e-mail: athanassiou@agr.uth.gr ΕΝΤΟΜΑ ΨΥΧΑΝΘΩΝ Χρήστος Γ. Αθανασίου e-mail: athanassiou@agr.uth.gr

ΕΝΤΟΜΑ ΨΥΧΑΝΘΩΝ Κύριοι εχθροί Apion spp. (Coleoptera: Curculionidae): άπιον του τριφυλλιού Hypera variabilis (Coleoptera: Curculionidae): φυτονόμος της μηδικής Αφίδες (διάφορα είδη) Δευτερεύοντες εχθροί Άλλα έντομα φυλλώματος (Θρίπες κα) Έντομα εδάφους (Agriotes, Agrotis) Άλλα είδη (κυρίως κολεόπτερα)

Apion apricans (Coleoptera: Curculionidae) κν. Άπιον του τριφυλλιού Τέλειο: 1.8-2.2 mm, μαύρο, γυαλιστερό με μακρύ ρύγχος Προνύμφη: λευκή, άποδη

Άνοιξη: τρέφονται από φύλλα, βλαστούς Διαχειμάζει: Ως ακμαίο Ωοτοκία (Απρίλιο-Μάιο) Στο έδαφος ή κάτω από φλοιούς δένδρων Μια γενεά/έτος Προκαλούν οπές στα φύλλα Τρέφονται από τις ωοθήκες των ανθέων Αργότερα τους σπόρους Εμφάνιση προνυμφών Νύμφωση Μέσα στις ταξιανθίες Εμφάνιση ακμαίων Αφού τραφούν λίγο, αποσύρονται για διαχείμαση το φθινόπωρο

Καταπολέμηση 1. Χημική καταπολέμηση Ψεκασμός με την πρώτη εμφάνιση των προσβολών στα φύλλα (άνοιξη) κατά των ακμαίων και μετά το σχηματισμό των κεφαλιδίων κατά των προνυμφών

Apion pisi (Coleoptera: Curculionidae) κν Τέλειο: 1-3 mm, μπλε γυαλιστερό με μακρύ ρύγχος Προνύμφη: λευκή, άποδη

Διαχειμάζει: Ως ανεπτυγμένη προνύμφη Άνοιξη: εμφάνιση ακμαίων Ωοτοκία στους οφθαλμούς Προκαλούν φαγώματα στα φύλλα μη περιμετρικά Τρέφονται και από τους οφθαλμούς Στο έδαφος Γϊνεται νύμφη σε νυμφικό θάλαμο 1-2 γενεές/έτος Εμφάνιση προνυμφών Τρέφονται από το εσωτερικό των οφθαλμών, προκαλώντας διόγκωση και κιτρίνισμα Θερινή διάπαυση (διαθερισμός) Επιστρέφουν τον Οκτώβριο Νύμφωση Μέσα στις ταξιανθίες Εμφάνιση ακμαίων

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα Κοπή του χόρτου της μηδικής μειώνουν τους πληθυσμούς 2. Βιολογική καταπολέμηση Παρασιτοειδές Ascogaster quadridentatus (Braconidae) 3. Χημική καταπολέμηση όπως και για το A. apricans

Hypera variabilis (Coleoptera: Curculionidae) κν. φυτονόμος της μηδικής Τέλειο: 4-6 mm, καστανό, με ποικιλία κηλίδων σε χρώμα, μέγεθος, σχήμα (variabilis) Προνύμφη: μέχρι 10 mm, υποπράσινη, άποδη

Διαχειμάζει: Ως τέλειο στο έδαφος Άνοιξη: εμφάνιση ακμαίων Εμφάνιση προνυμφών 1-2 γενεές/έτος Ωοτοκεί(600-1200 ωά/θήλυ) στην εντεριώνη του βλαστού, στους μίσχους ή και στις ανθικές κεφαλές Τρέφονται με το εσωτερικό των βλαστών τους οφθαλμούς και τα φύλλα Η εμφάνιση των προνυμφών συμπίπτει με την εαρινή βλάστηση και προκαλεί καχεξία Θερινή μετανάστευση και διαθερισμός κάτω από το έδαφος Κλιμακούμενη Επιστροφή το Φθινόπωρο Εμφάνιση ακμαίων

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα Αμειψισπορά με αγρωστώδη ή σκαλιστικά Άροση αργά το φθινόπωρο ή αργά την άνοιξη (μετά τη συλλογή) Βόσκηση τον χειμώνα μειώνει τους πληθυσμούς την άνοιξη Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών (οι τετραπλοειδείς πιο ανθεκτικές από τις διπλοειδείς) Κοπή μηδικής πριν την εκκόλαψη 2. Βιολογική καταπολέμηση Διάφορα αρπακτικά (Coccinellidae κα) και παρασιτοειδή (Braconidae κα) περιορίζουν τους πληθυσμούς 3. Χημική καταπολέμηση όπως και για το A. apricans

