Μάθημα 2ο: Αποικιοκρατία, ιστοριογραφικές διαδρομές και εννοιολογικές προσεγγίσεις

Dipesh Chakrabarty, Provincializing Europe

The European colonizer of the nineteenth century both preached this Enlightenment humanism at the colonized and at the same time denied it in practice. But the vision has been powerful in its effects. It has historically provided a strong foundation on which to erect –both in Europe and outside- critiques of socially unjust practices (σ. 4) Διαφωτισμός στη Δύση/ στις αποικίες «Μετάφραση» ιδεών Διαφωτισμού σε διαφορετικά συμφραζόμενα Η πολλαπλότητα των ρόλων που ο Λόγος αναλαμβάνει ως κοινωνική πρακτική

I am aware that an entity called “The European intellectual tradition” stretching back to the ancient Greeks is a fabrication of relatively recent European history. […] The point, however, is that, fabrication or not, this is the genealogy of thought in which social scientists find themselves inserted (σ. 5). Εννοιολόγηση-γενεαλογία «ευρωπαϊκής παράδοσης» Επίδραση στις κοινωνικές επιστήμες, στη διαμόρφωση των κυρίαρχων εννοιών, στο πολιτισμικό και πνευματικό κλίμα γενικότερα

Έννοια ιστορικού χρόνου/εξελικτικισμός 19ος αι. Historicism thus posited historical time as a measure of the cultural distance (at least in institutional development) that was assumed to exist between the West and the non-West. […] In Europe itself, it made possible completely internalist histories of Europe in which Europe was described as the site of the first occurrence of capitalism, modernity, or Enlightenment. These “events” in turn are all explained mainly with respect to “events” within the geographical confines of Europe (however fuzzy its exact boundaries may have been). (σ. 8) Historicism –and even the modern, European idea of history- one might say, come to the non-European peoples in the nineteenth century as somebody’s way of saying “not yet” to somebody else. (σ. 9) Έννοια ιστορικού χρόνου/εξελικτικισμός 19ος αι. Η Ευρώπη «πρώτα» και οι άλλοι «μετά» Οριοθέτηση της Ευρώπης σε σχέση με το «έξω» Επιβολή ενός «όχι ακόμα»-αναμονή στον «προθάλαμο της ιστορίας» μέχρι την ωριμότητα

Acquiring a historical consciousness, acquiring the public spirit that Mill thought absolutely necessary for the art of self-government, was also to learn this art of waiting. […] Twentieth-century anticolonial democratic demands for self-rule, on the contrary, harped insistently on a “now” as a temporal horizon of action. From about the time of the First World War to the decolonization movements of the fifties and sixties, anticolonial nationalisms were predicated on this urgency of the “now”. (σ.8 ) Αμφισβήτηση από τον Α΄ Π.Π. και μετά της «αναμονής» Επαναπροσδιορισμός χρονικότητας από τα αντιαποικιακά κινήματα-στο προσκήνιο ένα επείγον «τώρα»

Much of the institutional activity of governing in India is premised on a day-to-day practice of historicism; there is a strong sense in which the peasant is still educated and developed into a citizen. But every time there is a populist/political mobilization of the people on the streets of the country and a version of “mass democracy” becomes visible in India, historicist time is put in temporary suspension. (σ. 10)

Frederick Cooper, Colonialism in question

The revival of interest in the colonial world a generation later reflects the influence of literature and anthropology and, most importantly, wider intellectual currents that threw into question the most basic narratives and the most basic ways in which knowledge is configured. Historians were having to face the fact that the new challenges were not simply to add an African or Asian component to a previously Europe-centered curriculum, but to think about what we mean by Europe, Africa, Asia, and how they shaped each other over time. (σ. 13) Ανανέωση σπουδών για την Αποικιοκρατία Επιρροές άλλων πεδίων, αναπροσδιορισμός ιστορίας σε γνωσιολογικό και επιστημολογικό επίπεδο Αναστοχασμός έναντι ευρωκεντρισμού Μελέτη αλληλεπιδράσεων Αποικίας-μητρόπολης

Historians’ complacency about the European boundaries of their field was shaken up by Edward Said’s Orientalism (1978). Said showed how certain visions of Asiatic societies are deeply woven into canonical European literature. Colonization was no longer out there, in exotic places, but in the heart of European culture. (σ.14) Οριενταλισμός-έργο αναφοράς για την ανακατεύθυνση στη μελέτη της αποικιοκρατίας Κλονισμός του κανόνα Αποτελέσματα στο πεδίο της ιστορίας

That such demands were phrased in a language of citizenship, progress, democracy and rights both reflected social movements’ serious engagement with the categories of colonizers and profoundly changed the meaning of those categories because of who was speaking. (σ. 26) Μετάφραση Αλληλεπίδραση Ανανοηματοδότηση

The story of colonialism and the challenges to it, in my view, should reserve a large place for political struggles that crossed lines of geography and of self-identification or cultural solidarity, partly through the mobilization of political networks, partly through the coming together of different strands of political action in critical conjunctures. The antislavery movements of the late eighteenth and nineteenth centuries were pioneers. (σ. 232) Διαεθνική ακτινοβολία αντιαποικιακής δυναμικής Πολλαπλασιασμός ενδεχομένων, δικτύων, συνευρέσεων 18ος-19ος-20ος αι

