Chương 2. XỬ LÝ CHẤT THẢI RẮN BẰNG PHƯƠNG PHÁP THIÊU ĐỐT TS. VĂN HỮU TẬP TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC - ĐHTN
NỘI DUNG BÀI GIẢNG TỔNG QUAN VỀ XỬ LÝ CTR BẰNG PHƯƠNG PHÁP THIÊU ĐỐT II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA QUÁ TRÌNH THIÊU ĐỐT III. KỸ THUẬT XỬ LÝ CHẤT THẢI RẮN BẰNG PHƯƠNG PHÁP THIÊU ĐỐT
Công nghệ xử lý rác thải hiện đại
Gasification (khí hóa) vs. Incineration
Thermochemical Conversion of Biomass to Biofuels via Pyrolysis
PHẦN I. TỔNG QUAN VỀ XỬ LÝ CTR BẰNG PHƯƠNG PHÁP THIÊU ĐỐT
Giới thiệu chung Thiêu đốt là phương pháp khá phổ biến trên thế giới hiện nay để xử lý chất thải (CTR) nói chung, đặc biệt là đối với CTR độc hại công nghiệp, CTR y tế nói riêng. Phương pháp xử lý triệt để nhất. Oxy hoá nhiệt độ cao + O2:rác độc hại -- khí + tro, xỉ. Ý nghĩa quan trọng: giảm tới mức nhỏ nhất chất thải cho khâu xử lý cuối cùng là đóng rắn hoặc tái sử dụng tro, xỉ.
ƯU - NHƯỢC ĐIỂM CỦA PHƯƠNG PHÁP Ưu điểm - Xử lý triệt để CTR. - Giảm tối đa thể tích CTR - Xử lý được toàn bộ CTR. Nhược điểm - Giá thành đầu tư lớn. - Chi phí tiêu hao năng lượng cao. - Chi phí xử lý cao.
ỨNG DỤNG Phương pháp đốt thường được áp dụng cho các loại chất thải sau: Chất thải độc hại về mặt sinh học. Chất thải không phân huỷ sinh học. Chất thải có thể bốc hơi và do đó dễ phân tán. Chất thải có thể đốt cháy với nhiệt độ dưới 400C. Chất thải dung môi. Dầu thải, nhũ tương dầu và hỗn hợp dầu. Nhựa, cao su. Chất thải rắn bị nhiễm khuẩn bởi các hoá chất độc hại.
CTR công nghiệp độc hại ở Hà nội: 12.000 tấn/năm Lượng CTR công nghiệp độc hại ở Việt Nam CTR công nghiệp độc hại ở Hà nội: 12.000 tấn/năm Có thể xử lý bằng phương pháp đóng rắn: 46% Có thể chôn lấp: 19% Có thể thiêu đốt (1.500 tấn/năm): 14% (Bã sơn, nhựa, cao su, da phế thải, bao bì thuốc bảo vệ thực vật, thuốc diệt côn trùng, giẻ lau dầu máy …) Các phương pháp khác: 21%
PHẦN II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA QUÁ TRÌNH THIÊU ĐỐT
Thành phần chất thải rắn - Độ ẩm: trong đó: m0 - khối lượng chất thải rắn trước khi sấy, kg; mr - khối lượng chất thải rắn sau khi sấy, kg. - Tro: trong đó: xA - độ tro, %; mT- khối lượng xỉ tro sau khi đốt, kg; mr- khối lượng chất thải rắn (đã được sấy khô) trước khi đốt, kg. - Thành phần cháy:
Thành phần chất thải rắn Ví dụ. Thành phần hoá học của thành phần cháy chất thải y tế Nhiệt trị của chất thải rắn Qd (kj/kg) được tính theo công thức sau:
Ví dụ. Thành phần của CTR y tế
