Psihološki i komunikativni aspekti oštećenja sluha Prof.dr Vesna Radoman FASPER

Cilj proučavanja surdopsihologije Upoznanavanje ličnosti osobe oštećenog sluha i kompletnog psihološkog konteksta slušnog oštećenja Surdopsihologija nastoji da osvetli važne psihološke aspekte razvoja i odrastanja deteta oštećenog sluha i otkrije njegove specifičnosti (razlike) ali i sličnosti sa razvojem dece koja čuju

Ciljevi psihološke prakse psihička dobrobit OSOS rad na formiranju uravnotežene, harmonično razvijene, obrazovane, zadovoljne i ispunjene ličnosti OSOS

Intervencione metode koje koristi Psihoterapijske principe i tehnike Tehnike stimulacije razvoja (npr. socijalizacija,izgradnja povoljne slike o sebi, izgradnja apstraktnih pojmova itd. ) Prilagođene tehnike učenja i sticanja pozitivnih navika Intervencioni rad na okruženju koje ima psihološki uticaj na ličnost OSOS

Upoznavanje ličnosti u kontekstu bioloških i socijalnih uticaja Slojevi šematskog modela su: Oštećenje senzornog auditivnog receptora Psihološke posledice i ličnost OSOS Upoznavanje faktora delovanja neposredne okoline na ličnost OSOS Upoznavanje reakcija šireg društvenog okruženja i mogućnosti njegovog menjanja

Bio Psiho Socijalni model slušne ometenosti V.Radoman 1. Oštećenje auditivnog aparata 2. Ograničenje u komunikaciji 3. Ograničena,redukovana društvena participacija 4. Psihičke posledice usled delovanja gornja tri sloja i delovanja donjeg sloja (neadekvatno socijalno okruženje) 5. Socijalne (npr. komunikativne barijere)

NEADEKVATNA SOC. SREDINA Organ.jezgro SLUŠNOG OŠTEĆENJA POREMEĆAJ KOMUNIKAC. OGRANIČ. PARTICIPAC. ΨDIMENZIJA NEADEKVATNA SOC. SREDINA Ψ

Kritički osvrt V.Radoman na ICF Iako ICF naziva svoj model ometenosti bio-psiho-socijalnim, psihološki aspekt je veoma redukovan i nema isti nivo i značaj kao biomedicinska i socijalna komponenta. ICF psihičko računa u telesne funkcije ???!! Radoman: Ovo je više biosocijalni model ometenosti sa naglaskom na socijalni, a sa marginalizovanjem i zamagljivanjem psihičkog

Klasifikacija ometenosti Svetske zdravstvene organizacije . . ICF je Internacionalna klasifikacija funkcionisanja ometenosti i zdravlja nastala 2000g. Pre nje je korišćena ICIDH čijom modifikacijom je nastao ICF Počiva na socijalnom modelu ometenosti

Uticaj socijalne sredine Prisutan ejblizam tj. disejblizam - diskriminatorno ponašanje negativni stavovi , predrasude prema osobama sa oštećenim sluhom- AUDIZAM, koji potiču od pojedinaca iz njihove okoline, ali i od društva, institucuja Postojanje fizičkih barijera (npr.komunikacionih).

Psihološki značaj čula sluha Sićušan slušni aparat, dakle mali po veličini, ima ogromnu važnost jer omogućava kontakt i komunikaciju sa sredinom, pre svega govorom. Kada se ovaj važan komunikacioni kanal naruši, dete ostaje lišeno značajnih podsticaja za kognitivni, konativni,emocionalni i socijalni razvoj ličnosti

Komunikaciona barijera Komunikaciona prepreka (recepcija i emisija) je glavni čvor koji vodi narušenom, deficijentnom iskustvu koje se reflektuje na emocionalni,motivacioni, saznajni razvoj i socijalizaciju deteta oštećenog sluha, usmeravajući ga na drugačije, posebne puteve u zadovoljavanju njegovih potreba

Komunikativne sposobnosti Ozbiljno narušen govor i jezik Usporen razvoj govora, jezika i komunikacije Razvija se spontano prirodni gestovni govor kod dece Razvija se znakovni jezik gluvih Habilitacijom i rehabilitacijom razvija se i usavršva oralni govor (teško razumljiv) Razvija se sposobnost sčitavanja sa usana , a školovanjem pisanje i čitanje

MODEL KOMUNIKATIVNE KOMPETENCIJE

Auditorno oštećenje i komunikativna kompetencija I. Organske predispozicije deficitne u smislu oštećenja auditivnog aparata II. Psihičke dispozicije su takođe delimično redukovane naročito u kognitivnoj sferi (auditorna percepcija, predstavljanje, memorisanje, simbolizacija preko auditorno primljenih reči i na njima zasnovanih pojmova III.Jezičko verbalno znanje se otežano stiče ali se razvija gestovni i znakovni jezik, sčitavanje IV. Interakcione veštine redukovane V. Znanje i iskustvo vezano za kulturu u kojoj rastu i razvijaju se ali usporeno i redukovano

Kod OSOS je narušen razvoj Govora Jezika Komunikativne kompetencije Ostavljajući posledice u kognitivnom, emotivnom, socijalnom i obrazovnom razvoju

Specifičnosti govora,jezika komunikacije OSOS Poremećaj recepcije govora, Poremećaj produkcije govora (inteligibilnost produkcije) Razvoj prirodnog gesta i znakovnog jezika Teškoće u razvoju pismenosti (veštine pisanja i čitanja) Teškoće u razumevanju značenja reči Teškoće u komunikaciji sa okolinom (otežana razmena) i kompenzatorni razvoj znakovne komunikacije i isčitavanja sa usana

Totalna komunikacija Korišćenje svih raspoloživih sredstava i kanala za komunikaciju : oralnim, manuelnim (daktilologija i znakovni jezik gluvih) sredstvima, isčitavanjem,pisanjem, čitanjem crtežom itd.

Habilitacione i rehabilitacione metode Psihološki tretman i psihološka podrška Socijalni tretman Savetovanje Auditorni trening Usavršavanje veštine isčitavanja sa usana Auralna rehabilitacija Artikulacioni trening Razvoj govora (habilitacija) i govorna terapija(rehabilitacija) Trening pismenosti (čitanje i pisanje) Auditorna amplifikacija i kohlearni implant

Rani razvoj Gluva beba dolazi na svet sa istim psihičkim potencijalom i potrebama kao i čujuća ali se njeno iskustvo još u prenatalnom periodu pa nadalje oblikuje drugačije, osiromašeno za jednu čitavu dimenziju koju donose zvuci posebno ljudski glas i govor. Sa druge strane otežano je formiranje govora, artikulacije, pisanja, čitanja i komunikacije sa okolinom. Razvijaju se drugačiji putevi i sredstva za zadovoljavanje potreba

Ličnost osobe oštečenog sluha Rano iskustvo teškoće u komunikaciji i frustracije koje ga prate dovode do posebnih oblika prilagođavanja ličnosti i iznalaženja mogućnosti prevladavanja ove barijere. Pečat joj daje komunikaciona barijera koja se odražava na kognitivno, emocionalno i socijalno funkcionisanje