Ιστορία και Ιστοριογραφία

Ιστορία και Ιστοριογραφία Η Ιστορία συνιστά την κριτική προσέγγιση και αφήγηση του παρελθόντος. Είναι η επιστήμη που περιλαμβάνει τη μελέτη της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών στο χρόνο και στο χώρο, καθώς επίσης και τη διαδικασία συγκρότησης ιστορικής ταυτότητας και μνήμης των κοινωνιών αυτών. Η Ιστοριογραφία συνιστά τη μελέτη των μεθοδολογικών αρχών που διέπουν την ιστορική επιστήμη. Στην Ιστοριογραφία εντάσσεται και η μελέτη της εξέλιξης της ίδιας της επιστήμης της Ιστορίας: πρόκειται δηλαδή και για την Ιστορία της Ιστορίας.

Οι Ιστορίες Διπλωματική Ιστορία Κοινωνική Ιστορία Πολιτική Ιστορία Διπλωματική Ιστορία Κοινωνική Ιστορία Οικονομική ή Δημογραφική Ιστορία Ιστορία των ιδεών Διανοητική Ιστορία Ιστορία των νοοτροπιών

Η Πολιτική Ιστορία είναι η κατεξοχήν ιστορία της εξουσίας περιβεβλημένη το νομικό σχήμα του κράτους. Η Κοινωνική Ιστορία καταγίνεται με τη μελέτη των δημογραφικών γνωρισμάτων ενός πληθυσμού, με την έρευνα των ταξικών σχέσεων ενός συγκεκριμένου κοινωνικού σχηματισμού, με το βιοτικό επίπεδο, τα συστήματα αναπαραστάσεων και την ταξική κατάσταση και θέση των υποτελών τάξεων και ομάδων, με τα κοινωνικά φύλα, τις φυλετικές, ηλικιακές, εθνοτικές, εθνοπολιτισμικές ομάδες, τις μειονότητες κτλ.

Η εθνική Ιστορία κατά τον 19ο αι. Ο 19ος αιώνας αποτελεί τον αιώνα της συγκρότησης των εθνικών κρατών. Η γένεση των εθνών-κρατών συνδέθηκε με τον Ιστορικισμό, υπό το πρίσμα της δημιουργίας αξόνων εθνικής συνέχειας. Στη Γαλλία, η φιλελεύθερη γενιά της δεκαετίας του 1820 με κύριο εκπρόσωπο τον Jules Michelet κατασκεύασε την Ιστορία-Επιστήμη: το έθνος συνιστά μια οντότητα, μια πραγματικότητα και έναν πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων που συμβαδίζει με τη μεθοδολογική συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης. Η έννοια της εθνικής συνέχειας ως προϊόν της εθνικής αυτής Ιστορίας του 19ου αιώνα διαχύθηκε μέσω των υποστηρικτικών κρατικών θεσμών, κυρίως της διοικητικής οργάνωσης και των εκπαιδευτικών μηχανισμών. Επομένως, η ιστορική σκέψη κατά τον 19ο αιώνα, οι απαρχές της ιστορικής έρευνας, αλλά και η διδασκαλία της Ιστορίας είχαν ως κεντρική τους κατεύθυνση την εθνική Ιστορία. Την ίδια συνεπώς κατεύθυνση είχαν και η συλλογική μνήμη και η συλλογική ταυτότητα των εθνών.

Κυρίαρχα ιστοριογραφικά ρεύματα (τέλη 19ου αι Κυρίαρχα ιστοριογραφικά ρεύματα (τέλη 19ου αι. - πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες του 20ού αι.)