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH KHÍ THẢI CỦA QUÁ TRÌNH THIÊU ĐỐT Các phản ứng cháy xảy ra trong buồng đốt: + phương trình cháy hoàn toàn cacbon: C + O2 CO2 + Q1 + phương trình cháy không hoàn toàn cacbon: C + O2 CO + Q2 + phương trình cháy hydro: H2 + O2 H2O + Q3 + phương trình cháy lưu huỳnh: S + O2 SO2 + Q4 CTR + O2 CO + CO2 + H2O + SOx + NOx + HCl + HF (C, H,O, S, N, Cl, F) Nhược điểm: Tạo thành các khí độc hại SOx ,+ NOx , HCl , HF, dioxin, furan
Phản ứng tạo thành dioxin và furan Clx-1 OHHO -H2O -2Cl Polychlodibenzo Furan -2HCl -HCl O Cl Cl OH 2 Clx Polychlodibenzo-p Dioxin
CÁC PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ KHÍ THẢI Thiêu hủy có xúc tác: xúc tác bằng ôxít kim loại NiO- MoO3 ở 600 - 8000C, hoặc đất hiếm, kim loại hiếm như Cu, Mn, Cr, Ni ở 250 - 3000C Phương pháp cơ học: lọc tay áo, cyclone (loại tro bụi, kim loại nặng) Phương pháp hóa lý: Hấp thụ, trung hoà bằng dung dịch kiềm Hấp phụ, trung hoà bằng kiềm rắn; hấp phụ bằng than hoạt tính Làm lạnh nhanh khói thải xuống dưới 300oC tránh tái sinh dioxin
PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ KHÍ THẢI Phản ứng hấp thụ, trung hoà bằng kiềm CO2 + 2NaOH = Na2CO3 + H2O SO2 + 2NaOH = Na2SO3 + H2O SO3 + 2NaOH = Na2SO4 + H2O HCl + NaOH = NaCl + H2O 2HF + NaOH = NaHF2 + H2O 2NO2 + 2NaOH = NaNO2 + NaNO3 + H2O
PhÇn III. Kü thuËt xö lý chÊt th¶i r¾n b»ng ph¬ng ph¸p thiªu ®èt
S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý CTR b»ng ph¬ng ph¸p thiªu ®èt Ho¸ chÊt hÊp thô Nhiªn liÖu Nhiªn liÖu Khãi th¶i ChÊt th¶i r¾n èng khãi Buång ®èt s¬ cÊp Buång ®èt thø cÊp (850 -1100oC) Xö lý khãi th¶i Khãi Khãi Kh«ng khÝ Kh«ng khÝ Tro, xØ
S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n b»ng ph¬ng ph¸p thiªu ®èt
hanaro eng_s Incinerator HS-type (In Korea)
S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n b»ng ph¬ng ph¸p thiªu ®èt 1. CTR, 2. b¨ng t¶i; 3. hÖ thèng cÊp liÖu; 4. PhÔu; 5. c¸nh híng dßng; 6. Pitt«ng; 7. Van; 9. èng nh¸nh; 10,15. chç lÊy mÉu; 11. Qu¹t hót; 12. ho¸ chÊt hÊp thô; 13. lß ®èt; 14. èng khÝ th¶i; 16. ph©n chia dßng khÝ th¶i; 17. ThiÕt bÞ xö lý khÝ th¶i; 18. thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt; 19. cÆn r¾n; 20. chuyÓn ®Õn khu vùc ch«n lÊp; 21. cÆn; 22. BÓ níc; 23. b¨ng t¶i; 24. tro, xØ; 25. ®Çu ®èt; 26. mèi kÝn; 27. ®Çu phun; 28. bÓ chøa xØ; 29. hÖ thèng cÊp nhiªn liÖu ®èt
NhỮng thµnh phÇn chÝnh cña mét hÖ thèng ®èt chÊt thẢi r¾n Bé phËn nhËn chÊt thải vµ bảo quản chÊt thải. Bé phËn nghiÒn vµ phèi trén chÊt thải. Bé phËn cÊp chÊt thải, chÊt láng, bïn vµ chÊt r¾n. Buång ®èt s¬ cÊp. Buång ®èt thø cÊp. ThiÕt bÞ lµm nguéi khÝ hay nåi h¬i ch¹y b»ng nhiÖt d ®Ó giảm nhiÖt ®é. HÖ thèng röa khÝ. Qu¹t hót ®Ó hót khÝ vµ kh«ng khÝ vµo lß khi duy trì ¸p suÊt ©m. èng khãi.
