ΕΤΑΙΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 11ο Διεθνές Συνέδριο Εταιρίας Οικονομολόγων Θεσσαλονίκης «Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών»   Περσεφόνη Τσαλίκη Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη

Σκοπός της Παρουσίασης Η οικονομική σύγκλιση αποτελεί ένα πεδίο έρευνας στην ατζέντα της οικονομικής επιστήμης. Ταυτόχρονα και πολύ πιο έντονα τις τελευταίες δεκαετίες η σύγκλιση αποτελεί στόχο των οικονομικών πολιτικών που ασκούνται στο σύνολο της ΕΕ, ΠΟΕ, κ.ά. Στη συζήτηση αυτή καθοριστικό ρόλο παίζουν οι όροι που διέπουν το διεθνές εμπόριο. Η πλήρης απελευθέρωση των όρων του διεθνούς εμπορίου θεωρείται βασική προϋπόθεση επίλυσης των παρατηρούμενων οικονομικών ανισοτήτων. Η παρούσα εργασία υποστηρίζει μια εναλλακτική προσέγγιση σύμφωνα με την οποία: Η μεταβίβαση αξίας σε ενδοκλαδικό, διακλαδικό και διακρατικό επίπεδο δεν οδηγεί στη σύγκλιση Ο μηχανισμός μεταβίβασης αξιών ερμηνεύεται από τη θεωρία του ελεύθερου (όχι τέλειου) ανταγωνισμού Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Ενότητες Παρουσίασης Επικρατούσες Θεωρίες Εμπορίου Η Άνιση Ανταλλαγή και οι Θεωρίες της Εξάρτησης Θεωρία του Ανταγωνισμού Ο Μηχανισμός Μεταβίβασης Αξίας και η Σύγκλιση Επίλογος - Συμπεράσματα Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Νεοκλασικές Θεωρίες Εμπορίου Με την παραδοχή του τέλειου ανταγωνισμού του συγκριτικού πλεονεκτήματος και της ποσοτικής θεωρίας χρήματος, η παραδοσιακή θεωρία εμπορίου υποστηρίζει ότι οι εμπορικές συναλλαγές οδηγούν σε αμοιβαίο οικονομικό όφελος (π.χ. σύγκλιση) Αυτό οφείλεται στις εξής θέσεις: κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής, ανταλλάσσονται ίσες αξίες μεταξύ των μερών που συμμετέχουν στο εμπόριο. οι τιμές με βάση τις οποίες πραγματοποιείται η ανταλλαγή ενσωματώνουν ισόποσες αξίες. οι τιμές αγοράς αποτελούν εκφράσεις της αξίας που προσδιορίζονται από τις δυνάμεις της Προσφοράς και της Ζήτησης. Η Τεχνολογία μέσω της Οριακής Παραγωγικότητας των κλάδων παραγωγής προσδιορίζει τη Ζήτηση για αγαθά, ενώ οι δοσμένες εξωγενώς προτιμήσεις των καταναλωτών σχετικά με την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο προσδιορίζουν το διαθέσιμο εισόδημα. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Πρώτες προσπάθειες συζήτησης μεταβίβασης αξιών Άνιση Ανταλλαγή Μandel (1969) Την εποχή της Αποικιοκρατίας (πρώτη φάση), οι ανεπτυγμένες οικονομίες (Μητροπόλεις) απολάμβαναν υψηλοτέρα κέρδη σε σύγκριση με τις αναπτυσσόμενες (Περιφέρεια) κυρίως εξαιτίας: Υψηλή Οργανική Σύνθεση Κεφαλαίου στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, Υψηλότερο Ποσοστό Υπεραξίας και Μεγαλύτερο Ποσοστό Εκμετάλλευσης στις αναπτυσσόμενες χώρες, Πολύ χαμηλό επίπεδο μισθών στις αναπτυσσόμενες χώρες και Ένα σύνθετο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο που επέτρεπε στις ανεπτυγμένες χώρες να μεταβιβάζουν με τη μορφή κέρδους το προ-καπιταλιστικό πλεόνασμα που παράγονταν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιπρόσθετα, στη δεύτερη