ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Δ.ΜΕΛΙΣΣΑΣ

ΟΡΙΣΜΟΙ   Γεωργική (Αγροτική) Γη είναι "το ανώτερο στρώμα του φλοιού της Γης το οποίον προήλθε από αποσάθρωση συνεπεία ατμοσφαιρικών και βιολογικών επιδράσεων, έχει ικανοποιητική περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, υφίσταται την επίδραση του κλίματος και των μηχανικών μέσων καλλιέργειας και χρησιμεύει σαν πηγή θρεπτικών συστατικών και σαν στήριγμα των καλλιεργούμενων φυτών και των ζώων. Ποιότητα της Γεωργικής Γης είναι: "η φυσική κατάσταση και η γονιμότητα της γης δηλαδή η δυνατότητα του εδάφους να ενεργεί ως ένα φυσικό μέσο για την αειφορική ανάπτυξη των καλλιεργούμενων φυτών ώστε να εξυπηρετούνται οι ανάγκες επιβίωσης των ανθρώπων και των ζώων.

Παραγωγικότητα της Γεωργικής Γης είναι η αποδοτικότητα της Γεωργικής Γης για την παραγωγή οικονομικής σημασίας φυτικών προϊόντων συναρτήσει της ποιότητας της, των κλιματικών συνθηκών, των υποδομών και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής.  

Tα γεωγραφικά όρια της αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας καθορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εκδίδεται ύστερα από εισήγηση των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, στην οποία δεν περιλαμβάνεται εκείνη η γη που κείται εκατέρωθεν του άξονα εθνικών οδών και σε βάθος μέχρι εξακοσίων μέτρων. Οι περιοχές που έχουν καθοριστεί χρήσεις γης από εγκεκριμένα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (Γ.Π.Σ.) ή Σχέδιο Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.) του Ν. 2508/1997, καθώς και Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) του άρθρου 29 του Ν. 1337/1983 εξαιρούνται και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν γη υψηλής παραγωγικότητας

  Κατ’ εξουσιοδότηση του αρ. 56 ν. 2637/1998 εκδόθηκε η υπ’ αριθ.168040/3.9.2010 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β1528 Β’ 7.9.2010). Με την υπουργική απόφαση απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας, εκτός της γεωργικής – τα φωτοβολταϊκά επιτρέπονται μόνο αν οι εδαφικές εκτάσεις δεν υπερβαίνουν το 1% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης του συγκεκριμένου νομού.

Σύμφωνα με το νόμο  4280/2014 ως γη υψηλής παραγωγικότητας νοείται και η αγροτική ή και γεωργική γη. Η εξομοίωση αυτή των γεωργικών εκτάσεων αναφέρεται στη  εφαρμογή της παρ. 11 του άρθρου 51 του ν. 4178/2013  που ρυθμίζει την  χορήγηση έγκρισης δόμησης και άδειας δόμησης σε ακίνητα εντός εκτάσεων Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας.

Σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί με διοικητικές πράξεις Αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, μπορούν να χορηγηθούν εγκρίσεις και άδειες δόμησης, στα ακίνητα ή στα τμήματα των ακινήτων που είναι άρτια και οικοδομήσιμα εφόσον αυτά εμπίπτουν εντός ζώνης 200μ από τον άξονα εθνικών ή επαρχιακών οδών ή εντός ζώνης 150μ από τον άξονα δημοτικών οδών. Στις περιπτώσεις που ο χαρακτηρισμός της γεωργικής γης – γης υψηλής παραγωγικότητας έχει επέλθει με την έγκριση ΓΠΣ ή ΖΟΕ, τα άρτια και οικοδομήσιμα τμήματα των ακινήτων που εμπίπτουν σε ζώνη 200μ από τον άξονα εθνικών και επαρχιακών οδών, μπορούν να οικοδομηθούν με τις προγενέστερες των ΓΠΣ – ΖΟΕ πολεοδομικές διατάξεις..