Mét sè lo¹i lß thiªu ®èt r¸c trªn thÕ giíi Tªn lß Níc sản xuÊt Thêi gian lµm viÖc trong ngµy (h) C«ng suÊt tÊn/ngµy Lo¹i lß Những lß c«ng suÊt lín Delmonego 500 DB 500 SB 325 SA V 700 BMW 600 Italia Ph¸p NhËt Malaixia 24 8 12 7,8 15 5 Lß quay Lß tÜnh Những lß c«ng suÊt nhá GG 14 BS 31 SH 220 HOS 8000 Thôy sü 10 14 2,2 2,6 0,13
Mét sè lo¹i lß thiªu ®èt CTR Lß quay
Lß quay
Lß ®èt nhiệt ph©n tÜnh: Tại buồng sơ cấp: Các quá trình xảy ra gồm: Sấy (bốc hơi nước) phân hủy nhiệt tạo khí gas và cặn cácbon (trong điều kiện thiếu oxy) đốt cháy cặn cácbon thành tro. Tại buồng thứ cấp: Quá trình đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp khí gas trong điều kiện nhiệt độ cao và dư ôxy. 11/10/2018
Kh«ng khÝ Khãi lß Tro N¹p r¸c C¸c lo¹i lß ®èt tÇng s«i
S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý CTR b»ng ph¬ng ph¸p thiªu ®èt Ho¸ chÊt hÊp thô Nhiªn liÖu Nhiªn liÖu Khãi th¶i ChÊt th¶i r¾n èng khãi Buång ®èt s¬ cÊp Buång ®èt thø cÊp (850 -1100oC) Xö lý khãi th¶i Khãi Khãi Kh«ng khÝ Kh«ng khÝ Tro, xØ
S¬ ®å nguyªn lý cña qu¸ trinh xö lý Ra khu xö lý Khãi Trao ®æi nhiÖt CTR Buång ®èt 1 Nhiªn liÖu Kh«ng khÝ Tro Níc + hãa chÊt tuÇn hoµn KhÝ s¹ch Buång ®èt 2 HÖ xiclon, hÊp thô Xö lý khÝ cÊp 1 Đãng r¾n
Lß ®èt tÇng s«i: sử dụng dòng khí đưa vào để khuấy trộn nguyên liệu và chất cháy thành 1 trạng thái tương tự như chất lỏng 11/10/2018
Lò đốt chất thải nguy hại
Municipal solid and industrial waste incinerator NEXUS-2F LTD
C¬ chÕ cña qu¸ trinh ®èt Đèt t¹i buång ®èt s¬ cÊp ChÊt thải r¾n ®îc n¹p vµo buång ®èt s¬ cÊp sau ®ã ®îc gia nhiÖt, qu¸ trình bay h¬i (nhiÖt ph©n) diÔn ra. Qu¸ trình bay h¬i kh«ng yªu cÇu «xy vµ cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong m«i trêng khÝ tr¬. Tèc ®é bay h¬i phô thuéc vµo nhiÖt ®é. Buång ®èt s¬ cÊp ®îc bè trÝ sao cho h¬i tõ ®Çu ®èt, khÝ tho¸t ra do hiÖn tîng bay h¬i, do thay ®æi nhiÖt ®é vµ do chuyÓn ®éng d¹ng xo¸y ngang kÕt hîp vµo víi nhau t¹o ra nhiÖt vµ khÝ cung cÊp æn ®Þnh cho buång ®èt vµ nhê vËy ®iÒu khiÓn tèc ®é ch¸y cña lß ®èt.
