Κληρονομικές αιτίες υποκαλιαιμίας Η. Μηνασίδης Νεφρολόγος 424 ΓΣΝΕ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΧΑ 1

αιτίες υποκαλιαιμίας (ψευδοϋποκαλιαιμία: οξεία μυελογενής λευχαιμία) μειωμένη εξωγενής πρόσληψη ανακατανομή μεταξύ ενδο- και εξωκυτταρίου χώρου εξωνεφρικές απώλειες νεφρικές απώλειες του ολικού σωματικού Κ+: φάρμακα ενδογενείς ορμόνες (σημαντικότερη: αλδοστερόνη) ενδονεφρικές διαταραχές

μοριακή και γενετική ανάλυση ακριβής μοριακή βλάβη πολλών γενετικών διαταραχών, που σχετίζονται αιτιολογικά με την υποκαλιαιμία κατανόηση κληρονομικών διαταραχών νεφροσωληναριακής μεταφοράς (νεφρικές απώλειες Κ+ με κληρονομική βάση) ποικιλία προκαλούμενων γενετικών διαταραχών: ανθεκτική υπέρταση μέχρι υπογκαιμική καταπληξία προσβολή διαφορετικών ηλικιακών ομάδων (νεογνά μέχρι ενήλικες)

κληρονομικά αίτια υποκαλιαιμίας

κληρονομικά αίτια υποκαλιαιμίας

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΑ

κληρονομικά αίτια υποκαλιαιμίας

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ ΝΕΦΡΙΚΑ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΑ

ταξινόμηση κληρονομικών νεφρικών αιτιών (Ι) ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ ΝΕΦΡΙΚΑ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΑ ↑ ΡΕΝΙΝΗ ↓ ΡΕΝΙΝΗ Bartter Gitelman SeSAME Liddle ΑΥ εγκυμοσύνης GRA FH II, III Επινεφριδιογεννητικό σ. AME

ταξινόμηση κληρονομικών νεφρικών αιτιών (ΙI)

παχύ ανιόν σκέλος αγκύλης Henle ↑ ΡΕΝΙΝΗ

σ. Bartter 50%: ηλικία <5 ετών χρόνια υποκαλιαιμία υποχλωραιμική μεταβολική αλκάλωση νεφρική απώλεια άλατος χαμηλή έως φυσιολογική αρτηριακή πίεση δευτεροπαθή υπερρενιναιμία και υπεραλδοστερονισμός συνοδά χαρακτηριστικά: υπερπαραγωγή προσταγλανδινών σχετική αντίσταση των αγγείων στη δράση εξωγενούς αγγειοτενσίνης-II υπερπλασία της παρασπειραματικής συσκευής

σ. Bartter ≈ διουρητικά αγκύλης

σ. Bartter αυτοσωματική υπολειπόμενη σύνολο στενά σχετιζόμενων σωληναριακών διαταραχών

σ. Bartter I, II: πολυδράμνιο, πρόωρος τοκετός, πολυουρία, ηλεκτρολυτικές δ/χές, αφυδάτωση, πιθανή υπερασβεστιουρία, δευτεροπαθής νεφρασβέστωση, ↑ PGΕ2 (ορός, ούρα) III (κλασικός): πολυουρία, πολυδιψία, καθυστέρηση σωματικής/πνευματικής ανάπτυξης, μυική αδυναμία IV: παροδική υπερασβεστιουρία, απουσία νεφρασβέστωσης, ΧΝΝ, νευροαισθητήρια κώφωση V: λιγότερο συχνός

σ. Bartter I, II: πολυδράμνιο, πρόωρος τοκετός, πολυουρία, ηλεκτρολυτικές δ/χές, αφυδάτωση, πιθανή υπερασβεστιουρία, δευτεροπαθής νεφρασβέστωση, ↑ PGΕ2 (ορός, ούρα) III (κλασικός): πολυουρία, πολυδιψία, καθυστέρηση σωματικής/πνευματικής ανάπτυξης, μυική αδυναμία IV: παροδική υπερασβεστιουρία, απουσία νεφρασβέστωσης, ΧΝΝ, νευροαισθητήρια κώφωση V: λιγότερο συχνός