Robert Young, Μεταποικιακή θεωρία

Αποικιοκρατία: πραγματιστική και μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα αναπτύχθηκε γενικά σε τοπικό επίπεδο με τρόπο ανοργάνωτο και απρογραμμάτιστο (για παράδειγμα, η κατάληψη νησιών στις Δυτικές Ινδίες) Τυπικός ιμπεριαλισμός: κατευθύνθηκε ιδεολογικά από το μητροπολιτικό κέντρο και αποσκοπούσε στη διεκδίκηση και την επέκταση της κρατικής εξουσίας (για παράδειγμα, η γαλλική εισβολή στην Αλγερία). Η Αποικιοκρατία: περιφερειακή δραστηριότητα, οικονομικοί λόγοι. Έτσι, ενώ ο ιμπεριαλισμός επιδέχεται ανάλυση ως σύλληψη […] η αποικιοκρατία χρειάζεται ανάλυση πρώτα ως πρακτική: εδώ έγκειται η δυσκολία των γενικεύσεων σχετικά με αυτήν. (σ. 47) Έννοιες αποικιοκρατία-ιμπεριαλισμός

Αυτή η ωμή , αλλά σαφής διάκριση αποτελεί τη θεμελιώδη διαφορά στην πρακτική της αποικιοκρατίας, συγκεκριμένα μεταξύ των αποικιών που ιδρύθηκαν κυρίως με σκοπό κάποιας μορφής εγκατάσταση, όπως οι βρετανικές Βόρεια Αμερική, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, η γαλλική Αλγερία ή η πορτογαλική Βραζιλία, και εκείνων που υπό άμεση (ή έμμεση) διοίκηση , γενικά σε τροπικές περιοχές, που ιδρύθηκαν για οικονομική εκμετάλλευση χωρίς σημαντική εγκατάσταση αποίκων, όπως οι αμερικανικές Φιλιππίνες και Πουέρτο Ρίκο, η βρετανική Ινδία, οι ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες […]. (σ. 48) Αποικιοκρατία: ποικιλία σε μορφές και πρακτικές Διαφορές εφαρμογής σε διαφορετικούς πολιτισμούς, διαφορετικούς αιώνες (σ. 48)

Όταν οι άνθρωποι αρχικά χρησιμοποίησαν τον όρο «ιμπεριαλισμός» για να περιγράψουν ένα πολιτικό σύστημα εδαφικής κυριαρχίας με την πρώτη σημασία, ο όρος αυτός δεν είχε απαραίτητα αρνητικές συνυποδηλώσεις. Η μεταγενέστερη χρήση του για να δηλώσει τη νέα, ευρύτερη σημασία της οικονομικής κυριαρχίας, αντίθετα, πάντα εμπεριέχει μια επικριτική προοπτική. Η μεταβολή αυτή πραγματικά καταγράφει την αλλαγή της στάσης παγκοσμίως απέναντι στον ίδιο τον ιμπεριαλισμό. Κατά παρόμοιο τρόπο, ο όρος «αποικιοκρατία», που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην αγγλική το 1853 με ουδέτερη σημασία και εισήχθη στη γαλλική μόλις στο ξεκίνημα του εικοστού αιώνα, αναβίωσε στην αντιαποικιοκρατική ατμόσφαιρα μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως μειωτικός όρος […] (σ. 61) Ιστορική διαμόρφωση του περιεχομένου των εννοιών Έννοιες με τις οποίες σκεφτόμαστε/μελετάμε αναδρομικά φαινόμενα του παρελθόντος Ρεύματα/τάσεις/κινήματα (αντιιμπεριαλιστικά, εθνικοαπελευθερωτικά, εργατικά κ.λπ.) που εμπλέκονται στους όρους ανανοηματοδότησης των εννοιών

Η αποικιοκρατική εξουσία συγκεκριμένων περιοχών αμφισβητήθηκε τοπικά από αυτούς που ζούσαν υπό την κυριαρχία της και πολεμούσαν για την ελευθερίας τους, και αυτή η τοπική αντίσταση εστιάστηκε στη θεσμική και στρατιωτική πραγματικότητα της αποικιοκρατικής εξουσίας . Ο ιμπεριαλισμός δεν ήταν ποτέ ο πρώτος στόχος των αντιαποικιοκρατικών αγώνων πριν από τη δημιουργία της Κομιντέρν το 1919. Κατόπιν έγινε μια πολύ χρήσιμη έννοια για τους αντιαποικιοκρατικούς αγώνες, επειδή η ανάπτυξη μιας γενικής πολιτικής έννοιας για την κυριαρχία διευκόλυνε την προσέγγιση και τη συνεργασία ανθρώπων από διαφορετικές αποικιακές περιοχές σε έναν κοινό σκοπό κατά του δυνάστη. Οι άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να συγκροτήσουν κοινή αντι-ιμπεριαλιστική πολιτική, ώστε να αναπτύξουν και να συντονίσουν τη λαϊκή υποστήριξη σε διαφορετικές περιοχές […]. (σ. 64) «Τοπικός» χαρακτήρας αντιστάσεων στην αποικιοκρατία Ευρύτερα «συγκολλητικός» χαρακτήρας της έννοιας «ιμπεριαλισμός» Σημασία της Οκτωβριανής επανάστασης το 1917

Με δεδομένο ότι το σύστημα αυτό απαιτούσε συνεχή εθνική επέκταση πέρα από τις θάλασσες σε αναζήτηση νέων αγορών και πρώτων υλών και με δεδομένο, επίσης, ότι οι περιοχές που προσφέρονταν για κατάκτηση δεν ήταν απεριόριστες, ήταν μοιραίο να προκαλούνται συνεχώς πόλεμοι μεταξύ των αυτοκρατορικών δυνάμεων. […] Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν το άμεσο αποτέλεσμα του αυτοκρατορικού συστήματος. (σ. 67) Όξυνση ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στα αποικιακά εδάφη στα τέλη του 19ου αι. Ιμπεριαλιστικά συμφέροντα-ανταγωνισμός στις αποικίες-πόλεμος