C¬ chÕ cña qu¸ trÌnh ®èt (tt) Đèt t¹i buång ®èt thø cÊp Buång ®èt thø cÊp bao gåm hai buång (buång trén vµ buång ®èt cuèi cïng). Trong buång ®èt thø cÊp, chñ yÕu lµ qu¸ trình ®èt ch¸y hoµn toµn luång khÝ t¹o thµnh tõ buång ®èt s¬ cÊp. Luång khÝ nµy ë díi d¹ng c¸c h¹t máng chøa tû lÖ phÇn trăm cacbon cao. Lîng cacbon chøa trong h¹t sÏ ®îc ®èt ch¸y hoµn toµn khi ®i vµo buång trén. Sau ®ã, khÝ tho¸t khái buång trén, qua cöa cã mµn ch¾n vµ vµo buång ®èt cuèi cïng. VËn tèc thÊp trong buång ®èt nµy ®ảm bảo ®ñ thêi gian ®Ó ®èt ch¸y hoµn toµn c¸c thµnh phÇn. (Thêi gian lu tèi thiÓu cña khÝ thải trong buång thø cÊp lµ 2 gi©y) . NhiÖt ®é buång thø cÊp lµ mét trong những yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu suÊt xử lý khãi thải, ®Æc biÖt lµ khả năng ph©n hñy dioxin hình thµnh trong qu¸ trình ®èt chÊt thải. NhiÖt ®é buång thø cÊp thêng tõ 900C ®Õn 1200C.
TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng lß ®èt CTR Môc ®Ých: - X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng xö lý. Néi dung: - TÝnh to¸n diÖn tÝch ghi lß, - TÝnh to¸n thÓ tÝch buång ®èt 1, buång ®èt 2, - TÝnh chi phÝ nhiªn liÖu cho qu¸ tr×nh xö lý.
TÝnh to¸n diÖn tÝch ghi lß (F) DiÖn tÝch ghi lß ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: trong ®ã: B - n¨ng suÊt ®èt cña lß, kg/h. Th«ng sè nµy lÊy theo yªu cÇu xö lý. b – cêng ®é ch¸y, kg/m2/h. Th«ng sè nµy ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm.
TÝnh thÓ tÝch buång ®èt 1 (buång ®èt s¬ cÊp) ThÓ tÝch V1 ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: V1= V1‘+ V1’’+ V1’’’ trong ®ã: V1‘ - thÓ tÝch ®èt trong ®ã: qtnl - nhiÖt trÞ cña dÇu diezel, kcal/kg, Bd – c«ng suÊt cña ®Çu ®èt kg/h, q - mËt ®é nhiÖt thÓ tÝch cña lß kcal/m3/h,
TÝnh thÓ tÝch buång ®èt 1 (tiÕp theo) V1’’ - thÓ tÝch chøa tro, trong ®ã: mt – khèi lîng tro xØ, kg; xA – tû lÖ tro, %; xw - ®é Èm b· th¶i s¬n, %; t – tû khèi cña tro, xØ kg/m3. V1’’’ - thÓ tÝch chøa chÊt th¶i r¾n trong ®ã: r – tû träng chÊt th¶i r¾n, kg/m3.
TÝnh thÓ tÝch buång ®èt 2 (thø cÊp) V2 ThÓ tÝch buång ®èt 2 (buång ®èt thø cÊp) ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Trong ®ã: Vk – lîng khÝ th¶i sinh ra khi ®èt, tÝnh ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn (¸p suÊt 1at, nhiÖt ®é 0oC), m3 T- nhiÖt ®é khÝ th¶i, oC , t- thêi gian lu cña khÝ th¶i trong buång ®èt thø cÊp, s. §Ó qu¸ tr×nh xö lý ®¹t hiÖu qu¶, ta khèng chÕ thêi gian lu cña khÝ th¶i trong buång ®èt lµ t =2 s.