Therioaphis trifolii (Hemiptera: Aphididae) κν. κηλιδωτή αφίδα μηδικής Κυρίως σε μηδική, τριφύλλι (προσαρμοσμένες φυλές σε κάθε ξενιστή, π.χ. φυλή της μηδικής, φυλή του τριφυλλιού) Τέλειο: 1.3 mm, χρώμα κίτρινο-πράσινο, με κηλίδες σε κάθε δακτύλιο με μια τρίχα

Βιολογία-Ζημιές-Καταπολέμηση Διαχειμάζει ως παρθενογενετικό άπτερο Μονόοικο, παρθενογενετικό είδος (στην Ελλάδα) Μύζηση-μελιτώματα Βιολογική καταπολέμηση με το παρασιτοειδές Trioxus complanatus (Hymenoptera: Aphidiinae) Κοπή μηδικής (μειώνει τον πληθυσμό), ανθεκτικές ποικιλίες Αν χρειαστεί ψεκασμός με διάφορα εντομοκτόνα

Contarinia medicaginis (Diptera: Cecidomyiidae) κν Κυρίως σε μηδική, τριφύλλι Τέλειο: 2 mm, χρώμα κίτρινο, με κεφαλή και κεραίες μαύρα Προνύμφη: Κίτρινου χρώματος, με 9 ζεύγη αναπνευστικών τρημάτων, ακέφαλη, άποδη

Διαχειμάζει: Ως προνύμφη στο έδαφος Άνοιξη: εμφάνιση ακμαίων Εμφάνιση προνυμφών 3 γενεές/έτος Ωοτοκούν (50-60 ωά/θήλυ) στα κλειστά άνθη, σε ομάδες (2-5 ωά) Τρέφονται με το εσωτερικό του άνθους Το άνθος δεν ανοίγει αλλά διογκώνεται χαρακτηριστικά Δεν μετατρέπεται σε λοβό (δεν υπάρχει παραγωγή σπόρων) Σοβαρή ζημιά ιδιαίτερα όταν η καλλιέργεια είναι για σποροπαραγωγή Οι προνύμφες της τελευταίας γενεάς υφαίνουν το βομβύκιο διαχείμασης Εμφάνιση ακμαίων

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα Κοπή μηδικής πριν τη συμπλήρωση της ανάπτυξης των προνυμφών της 1ης γενεάς, ώστε η άνθηση της επόμενης βλάστησης να γίνει μετά την εμφάνιση του μεγίστου του πληθυσμού των ακμαίων 2. Χημική καταπολέμηση Κοκκώδη εντομοκτόνα κατά τη σπορά Ψεκασμός α) πριν την άνθηση, β) κατά τη δημιουργία των ανθέων (ιώδης στεφάνη), γ) κατά των προνυμφών στο έδαφος

Subcoccinella vigintiquatorpunctata (Coleoptera: Coccinellidae) πασχαλίτσα των ψυχανθών Κυρίως μηδική, τριφύλλια αλλά και τεύτλα Τέλειο: 3-4 mm, κόκκινο με 12 μαύρες κηλίδες σε κάθε έλυτρο (12X2=24punctata) Προνύμφη: 5-6 mm, κίτρινο με σκοτεινές κηλίδες στην κεφαλή και τους τεργίτες Διαχειμάζει ως τέλειο κοντά στο έδαφος 2-3 γενεές το έτος Την άνοιξη τα ακμαία τρέφονται λίγο και ωοτοκούν στα φύλλα Οι προνύμφες τρέφονται και την επιδερμίδα και το παρέγχυμα (δαντελωτά φαγώματα)-τρέφονται και τα ακμαία Αν διαπιστωθεί πληθυσμός αξιόλογος, ψεκασμός

Sitona lineatus (L.) (Coleoptera: Curculionidae) σιτόνα των ψυχανθών 1 γενιά το έτος, διαχειμάζει ως ενήλικο. Ενήλικα προτιμούν μπιζέλι, προνύμφες και άλλα ψυχανθή. Νυκτόβιο, αλλά, την ημέρα μεταναστεύει στους αγρούς από περιοχές διαχείμασης. Τέλεια δραστήρια Μάιο -Σεπτέμβριο. Τέλεια προκαλούν διαβρώσεις σε άνθη, φύλλα (ημικυκλικές), βλαστούς. Προνύμφες φυμάτια – ριζίδια από 2ο προν. στάδιο – κεντρική ρίζα. Φυσικοί εχθροί: Παρασιτοειδή Υμενόπτερα, μύκητες Beauveria

