Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος Φυσικοί και Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι Ενότητα 1: Εισαγωγή Θεοχάρης Μενέλαος – Μυριούνης Χρήστος Αν. Καθηγητής Επ. Συνεργάτης Άρτα, 2015 Ηγουμενίτσα, 2015 1 1 1

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ: Οι φυσικοί και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι αποτελούν μόνιμη απειλή για τις σύγχρονες κοινωνίες τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η σημαντικότητα των επιπτώσεών τους, οι οποίες περιλαμβάνουν τεράστιες απώλειες ανθρώπινων ζωών και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές, καθιστά επιτακτική την ανάγκη υιοθέτησης και καθιέρωσης ενός σχεδίου ολοκληρωμένης αντιμετώπισής τους. 4

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τις σπουδαιότερες φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές συνιστούν: οι σεισμοί οι ηφαιστειακές εκρήξεις οι κατολισθήσεις οι πλημμύρες και οι τυφώνες η ξηρασία η ερημοποίηση και οι δασικές πυρκαγιές 5

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι κύριες μέθοδοι για τη μελέτη του προβλήματος των φυσικών κινδύνων και καταστροφών είναι: Η βασική έρευνα Η εφαρμοσμένη έρευνα Η αλληλεπίδραση μεταξύ κινδύνων 6

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Διαχείριση φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Τα κύρια επίπεδα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων είναι: Πρόβλεψη-Σχεδιασμός Ενημέρωση Έγκαιρη προειδοποίηση Λήψη προστατευτικών μέτρων Αποκατάσταση 7

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Διαχείριση φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Η πρόβλεψη μιας φυσικής και περιβαλλοντικής καταστροφής αποτελεί τη συνισταμένη της αξιολόγησης όλων των φυσικών στοιχείων που οριοθετούν: τις πιθανές θέσεις εκδήλωσης την έκταση και την ένταση του φαινομένου Επομένως, η πρόβλεψη εμπεριέχει τις συνιστώσες του χώρου και του χρόνου. 8

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Διαχείριση φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Η αξιοπιστία της πρόβλεψης εξαρτάται από την κλίμακα αξιολόγησης, δηλαδή την έκταση της περιοχής. Σε γενικές γραμμές, η προσέγγιση μπορεί να νοηθεί σε 3 κλίμακες: Κλίμακα Α (Μακροζωνική, π.χ. 1:100.000 έως 1:1.000.000 – Εθνική κλίμακα) Κλίμακα Β (Μεσοζωνική, π.χ. 1:2.000 έως 1:100.000 – Περιφερειακή κλίμακα) Κλίμακα Γ (Μικροζωνική, π.χ. 1:500 – Τοπική κλίμακα) 9

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Διαχείριση φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Η χωρική πρόβλεψη βασίζεται στα φυσικά δεδομένα που συνθέτουν προαπαιτούμενους ή συνεργούντες παράγοντες για την εκδήλωση του φαινομένου. Η χρονική πρόβλεψη ανάγεται στην πιθανοτική επανάληψη φυσικών παραγόντων κρίσιμης έντασης οι οποίοι είναι δυνατόν να προκαλέσουν ενεργοποίηση των φαινομένων. 10

Συνέπειες των φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συνέπειες των φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στις φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές που επιδεινώνεται από την έλλειψη προγραμματισμού ή την έλλειψη κατάλληλου συστήματος διαχείρισης έκτακτων αναγκών οδηγεί σε: οικονομικές δομικές και ανθρώπινες απώλειες 11

Άμεσες οικονομικές συνέπειες Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Άμεσες οικονομικές συνέπειες Μια φυσική και περιβαλλοντική καταστροφή θα προκαλούσε διακοπή της παραγωγής των δικτύων μεταφοράς και επικοινωνίας και θα είχε δυσμενή επιρροή στην εθνική οικονομία. Όλοι οι τύποι κτιρίων, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα οχήματα, οι πρώτες ύλες, τα βιομηχανοποιημένα αγαθά είναι επιδεκτικά σε βλάβες λόγω φυσικών και περιβαλλοντικών κινδύνων. 12

