Θεσμοί προσχολικής αγωγής Ενότητα 12η : Επιπτώσεις της προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού Παντελής Κυπριανός Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η

Σκοποί ενότητας Να κατανοήσουν ποια είναι η κοινωνική αξία της προσχολικής αγωγής, ποια τα οφέλη που απορρέουν από αυτή. Να αποκτήσουν ολοκληρωμένη εικόνα για τις επιπτώσεις της προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού, υπό ποιες συνθήκες, ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν και σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η μετέπειτα πορεία του παιδιού.

Σκοποί ενότητας Κατανόηση της ανάπτυξης του παιδιού σύμφωνα με τις Νευροεπιστήμες, ποιες είναι οι κρίσιμες περίοδοι στη ζωή ενός παιδιού, γιατί είναι σημαντικές, τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά τα πρώτα χρόνια ωρίμανσης, ποιες εγκεφαλικές περιοχές ενεργοποιούνται, πως αυτό επηρεάζει τη συμπεριφορά και την μετέπειτα εξελικτική πορεία του παιδιού

Σκοποί ενότητας Να εξετάσουν κριτικά την συζήτηση για το ζήτημα που προκύπτει από τις Νευροεπιστήμες γύρω από τις κρίσιμες περιόδους στην ανάπτυξη του παιδιού. Να κατανοήσουν τα οφέλη της προσχολικής αγωγής σύμφωνα και με τις υπάρχουσες μελέτες. Να γνωρίζουν τις πέντε βασικές επιπτώσεις της προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού.

Περιεχόμενα ενότητας Επιπτώσεις προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού Κρίσιμες περίοδοι Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες Το αμερικάνικο ίδρυμα Carnegie Corporation John Bruer, The Myth of the First Three Years (1999)

Περιεχόμενα ενότητας Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής

Επιπτώσεις προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού Οι απόψεις των René A. Spitz, John Bowlby για την «μητρική αποστέ-ρηση» και τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη του παιδιού

Επιπτώσεις προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού René A. Spitz - John Bowlby. Θέση. Χωρισμός των παιδιών από τη μητέρα στους πρώτους μήνες της ζωής, η «μητρική αποστέρηση», σημαντικότατες συνέπειες για την υγεία και την ανάπτυξή τους

Επιπτώσεις προσχολικής αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού Για πολλά απ’ αυτά τα εγκαταλελειμμένα μικρά, ο χωρισμός θα σημαίνει μαρασμό ή κάποια κατάσταση που θα πλησιάζει την ιδιωτεία» Bowlby, « αποδείξεις είναι πλέον αρκετές για να εξαλείψουν κάθε αμφιβολία ως προς το ότι μια μακρόχρονη αποστέρηση της μητρικής στοργής στη νηπιακή ηλικία μπορεί να έχει σοβαρές και πολύπλευρες συνέπειες για την ανάπτυξη του χαρακτήρα και άρα και για ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου».

Κρίσιμες περίοδοι Ποιες είναι οι κρίσιμες περίοδοι στην ανάπτυξη του παιδιού και ποίες οι συνέπειες;

Κρίσιμες περίοδοι Σύμφωνα με τον Benjamin S. Bloom στο βιβλίο του Stability and Change in Human Characteristics Η ανάπτυξη του παιδιού κρίσιμες περίοδοι (critical periods). Τα 4 πρώτα χρόνια κρίσιμη περίοδος. Τότε αποκτάται το 50% της ευφυΐας του ενήλικα. Συνέπειες. Τι σημαίνει αυτό;

Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες Ποιες οι αλλαγές στην ωρίμανση του εγκεφάλου, πως επηρεάζει την συμπεριφορά και ποιες εγκεφαλικές περιοχές ενεργοποιούνται;

Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες «Οι αλλαγές στην ωρίμανση του εγκεφάλου των παιδιών μεταξύ 2,5 και 6 ετών συμβάλλουν στις αλλαγές που παρατη-ρούνται στη συμπεριφορά τους. (...) Στην αρχή της νηπιακής ηλικίας ο εγκέφαλος έχει φτάσει περίπου στο 50% του ενήλικου βάρους του. Όταν το παιδί γίνει 6 ετών, ο εγκέφαλος θα έχει αποκτήσει το 90% του τελικού του βάρους. Εκτός από τη συνολική αύξηση, εντός και μεταξύ διαφόρων εγκεφαλικών ζωνών πραγματοποιείται η μυελίνωση, η οποία φαίνεται να παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη γνωστική ανάπτυξη των μικρών παιδιών (...).

Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες Για παράδειγμα, η ακουστική περιοχή αναπτύσσεται γρήγορα, συμβαδίζοντας με το ρυθμό απόκτησης της γλώσσας στη νηπιακή ηλικία. Επιπλέον, δημιουργούνται πιο αποτελεσματικές συνδέσεις μεταξύ των κροταφικών, ινιακών και βρεγματικών λοβών, που είναι περιοχές πολύ σημαντικές για την επεξεργασία πληροφοριών του χρόνου, της όρασης του χώρου.

Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες Οι αυξημένες συνδέσεις μεταξύ αυτών των κέντρων επιτρέπουν την πιο αποτελεσματική σύνθεση των πληροφοριών σχετικά με τις διάφορες πλευρές ενός προβλήματος. Συγχρόνως, όλες αυτές οι περιοχές αποκτούν ισχυρότερες συνδέσεις με τις εγκεφαλικές περιοχές του λόγου, μια ανάπτυξη που ενισχύει την αύξηση των ικανοτήτων συμβολισμού και επικοινωνίας.

Η συζήτηση στις Νευροεπιστήμες Άλλες περιοχές, που υφίστανται γρήγορη μυελίνωση στη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας, περιλαμβάνουν τον ιππόκαμπο –που είναι σημαντικός για τη βραχύχρονη μνήμη- και τις νευρικές ίνες που συνδέουν την παρεγκεφαλίδα με τον εγκεφαλικό φλοιό, οι οποίες επιτρέπουν το λεπτό έλεγχο των εκουσίων κινήσεων, όπως αυτές που χρειάζονται για να δέσει το παιδί τα κορδόνια του». Cole & Cole

Το αμερικανικό ίδρυμα Carnegie Corporation Το Ίδρυμα Carnegie Corporation εκδίδει το πόρισμα της μελέτης αναγκών των μικρών παιδιών Starting Points

Το αμερικανικό ίδρυμα Carnegie Corporation Συγκρότησε, το 1991, επιτροπή μελέτης των αναγκών των μικρών παιδιών και το 1994 δημοσίευσε το πόρισμά της με τίτλο Starting Points. Το κείμενο αποδέχεται τη θέση της κρισιμότητας των πρώτων 3 χρόνων του παιδιού για τη μετέπειτα ανάπτυξη του και μέμφεται τις αμερικανικές αρχές γιατί δεν έδειξαν καμία πρόνοια για την ηλικία αυτή εφόσον το Head Start αφορά τα παιδιά από 3 χρονών και άνω.

Το αμερικανικό ίδρυμα Carnegie Corporation Ερέθισμα στη διοργάνωση μιας μεγάλης καμπάνιας με τίτλο I Am Your Child και στη δημοσίευση πολλών κειμένων ανάμεσά τους και σε ένα βιβλίο το 1996 της τότε πρώτης κυρίας των ΗΠΑ, της Hilary Clinton. Τέλος, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Bill Clinton δεσμεύτηκε στις συναντήσεις του με τους υπεύθυνους της προαναφερθείσας καμπάνιας ότι η μέριμνα για τα παιδιά κάτω των 3 θα ήταν στις πρώτες προτεραιότητες της διακυβέρνησής του

John Bruer, The Myth of the First Three Years (1999) Ο αμερικανός νευροεπιστήμονας συμπυκνώνει την συζήτηση γύρω από την ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού

John Bruer, The Myth of the First Three Years (1999)

John Bruer, The Myth of the First Three Years (1999) ο εγκέφαλος μεγαλώνει και παράγει συνάψεις και κύτταρα μόνο κατά τα πρώτα χρόνια τις ζωής η ηλικία από τη γέννηση μέχρι τα 3 είναι μία κρίσιμη περίοδος, άρα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή τα σύνθετα και πλούσια σε ερεθίσματα περιβάλλοντα βοηθάνε στη δημιουργία περισσότερων συνάψεων, άρα στη παραγωγή περισσότερων εγκεφαλικών κυττάρων

Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO

Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO «Η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη σημασία στη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης κατά την προσχολική ηλικία. Εκτός από την κοινωνικοποίηση, την οποία ευνοούν τα κέντρα εκπαίδευσης και τα προγράμματα για την ηλικία αυτή, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που φοιτούν κανονικά στο σχολείο κατά την προσχολική ηλικία έχουν αργότερα πιο θετική στάση απέναντι στο σχολείο

Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO και λιγότερες πιθανότητες να το εγκαταλείψουν πρόωρα σε σύγκριση προς αυτά που δεν πηγαίνουν στο σχολείο στην ηλικία αυτή. Η φοίτηση που αρχίζει σε μικρή ηλικία μπορεί να συντελέσει στην ισότητα των ευκαιριών, επειδή συνεισφέρει στην υπέρβαση των αρχικών εμποδίων της φτώχειας και των μειονεκτημάτων του κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.

Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO Η φοίτηση σε μικρή ηλικία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τα παιδιά των μεταναστών και αυτά που προέρχονται από πολιτισμικές και γλωσσικές μειονότητες να προσαρμοστούν καλύτερα στο σχολικό περιβάλλον. Τέλος, η δημιουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για παιδιά προσχολικής ηλικίας διευκολύνει τη συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική και οικονομική ζωή»

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Πως επιδρά και επηρεάζει η προσχολική αγωγή την ανάπτυξη και τη μετέπειτα πορεία του παιδιού

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Η προσχολική αγωγή επηρεάζει μακροπρόθεσμα τη γνωστική ανάπτυξη και τη σχολική διαδρομή του παιδιού Η σχολική επίδραση της προσχολικής αγωγής διαρκεί δύο με τρία χρόνια. Τα παιδιά από δύσκολα περιβάλλοντα προβιβάζονται σχετικά εύκολα στις πρώτες τάξεις του δημοτικού αλλά δυσκολεύονται στη συνέχεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι η επίδραση σταματά.

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Οι L. J. Schweinhart και D. Weikart έδειξαν ότι η προσχολική αγωγή μεταβάλλει τη δυναμική στις σχέσεις του παιδιού με τους ομηλίκους, τους παιδαγωγούς και την οικογένεια και, έτσι, παράγει μονιμότερα αποτελέσματα. Σε ανάλογα πορίσματα κατέληξε και ο E. K. Beller σε έρευνές του στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Η επίδραση της προσχολικής αγωγής είναι εντονότερη στα παιδιά από μη προνομιούχα περιβάλλοντα Έρευνες δείχνουν ότι οι ευεργετικές συνέπειες του νηπιαγωγείου είναι εντονότερες στα παιδιά από δύσκολα περιβάλλοντα. Με την αλληλεπίδραση με ομήλικους και τις ομαδικές δραστηριότητες τα παιδιά οικειοποιούνται στάσεις και πρακτικές άγνωστες γι αυτά.

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Γι αυτό η προσχολική αγωγή αποτελεί τον προσφορότερο χώρο ένταξης αλλόφωνων πληθυσμών 3. Θετικότατη η εμπλοκή της οικογένειας Οι γονείς συν-διαμορφώνουν την εικόνα για τον παιδαγωγό και, κατά συνέπεια, τις μεταξύ τους σχέσεις

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής 4. Όσο περισσότερο διαρκεί η προσχολική αγωγή τόσο θετικότερες είναι οι επιπτώσεις της στα παιδιά Έρευνες έδειξαν συνάφεια ανάμεσα στη διάρκεια της προσχολικής αγωγής και τη σχολική διαδρομή. Σύμφωνα με την Μ. Duthoit η διάρκεια των προσχολικής αγωγής βαραίνει ακόμη περισσότερο όταν η μητέρα δεν εργάζεται.

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Η ένταξη στην προσχολική αγωγή είναι απότοκο οικογενειακής επιλογής και φανερώνει τη σημασία που αποδίδεται στο θεσμό 5. Επιπτώσεις στην προσωπικότητα και τις κοινωνικές πρακτικές Εξίσου σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις της προσχολικής αγωγής στην προσωπικότητα του παιδιού και τις κοινωνικές του πρακτικές.

Οι πέντε συνέπειες της προσχολικής αγωγής Έρευνες, όπως του High/Scope, δείχνουν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στα παιδιά παρόμοιας κοινωνικής συνθήκης που πήγαν νηπιαγωγείο και σ’ αυτά που δεν πήγαν. Η προσχολική αγωγή δεν αλλάζει τη ζωή του παιδιού, συνιστά ωστόσο, σημαντικό θεσμό κοινωνικής ένταξης και χώρο αλληλεπίδρασης με ομηλίκους και ενηλίκους. Οι προαναφερθείσες επιπτώσεις εξαρτώνται από την ποιότητα της παρεχόμενης αγωγής

Επιπτώσεις της Προσχολικής Αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού Τέλος ενότητας Επιπτώσεις της Προσχολικής Αγωγής στην ανάπτυξη του παιδιού

Βιβλιογραφία Αυγητίδου, Σ. (1997), Οι κοινωνικές σχέσεις και η παιδική φιλία στην προσχολική ηλικία. Θεωρία, έρευνα και διδακτική μεθοδολογία στο νηπιαγωγείο, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη. Bredekamp, S., Copple C. (1998), Καινοτομίες στην προσχολική εκπαίδευση: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Bruer, J. T. (1999), The Muth of the First Three Years. A New Understanding of Early Brain Development and Lifelong Learning, The Free Press, New York. Bruner, J. (1996), The Culture of Education, Harvard University Press, Cambridge, London. Eurydice, Eurostat (2005), Key Data on Education in Europe 2005, European Commission, Brussels, Luxembourg. Kagan, J. (1998), Three Seductive Ideas, Harvard University Press, Cambridge, London. Ρεϊμόν-Ριβιέ, Μπ. (1989), Η κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, Καστανιώτης, Αθήνα.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Κυπριανός Παντελής. «Θεσμοί Προσχολικής Αγωγής στην Ευρώπη». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/PN1448/.

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.