Ιστορικισμός Υφίσταται αντικειμενική γνώση για το παρελθόν την οποία διερευνά με επιστημονικές μεθόδους η Ιστορία. Τα γεγονότα του παρελθόντος ανασυντίθενται δηλαδή όπως αυτά πραγματικά συνέβησαν. Θεμελιωτής του Ιστορικισμού υπήρξε ο γερμανός ιστορικός Leopold von Ranke. Ο Ranke υποστήριξε πως υπάρχει μια αυτούσια ιστορική εξέλιξη, διακριτή από την εξέλιξη του κόσμου στο σύνολό της. Η ιστορική αυτή εξέλιξη αποτελεί ένα συμπαγές πεδίο, τη σταθερότητα του οποίου εγγυώνται ο Θεός, η Εκκλησία και το Κράτος => το θέμα της εξουσίας είναι κεντρικό. Ταύτιση της Ιστορίας με το κράτος => κάτι που συνεπάγεται πως η έμφαση δίνεται στην Πολιτική Ιστορία (αρχειακό υλικό που παράγεται από τον επίσημο κρατικό μηχανισμό, χρονολογική διαδοχή των γεγονότων).

Σχολή των Annales Στη δεκαετία του 1930 γεννιέται η Σχολή της Νέας Ιστορίας ή Σχολή των Annales, με ιδρυτές τους Marc Bloch και Lucien Febvre. Κύριο όργανο των μελών της Σχολής υπήρξε το γαλλικό περιοδικό Annales d’Histoire Economique et Sociale (εξού και το όνομα της Σχολής). Η Σχολή αυτή αμφισβητεί την Πολιτική Ιστορία και στοχεύει: α) στη μελέτη των συλλογικών μορφωμάτων και των κοινωνικών ομάδων β) στην αναζήτηση της διεπιστημονικότητας (μέσω της αναίρεσης του διαχωρισμού μεταξύ των Κοινωνικών Επιστημών), ώστε να δοθεί η ευκαιρία να προσεγγίζεται πολλαπλά η κοινωνική πραγματικότητα της εξεταζόμενης κάθε φορά ιστορικής περιόδου. Μέθοδος της Σχολής των Annales: Ιστορία-Πρόβλημα. Η μέθοδος αφορά την ανάλυση του παρελθόντος με αφετηρία ένα επίκαιρο ερώτημα, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι τα φαινόμενα του παρελθόντος όφειλαν να χρησιμοποιηθούν για να εξηγήσουν την τρέχουσα κατάσταση. Για τους ιστορικούς της Σχολής αυτής, αλλάζει η πρόσληψη του χρόνου. Σε αντιδιαστολή με το βραχύ χρόνο και το στιγμιαίο γεγονός της Πολιτικής Ιστορίας, τα φαινόμενα εδώ μελετώνται σε βάθος, στη μακρά διάρκεια και στην εξέλιξή τους στον χρόνο.

Η μαρξιστική προσέγγιση Για τον Marx η αντικειμενική γνώση είναι δυνατή κατά το παράδειγμα των Θετικών Επιστημών καθώς βασίζεται σε γενικά αξιώματα (νόμους) που συστηματοποιούν τα φαινόμενα. Πρωταρχικός παράγοντας της ιστορικής εξέλιξης είναι οι ταξικές συγκρούσεις. Η έμφαση κατά τη μαρξιστική ιστορική ανάλυση δίνεται επομένως στο οικονομικό κυρίως πεδίο και στο ρόλο της πάλης των τάξεων ως καταλύτη της εξέλιξης. Οι οικονομικές εξάλλου σχέσεις είναι αυτές που διέπουν τη λειτουργία της κοινωνίας και συγκροτούν τη δομή της, ενώ οι ιδεολογικές της συνιστώσες ανήκουν στο εποικοδόμημα. Το ύστατο επίπεδο της ανθρώπινης εξέλιξης, κατά τη μαρξιστική πολιτική θεωρία, είναι η κομμουνιστική κοινωνία, στην οποία θα ξεπεραστούν όλοι οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί.