σ. Bartter I, II: πολυδράμνιο, πρόωρος τοκετός, πολυουρία, ηλεκτρολυτικές δ/χές, αφυδάτωση, πιθανή υπερασβεστιουρία, δευτεροπαθής νεφρασβέστωση, ↑ PGΕ2 (ορός, ούρα) III (κλασικός): πολυουρία, πολυδιψία, καθυστέρηση σωματικής/πνευματικής ανάπτυξης, μυική αδυναμία IV: παροδική υπερασβεστιουρία, απουσία νεφρασβέστωσης, ΧΝΝ, νευροαισθητήρια κώφωση V: λιγότερο συχνός

σ. Bartter I, II: πολυδράμνιο, πρόωρος τοκετός, πολυουρία, ηλεκτρολυτικές δ/χές, αφυδάτωση, πιθανή υπερασβεστιουρία, δευτεροπαθής νεφρασβέστωση, ↑ PGΕ2 (ορός, ούρα) III (κλασικός): πολυουρία, πολυδιψία, καθυστέρηση σωματικής/πνευματικής ανάπτυξης, μυική αδυναμία IV: παροδική υπερασβεστιουρία, απουσία νεφρασβέστωσης, ΧΝΝ, νευροαισθητήρια κώφωση V: λιγότερο συχνός

σ. Bartter διάγνωση: κλινική εικόνα εργαστηριακά ευρήματα: UΚ+> 300 mEq/24ωρο, SΚ+:1,5-2,5 mEq/L υποχλωραιμική μεταβολική αλκάλωση ↑ UCl- (δ/δ από εμέτους) ↑ ρενίνη, ↑ αλδoστερόνη, ↑PGE γενετική ανάλυση θεραπεία: αναπλήρωση ύδατος, ηλεκτρολυτών (KCl, Mg2+) σπιρονολακτόνη, τριαμτερένη, αΜΕΑ, ΜΣΑΦ

άπω εσπειραμένο σωληνάριο (DCT) ↑ ΡΕΝΙΝΗ

σ. Gitelman υποκαλιαιμία μεταβολική αλκάλωση απώλεια άλατος υπομαγνησιαιμία υπασβεστιουρία ≈θειαζιδικά διουρητικά αυτοσωματική υπολειπόμενη

σ. Gitelman απώλεια NaCl υπογκαιμία δευτεροπαθής ενεργοποίηση ΣΡΑΑ ↑ επαναρρόφηση Νa+ από αθροιστικά σωληνάρια ↑ αποβολή Κ+, Η+ → υποκαλιαιμία, αλκάλωση DCT: ↓ ποσοστό επαναρρόφησης NaCl → ↓ επακόλουθα

σ. Gitelman συμπτώματα: νυχτουρία, πολυδιψία, επιθυμία για αλάτι, κράμπες, εύκολη κόπωση, ζάλη διάγνωση: κλινική εικόνα + εργαστηριακός έλεγχος (υποκαλιαιμία, υπομαγνησιαιμία, υπασβεστιουρία) θεραπεία: αναπλήρωση ηλεκτρολυτών (Κ+, Mg2+), σπιρονολακτόνη + αμιλορίδη

Gitelman vs Bartter

σ. SeSAME (E) επιληπτικές κρίσεις (A) αταξία (T) σωληναριοπάθεια: νεφρική απώλεια Κ+, Νa+, πολυουρία, πολυδιψία, έντονη επιθυμία για αλάτι υποκαλιαιμία μεταβολική αλκάλωση υπομαγνησιαιμία υπασβεστιουρία αυτοσωματική υπολειπόμενη

αθροιστικό σωληνάριο ↓ ΡΕΝΙΝΗ

σ. Liddle υπέρταση υποκαλιαιμική μεταβολική αλκάλωση ↑ κατακράτηση άλατος δ/δ: πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός (PA) ↓ ρενίνη, ↓ αλδοστερόνη (πλάσμα, ούρα) αυτοσωματική επικρατούσα

