουν τη δυνατότητα συγκολλήσεως, κυρίως στους υδροχρωματισμούς της ασβέστου.

Διάκριση χρωμάτων σε κατηγορίες Πλαστικά χρώματα Τα πλαστικά χρώματα εφαρμόζονται εύκολα στην επιφάνεια επίστρωσης και δίνουν ομοιογενή στρώση. Ανάλογα με την βιομηχανική ποιότητά τους παρουσιάζουν μεγάλη καλυπτικότητα και εξαιρετική σταθερότητα χρωματισμού. Είναι ανθεκτικά στο συχνό πλύσιμο, στα απορρυπαντικά, στις αλλοιώσεις από το κάπνισμα, στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και στη φωτιά. Χρησιμοποιούνται κυρίως για το χρωματισμό εσωτερικών επιφανειών. Με την προσθήκη ειδικών πρόσθετων παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στις δυσμενείς καιρικές μεταβολές και χρησιμοποιούνται σε εξωτερικές επιφάνειες. Ακριλικά και Τσιμεντοχρώματα Τα ακρυλικά χρώματα παρουσιάζουν εξαιρετική πρόσφυση στην επιφάνεια επίστρωσης και διακρίνονται για τη μεγάλη καλυπτικότητα και την υψηλή απόδοσή τους. Οι χρωματισμοί των επιφανειών τους είναι λαμπροί, σταθεροί και ανθεκτικοί στο χρόνο. Δίνουν λεία και άψογη τελική επιφάνεια. Επίσης, παρουσιάζουν αυξημένες αντοχές στις μηχανικές καταπονήσεις, καθώς και υψηλή αντοχή στη φωτιά , στις ακραίες μεταβολές των καιρικών συνθηκών και στην επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Είναι ανθεκτικά στην επίδραση αλκαλίων και κατάλληλα για το χρωματισμό εξωτερικών επιφανειών από σκυρόδεμα ή επίχρισμα.

Βερνικοχρώματα Τα βερνικοχρώματα επεξεργάζονται και διαστρώνονται εύκολα . Απλώνονται πολύ καλά και παρουσιάζουν μεγάλη καλυπτικότητα, σημαντική σκληρότητα και ελαστικότητα, εξαιρετική λαμπρότητα και σταθερότητα χρωματισμού. Προστατεύουν την επιφάνεια επίστρωσης από τις δυσμενείς καιρικές μεταβολές και ιδιαίτερα από την ηλιακή ακτινοβολία. Χρησιμοποιούνται κυρίως στις μεταλλικές και ξύλινες επιφάνειες. Βερνικοχρώματα νερού Είναι βερνικοχρώματα με βάση το νερό. Εφαρμόζονται εύκολα, απλώνουν ομοιόμορφα, εμφανίζουν καλή πρόσφυση, σταθερότητα χρωματισμού και ομαλή επιφάνεια. Παρουσιάζουν μεγάλη ελαστικότητα, εξαιρετική αντοχή στις μηχανικές καταπονήσεις και κυρίως στην τριβή, καθώς και στην επίδραση του ήλιου και της υγρασίας. Επίσης, δεν κιτρινίζουν από την επίδραση θειούχων, κυρίως, επιβλαβών ουσιών. Είναι άοσμα και συνεπώς κατάλληλα για εσωτερικούς χώρους. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε ξύλινες επιφάνειες, αλλά και στους τοίχους. Στεγανωτικά τοίχων και ταρατσών Είναι κυρίως, ακρυλικής βάσης. Διαστρώνονται εύκολα και γρήγορα και παρουσιάζουν εξαιρετική πρόσφυση σε κάθε επιφάνεια. Έχουν μεγάλη ελαστικότητα, είναι αδιαπέραστα από το νερό, με εξαιρετική αντοχή σε ακραίες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και στην υπεριώδη ακτινοβολία. Χρησιμοποιούνται σε τοίχους και σε ταράτσες για την προστασία των κτηρίων από το νερό και την υγρασία.

