Η συγκριτική μέθοδος (συνέχεια) Εξωτικά δεδομένα και περιορισμοί

Άσκηση Ι Αρχ. Ελλ. Σανσκρ. Γοτθ. Αρχ.Ιρλ. Λιθ. Οινή Ekas Ains Oen vienas δύο Dva(u) Twai Da Du τρεις trayas Þreis Tri Trys τέσσαρες catvaras Fidwor Cethir Keturi πέντε panca Fimf Coic Penki έξ sas Saihs Se Sesi επτά saptam Sibun Secht septyni οκτώ Asta(u) Ahtau Ocht Astuoni Εννέ(F)α nava Niun Noi Devyni δέκα dasa Taihun Deich Desimt εκατόν satam hund cet simtas Το ελληνικό /τ/ έχει προκύψει και από ΙΕ χειλο-υπερωικό και από ΙΕ /τ/

Άσκηση ΙΙ Σημασία Shawnee Fox Cree He spits Θekwi Sekwiwa Sihkiw River Θi:pi Si:po:wi Si:piy Pin Θakho:we - Sakahikan (nail) Your foot Kiθiči Kesiči Kisit Its tail Hoθowa:lwi Osowa:nowi Osoy He gets up Paθekwi Pasekwi:wa Pasikow Shoe Mkiθe Mahkese:hi Maskisin Needle Ša:ponika Ša:ponikani Sa:ponikan Wildcat Pešiwa Pisiw Day Ki:škwe Ki:šekwi Ki:sik (sky) My eye Nški:šekwi Neški:šekwi Niski:sik Δύο αρχικά φωνήματα /s/ και /š/

Περιορισμοί (1) Γιατί κυρίως τα λεξικά στοιχεία; Γιατί η σύνταξη δεν προσφέρεται σχεδόν καθόλου για σύγκριση; Πβ. Πιθανές σειρές των όρων και πιθανούς λεξιλογικούς τρόπους να εκφράσεις αυτούς τους όρους Αντίστοιχα και με τις γραμματικές κατηγορίες (π.χ. Ενικός,Πληθυντικός) Δεν έχουν το αυθαίρετο, είναι εν μέρει iconic

Σημασία των μορφολογικών συγκρίσεων Παλαιότερα (Meillet) θεωρούσαν την μορφολογική «ομοιότητα» απόδειξη γλωσσικής συγγένειας. Σήμερα γνωρίζουμε ότι και αυτά τα στοιχεία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα δανεισμού Ο ρόλος τους ουσιαστικά ενισχυτικός (δεδομένου ότι έχουν και μικρότερο φωνολογικό βάρος και οι συμπτώσεις μπορεί να είναι περισσότερες) Βασικότερο στοιχείο: κοινές μορφολογικές «ανωμαλίες» Π.χ. Αγγλικά: sing / sang/ sung Γερμανικά: singen / sang / gesungen Ωστόσο, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για συνδυασμό μορφής και σημασίας και όχι απλά για σχήματα (μορφολογικά ή συντακτικά, π.χ. Αττική σύνταξη στην ΑΕ και την Αρχ. Ιρανική)

Περιορισμοί (2): Χρονικό βάθος “Linguistic history is basically the darkest of the dark arts, the only means to conjure up the ghosts of vanished centuries. With linguistic history we reach furthest back into the mystery: humankind.” (Cola Minis, 1952) Πιθανότητα αποτυχίας της μεθόδου: η πρωτογλώσσα απέχει πολύ χρονικά Σύνηθες όριο: 8.000 -10.000 χρόνια Πώς προκύπτει όμως αυτό το νούμερο; Α) Είτε από αρχαιολογικά δεδομένα (δεν ισχύει) Β) Είτε από μία μορφή της μεθόδου της γλωττοχρονολόγησης (glottochronology) / λεξικοστατιστικής (lexicostatistics)

Γλωττοχρονολόγηση / Λεξικοστατιστική Swadesh Λίστα βασικού λεξιλογίου (100 λέξεις), ρυθμός αντικατάστασης (ο ένας βασικός παράγοντας που περιορίζει την αξία της συγκριτικής μεθόδου) Περίπου 14% ανά χιλιετία ή αλλιώς, 86% παραμένει ανά χιλιετία Πολύ αμφιλεγόμενη, και μάλλον ξεπερασμένη μέθοδος, που όμως δεν έχει απαξιωθεί (η γοητεία της απόλυτης χρονολόγησης) Guy (1994): “Short of datable documentary evidence… there is no way to date putative ancestors, no way at all”.

Ρυθμός γλωσσικής αλλαγής; Μήπως θα μπορούσαμε να φτάσουμε σε κάποια χρονολόγηση με βάση τις αλλαγές που παρατηρούνται σε ετυμολογικά ισοδύναμα; Ή εναλλακτικά, πόσος χρόνος πρέπει να περάσει ώστε ετυμολογικά ισοδύναμα να μην αναγνωρίζονται πια; Κοινωνικοί παράγοντες κυρίαρχοι εδώ Δεν έχουμε αίσθηση των κοινωνιογλωσσικών συνθηκών στις προϊστορικές κοινωνίες (ώστε να υποστηρίξουμε λ.χ. ότι οι διαφορές που εμφανίζονται ανάμεσα σε Αρχ. Ελλ. Και Σανσκρ. σημαίνει ότι δεν μπορεί να χωρίστηκαν οι πληθυσμοί τους πάνω από 4.000-5.000 χρόνια πριν)

Περιορισμοί (3): Γλωσσική επαφή Η συγκριτική μέθοδος δεν φαίνεται να λειτουργεί σε περίπτωση εκτεταμένης σύγκλισης (π.χ. Αυστραλία, Ινδιάνικες γλώσσες Αμερικής) Σε προφανώς συγγενικές γλώσσες υπάρχει αντιστοιχία μορφημάτων ένα-προς-ένα, και όμως η μέθοδος δεν μπορεί να αποδείξει την συγγένειά τους

Συστηματικότητα της φωνολογικής αλλαγής Ένας νόμος που έγινε τάση Σήμερα γνωρίζουμε ότι κάποιες φωνολογικές μεταβολές δεν εξαπλώνονται σε ολόκληρη την γλωσσική κοινότητα Ουσιαστικά δουλεύουμε μόνο με τις περιπτώσεις που, συν τω χρόνω, η διάδοση της αλλαγής κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της γλωσσικής κοινότητας