σ. Liddle διάγνωση: κλινική εικόνα, γενετική ανάλυση θεραπεία: επαναρρόφηση άλατος υπερογκαιμία υπέρταση (πρώιμη, θετικό οικογενειακό ιστορικό) ↓ ρενίνη, αλδοστερόνη ↑ έκκριση Κ+, Η+ (ηλεκτραρνητικότητα αυλού) διάγνωση: κλινική εικόνα, γενετική ανάλυση θεραπεία: αμιλορίδη, τριαμτερένη, όχι σπιρονολακτόνη άναλη δίαιτα, συμπληρώματα Κ+

επιδεινούμενη στην εγκυμοσύνη υπέρταση ≈ Liddle: υπέρταση, υποκαλιαιμία, ↓ ρενίνη, ↓ αλδοστερόνη επιδείνωση κατά την εγκυμοσύνη, αλλά και σε άνδρες και σε μη εγκυμονούσες αυτοσωματική επικρατούσα μετάλλαξη MR ← ενεργοποίηση του από την προγεστερόνη και από άλλα αλατοκορτικοειδή θεραπεία ≈ Liddle σπιρονολακτόνη: αντένδειξη (αγωνιστής υποδοχέα)

γλυκοκορτικο-θεραπευόμενος υπεραλδοστερονισμός (GRA) χαρακτηριστικά περίσσειας αλατοκορτικοειδών (ΑΥ, ↓Κ+, ↓ρενίνη) βελτιώθηκαν με χορήγηση γλυκοκορτικοειδών αυτοσωματική επικρατούσα

GRA ↓Κ+ μετά από διουρητικά ΑΕΕ (ρήξη ανευρύσματος) υπέρταση: η συχνότερη μονογονιδιακή μορφή πρώιμη εμφάνιση σοβαρή σε κληρονομικότητα από μητέρα όχι πάντα σοβαρή υπέρταση

GRA διάγνωση: κλινική εικόνα + θεραπεία: διάγνωση: κλινική εικόνα + ↓ρενίνη, ↑αλδοστερόνη (λόγος>300) ↑18-οξοκορτιζόλη, ↑18-υδροξυκορτιζόλη καταστολή αλδοστερόνης με δεξαμεθαζόνη (0,5 mg/6ωρο x 2d) ταυτοποίηση υβριδικού γονιδίου θεραπεία: εξωγενής χορήγηση γλυκοκορτικοειδών: 0,125-0,25 mg δεξαμεθαζόλης ή 2,5-5mg πρεδνιζολόνης (νύχτα) αντιυπερτασικά (σπιρονολακτόνη, επλερενόνη) άναλη δίαιτα

οικογενής υπεραλδοστερονισμός τύπου II οικογενής υπεραλδοστερονισμός, που δεν θεραπεύεται με τα γλυκοκορτικοειδή ≈ κλινική-εργαστηριακή εικόνα PA 2,8-6% PA διάγνωση με βάση την οικογενή προσβολής (τυπική φαινοτυπική ποικιλία) αυτοσωματική επικρατούσα μάλλον 7p22

οικογενής υπεραλδοστερονισμός τύπου IIΙ ≈GRA: πρώιμη υπέρταση, έκδηλη υποκαλιαιμία, ↑αλδοστερόνη, ↓ρενίνη, ↑18-οξοκορτιζόλη,18-υδροξυκορτιζόλη, υπερπλασία στηλιδωτής ζώνης επινεφριδίων αλλά: όχι απάντηση στη δεξαμεθαζόνη (αντίθετα: διπλασιασμός αλδοστερόνης) ιδιαίτερα ↑18-οξο(-υδροξυ)κορτιζόλη ούρων ανθεκτική υπέρταση → επινεφριδεκτομή αυτοσωματική επικρατούσα