Αστάρια τοίχων Τα αστάρια τοίχων χρησιμοποιούνται ως υποστρώματα, δηλαδή προετοιμάζουν την επιφάνεια επίστρωσης, ώστε να μπορεί να χρωματιστεί. Παρουσιάζουν ισχυρή διεισδυτικότητα, εξαιρετική πρόσφυση στην επιφάνεια, μεγάλη καλυπτικότητα και ελαστικότητα. Απλώνονται ομαλά, τρίβονται εύκολα και δίνουν ομοιόμορφη επιφάνεια. Εμποτίζουν την επιφάνεια επίστρωσης, την ενδυναμώνουν, την αδιαβροχοποιούν, της επιτρέπουν να αναπνέει και την προστατεύουν από τη διάβρωση. Στεγνώνουν πολύ γρήγορα και συνεπώς είναι δυνατόν να εφαρμοστεί γρήγορα και δεύτερη στρώση. Υποστρώματα ξύλινων επιφανειών Ως υπόστρωμα των βερνικοχρωμάτων για τις ξύλινες επιφάνειες χρησιμοποιείται η βελατούρα. Δουλεύεται μαλακά, απλώνεται θαυμάσια, τρίβεται εύκολα και δίνει ομαλή επιφάνεια. Παρουσιάζει μεγάλη καλυπτικότητα - ελαστικότητα και ισχυρή διεισδυτικότητα - πρόσφυση. Ενδυναμώνει την επιφάνεια επίστρωσης, στεγνώνει γρήγορα και είναι αβλαβής για τους χρήστες. Αντισκωριακά Τα αντισκωριακά χρώματα χρησιμοποιούνται ως υπόστρωμα για την προετοιμασία των μεταλλικών επιφανειών. Παρουσιάζουν πολύ μεγάλη πρόσφυση και ελαστικότητα. Απλώνονται εύκολα και στεγνώνουν γρήγορα. Είναι ανθεκτικά στο νερό, στις μηχανικές καταπονήσεις και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Προστατεύουν τις μεταλλικές επιφάνειες από τη σκουριά και είναι φιλικά προς το περιβάλλον.

Ανάγλυφα ή relief Τα ανάγλυφα χρώματα δημιουργούν ανάγλυφες επιφάνειες, εσωτερικά και εξωτερικά. Έχουν κατάλληλη ρευστότητα για εύκολη κατεργασία και τοποθέτηση. Παρουσιάζουν εξαιρετική και μακροχρόνια προστασία από τις δύσκολες καιρικές συνθήκες, την ατμοσφαιρική ρύπανση και την υπεριώδη ακτινοβολία. Διορθώνουν τις κακοτεχνίες και καλύπτουν τις ατέλειες των επιφανειών επίστρωσης. Μονωτικά Τα μονωτικά χρώματα παρουσιάζουν μεγάλη καλυπτικότητα, γεφυρώνουν τις υπάρχουσες μικρές ρωγμές και είναι αδιάβροχα. Εμφανίζουν εξαιρετική πρόσφυση και ελαστικότητα που τους επιτρέπει να ακολουθούν τις συστολές και διαστολές της επιφάνειας επίστρωσης χωρίς σκασίματα και ρηγματώσεις. Έχουν εξαιρετική αντοχή στον παγετό, στους βιομηχανικούς ρύπους και στις έντονες καιρικές μεταβολές. Χρησιμοποιούνται για τη στεγανοποίηση ταρατσών, αρμών, τοίχων και δεξαμενών. Λάκες Οι λάκες παρουσιάζουν εξαιρετική πρόσφυση , γεμίζουν τελείως τους πόρους του ξύλου και τρίβονται εύκολα. Εμφανίζουν μεγάλη ελαστικότητα και άριστες μηχανικές ιδιότητες. Επίσης, έχουν μεγάλη αντοχή στην ηλιακή ακτινοβολία, καθώς και στα διαλυτικά μέσα - υγρά καθαρισμού.

Αντιμουχλικά Τα αντιμουχλικά χρώματα χρησιμοποιούνται σε χώρους με αυξημένη υγρασία ή με αισθητές διακυμάνσεις θερμοκρασίας και εμποδίζουν την ανάπτυξη μούχλας. Απλώνονται ομοιόμορφα με μεγάλη καλυπτικότητα και ισχυρή πρόσφυση και παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή στο συχνό πλύσιμο. Είναι μη τοξικά και φιλικά προς το περιβάλλον. Μυκητοκτόνα Τα μυκητοκτόνα είναι χρώματα με ειδικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για τη βαφή ξύλινων επιφανειών. Εφαρμόζονται εύκολα, παρουσιάζουν μεγάλη ελαστικότητα και δεν απολεπίζονται. Είναι αδιάβροχα και παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή στα καυσαέρια και στις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Προστατεύουν το ξύλο από την απορρόφηση υγρασίας και την εμφάνιση καταστρεπτικών μικροοργανισμών, όπως μύκητες και έντομα (σαράκι). Ειδικά χρώματα Είναι τα χρώματα που χρησιμοποιούνται σε ιδιαίτερες περιπτώσεις., με ιδιαιτερότητες στην εφαρμογή, ανάλογα με τη χρήση και το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα πιο συνηθισμένα είναι: Διακοσμητικά χρώματα, δίνουν ιδιαίτερο αισθητικό αποτέλεσμα στις επιφάνειες που εφαρμόζονται (τεχνοτροπίες τοίχων, απομίμηση ξύλου κλπ.) Χρώματα για πισίνες εμφανίζουν άριστη πρόσφυση, ελαστικότητα και σκληρότητα. Παρέχουν τέλεια αντίσταση στα χημικά και στο νερό. Χρώματα για δάπεδα, χρησιμοποιούνται σε τσιμεντένια ή σε ξύλινα δάπεδα. Γενικά τα χρώματα για τα δάπεδα είναι ανθεκτικά στο χρόνο, με υψηλές αντοχές στην τριβή, τα χτυπήματα και τις χαράξεις.