ΕΝΤΟΜΑ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΟΥ

ΕΝΤΟΜΑ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΟΥ Κύριοι εχθροί Chaetocnema tibialis (Coleoptera: Chrysomelidae): άλτης των ζαχαροτεύτλων Έντομα εδάφους (Agriotes) Αφίδες (M. persicae, άλλα είδη) Δευτερεύοντες εχθροί Κασσίδα (Cassida spp.) Μυζητικά φυλλώματος (αλευρώδεις κτλ.) Άλλα κολεόπτερα, δίπτερα

Chaetocnema tibialis (Coleoptera: Chrysomelidae): άλτης (ψύλλος) των ζαχαροτεύτλων Κυρίως στα τεύτλα και αυτοφυή Τέλειο: Μήκος 2 mm. Χρώμα καστανό, μαύρο γυαλιστερό. Σχήμα σφαιρικό. Προνύμφη: υπόλευκη, ευκέφαλη

Ιούνιο-Ιούλιο Εμφάνιση ακμαίων νέας γενεάς Διαχειμάζει: Ακμαίο στο έδαφος Οι πιο σημαντικές προσβολές σε μικρά φυτά (σε μεγάλες προσβολές επανασπορά) Οι μεγαλύτερες προσβολές από τα ακμαία που διαχείμασαν Ακμαίο: χαρακτηριστικές οπές στα φύλλα Προνύμφη: ριζόβια Προσβάλλει πρώτα τα αυτοφυή και μετά τα τεύτλα Κυρίως τα Chenopodiaceae 1 γενεά/έτος

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα Πρώιμη σπορά, πριν προλάβει μεγάλος αριθμός εντόμων να εγκαταλείψει τα ζιζάνια. Άροση. Καταστροφή ζιζανίων 2. Χημική καταπολέμηση Κοκκώδη εντομοκτόνα στη γραμμή σποράς Ψεκασμός με οργανοφοσφωρικά, πυρεθροειδή και άλλα (σχετικά εκτεθειμένο το έντομο στα εντομοκτόνα) Όριο προσβολής: >10 οπές/5cm²

Cassida spp. (Coleoptera: Chrysomelidae): κασσίδα Κυρίως τα C. vittata και C. nobilis Τεύτλα και αυτοφυή Chenopodiaceae Τέλειο: Μήκος 6-7 mm. Χρώμα πράσινο-καστανό Προνύμφη: ‘’αγκαθωτή’’

Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη Διαχειμάζει: Ακμαίο στη βάση δένδρων Άνοιξη Εμφάνιση ακμαίων Οι προνύμφες και τα ακμαία διατρυπούν και κατατρώγουν το έλασμα Διαφορά με άλτη Προσβάλλει πρώτα τα αυτοφυή και μετά τα τεύτλα Κυρίως τα Chenopodiaceae 2-4 γενεές/έτος Ζημιά και από Προνύνφες και από ακμαία Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη

Bothynoderes punctiventris (Coleoptera: Curculionidae) Κυρίως στα τεύτλα αλλά και αυτοφυή Chenopodiaceae Τέλειο: Μήκος 10-13 mm. Χρώμα τεφρό-καστανό, βραχύ ρύγχος Προνύμφη: υπόλευκη, κυρτή, άποδη

Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη Άνοιξη Εμφάνιση ακμαίων Διαχειμάζει: Ακμαίο 1 γενεά/έτος Τοποθετούν από 100-200 ωά στο έδαφος Τέλεια τρέφονται στο φύλλωμα περιφερειακά. μπορεί να προκαλέσουν αποφύλλωση σε νεαρά φυτά. Προνύμφες προσβάλλουν την κεντρική ρίζα. σε μικρά προκαλούν ξήρανση φυτών. Δευτερογενείς προσβολές. Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη

Lixus junci, Lixus scabriollis (Coleoptera: Curculionidae) Κυρίως στα τεύτλα αλλά και αυτοφυή Τέλειο: Μήκος 4-12 mm. Χρώμα πράσινο-καστανό, βραχύ ρύγχος Προνύμφη: λευκοκίτρινη, άποδη

Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη Διαχειμάζει: Ακμαίο στο έδαφος Άνοιξη Εμφάνιση ακμαίων Ωοτοκούν με το ρύγχος (για αρκετούς μήνες) Αρχικά τοποθετούν τα ωά σε τρυφερούς βλαστούς, μίσχο φύλλων Αργότερα τοποθετούν τα ωά στους ανθοφόρους βλαστούς Κάτω από φυτικά υπολείμματα 1 γενεά/έτος Προνύμφες Ορύσσουν στοά στο βλαστό που μπορεί να φθάσει μέχρι το λαιμό Δευτερογενείς σήψεις ριζών Σημαντική ζημιά στους ανθοφόρους βλαστούς Τα νέα ακμαία τρέφονται από τα φύλλα Όχι σημαντική η ζημιά (συνήθως) Εμφανίζονται σταδιακά (Μάιο-Σεπτέμβριο) Νύμφωση (άκρη στοάς) Εμφάνιση ακμαίων Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη

Στοά από την προνύμφη Ζημιά στα φύλλα από το ακμαίο (Φθάνει μέχρι και το πάνω μέρος της ρίζας) Ζημιά στα φύλλα από το ακμαίο (Συνήθως όχι σημαντική)

Cleonus mendicus (Coleoptera: Curculionidae): κλεονός των τεύτλων Κυρίως στα τεύτλα και αυτοφυή Chenopodiaceae Τέλειο: Μήκος 14-18 mm. Χρώμα μαύρο με κίτρινο τρίχωμα Προνύμφη: υπόλευκη, 18-20 mm, κυρτή, άποδη

Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη Διαχειμάζει: Ακμαίο στο έδαφος Άνοιξη Εμφάνιση ακμαίων 1 γενεά/έτος Προσβάλλει και Chenopodiaceae Προσβάλλει το φύλλωμα Κάθε ακμαίο μπορεί να καταστρέψει μέχρι και 10 νεαρά φυτάρια/ημέρα Τα μεγαλύτερα φυτά (με >4 φύλλα) ζημιώνονται λιγότερο Ωοτοκία Τοποθετούν τα ωά στο έδαφος, κοντά στο λαιμό Οι προνύμφες προσβάλλουν τη ρίζα μαζικά (μέχρι και 20 μαζί) Τα μικρά φυτά ξεραίνονται Τα μεγάλα γίνονται καχεκτικά Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη Εμφάνιση προνυμφών Εμφάνιση ακμαίων Νύμφωση (έδαφος)

Pegomyia betae (Diptera: Anthomyiidae): φυλλορύκτης των τεύτλων Τέλειο: Μήκος 5-6 mm, χρώμα καστανό, κεραίες μαύρες Προνύμφη: λευκοπράσινη, 6-8 mm, ακέφαλη, άποδη

Διαχειμάζει: pupa στο έδαφος Απρίλιος Εμφάνιση ακμαίων Ωοτοκία 2-4 γενεές/έτος Τοποθετούν τα ωά στην κάτω επιφάνεια των φύλλων (ομάδες 3-8) Οι προνύμφες προσβάλλουν τα φύλλα τρώγοντας το μεσόφυλλο Αφήνουν άθικτες την πάνω και την κάτω επιφάνεια Ακανόνιστες στοές Εμφάνιση προνυμφών Εμφάνιση ακμαίων Νύμφωση (έδαφος)

Καταπολέμηση 1. Καλλιεργητικά μέτρα Πρώιμη σπορά, πυκνή σπορά 2. Βιολογική καταπολέμηση Πολλοί φυσικοί εχθροί (Chrysoperla, Coccinellidae, ωοπαρασιτοειδή) 3. Χημική καταπολέμηση Κοκκώδη εντομοκτόνα στη γραμμή σποράς και εντομοκτόνα στο έδαφος Ψεκασμός κατά των προνυμφών της πρώτης γενεάς (στα 4 φύλλα) με οργανοφοσφωρικά, πυρεθροειδή και άλλα

Phthorimaea (=Lita=Scrobipalpa) ocellatella (Lepidoptera: Gelechiidae): λίτα ή σκουλήκι των τεύτλων Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 10-15 mm, χρώμα καστανό, με μακρούς κροσσούς Προνύμφη: λευκοπράσινη έως κοκκινωπή, 10-12 mm 4-6 γενιές, διαχειμάζει ως προνύμφη (στους λαιμούς των φυτών στον αγρό) ή ως pupa (στο έδαφος) Τέλεια την άνοιξη. Προνύμφες στοές αρχικά στα φύλλα, έπειτα στους μίσχους και στη ρίζα. Ανάπτυξη ευνοείται από ξερό και ζεστό καιρό. Την άνοιξη τα νεαρά φυτά νεκρώνονται. Οψιμότερη προσβολή καταστρέφει νεαρά φύλλα καρδιάς, μείωση ποσοτική και ποιοτική. Δευτερογενείς προσβολές στις ρίζες. Αμειψισπορά, καταστροφή υπολειμμάτων, βαθύ όργωμα, έγκαιρη συγκομιδή. Ψεκασμοί με εντομοκτόνα κατά προνυμφών και τελείων.