φάση του ιμπεριαλισμού (μετά-πολεμική περίοδος): Η υψηλότερη Παραγωγικότητα Εργασίας στις Εκβιομηχανισμένες Χώρες και Η μη εξίσωση του Ποσοστού Κέρδους στην Παγκόσμια Οικονομία. αποτελούν τις πηγές της Άνισης Ανταλλαγής μέσω του Διεθνούς Εμπορίου Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Ο Emmanuel προτείνει ότι: Το διεθνές εμπόριο είναι ο βασικός μηχανισμός για την άνιση ανταλλαγή της αξίας. Οι πηγές αυτής της άνισης ανταλλαγής είναι: Η διαφορετική οργανική σύνθεση του κεφαλαίου και τα διαφορετικά επίπεδα μισθών που υπάρχουν στις διάφορες χώρες. Χώρες με υψηλότερη οργανική σύνθεση κεφαλαίου παρουσιάζουν οφέλη κατά την διάρκεια των μεταβιβάσεων αξίας, ενώ χώρες με χαμηλότερη οργανική σύνθεση παρουσιάζουν ζημίες. Οι μεταβιβάσεις αξίας κατευθύνονται από τις αναπτυσσόμενες στις ανεπτυγμένες χώρες. Ο λόγος για τον οποίο οι αναπτυσσόμενες χώρες αγοράζουν ξένα αγαθά σε χαμηλότερες τιμές από αυτές που θα πλήρωναν για ίδια αγαθά αλλά παραγμένα εγχώρια. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Πρώτες προσπάθειες συζήτησης μεταβίβασης αξιών Θεωρίες Εξάρτησης Baran (1957), Frank (1967) Στις αναπτυσσόμενες χώρες υπάρχουν συγκεκριμένα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά τα οποία προωθούν την άνιση ανταλλαγή. Αυτά τα χαρακτηριστικά αναφέρονται στον δυικό χαρακτήρα της δομής των αναπτυσσόμενων χωρών που οδηγούν σε έναν μεγάλο αλλά χαμηλής παραγωγικότητας τομέα και έναν μικρό αλλά πολύ επιθετικό βιομηχανικό τομέα. Η σημασία αυτού του δυικού χαρακτήρα λειτουργεί προς όφελος των ανεπτυγμένων χωρών, από τη στιγμή που πραγματοποιείται ευκολότερα η εξαγωγή πλεονάσματος από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ο Frank, παρόλο που γενικά υποστηρίζει τα βασικά επιχειρήματα της Θεωρίας της Εξάρτησης, υποστηρίζει ότι: η ανάπτυξη και η υπανάπτυξη αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, οι ανεπτυγμένες χρειάζονται τις αναπτυσσόμενες χώρες και αντίστροφα για την αναπαραγωγή τους. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Πρώτες προσπάθειες συζήτησης μεταβίβασης αξιών Θεωρίες Εξάρτησης Amin (1974) Η ανάπτυξη πραγματοποιείται σε παγκόσμια κλίμακα, Το κέντρο και η περιφέρεια αλληλεπιδρούν, Η υπανάπτυξη της Περιφέρειας οφείλεται στο ότι η οικονομία είναι έτσι δομημένη ώστε να εξυπηρετούν τις χώρες του κέντρου O καπιταλισμός του Κέντρου με την εσωτερική του δυναμική μπορεί να αναπαραχθεί αυτοτελώς. Ο καπιταλισμός της Περιφέρειας δεν είναι ανεξάρτητος και χρειάζεται εξωτερική ώθηση για να επιβιώσει. Η ακατάλληλη παραγωγική δομή των οικονομιών της περιφέρειας ενδυναμώνουν την εξάρτηση τους από τις ανεπτυγμένες οικονομίες του κέντρου. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Μεταβιβάσεις αξιών στον Μαρξ Μεταβιβάσεις αξιών στον Μαρξ Για την παρουσίαση του μηχανισμού μεταβίβασης αξιών απαραίτητη είναι: Θεωρία ανταγωνισμού Ο διακλαδικός ανταγωνισμός σταθεροποιεί την εξίσωση του Ποσοστού Κέρδους μεταξύ των κλάδων. Ο ενδοκλαδικός ανταγωνισμός ωθεί τους παραγωγούς στην ίδια σφαίρα παραγωγής να πωλούν τα προϊόντα τους στις ίδιες τιμές. Ως αποτέλεσμα τα ατομικά κεφάλαια πραγματοποιούν διαφορετικά Ποσοστά Κέρδους. Η διακλαδικά εξίσωση του Ποσοστού Κέρδους συνυπάρχει με μία ιεραρχία Ποσοστών Κέρδους στο εσωτερικό κάθε κλάδου. Το Ρυθμιστικό Κεφάλαιο αποτελεί την σύνθεση των δύο όψεων του ανταγωνισμού. Η έννοια του Ρυθμιστικού Κεφαλαίου δείχνει ότι η εξίσωση του Ποσοστού Κέρδους μεταξύ των κλάδων, λαμβάνει χώρα μόνο μεταξύ συγκεκριμένων κεφαλαίων. Εργασιακής Θεωρίας αξίας Το σύνολο της αξίας που παράγεται στη σφαίρα της παράγωγης, ισούται με την αξία που πραγματοποιείται στη σφαίρα της κυκλοφορίας. Η υπεραξία που παράγεται στη σφαίρα της παράγωγης, ισούται με το κέρδος που πραγματοποιείται στη σφαίρα της κυκλοφορίας. Το Ποσοστό Κέρδους είναι το ίδιο σε χρηματική και σε αξιακή μορφή Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Μεταβιβάσεις Αξίας ενδοκλαδικά Ενδοκλαδικά Υπάρχει μία κοινή τιμή αλλά διαφορετική κερδοφορία μεταξύ των μονάδων κεφαλαίου Υπάρχουν με διαφορετικά επίπεδα αποτελεσματικότητας που οδηγούν σε διαφορετικά μοναδιαία κόστη. Τα ατομικά κεφαλαία ωθούνται να επενδύουν σε νέες τεχνολογίες. Διαφορετικά επίπεδα παραγωγικότητας μεταξύ ατομικών κεφαλαίων Οι μεταβιβάσεις αξίας κατευθύνονται από τα λιγότερο παραγωγικά κεφάλαια στα περισσότερο παραγωγικά. Το Ρυθμιστικό Κεφάλαιο πραγματοποιεί κέρδη στη σφαίρα της κυκλοφορίας, ίσα με αυτά που έχουν παραχθεί στην σφαίρα της παραγωγής. Οι διαφορές στην παραγωγικότητα μεταξύ των κεφαλαίων προσδιορίζουν την ποσότητα και την κατεύθυνση των μεταβιβάσεων αξίας επειδή ο διακλαδικός ανταγωνισμός ωθεί τους παραγωγούς του ίδιου κλάδου να πωλούν τα προϊόντα τους σε κοινή τιμή. Πίνακας 1 Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Μεταβιβάσεις Αξίας διακλαδικά Μεταξύ των κλάδων: Μόνο το Ρυθμιστικό Κεφάλαιο κάθε κλάδου συμμετέχει στην διαδικασία εξίσωσης του Ποσοστού κέρδους μεταξύ των επιχειρήσεων. Η σταθεροποίηση ενός κοινού Ποσοστού Κέρδους μεταξύ των κλάδων δημιουργεί μία ροή μεταβιβάσεων αξίας μεταξύ των τομέων. Έτσι οι μεταβιβάσεις αξίας πραγματοποιούνται μεταξύ των κλάδων και όχι μεταξύ ατομικών κεφαλαίων στο εσωτερικό του ίδιου κλάδου. Η συνολική αξία που δημιουργείται στη σφαίρα της παραγωγής της συνολικής οικονομίας είναι ίση με το σύνολο της αξίας που πραγματοποιείται στην σφαίρα της κυκλοφορίας. Πίνακας 2 Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Μεταβιβάσεις Αξίας διακρατικά Η ανάλυση του ενδοκλαδικού και του διακλαδικού ανταγωνισμού και οι αντίστοιχες μεταβιβάσεις αξίας σε διεθνές επίπεδο. Δύο περιπτώσεις υπάρχουν: Η πρώτη αναφέρεται στον διεθνή ανταγωνισμό που λαμβάνει χώρα στην παγκόσμια αγορά ενός συγκεκριμένου προϊόντος. Εδώ: Τα ατομικά κεφάλαια όλων των χωρών που παράγουν ένα συγκεκριμένο προϊόν και συμμετέχουν στην διεθνή αγορά, αντιμετωπίζουν μία κοινή τιμή που περισσότερο ή λιγότερο σταθεροποιείται από τον ανταγωνισμό. Σε άμεση σχέση με τον σχηματισμό του Ρυθμιστικού Κεφαλαίου σε Διεθνές Επίπεδο, οι μεταβιβάσεις αξίας