Η οργάνωση του Στρατού 1833-1909

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Η σύνθεση του στρατού το 1833 Γραμματεία (Υπουργείο) Στρατιωτικών (Τμήματα) Γενικός Επιθεωρητής Στρατού Σώμα Γενικών Επιτελών Ακροβολιστές (τάγματα) Πεζικό (τάγματα) Ιππικό (Σύνταγμα, μοίρες, ίλες) Πυροβολικό (λόχοι) Μηχανικό (λόχοι σκαπανέων) Χωροφυλακή (μοίρες, ενωμοτίες) Επικουρικό Βαυαρικό Σώμα (τάγματα πεζικού και ίλες ιππικού)

Γενικός Επιθεωρητής Στρατού Διενεργούσε επιθεωρήσεις στις στρατιωτικές μονάδες. Καταργήθηκε το 1861

Σώμα Γενικών Επιτελών Σε αυτό το σώμα κατατάσσονταν αξιωματικοί που είχαν εξέλθει από την Σχολή Ευελπίδων και γνώριζαν ξένες γλώσσες

Ακροβολιστές Ήταν ελαφρά στρατιωτικά σώματα και δημιουργήθηκαν από την διάλυση των ατάκτων σωμάτων της Επανάστασης

Πεζικό Δημιουργήθηκε από την διάλυση των τακτικών σωμάτων της Επανάστασης

Μηχανικό Ήταν προορισμένο να κατασκευάζει στρατιωτικές οικοδομές, οδούς και γέφυρες. Επιτελούσε δηλαδή και πολιτική εργασία, προσκολλημένο σε διοικητικές υπηρεσίες

Χωροφυλακή Ήταν οργανωμένη σε μοίρες και ενωμοτίες

Επικουρικό Βαυαρικό Σώμα Περιελάμβανε 3.500 στρατιώτες και οπλισμό.

Η σύνθεση του στρατού το 1842 Γραμματεία Στρατιωτικών (τμήματα) Νομοεπιθεωρητές Σώμα Γενικών Επιτελών Φάλαγγα (τετραρχίες) Οροφυλακή (Αρχηγεία, τάγματα) Πεζικό (τάγματα) Ιππικό (Σύνταγμα, ίλες, μοίρες) Πυροβολικό (λόχοι) Μηχανικό (λόχοι σκαπανέων) Χωροφυλακή (μοίρες, ενωμοτίες) Φρουραρχεία

Νομοεπιθεωρητές (1834) Ήταν επόπτες των στρατιωτικών μονάδων που έδρευαν σε κάθε νομό.Καταργήθηκαν το 1863.

Φάλαγγα (1835) Επρόκειτο για τιμητικό στρατιωτικό σώμα στο οποίο κατατάσσονταν όσοι είχαν λάβει μέρος στην Επανάσταση. Διακρινόταν στην εν ενεργεία Φάλαγγα και στην προικοδοτημένη Φάλαγγα. Στην πρώτη ανήκαν όσοι εμισθοδοτούντο ενώ στην δεύτερη ανήκαν όσοι είχαν παραιτηθεί του μισθού τους και σε αντάλλαγμα είχαν λάβει εθνικές γαίες.

Οροφυλακή (1838) Έλαφρα στρατιωτικά σώματα που είχαν ως αποστολή την φύλαξη των βόρειων συνόρων του Βασιλείου. Ήταν οργανωμένη σε Αρχηγεία και τάγματα

Φρουραρχεία (1834) Αποτελούσαν την φρουρά των φρουρίων του κράτους, τα οποία ήταν 17.

