Θεωρία και Πρακτική της Διοίκησης στο Δημόσιο τομέα Χ. Κουταλάκης pspa.uoa.gr/~koutalakis

Συστήματα Συντονισμού Κυβέρνηση Διακυβέρνηση Αγορά

Η αγορά ως σύστημα συντονισμού και οι αποτυχίες της Δομές Καμία Αυθόρμητη Διαδικασίες Προσφορά/ ζήτηση Μέσα Τιμή Μέτοχοι Ιδιώτες

Το βασικό ερώτημα Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί η μορφή αυτή συντονισμού να συμβάλλει στην παραγωγή δημόσιων αγαθών; Διακυβέρνηση χωρίς κυβέρνηση;

Adam Smith: Wealth of the Nations (1776) Ανταλλαγή δικαιωμάτων ιδιοκτησίας μέσω των θεσμών της αγοράς οδηγεί σε κοινωνικά ευνοϊκά αποτελέσματα. Η μεγιστοποιητική συμπεριφορά ανεξάρτητων οικονομικών δρώντων δημιουργεί μια κοινωνικά ορθολογική χρήση των σπάνιων πόρων Ο εκούσιος χαρακτήρας μέσω των μηχανισμών της αγοράς βελτιώνει την αμοιβαία ευημερία

Κριτήρια αποτίμησης Οικονομική αποτελεσματικότητα Δίκαιη μεταχείριση

Οικονομική αποτελεσματικότητα Σχετική σπανιότητα: σχέση μεταξύ περιορισμένων μέσων και απεριόριστων αναγκών. Μικροοικονομικές πολιτικές: Α) βελτίωση αποδοτικότητας μέσω της μείωσης της σπανιότητας Β) αναδιανομή βάρους σπανιότητας

Οικονομική αποτελεσματικότητα Τρεις διαστάσεις Α) παραγωγική: χρήση πόρων με πιο αποτελεσματικό τεχνολογικά τρόπο αύξηση εκροών με σταθερές εισροές (βέλτιστες πρακτικές) Αναποτελεσματικότητα-Χ Οργανωτική αδράνεια λόγω έλλειψης κινήτρου, ατελείς συμβάσεις, ατελής γνώση και πληροφόρηση που συνυπολογίζει τις καταναλωτικές προτιμήσεις

Κατανεμητική αποτελεσματικότητα Αποτελεσματική κατανομή των πόρων ώστε το αποτέλεσμα να αντιστοιχεί στις καταναλωτικές προτιμήσεις. Προκύπτει από την αντίδραση των καταναλωτών σε τιμές που αντικατοπτρίζουν το κόστος παραγωγής

Κατανεμητική αποτελεσματικότητα Το όφελος για την κοινωνία από την κατανάλωση ενός αγαθού ή υπηρεσίας ισούται με το κόστος του αγαθού ή της υπηρεσίας για την κοινωνία. Δηλ. η τιμή αντικατοπτρίζει την σπανιότητα (καθορίζεται μέσω της προσφοράς και ζήτησης Τότε έχουμε γενική ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών αγορών

Δυναμική και διαχρονική αποτελεσματικότητα Προσδιορισμός αποτελεσματικότητας ως συνάρτηση της παραγωγικής και κατανεμητικής αποτελεσματικότητας στο διηνεκές (διαχρονική διάσταση) Π.χ. αποταμίευση, αναβολή τρέχουσας κατανάλωσης

Θεωρία της αποτυχίας Ποιες είναι οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες για να λειτουργήσει η ελεύθερη αγορά. Κριτική με όρους οικονομικής αποτελεσματικότητας (παραγωγική και κανανεμητικής).

Αιτίες αποτυχίας της αγοράς Έλλειψη πραγματικά ανταγωνιστικών αγορών Γεωγραφικοί παράγοντες Περιορισμένη ιδιοκτησία φυσικών πόρων Ρύθμιση – δημιουργία μονοπωλίων π.χ. πνευματική ιδιοκτησία

Αιτίες αποτυχίας της αγοράς Έλλειψη πραγματικά ανταγωνιστικών αγορών -μειωμένο μέσο κόστος σε μεγάλους όγκους παραγωγής πχ. ηλεκτροδότηση, ύδρευση, σιδηρόδρομοι

Κυβερνητικές πολιτικές για τον ανταγωνισμό Μείωση κόστους εισόδου Νόμοι που αποτρέπουν τη συνέργια μεταξύ ομάδων παραγωγών Αντιμετώπιση φυσικών μονοπωλίων είτε με εθνικοποίηση είτε με αποκρατικοποίηση Τιμολογιακή πολιτική

Θετικών και αρνητικών εξωτερικών οικονομιών Απόκλιση μεταξύ του ιδιωτικού και του κοινωνικού κόστους και οφέλους η τιμή δεν αντιπροσωπεύει το πλήρες κόστος Προδιαγραφές προϊόντων Διαδικασίες παραγωγής

Θετικών και αρνητικών εξωτερικών οικονομιών Clustering Κυβερνητική Ρύθμιση Μέσω Νόμου Μέσω κινήτρου (φόρος, επιδότηση) Είναι πάντα αναγκαία; Διαπραγμάτευση (ασύμμετρη πληροφόρηση, συναλλακτικό κόστος)

Αδυναμία παραγωγής δημόσιων αγαθών Μη ανταγωνιστικά (non-rival) Η κατανάλωση δεν μειώνει τη διαθεσιμότητα Μη αποκλείοντα (non-excludable) Αδυναμία (τεχνολογική ή οικονομική) αποκλεισμού Μειωμένο κίνητρο, η ζήτηση δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής (ατελείς αγορές)

Η αποτυχία της αγοράς ως ηθικό ζήτημα Δίκαιη μεταχείριση, ισότητα ευκαιριών Οριζόντια (όσων βρίσκονται στην ίδια κατάσταση) Κάθετη (άνιση αντιμετώπιση ανθρώπων που βρίσκονται σε άνισες θέσεις) Τα αποτελέσματα της αγοράς δεν συμβαδίζουν με τα κοινωνικά αποδεκτά κριτήρια της δίκαιης μεταχείρισης (πχ αδυναμία κατανόησης της ωφέλειας – υποχρεωτική εκπαίδευση)

Αγαθά δημόσιου συμφέροντος Αγαθά των οποίων την προμήθεια η κοινωνία επιδιώκει να ενθαρρύνει ή να αποτρέψει. Ίση οικονομική ευκαιρία (π.χ. μεταξύ μειονοτήτων ή φύλων). – θετικές διακρίσεις

Κυβερνητική παρέμβαση Προϋποθέτει τον ακριβή προσδιορισμό της έκτασης της αποτυχίας της αγοράς Προϋποθέτει κυβερνητική αποτελεσματικότητα Κυβερνητική ουδετερότητα και αυτονομία