επινεφριδιογεννητικό σύνδρομο συγγενής επινεφριδιακή ανεπάρκεια: οικογένεια συγγενών λαθών στεροειδογέννησης παραγωγή κορτιζόλης διαφοροποίηση φύλου 21-υδροξυλάση 11β-υδροξυλάση 3β-υδροξυστεροειδική δεϋδρογενάση 17α-υδροξυλάση/17,20-λυάση δεσμολάση χοληστερόλης

επινεφριδιογεννητικό σύνδρομο υποκαλιαιμία και υπέρταση: 11β-υδροξυλάση 17α-υδροξυλάση/17,20-λυάση

φαινομενική περίσσεια αλατοκορτικοειδών (AME) υπέρταση χαμηλής ρενίνης, κυρίως στην παιδική ηλικία αυτοσωματική υπολειπόμενη

ΑΜΕ κλινική εικόνα (κυρίως στην παιδική ηλικία): μη ελεγχόμενη υπέρταση μεταβολική αλκάλωση υποκαλιαιμία χαμηλό βάρος γέννησης, καθυστέρηση ανάπτυξης, αδυναμία σίτισης υπερασβεστιουρία, νεφρασβέστωση, νεφρογενής άποιος διαβήτης

ΑΜΕ διάγνωση: θεραπεία κλινική εικόνα ↓ρενίνη, αλδοστερόνη ↑ κορτιζόλη/κορτιζόνη ↑ μεταβολίτες κορτιζόλης (τετραϋδροκορτιζόλη, αλλοτετραϋδροκορτιζόλη) γενετικές εξετάσεις θεραπεία σπιρονολακτόνη, επλερενόνη, τριαμτερένη, αμιλορίδη άναλη δίαιτα, συμπληρώματα Κ+ δεξαμεθαζόνη (0,75-5 mg) μεταμόσχευση νεφρού

νεφροσωληναριακή οξέωση (RTA)

RTA

οικογενής περιοδική παράλυση διαλείποντα επεισόδια μυικής αδυναμίας ή χαλαρής παράλυσης σοβαρή υποκαλιαιμία (<2,5 mEq/L) εκτός κρίσεων: Κ+ κφ συχνότερα: ♂ αυτοσωματική επικρατούσα CACNAS1S (τύπου Ι) SCN4A (τύπου ΙΙ) εκλυτικά αίτια: άσκηση, τραύματα, λοιμώξεις, έκθεση στο κρύο, γεύμα με υδατάνθρακες, ινσουλίνη ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΑ ΑΙΤΙΑ

θυρεοτοξική περιοδική παράλυση αιφνίδια εμφάνιση σοβαρής υποκαλιαιμίας και μυικής αδυναμίας (εγγύς μύες) σε θυρεοτοξική κρίση Ασιάτες άνδρες θεραπεία: μη εκλεκτικοί β-αναστολείς

συγγενής διάρροια χλωριούχων υδαρής διάρροια, ↑ εντερική περιεκτικότητα σε Cl- υποκαλιαιμία, υποχλωραιμική μεταβολική αλκάλωση αυτοσωματική υπολειπόμενη ανενεργή μετάλλαξη στο DRA: Cl--HCO3- ↓ επαναρρόφηση Cl-, ↓ έκκριση HCO3- θεραπεία: επαναπλήρωση ύδατος, ηλεκτρολυτών αναστολείς αντλιών πρωτονίων

κυστική ίνωση νόσος εξωκρινών αδένων με πολυοργανική επίδραση αυτοσωματική υπολειπόμενη ποικιλία μεταλλάξεων CTFR (χρωμόσωμα 7): αντλία Cl- ↑ απώλεια Cl-, Na+ με τον ιδρώτα ↓εξωκυττάριου όγκου και δευτεροπαθής υπεραλδοστερονισμός έκκριση Κ+ στο άπω εσπειραμένο και διέγερση έκκρισης Κ+ στους ιδρωτοποιούς αδένες

Κληρονομικές αιτίες υποκαλιαιμίας 46