Η σύνθεση του στρατού το 1852 Υπουργείο Στρατιωτικών Γενικός Επιθεωρητής του Στρατού Νομοεπιθεωρητές Οικονομικοί επιθεωρητές Φρουραρχεία (20) Φάλαγγα (τετραρχίες) Σώμα γενικών Επιτελών Πεζικό (τάγματα) Ιππικό (Σύνταγμα, ίλες, μοίρες) Πυροβολικό (λόχοι) Μηχανικό (λόχοι σκαπανέων) Χωροφυλακή (μοίρες, ενωμοτίες)

Οικονομικοί επιθεωρητές (1852) Αξιωματικοί προωρισμένοι για την οικονομική επιθεώρηση του στρατού

Η σύνθεση του στρατού το 1863 Υπουργείο Στρατιωτικών Οικονομικοί Επιθεωρητές Επιμελητήρια Φρουραρχεία Στρατοδικεία Φάλαγγα (τετραρχίες) Σώμα Γενικών Επιτελών Πεζικό (τάγματα) Ιππικό (Σύνταγμα,μοίρες, ίλες) Πυροβολικό (τάγμα, λόχοι) Μηχανικό (λόχοι) Χωροφυλακή (μοίρες, ενωμοτίες)

Επιμελητήρια (1863) Τα επιμελητήρια υλοποιούν την οικονομική διαχείριση καθώς και την διαχείριση του υλικού του στρατού

Η σύνθεση του στρατού το 1867 Υπουργείο Στρατιωτικών Αρχηγεία Στρατού Σώμα Γενικών Επιτελών Φρουραρχεία Φάλαγγα Εύζωνοι (τάγματα, λόχοι) Πεζικό (τάγματα, λόχοι) Ιππικό (ίλες) Πυροβολικό (τάγματα, οπλοστάσιο) Μηχανικό (Αρχηγείο Μηχανικού) Χωροφυλακή (Αρχηγείο, μοιραρχίες) Υγειονομικό (Ιατρικός και φαρμακευτικό κλάδος) Στρατιωτική Οικονομία (Οικονομικές επιθεωρήσεις) Στρατιωτική Δικαιοσύνη (Στρατοδικεία) Στρατιωτικοί Ιερείς

Η σύνθεση του στρατού το 1876 Υπουργείο Στρατιωτικών Αρχηγεία Σώμα Γενικών Επιτελών Φρουραρχεία Φάλαγγα Άγημα (λόχοι πεζικού, ίλες ιππικού) Εύζωνοι (τάγματα, λόχοι) Πεζικό (τάγματα, λόχοι) Ιππικό (ίλες) Πυροβολικό (τάγμα, λόχοι, οπλοστάσιο) Μηχανικό (Αρχηγείο, τάγμα σκαπαναίων) Χωροφυλακή (Αρχηγείο, Μοιραρχίες) Υγειονομικό (Ιατρικός, φαρμακευτικός κλάδος) Στρατιωτική Οικονομία (οικονομικές επιθεωρήσεις) Στρατιωτικοί ιερείς Στρατιωτική Δικαιοσύνη (Στρατοδικεία)

Άγημα Στρατιωτικό σώμα που προορίζεται αποκλειστικά για την υπηρεσία του Βασιλέα.

Η σύνθεση του στρατού το 1877 Υπουργείο Στρατιωτικών Γενικό Επιτελείο Στρατού Μεραρχίες* (Ταξιαρχίες, Συντάγματα, Τάγματα) Επιτελεία Μεραρχιών και Ταξιαρχιών *Στις Μεραρχίες υπάγονται τα τέσσερα όπλα: Πεζικό, Ιππικό, Πυροβολικό και Μηχανικό. Η οργάνωση του στρατού σε Μεραρχίες καταργήθηκε το 1878 και επανήλθε η οργάνωση σε Αρχηγεία. Επικεφαλής των Αρχηγείων ήταν οι Αρχηγοί Στρατού που εκτελούσαν και χρέη Γενικού Επιθεωρητή Στρατού, θεσμός που επανήλθε το 1881.