C©n b»ng vËt chÊt khi ®èt ch¸y mét ®¬n vÞ khèi lîng r¸c kh« vµ nhiªn liÖu (ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn) Lîng oxy, kh«ng khÝ cÇn thiÕt vµ lîng c¸c khÝ sinh ra khi ®èt ch¸y mét ®¬n vÞ khèi lîng r¸c kh« vµ nhiªn liÖu R¸c kh« trõ ®i tro Nhiªn liÖu ThÓ tÝch, Nm3/kg Khèi lîng, kg/kg - Lîng oxy cÇn thiÕt lý thuyÕt - Lîng kh«ng khÝ cÇn thiÕt lý thuyÕt - Lîng kh«ng khÝ cÇn thiÕt thùc tÕ (hÖ sè d ) 1,06 5,048 5,048 1,516 6,542 6,542 2,53 12,02 12,02 3,61 15,5 15,5 - Lîng khÝ CO2 sinh ra - Lîng khÝ NO2 vµ SO2 sinh ra - Lîng h¬i níc sinh ra 0,858 0,017 1,0 1,685 0,0252 0,804 1,54 - 1,98 3,02 1,59
TÝnh tiªu thô nhiªn liÖu Ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt cho toµn lß cã d¹ng nh sau: Qr + Qcnl + Qk + Qr + Qnl = Qhh + Qkh + Qt + Qtr trong ®ã: Qr - nhiÖt lîng sinh ra khi ch¸y r¸c th¶i, kJ; Qcnl - nhiÖt lîng sinh ra khi ch¸y nhiªn liÖu, kJ; Qk - nhiÖt lîng do kh«ng khÝ mang vµo, kJ; Qr - nhiÖt lîng do r¸c th¶i mang vµo, kJ; Qnl - nhiÖt lîng do nhiªn liÖu mang vµo, kJ; Qhh - nhiÖt lîng cÇn ®Ó hãa h¬i níc, kJ; Qkh - nhiÖt lîng do khãi mang ra, kJ; Qt - nhiÖt lîng tæn thÊt ra m«i trêng, kJ. Qtr - nhiÖt tÝch l¹i trong tro, kJ.
TÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn nhiÖt NhiÖt lîng sinh ra khi ch¸y r¸c th¶i: Qr = qtrGr Trong ®ã: qtr - nhiÖt trÞ cña r¸c th¶i, kJ/kg Gr – khèi lîng r¸c th¶i, kg NhiÖt lîng sinh ra khi ch¸y nhiªn liÖu: Qcnl = qtnlGnl Trong ®ã: qtnl - nhiÖt trÞ cña nhiªn liÖu, kJ/kg Gnl – lîng nhiªn liÖu tiªu thô, kg
TÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn nhiÖt NhiÖt lîng do kh«ng khÝ mang vµo: Qk = GkCkTk Trong ®ã: Gk – lîng kh«ng khÝ cÇn cÊp cho qu¸ tr×nh ®èt, kg Ck – nhiÖt dung riªng cña kh«ng khÝ, kJ/kg.oC (1.02 kJ/kg.oC) Tk – nhiÖt ®é kh«ng khÝ. oC NhiÖt lîng do r¸c th¶i mang vµo: Qr = GrCrTr Trong ®ã: Gr – khèi lîng r¸c th¶i cÇn xö lý, kg Cr – nhiÖt dung riªng cña r¸c th¶i, kJ/kg.oC Tr – nhiÖt ®é cña r¸c th¶i. oC
TÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn nhiÖt NhiÖt lîng do nhiªn liÖu mang vµo: Qnl = GnlCnlTnl Trong ®ã: Gnl – lîng nhiªn liÖu chi phÝ cho qu¸ tr×nh ®èt, kg Cnl – nhiÖt dung riªng cña nhiªn liÖu, kJ/kg.oC Tnl – nhiÖt ®é nhiªn liÖu. oC NhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ho¸ h¬i níc: Qhh = hhxWGr Trong ®ã: hh – Èn nhiÖt ho¸ h¬i cña níc, kJ/kg xW – ®é Èm cña r¸c th¶i, %
TÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn nhiÖt NhiÖt lîng do khãi mang theo: Qkh = GkhCkhTkh Trong ®ã: Gnl – khèi lîng khãi th¶i sinh ra, kg Cnl – nhiÖt dung riªng cña khãi th¶i, kJ/kg.oC Tnl – nhiÖt ®é khãi th¶i. oC NhiÖt lîng do tro xØ mang theo: Qtr = GtrCtrTtr=xAGrCtrTtr Trong ®ã: Gtr – khèi lîng tro xØ tao thµnh, kg xA – hµm l¬ng tro, xØ, % Cnl – nhiÖt dung riªng cña tro, xØ, kJ/kg.oC Tnl – nhiÖt ®é tro, xØ. oC
TÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn nhiÖt NhiÖt lîng tæn thÊt ra m«i trêng: Qkh = GkhCkhTkh Trong ®ã: Gnl – khèi lîng khãi th¶i sinh ra, kg Cnl – nhiÖt dung riªng cña khãi th¶i, kJ/kg.oC Tnl – nhiÖt ®é khãi th¶i. oC NhiÖt lîng do tro xØ mang theo: Qtr = GtrCtrTtr=xAGrCtrTtr Trong ®ã: Gtr – khèi lîng tro xØ tao thµnh, kg xA – hµm l¬ng tro, xØ, % Cnl – nhiÖt dung riªng cña tro, xØ, kJ/kg.oC Tnl – nhiÖt ®é tro, xØ. oC
NhiÖt trÞ thÊp, lîng oxy, lîng kh«ng khÝ cÇn thiÕt vµ lîng s¶n phÈm ch¸y t¹o thµnh khÝ α=1 C¸c khÝ C«ng thøc ph©n tö NhiÖt trÞ thÊp, kJ/n.m3 Lîng khÝ n.m3/n.m3 Lîng s¶n phÈm ch¸y n.m3/n.m3 Oxy Kh«ng khÝ CO2 N2 H2O Ʃ Axetylen C2H22 56400 2.5 11.90 2.0 9.40 1.0 12.40 Butan C2H6 63500 3.5 16.66 13.16 3.0 18.16 Propilen C3H6 86600 4.5 21.42 16.92 22.92 Propan C3H8 91100 5.0 23.80 18.80 4.0 25.80 Butilen C4H8 113700 6.0 28.56 22.56 30.56 C4H10 118600 6.5 30.84 21.14 33.44 Xiclopentan C5H10 138500 7.5 35.70 5.5 28.20 38.20 Pen tan C5H12 146100 8.0 38.08 30.08 41.08 Benzen C6H6 146200 37.20
C©n b»ng vËt chÊt cña lß ®èt CTR
TÝnh to¸n tiªu hao nhiªn liÖu Trong chu kú ®èt: TÝch nhiÖt cho lß: Tiªu hao nhiªn liÖu chung: Gnl = Gnl1 + Gnl2 (kg/h)
Mét sè h×nh ¶nh thiÕt bÞ thiªu ®èt chÊt th¶i r¾n
Nhµ m¸y thiªu ®èt chÊt th¶i r¾n Incineration Plants
< Nhà m¸y thiªu huû ë Hµn Quèc Incineration Plants in Korea>
ThiÕt bÞ thiªu ®èt Incinerator
Lß ®èt chÊt th¶i r¾n y tª VHI – 18B BÖnh viÖn §a khoa B¾c C¹n
Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o kÕt qu¶ ®Ò tµi “Hoµn thiÖn c«ng nghÖ xö lý r¸c th¶i y tÕ nguy h¹i”. ViÖn Ho¸ häc - Trung t©m Khoa häc Tù nhiªn vµ c«ng nghÖ Quèc gia, 2002. 2. Hoµng Kim C¬, NguyÔn C«ng CÈn, §ç Ng©n Thanh. TÝnh to¸n kü thuËt nhiÖt lß c«ng nghiÖp. NXB Khoa häc kü thuËt 1985. 3. TrÇn HiÕu NhuÖ, øng Quèc Dòng, NguyÔn ThÞ Kim Th¸i Qu¶n lý chÊt th¶i r¾n. T1. ChÊt th¶i r¾n ®« thÞ. NXB X©y dùng 2001 4. Technology of municipal solid waste treament. EXPERIENCES AND CHALLENGES. NXB KHKT 2003 5. L’incineration, I.S.T.E. Belgique 1999. 6. Strategic programs on Environmental Endocrine Disruptors’98. Japan Environment Agency, 1998. 7. M.G. Berengarten, I.A. Vaxileva… Qu¶n lý chÊt th¶i ®« thÞ. Matxcova 1999 (tiÕng Nga)