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ 1. Η Άρδευση ή Αρδευσιμότητα και τα Εγγειοβελτιωτικά Έργα (Υπάρχοντα ή προγραμματιζόμενα) 2. Ο Αναδασμός ή ο Προγραμματισμός Αναδασμού (αναδασμός ονομάζεται η διαδικασία, κατά την οποία η αρμόδια κρατική αρχή αποσπά όλες τις έγγειες ιδιοκτησίες ενός καθορισμένου τόπου από τους κυρίους τους, χαράσσει νέα όρια στο εσωτερικό τους και τελικά τις επαναδιανέμει μεταξύ των πρότερων ιδιοκτητών, με νέους τίτλους κυριότητας και με τη μορφή ενός ενιαίου τεμαχίου) 3. Η Συγκρότηση φυσικών ενοτήτων από τις καλλιέργειες με τοπικά χαρακτηριστικά και πολλαπλή χρησιμότητα (π.χ. ελαιώνας Άμφισσας, δενδροκομικές καλλιέργειες Πηλίου, φυστικεώνες νήσου Αίγινας, λεμονοδάσος Πόρου) 4. Η Παραδοσιακότητα των καλλιεργειών ή η ιδιαιτερότητα τους (κρόκος Κοζάνης, μαστιχόδενδρα Χίου, αμπελώνες V.Q.P.R.D κλπ)

5. Η Ειδική Σύσταση εδάφους (π.χ. τυρφώδη εδάφη στα Τενάγη Φιλίππων)   5. Η Ειδική Σύσταση εδάφους (π.χ. τυρφώδη εδάφη στα Τενάγη Φιλίππων) 6. Νησιωτικότητα (λόγω της ιδιαίτερης τοπικής σημασίας) 7. Η Γειτνίαση με κάθε μορφής προστατευόμενες περιοχές: α) των παρ. 1,2,3 και 4 του αρθ. 19 του Ν. 1650/86 "για την προστασία του περιβάλλοντος", όπως ισχύουν σήμερα, β) των ορίων των υγροτόπων Διεθνούς σημασίας (Υγρότοποι Ραμσαρ) και γ) των ορίων των περιοχών του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000

1. Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ Σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια κατηγοριοποιείται η Γεωργική (Αγροτική) Γη, από άποψη παραγωγικότητας, στις παρακάτω, τρεις κατά φθίνουσα σειρά, κατηγορίες: 1. Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας 2. Γεωργική Γη Μέσης Παραγωγικότητας 3. Απλή Γεωργική Γη

Ο χαρακτηρισμός και η κατάταξη σε κατηγορίες Παραγωγικότητας της Γεωργικής (Αγροτικής) Γης, γίνεται σε συνάρτηση με την Ποιότητάς της και των καθορισθέντων Κριτηρίων Παραγωγικότητας: α. Στην περίπτωση της Γεωργικής Γης Α΄ Ποιότητας αυτή χαρακτηρίζεται αυτομάτως ως Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας. Στην περίπτωση αυτή δεν απαιτείται η ύπαρξη κανενός Κριτηρίου Παραγωγικότητας για να της προσδώσει το χαρακτηρισμό της Υψηλής Παραγωγικότητας. β. Η ύπαρξη και οποιουδήποτε από τα Κριτήρια Παραγωγικότητας σε οποιαδήποτε περίπτωση ποιότητας, χαρακτηρίζει τη Γεωργική Γη ως υφιστάμενη Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας. γ. Στην περίπτωση των Ποιοτήτων Β΄ και Γ΄ η παντελής απουσία κριτηρίων παραγωγικότητας κατατάσσει τις Γεωργικές Γαίες αυτές στη Γεωργική Γη Μέσης Παραγωγικότητας και Γεωργική Γη απλή αντίστοιχα.

