Εισαγωγή στην Επιστήμη της Πληροφόρησης ΙΙ Ιόνιο Πανεπιστήμιο Τμήμα Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Η Διαχείριση της Πληροφορίας: Το έργο Επεξεργασία του υλικού Η έννοια Σύνολο των διαδικασιών και της διανοητικής επεξεργασίας των δηµοσιευµάτων, η οποία έχει ως γενικό στόχο να κάνει τα δηµοσιεύµατα αυτά, αλλά και τις εµπεριεχόµενες σ’ αυτά πληροφορίες, προσιτές στον ενδιαφερόµενο χρήστη Περιλαμβάνει γενικά: Τη βιβλιογραφική περιγραφή Τη θεµατική περιγραφή, την περιγραφή δηλ. του θεµατικού περιεχοµένου του δηµοσιεύµατος Προδεδομένα  Δεδομένα Μεταδεδομένα 4

Η Βιβλιογραφική Περιγραφή Ο στόχος Η περιγραφή του δημοσιεύματος τόσο ως βιβλιογραφικής µονάδας, όσο και ως φυσικού αντικειμένου Εντοπισµός και καταγραφή των “στοιχείων ταυτότητας” ενός δηµοσιεύµατος Τα στοιχεία ταυτότητας του δημοσιεύματος αποτελούν ένα ενιαίο λογικό σύνολο, το οποίο ονοµάζεται “βιβλιογραφική εγγραφή” Η Βιβλιογραφική εγγραφή Η λειτουργική μονάδα του κύριου εργαλείου αναζήτησης και ανάκτησης πληροφοριών, του καταλόγου 5

Ο «Κατάλογος» Η έννοια του καταλόγου ως εργαλείου Η ιστορία του καταλόγου Κατάστιχο  Βιβλίο  Σύνολα Δελτίων  Ψηφιακά αρχεία Τα βασικά είδη καταλόγων σήμερα Δελτιοκατάλογος (προς εξαφάνιση) Αυτοματοποιημένος κατάλογος (OPAC) «Κατάλογοι» διαθέσιμοι στο Διαδίκτυο Κατάλογος Βιβλιοθηκών και Διαδίκτυο Κατάλογος και «Καταλογογράφηση» Καταλογογράφηση Περιγραφική Θεματική 6

Περιγραφική Καταλογογράφηση Πρότυπα και εργαλεία Εθνικοί & Διεθνείς κώδικες καταλογογράφησης Διεθνή πρότυπα βιβλιογραφικής περιγραφής Ειδικά εργαλεία περιγραφής ψηφιακών δημοσιευμάτων 7

Κώδικες Καταλογογράφησης Η Ιστορία 1839, “Κανόνες για τη σύνταξη του αλφαβητικού καταλόγου”, του Τµήµατος Εντύπων Βιβλίων του Βρετανικού Μουσείου, έργο του Sir Anthony Panizzi (Ελληνική μετάφραση από το Νικία Βέρτη το 1934) Τέλη του 19ου αι. κανόνες των C. C. Jewett, C. A. Cutter, 1878, ALA και LA. Η συνεργασία τους οδηγεί στην πρώτη μορφη του Αγγλοαμερικάνικου Κώδικα Ιταλία, Giuseppe Fumagalli Cataloghi di Bibliotheche e Indici bibliografici , 1887 1918-9, Δημιουργία νέου ιταλικού κώδικα, μετάφραση και προσαρµογή του αγγλοαµερικάνικου κειµένου δηµοσιεύθηκε µε τον τίτλο Regole per la compilazione del catalogo alfabetico (μετάφαρση στα ελληνικά: 1932). 8

Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (1) Αποτέλεσμα παράλληλων εξελίξεων σε ΗΠΑ και Βρεταννία και σχετικής συνεργασίας ΗΠΑ 1883: Η ALA δημοσιεύει συνοπτικό κείμενο κανόνων στο Library Journal Αναθεώρηση του 1900 για σύγκλιση με τους κανόνες της Library of Congress 1902: Δημοσίευση από τη Library of Congress ανεπτυγμένης μορφής των κανόνων αυτών 9

Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (2) Βρετανία 1893: Δημοσίευση των κανόνων της LA 1902: Αποφασίζεται η αναθεώρηση των κανόνων, στη βάση των κανόνων του Βρεταννικού Μουσείου (1897) και του αναθεωρημένου αμερικανικού κειμένου του 1902 Υπόδειξη του Melvil Dewey για συνεργασία Επίσημη απόφαση συνεργασίας των δύο ενώσεων το 1904 Αποτέλεσμα: Ο πρώτος διεθνής κώδικας κανόνων καταλογογράφησης Δημοσιεύεται το 1908 σε δύο εκδοχές: α) Την αμερικανική και β) τη βρετανική Και οι δύο περιέχουν 174 κανόνες Καλύπτουν: α) Στοιχείο αναγραφής, και β) Περιγραφή του δημοσιεύματος 10

Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (3) 1941: Η ALA δημοσιεύει μια πρώτη αναθεώρηση του κώδικα με 324 κανόνες σε δύο μέρη: Ι Αναγραφή & Επικεφαλίδες ΙΙ Περιγραφή του βιβλίου 1949: Δημοσίευση από την ALA των Cataloging Rules for Author & Title Entries. Τον ίδιο χρόνο η Library of Congress δημοσιεύει τους Rules for Descriptive cataloging in the Library of Congress, κείμενο που υιοθετεί η ALA 1953: Ο S. Lubetzky αναλύει τον κώδικα του 1949 και προτείνει ανάπτυξη κανόνων στη βάση αρχών και όχι περιπτώσεων 1961: Συνέρχεται στο Παρίσι διεθνές συνέδριο για τις αρχές της καταλογογράφησης. Ανάπτυξη και δημοσίευση των Αρχών του Παρισιού 11

Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (4) Τις «Αρχές του Παρισιού» υλοποιούν οι νεώτεροι εθνικοί κώδικες και τα διεθνή πρότυπα βιβλιογραφικής περιγραφής Στις αρχές αυτές στηρίζεται και η πρώτη μεταπολεμική έκδοση της νέας μορφής του Αγγλοαμερικανικού Κώδικα το 1967, επίσης σε δύο εκδοχές 1978: 2η έκδοση του κώδικα, γνωστή ως AACR2, σε ενιαίο αγγλαομερικανικό κείμενο 1988: Αναθεωρημένη μορφή της 2ης έκδοσης, γνωστή ως AACR2 revised 1998: Νέα αναθεώρηση της 2ης έκδοσης, με ενσωμάτωση αλλαγών & προσθηκών των ετών 1992-1996. Δημοσιεύεται σε μορφή βιβλίου και CD-ROM 2002: Νέα αναθεώρηση με ενσωμάτωση προσθηκών, διορθώσεων και συμπληρώσεων των ετών 1999 και 2001. Δημοσιεύεται πλέον σε μορφή τόμου με κινητά φύλλα 12

Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR2 Ελληνική έκδοση 13

RDA: Resource Description and Access Το διάδοχο πρότυπο για χρήση στο ψηφιακό περιβάλλον Η εργασία για το νέο πρότυπο άρχισε το 2004 Η αρχική σκέψη για ένα AACR3 άλλαξε γρήγορα σε ένα νέο σε τίτλο και δομή πρότυπο, το RDA Υποκείμενες αρχές ανάπτυξης του προτύπου είναι οι προβλέψεις των λειτουργικών μοντέλων FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records) και FRAD (Functional Requirements for Authority Data). Η εργασία ολοκληρώθηκε και δημοσιεύθηκε διαδικτυακά το 2010 ως RDA ToolKit (http://access.rdatoolkit.org/) Περισσότερες πληροφορίες στον ιστότοπο της JSC/RDA (http://www.rda-jsc.org/rda.html). Συνοπτική παρουσίαση στην RDA Brochure σε PDF format (http://www.rda-jsc.org/docs/rdabrochureJanuary2010.pdf) 14

http://www.ifla.org/files/cataloguing/frbr/frbr_2008.pdf 15

Πρότυπα Βιβλιογραφικής Περιγραφής (ISBDs) Ο Λόγος:Η ανάγκη για την εξασφάλιση της τυποποίησης, σε διεθνή κλίμακα, της βιβλιογραφικής περιγραφής Η απόφαση: Σε μια διεθνή συνάντηση ειδικών της καταλογογράφησης που οργάνωσε η Επιτροπή Καταλογογράφησης της IFLA το 1969 στην Κοπεγχάγη Η μορφή: Σειρά αυτόνομων προτύπων για την περιγραφή επιμέρους κατηγοριών και τύπων υλικού Την αρχική έκδοση ορισμένων προτύπων ακολούθησαν νεώτερες αναθεωρημένες εκδόσεις 16

Τα ISBDs ISBD (M): International Standard Bibliographic Description for Monographic Publications. – Rev. ed. – London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των μονογραφιών]. ISBD (S): International Standard Bibliographic Description for Serials. – Rev. ed. – London : IFLA UBCIM, 1988 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των περιοδικών δημοσιευμάτων]. ISBD (CM): International Standard Bibliographic Description for Cartographic Materials. – Rev. ed. – London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή του χαρτογραφικού υλικού]. ISBD (A): International Standard Bibliographic Description for Older Monographic Publications (Antiquarian). – 2nd rev. ed. – München : Saur, 1991 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των παλαιών μονογραφιών]. ISBD (NBM): International Standard Bibliographic Description for Non-Book Materials. – Rev. ed. – London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή υλικού που δεν ανήκει στον τύπο του βιβλίου] 17

Τα ISBDs (2) ISBD (PM): International Standard Bibliographic Description for Printed Music. – 2nd rev. ed. – München : Saur, 1991 [ Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή της έντυπης μουσικής]. ISBD (ER): International Standard Bibliographic Description for Electronic Resources. - Revised from the ISBD(CF) International Standard Bibliographic Description for Computer Files. - München : Saur, 1997 [ Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των ηλεκτρονικών τεκμηρίων]. Guidelines for the Application of the ISBDs to the Description of Component Parts. Approved by the Standing Committees of the IFLA Section on Cataloguing and the IFLA Section on Serial Publications, 1988. 18

19

ISBD consolidated edition Συγχώνευση των κειμένων των επτά ειδικών ISBDs 20