Εφαρμογές πλαστικών χρωμάτων εσωτερικών τοίχων Απλοί χρωματισμοί εσωτερικών τοίχων με πλαστικά χρώματα Καθαρισμός και τρίψιμο με γυαλόχαρτο Αστάρωμα Βαφή τοίχου Χρωματισμοί σπατουλαριστών εσωτερικών τοίχων με πλαστικό Καθάρισμα και τρίψιμο με γυαλόχαρτο Αστάρωμα Σπατουλάρισμα Βαφή Εφαρμογές πλαστικών χρωμάτων εξωτερικών τοίχων Απλοί χρωματισμοί εξωτερικών τοίχων με πλαστικά χρώματα Καθαρισμός Επάλειψη λινελαίου (το λινέλαιο, δίνει μεμβράνη με αυξημένη σκληρότητα και αντοχή στις καιρικές επιδράσεις) Βαφή τοίχου 11

Ελαιοχρωματιμοί ξύλινων επιφανειών Για ξύλινα οικοδομικά στοιχείαν (κουφώματα, εντοιχισμένα έπιπλα, διαχωριστικοί τοίχοι, ψευδοροφές). Διαχωρίζονται σε:  - κοινούς ελαιοχρωματισμούς, καθαρισμός, τρίψιμο, αστάρωμα, ελαιόχρωμα σε δύο στρώσεις, σουμάρισμα. σπατουλαριστούς ελαιοχρωματισμούς, καθαρισμός, τρίψιμο, αστάρωμα, σπατουλάρισμα σε δύο στρώσεις με ενδιάμεσο αστάρωμα, επεξεργασία με γυαλόχαρτο, στοκάρισμα, ελαιοχρωματσμός σε δύο στρώσεις, σουμάρισμα. σπατουλαριστούς χρωματισμούς με ριπολίνη, σπατουλάρισμα, βελατούρα (ειδικό υπόστρωμα για καλή πρόσφυση της ριπολίνης), στοκάρισμα (μερεμέτια), τρίψιμο, δεύτερη στρώση βελατούρας και βαφή με ριπολίνη. Επιστρώσεις ξύλινων επιφανειών με βερνίκια Για να διατηρηθεί η φυσική όψη του ξύλου ενός στοιχείου χρησιμοποιούμαι τα βερνίκια διαφόρων τύπων (άχρωμα ή έγχρωμα, γυαλιστερά ή ματ, κλπ). Μετά από καλή προεργασία της επιφάνειας με γυαλόχαρτο και καθάρισμά της, αλείφονται σε δύο χέρια με απλό βρασμένο λινέλαιο. Κατόπιν διαστρώνεται βερνίκι σε δύο ή τρεις στρώσεις. 12

Ελαιοχρωματιμοί επιφανειών από δομικό χάλυβα Βασικό μειονέκτημα των μεταλλικών κατασκευών από δομικό χάλυβα είναι η οξείδωσή τους. Απαραίτητο πριν από την ελαιοβαφή είναι να προηγηθεί μια επίχρωση κατά της οξειδώσεως (αντισκωριακή). Το πιο συνηθισμένο αντισκωριακό χρωστικό υλικό γίνεται με βάση το μίνιο. Πριν το μέταλλο βαφεί πρέπει η επιφάνεια του να καθαριστεί προσεκτικά από τις σκουριές και από τυχόν προσφύσεις που έχουν επικαθήσει κατά τη δόμηση. Περνιέται κατόπιν μια ή δύο στρώσεις αντισκωριακού υλικού. Η εργασία πρέπει να γίνει προσεκτικά ώστε να καλυφθεί τέλεια η μεταλλική επιφάνεια. Μετά το στέγνωμα της αντισκωριακής στρώσεως επακολουθούν δύο ή τρεις στρώσεις ελαιοχρώματος.  Προστασία επιφανειών με χρώματα Προστασία επιφανειών εμφανούς σκυροδέματος Προστασία επιχρισμάτων ή σκυροδέματος με ρωγμές Προστασία επιχρισμάτων από κονίαμα ασβέστου ή τσιμέντου Προστασία ξύλινων επιφανειών εξωτερικών κουφωμάτων Προστασία ξύλινων επιφανειών εσωτερικών κουφωμάτων Προστασία επιφανειών μετάλλων Προστασία επιφανειών μεταλλικών κουφωμάτων 13

Ιδιότητες των χρωμάτων Ιξώδες Καλυπτικότητα Απόδοση σε θεωρητικά πλήρη κάλυψη Ελαστικότητα Πρόσφυση Ικανότητα για ξήρανση και σκλήρυνση Υδατοπερατότητα Ελεγχόμενη ανακλαστική ικανότητα Αντοχή έναντι της φθοράς Αντοχή στο νερό Αντοχή στη φωτιά Αντοχή σε τρίψιμο – πλύσιμο Σταθερότητα του χρωματισμού στην τριβή Αντοχή στις καιρικές επιδράσεις 14