Νέες ιστοριογραφικές τάσεις στις δεκαετίες 1960-1970 Νέες ιστοριογραφικές τάσεις στις δεκαετίες 1960-1970

Η Πολιτισμική Ιστορία Η Πολιτισμική ή νέα Πολιτισμική Ιστορία μελετά: δημόσια δρώμενα και τελετουργίες, ιδέες, συναισθήματα, αντιλήψεις, στάσεις νοοτροπίες, συμπεριφορές και πρακτικές, συλλογικά βιώματα, εννοηματωμένες συλλογικές πρακτικές, την υψηλή, αλλά και τη λαϊκή κουλτούρα, τη διανοητική και καλλιτεχνική παραγωγή των αρχηγεσιών αλλά και του λαού, τις διαδικασίες συλλογικού αυτοπροσδιορισμού και ετεροπροσδιορισμού, γενικότερα τα πλέγματα των νοηματοδοτήσεων των διαφόρων κοινωνικών υποκειμένων. Η ανάλυση λοιπόν των κοινωνιών σε ιστορική προοπτική μετατίθεται πλέον, θα λέγαμε, στην Πολιτισμική Ιστορία. Για να γνωρίσουμε το υποκείμενο, δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά μέσα από την γνώση της κουλτούρας που το διαμορφώνει. Η έμφαση στην Πολιτισμική Ιστορία σήμανε και τη στενότερη επαφή της Ιστορίας με την Ανθρωπολογία.

Η Μικροϊστορία Το ενδιαφέρον εστιάζεται σε θέματα καθημερινότητας και υλικού πολιτισμού, τα οποία προγενέστερα είχαν αγνοηθεί από την επίσημη Ιστορία. Εξετάζονται από τη σκοπιά των μικροεπιπέδων. Στο επίκεντρο βρίσκεται το ατομικό βίωμα, όχι όμως στη μοναδικότητά του, αλλά σε αλληλεπίδραση με τις υποκειμενικές στρατηγικές που τελικά συγκροτούν τον κοινωνικό ιστό. Έτσι, μέσα από τα μικροεπίπεδα της ανάλυσης συγκροτείται η εικόνα του συνόλου. Η Μικροϊστορία υπήρξε συνέπεια της αύξουσας απομυθοποίησης της λεγόμενης «μεγάλης αφήγησης» της προόδου, της ανέλιξης του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού μέσω της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, του χριστιανισμού, της Αναγέννησης, της Μεταρρύθμισης, του Διαφωτισμού, της Γαλλικής και Βιομηχανικής Επανάστασης. Αυτή η θριαμβολογούσα ιστορία παρέβλεψε τα επιτεύγματα και τη συμβολή πολλών άλλων πολιτισμών. Υπήρξε η αντίδραση θα λέγαμε στην παγκοσμιοποίηση, που τονίζει την αξία των περιφερειακών πολιτισμών και των τοπικών μορφών γνώσης. Ένας από του θεμελιωτές της Μικροϊστορίας είναι ο Carlo Ginzburg. Το βιβλίο του με τίτλο Il fromaggio e i vermi (1976, Το τυρί και τα σκουλήκια) για την καταδίκη ενός αναλφάβητου μυλωνά από την Ιερά Εξέταση κατά τον 16ο αιώνα, στο Φρίουλι της ΒΑ Ιταλίας, βοηθά με μοναδικό τρόπο να κατανοήσουμε το μεσαιωνικό πολιτισμικό σύμπαν. Το έργο βασίζεται στα μητρώα της Ιεράς Εξέτασης.

Σύγχρονοι προβληματισμοί στον τομέα της ιστορικής έρευνας και στην Ιστοριογραφία

Ιστορία και Μνήμη Ιστορική / συλλογική μνήμη Επίσημη / ανεπίσημη μνήμη Προσθετική μνήμη ...

Ιστορία και Νέες Τεχνολογίες Μπορούμε να μιλήσουμε για το «τέλος της Ιστορίας», στη σύγχρονη εποχή; Πώς μπορούμε να προβλέψουμε την πορεία της ιστορίας και της ιστορικής κουλτούρας στο πλαίσιο του κυβερνοπολιτισμού;