  γ. Στην περίπτωση των Ποιοτήτων Β` και Γ` η παντελής απουσία κριτηρίων παραγωγικότητας κατατάσσει τις Γεωργικής Γαίες αυτές στη Γεωργική Γη Μέσης Παραγωγικότητας και Γεωργική Γη απλή αντίστοιχα. δ. Στην περίπτωση του κριτηρίου της Νησιωτικότητας ήτοι στην περίπτωση της Γεωργικής Γης των νησιών οι Α` και Β` Ποιότητας Γεωργικές Γαίες χαρακτηρίζονται αυτομάτως ως Γεωργικές Γαίες Υψηλής Παραγωγικότητας, ανεξαρτήτως της παρουσίας ή όχι άλλου κριτηρίου Παραγωγικότητας η δε κατηγορία Γ χαρακτηρίζεται ως Γεωργική Γη απλή. ε. Σε ότι αφορά το έβδομο κριτήριο ήτοι αυτό της Γειτνίασης με προστατευόμενες περιοχές ορίζεται ότι μια τέτοια έκταση που βρίσκεται σε ζώνη περιμέτρου 300 μέτρων από τα όρια των περιοχών αυτών χαρακτηρίζεται ως Γεωργική (Αγροτική) Γη Υψηλής Παραγωγικότητας αφού ως γειτνιάζουσα συνιστά ρυθμιστική ζώνη διαφύλαξης της όμορης προστατευόμενης περιοχής και με την απόλυτη προστασία αυτής της Αγροτικής Γής επιτυγχάνεται ταυτόχρονα η ομαλή εναλλαγή των τοπίων αλλά και η προστασία των προστατευομένων περιοχών.

  ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ Η γεωργική γη, η διατήρηση και ορθή διαχείριση της είναι ουσιώδης όρος της βιωσίμου αναπτύξεως, και αποτελεί αναντικατάστατη βάση του ανθρωπογενούς παραγωγικού συστήματος (έννοια που εμπίπτει στην προστασία του άρθρ. 24 παρ 1 του Συντάγματος) Η άσκηση της χωροταξικής πολιτικής και της οικιστικής αναπτύξεως […] απαιτείται να προστατεύεται και να διατηρείται η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητος, η διαφύλαξη της οποίας εξυπηρετεί και αναπτυξιακούς στόχους, αποκλειομένης, κατ’ αρχήν, της οικιστικής εκμεταλλεύσεως αυτής. (ΣτΕ 3181/2004 (Τμήμα Ε’), σκέψη 5 )

  ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Η διατήρηση και προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας επιβάλλεται, καταρχήν, από τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αρχή της βιώσιμης αναπτύξεως (βλ. και ΣτΕ. 570/2012, 3181/2004, 3698/2000 7μ). Η προστασία, όμως, της γεωργικης γησ υψηλής παραγωγικότητας δεν συνεπάγεται απόλυτη απαγόρευση εκτελέσεως οποιουδήποτε έργου σε εκτάσεις γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και, ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται, καταρχήν, η εκτέλεση βασικών έργων υποδομής, των οποίων η κατασκευή σε συγκεκριμένη περιοχή παρίσταται αναγκαία, όπως είναι ο επίδικος κάθετος άξονας της Εγνατίας Οδού (βλ. ΣτΕ 570/2012, ΣτΕ 395/2014, σκέψεις 23 – 25, ΣτΕ 400/2014, σκέψεις 20 – 22)

  Η ύπαρξη γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας δεν αποτελεί κριτήριο αποκλεισμού για την εγκατάσταση Χ.Υ.Τ.Α., σύμφωνα με [την] 114218/31.10.1997 Κ.Υ.Α. (ΣτΕ 1943/2012, 4537/2011). Εξάλλου, […] δεν προκύπτει ότι η θέση του έργου έχει χαρακτηρισθεί ως γη υψηλής παραγωγικότητας, αντίθετα […] η επίμαχη έκταση δεν αποτελεί γη υψηλής παραγωγικότητας «διότι το μεγαλύτερο μέρος της αποτελείται από χέρσους αγρούς κατά κύριο λόγο και από μικρά τμήματα καλλιεργήσιμης γης». (ΣτΕ 4940/2013, σκέψη 10, ΣτΕ 1943/2013 σκέψη 18)

  ΑΣΥΜΒΑΤΗ Η ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΛΛΑΝΤΟΠΟΙΕΙΟΥ ΣΕ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Η χωροθέτηση της δραστηριότητας σφαγείου - τυποποιητηρίου - αλλαντοποιείου και μονάδας επεξεργασίας υποπροϊόντων σφαγής στην επίμαχη θέση δεν είναι νόμιμη, διότι εκεί προβλέπεται κατά προτεραιότητα η οριοθέτηση γης υψηλής παραγωγικότητας δεν υφίσταται δε άλλο θεσμοθετημένο ειδικότερο χωροταξικό σχέδιο (ΓΠΣ, ΣΧΟΑΠ κ.λπ.) ή ζώνη ανάπτυξης βιομηχανικών δραστηριοτήτων κατά το άρθρο 24 του ν. 1650/1986 που να επιτρέπει την επίδικη χρήση (ΣτΕ 4116/2013, σκέψη 7 ).

  Προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι το έργο καταλαμβάνει και γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητος, με συνέπεια να αλλοιώνεται η μορφή της περιοχής και να διακυβεύεται η επιβίωση των κατοίκων […]. Προκύπτει από την νομολογία ότι δεν απαγορεύεται άνευ ετέρου η χάραξη οδού σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητος (ΣτΕ 3681/2010 σκ. 18, ΣτΕ 383/2014, σκέψη 24)

  [Άλλωστε], κατά την αξιολόγηση των συνεπειών στη γεωργική γη από την υλοποίηση του επίδικου έργου, ελήφθη υπόψη και συνεκτιμήθηκε το γεγονός ότι τμήμα του αυτοκινητόδρομου διέρχεται από εκτάσεις γης υψηλής παραγωγικότητας, διαπιστώθηκε δε ότι οι επεμβάσεις δεν αφορούν, καταρχήν, παραγωγικά γεωργικά εδάφη αλλά περιορίζονται, κυρίως, σε απαλλοτριωμένες ζώνες και σε υφιστάμενες οδούς. (ΣτΕ 3681/2010, σκέψη 18, για τον αυτοκινητόδρομο Τρίπολη –Καλαματά, ΣτΕ 395/2014, σκέψεις 23 – 25, ΣτΕ 400/2014, σκέψεις 20 – 22)

ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ   Η αιτούσα εταιρεία είχε υποβάλει αίτημα έγκρισης ανέγερσης ξενοδοχείου, το οποίο απορρίφθηκε διότι το ακίνητό της ενέπιπτε, κατά το μεγαλύτερο τμήμα του σε περιοχή γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, όπου ευδοκιμούν μαστιχόδεντρα, και όπου η τουριστική δραστηριότητα δεν αναφέρεται στις επιτρεπόμενες χρήσεις. Η αιτούσα ισχυρίστηκε ότι έτσι επιβάλλονται υπέρμετροι περιορισμοί στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και της οικονομικής ελευθερίας της, κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας (ΣτΕ 2923/2014)

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ   Δεν παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας, ούτε οι προστατευτικές της ιδιοκτησίας διατάξεις, εφόσον με τις ως άνω ρυθμίσεις, οι οποίες αποσκοπούν στη διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, η αιτούσα δεν αποστερείται της δυνατότητας εκμετάλλευσης του τμήματος αυτού της ιδιοκτησίας σύμφωνα με τον προορισμό της, δεν παρίστανται δε οι ρυθμίσεις αυτές απρόσφορες ή ακατάλληλες για την εξυπηρέτηση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος (στοιχείο του οποίου είναι και η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας). (ΣτΕ 2923/20141, σκέψη 13 )

  Εξάλλου, και στην περίπτωση ακόμη που διαπιστώνεται παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία από την προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, συνιστάμενη στην στέρησή της χωρίς την καταβολή της αποζημίωσης, υφίσταται μεν υποχρέωση των εθνικών αρχών ως προς την επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση, διακριτική, όμως, ευχέρεια ως προς την επιλογή των μέσων για την επίτευξή της (βλ. και ΕΔΔΑ, απόφαση της 28.05.2009, υπόθεση Ζ.Α.Ν.Τ.Ε.- ΜΑΡΑΘΟΝΗΣΙ Α.Ε. κατά Ελλάδος). Συνεπώς, η επαναφορά δύναται να επιτευχθεί όχι μόνο μέσω της restitutio in integrum, δηλ. της ακύρωσης ή ανάκλησης της πράξης που επιβάλει τον περιορισμό, αλλά και μέσω της καταβολής αποζημίωσης. (ΣτΕ 2923/20141, σκέψη 13)

  Δεν προκύπτει ως προδήλως βάσιμος λόγος ακυρώσεως ότι με την προσβαλλομένη θα δεσμευθεί γεωργική έκταση υψηλής παραγωγικότητας, καθώς δεν προκύπτει ότι στην επίδικη θέση λειτουργούν, με νόμιμες άδειες, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. (ΣτΕ 161/2015, επιτροπή αναστολών)