Έμμεσες οικονομικές συνέπειες Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έμμεσες οικονομικές συνέπειες Περιλαμβάνουν την απώλεια εργατικού δυναμικού (λόγω θανάτου, τραυματισμού, συμμετοχής σε προσπάθειες διάσωσης και αποκατάστασης) και παραγωγικού χρόνου (εκεί όπου υπάρχει διακοπή νερού και ηλεκτρικού). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πτώχευση εταιρειών και μείωση θέσεων εργασίας πυροδοτώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση μειωμένων κερδών και αυξημένης ανεργίας. Άλλες ενδεχόμενες έμμεσες συνέπειες είναι ο περιορισμός των εξαγωγών, η απώλεια του αγροτικού εισοδήματος και των διεθνών συναλλαγών και η μείωση του τουρισμού. 13

Δευτερεύουσες οικονομικές συνέπειες Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Δευτερεύουσες οικονομικές συνέπειες Αστοχία δικτύων ύδρευσης ή αποχέτευσης προκαλώντας επιδημίες. Έλλειψη βασικών αγαθών προκαλώντας αύξηση στις τιμές και κατ’ επέκταση αύξηση επιτοκίων και πληθωρισμό. Υψηλή ζήτηση για δομικά υλικά και ειδικευμένους εργάτες οδηγώντας σε αύξηση του κόστους τους. Ανάγκη για χρηματοδότηση αποκατάστασης και αναδόμησης που θα περιορίσει τις δαπάνες για πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες. 14

Μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες Οι πρωταρχικές μακροπρόθεσμες συνέπειες θα είναι η απώλεια ξένων επενδύσεων και διεθνών αγορών και η οικονομική κατάρρευση συγκεκριμένων βιομηχανιών. Υπάρχουν παραδείγματα πόλεων όπου η βεβιασμένη και χωρίς έμφαση στο σχεδιασμό χρήσεων γης αποκατάσταση είχε σαν συνέπεια να παραμείνουν ευάλωτες στον ίδιο τύπο φυσικού κινδύνου που τις έπληξε και στο παρελθόν. 15

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κοινωνικές συνέπειες Πρωτεύουσες κοινωνικές συνέπειες: θάνατοι τραυματισμοί απώλεια εισοδήματος ή ευκαιριών εργασίας αύξηση του αριθμού των αστέγων 16

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κοινωνικές συνέπειες Δευτερεύουσες κοινωνικές συνέπειες: ασθένειες ή μόνιμες αναπηρίες ο ψυχολογικός αντίκτυπος του πιθανού τραυματισμού και της κατάστασης σοκ και πανικού απώλεια κοινωνικής συνοχής λόγω αποδιοργάνωσης της κοινότητας πολιτική αστάθεια εκεί όπου η αντίδραση της κυβέρνησης μετά την καταστροφή θεωρείται ανεπαρκής. 17

Στατιστικά στοιχεία απωλειών λόγω φυσικών καταστροφών Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστικά στοιχεία απωλειών λόγω φυσικών καταστροφών 2006:Οι περιβαλλοντικές καταστροφές παρουσίασαν ύφεση συγκριτικά με τα 2 προηγούμενα έτη. Σύμφωνα με στοιχεία υπερασφαλιστικών εταιριών οι οικονομικές απώλειες μέχρι το τέλος του περασμένου Δεκεμβρίου άγγιζαν τα 45 δις δολάρια, περίπου 1/5 του ποσού των 219 δις δολαρίων Της προηγούμενης χρονιάς. 18

Στατιστικά στοιχεία απωλειών λόγω φυσικών καταστροφών Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστικά στοιχεία απωλειών λόγω φυσικών καταστροφών 1991-2005:Η αύξηση των απωλειών λόγω φυσικών καταστροφών σχετίζεται κυρίως με την αύξηση του πληθυσμού και την ανάπτυξη της βιομηχανίας, των υποδομών, της εμπορικής και οικονομικής δραστηριότητας στις μεγάλες πόλεις, οι οποίες είναι επιρρεπείς σε διαφορετικές φυσικές καταστροφές. 19

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία Μπαντής, Σ. Κ., 2007: Διαχείριση φυσικών κινδύνων - Κατολισθήσεις, διδακτικές σημειώσεις μεταπτυχιακού προγράμματος "Προστασίας Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη" τμήματος Πολιτικών μηχανικών Α.Π.Θ. Topics Geo, 2006: Annual review catastrophes 2004, Munchener Ruck Munich Re Group, Germany, pp. 60.

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου. <Θεοχάρης Μενέλαος – Μυριούνης Χρήστος>. <Φυσικοί και Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι>. Έκδοση: 1.0 <Άρτα>, 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.teiep.gr/courses/TEXG115/ 21

Σημείωμα Αδειοδότησης Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el 22

Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Μυριούνης Χρήστος Άρτα, 2015 23 23