πραγματοποιούνται μεταξύ των ατομικών κεφαλαίων σε παγκόσμια κλίμακα. Η ροή αυτών των μεταβιβάσεων αξίας πραγματοποιείται από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες προς τις περισσότερο, εφόσον συνήθως η πρώτη ομάδα χωρών υπολείπεται σε παραγωγικότητα. Η δεύτερη περίπτωση αναφέρεται στον διεθνή ανταγωνισμό μεταξύ όχι ενός, αλλά διαφορετικών προϊόντων. Σταθεροποιεί και εξισώνει την καπιταλιστική κερδοφορία σε παγκόσμιο επίπεδο. Δημιουργεί ροή μεταβιβάσεων αξίας μεταξύ των κεφαλαίων και μεταξύ χωρών. Η ροή των μεταβιβάσεων αξίας πραγματοποιείται από τις λιγότερο προς τις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Οι Μεταβιβάσεις Αξίας και η Σύγκλιση των Οικονομιών Οι Μεταβιβάσεις Αξίας και η Σύγκλιση των Οικονομιών   Διεθνές Εμπόριο και μεταβιβάσεις αξίας; Οι μεταβιβάσεις αξίας (υπεραξίας) πραγματοποιούνται από κλάδους με χαμηλή ΟΣΚ προς κλάδους με υψηλή ΟΣΚ. Έτσι κατά κανόνα οι τεχνολογικά προηγμένοι κλάδοι, είναι αυτοί που γίνονται δέκτες της αξίας που έχει παραχθεί σε άλλους κλάδους. Στις μεταβιβάσεις αξίας διεθνώς, η αξία μεταφέρεται από κλάδους κάποιων χωρών με χαμηλή ΟΣΚ σε κάποιες άλλες χώρες σε κλάδους οι οποίοι έχουν υψηλή ΟΣΚ και ευνοούνται από τους όρους του εμπορίου. Οι χώρες με υψηλή ΟΣΚ είναι κατά γενική ομολογία οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες, ενώ οι χώρες με χαμηλή ΟΣΚ είναι οι αναπτυσσόμενες. Αμφισβητείται η λειτουργία του νόμου του συγκριτικού πλεονεκτήματος που βασικά στηρίζεται στην παραδοχή της ποσοτικής θεωρίας της αξίας Διατηρείται διαχρονικά το απόλυτο πλεονέκτημα το οποίο κατέχουν ορισμένες χώρες και πριν την έναρξη εμπορικών συναλλαγών με τρίτες χώρες. Άρα δεν προκύπτει πραγματική σύγκλιση μεταξύ των ανεπτυγμένων και των υπανάπτυκτων χωρών αλλά αντίθετα καταγράφεται απόκλιση Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών

Συμπεράσματα Η Μαρξική Θεωρία Ανταγωνισμού υποστηρίζει ότι οι μεταβιβάσεις αξίας αποτελούν συστατικό στοιχείο της εύρυθμης λειτουργίας της οικονομίας και πραγματοποιούνται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Οι μεταβιβάσεις αξίας κατευθύνονται από τα λιγότερο στα περισσότερο παραγωγικά κεφάλαια και πραγματοποιούνται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η Εργασιακή Θεωρία τη Αξίας παρέχει το επιστημονικό υπόβαθρο στο οποίο πρέπει να στηρίζεται η έρευνα για τις επιπτώσεις του Διεθνούς Εμπορίου. Εμπειρικά, οι μεταβιβάσεις αξίας αποτελούν την έννοια κλειδί που εξηγεί τις διαχρονικές διαφορές στα επίπεδα ανάπτυξης διαφορετικών χωρών. Οι ανεπτυγμένες χώρες κυριαρχούν στο Διεθνές Εμπόριο επειδή απολαμβάνουν θετικές μεταβιβάσεις αξίας. Το δόγμα του Ελεύθερου Εμπορίου αποτελεί τον μηχανισμό για την συγκέντρωση και την συγκεντροποίηση του κεφαλαίου σε διεθνές επίπεδο όπως το δόγμα της Ελεύθερης Αγοράς αποτελεί τον αντίστοιχο μηχανισμό για την συγκέντρωση και την συγκεντροποίηση του εθνικού κεφαλαίου. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς Αξίας ως Βασικός Παράγοντας της Μη Σύγκλισης των Οικονομιών