Διαπιστώσεις σχετικά με την οργάνωση του στρατού κατά τον 19ο αιώνα Διαπιστώσεις σχετικά με την οργάνωση του στρατού κατά τον 19ο αιώνα Συνέχειες και ασυνέχειες

Οργανωτικές αδυναμίες Ο στρατός κατά τον 19ο αιώνα δεν διαθέτει ενιαίο σχήμα διοίκησης αλλά συντίθεται από επιμέρους οργανωτικές μονάδες με αποτέλεσμα συνεκτικός πυρήνας της στρατιωτικής δομής μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα να είναι το Υπουργείο Στρατιωτικών. Εξαίρεση αποτελεί η δημιουργία μεγάλων σωμάτων (Μεραρχιών) το 1877 που γρήγορα ακυρώθηκε.

Πολιτική ανάμιξη Ο στρατός είχε στενούς δεσμούς με την πολιτική ηγεσία. Αυτός ήταν και ο λόγος που η ιδιότητα του βουλευτή ήταν συμβατή με την ιδιότητα του αξιωματικού.

Αποστολή Ο στρατός κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα και μέχρι την θέσπιση της υποχρεωτικής στρατολογίας (1878) είχε κύρια ρόλο προστασίας της δημόσιας τάξης.

Γενική Διοίκηση του Στρατού (1900-1909) Γενική Διοίκηση του Στρατού (1900-1909) Το 1900 δημιουργείται η Γενική Διοίκηση του Στρατού. Ο νέος θεσμός, αποσκοπούσε στην χειραφέτηση του στρατού από την πολιτική και στην καλύτερη οργάνωση του στρατεύματος, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της διοίκησης και του πολέμου. Επιπλέον με την δημιουργία της Γενικής Διοίκησης, ο στρατός τέθηκε υπό ενιαία διοίκηση.

Οι αρμοδιότητες της Γενικής Διοίκησης Οι αρμοδιότητες του Γενικού Διοικητή ήταν εκτεταμένες. Σε αυτόν υπάγονταν «τα στρατιωτικά σώματα, αι υπηρεσίαι και τα καταστήματα». Εξαίρεση αποτέλεσαν η Χωροφυλακή, η στρατολογική υπηρεσία, η στρατιωτική δικαιοσύνη, η χαρτογραφική υπηρεσία, η διεύθυνση υλικού πολέμου και οι γενικές αποθήκες υλικού, που υπάγονται στο Υπουργείο Στρατιωτικών

Ο επικεφαλής της Γενικής Διοίκησης Ο Γενικός Διοικητής εκτελούσε καθήκοντα Γενικού Επιθεωρητού του στρατού και ήταν αρμόδιος για τις μεταθέσεις των αξιωματικών

Οι επιτελικές υπηρεσίες Τόσο το Υπουργείο Στρατιωτικών όσο και η Γενική Διοίκηση διαθέτουν Επιτελικές υπηρεσίες. Πριν την δημιουργία της Γενικής Διοίκησης (1900) η επιτελική υπηρεσία του Υπουργείου Στρατιωτικών είχε αυξημένες αρμοδιότητες οι οποίες κάλυπταν το σύνολο της στρατιωτικής δράσης (σχέδια επιστράτευσης, εκπαίδευση, σχέδια προπαρασκευής πολέμου, ασκήσεις, τοποθέτηση σωμάτων, εφαρμογή των νόμων για τον οργανισμό του στρατού, συγκοινωνίες, τηλεγραφικές γραμμές μεταφορά στρατευμάτων κα). Το σύνολο των αρμοδιοτήτων αυτών μετά τη συγκρότηση της Γενικής Διοίκησης (1900) μεταφέρεται στο Επιτελείο της Γενικής Διοικήσης.

Οι επιτελικές υπηρεσίες Κατά το διάστημα 1900-1903 αναπτύσσεται μία αντιπαλότητα μεταξύ του Επιτελείου της Γενικής Διοίκησης και του Επιτελείου του Υπουργείου Στρατιωτικών, αναφορικά με τις αρμοδιότητες τους. Τελικά το Υπουργείο Στρατιωτικών επανακτά τις αρμοδιότητές του, ενώ παράλληλα το 1904 δημιουργείται η Επιτελική Υπηρεσία στρατού, ως διακριτή υπηρεσία από το Επιτελείο του Υπουργείου Στρατιωτικών.