Δυϊκότητα/ διπλή άρθρωση Μεταθετότητα Απειρία Δημιουργικότητα Tα συστήματα επικοινωνίας των ζώων διαφέρουν από την ανθρώπινη γλώσσα στον βαθμό στον οποίο διαθέτουν/ δεν διαθέτουν Δυϊκότητα/ διπλή άρθρωση Μεταθετότητα Απειρία Δημιουργικότητα Αυτονομία από το ερέθισμα Διακριτότητα Αυτοαναφορικότητα

Διπλή διάρθρωση της γλώσσας (Martinet) pona-o, pina-o, icoenia-Ø 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον p-o-n-a-o, p-i-n-a-o, i-k-o--e-n-i-a Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για να σχηματίσουν τα στοιχεία της πρώτης άρθρωσης

Κώδικες με μονή άρθρωση

Κώδικες χωρίς άρθρωση

Το γλωσσικό σημείο είναι συμβατικός συνδυασμός Συμβατικότητα: δεν έχει η επιλογή του σημαίνοντος αιτιακή σχέση με το σημαινόμενο. Η επιλογή είναι αναιτιολόγητη. Η συμβατικότητα περιορίζεται μέσα στο ίδιο το γλωσσικό σημείο, στη σχέση σημάνσεως, την εσωτερική σχέση μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου. Επιχειρήματα υπέρ: Ποικιλία φυσικών γλωσσών/ όχι μία πανανθρώπινη γλώσσα Μεταβλητότητα γλωσσικού σημείου Ίδια σημασία/ άλλη ακουστική εικόνα Ίδια ακουστική εικόνα/ άλλη σημασία

Σχετική αιτιότητα Στις λέξεις ‘εικοσιένα’, ‘διπλωματούχος’, ‘ουρανοξύστης’, ‘διαστημόπλοιο’, υπάρχουν στοιχεία που αίρουν τα περί συμβατικότητας του γλωσσικού σημείου; «21» /ikosiéna/ σημαινόμενο σημαίνον

Σχετική αιτιότητα: παραγωγή – σύνθεση Αιτιολογείται χωριστά η προέλευση κάθε μέρους χωριστά (σημασίας ή μορφής). Άρα, πρόκειται για μια «οριζόντια» αιτιολόγηση. Δεν αιτιολογείται η ουσιαστική σχέση μεταξύ των δύο μερών του γλωσσικού σημείου μεταξύ τους: η «κατακόρυφη» σχέση. Η σχέση αυτή παραμένει συμβατική, αφού συμβατική είναι η σχέση καθενός από τα γλωσσικά σημεία που τη συνιστούν, όσον αφορά στη σημασία και τη μορφή τους

Βαθμοί «αυθαιρετότητας» Αν όλα τα γλωσσικά σημεία ήταν απολύτως αυθαίρετα, η γλώσσα δεν θα ήταν σύστημα και η επικοινωνιακή της λειτουργία θα ήταν υπό κατάρρευση. Μια γλώσσα δεν είναι εντελώς αυθαίρετη, γιατί το κάθε σύστημα έχει τη δική του λογική. Η θεμελιώδης αρχή περί του αυθαιρέτου των γλωσσικών σημείων δεν μας απαγορεύει από το να διακρίνουμε ανάμεσα σε αυτά τα σημεία που είναι εγγενώς αυθαίρετα/ απολύτως αναίτια και σε αυτά που είναι μόνο σχετικά αυθαίρετα. Η «αυθαιρετότητα» είναι τελικά μια παράδοξη αρχή. Συνιστά την πραγματική βάση του γλωσσικού συστήματος, ενώ την ίδια στιγμή η «συστηματικότητα» του συστήματος την υποβάλλει σε αυστηρότατους περιορισμούς.

Η έννοια της «γλωσσικής σύμβασης» Ενώ η σχέση σημαινομένου-σημαίνοντος είναι οντολογικά αυθαίρετη, δεν σημαίνει ότι τα σημειωτικά συστήματα είναι κοινωνικά ή ιστορικά αυθαίρετα. Το σημείο είναι αυθαίρετο a priori, αλλά παύει να είναι αυθαίρετο a posteriori. H σχέση σημαίνοντος και σημαινομένου δεν είναι προϊόν ατομικής επιλογής. Αν συνέβαινε αυτό δεν θα υπήρχε επικοινωνία. Το άτομο δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει με κανένα τρόπο ένα σημείο από τη στιγμή που αυτό έχει παγιωθεί μέσα στη γλωσσική κοινότητα. Η γλώσσα είναι ένα μη διαπραγματεύσιμο συμβόλαιο μέσα στο οποίο γεννιέται καθένας από εμάς. Άρα, το οντολογικά αυθαίρετο που προϋποθέτει δεν μπορούμε να το δούμε, γιατί απλώς μαθαίνουμε να το αποδεχόμαστε ως «φυσικό»

Το γλωσσικό σημείο είναι μοναδικός συνδυασμός Κάθε γλωσσικό σημείο είναι μοναδικό. Στη γλώσσα δεν υπάρχουν ούτε δύο λέξεις που να συμπίπτουν απόλυτα και στις δύο πλευρές: Γλωσσικές μορφές, όπως [pina]/ [pena], είναι δυνατόν να καταστρατηγούν την έννοια της μοναδικότητας του γλωσσικού σημείου; Α x Α x

Σχέσεις μεταξύ γλωσσικών σημείων ΣΗΜΑΣΙΑ ετεροσημία/ ετερωνυμία <ΟΥΡΑΝΟΣ> ≠ <ΣΥΝΝΕΦΟ> 2. ετεροσημία/ ετερωνυμία <ΛΙΠΗ> ≠ <ΛΥΠΗ> ≠ <ΛΕΙΠΕΙ> 3. συνωνυμία Γνωστική σημασία Βιωματική σημασία Περιβάλλοντα χρήσης <AΣΠΡΟΣ> ≈ <ΛΕΥΚΟΣ> ΜΟΡΦΗ ετεροηχία/ ετερομορφία [uranos] ≠ [sinefo] 2. ομοηχία [lipi]= [lipi]= [lipi] 3. ετεροηχία <aspros> ≠ <lefkos>

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η μεγαλύτερη δυνατή πρόταση; Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη. Ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Η Μαρία ξέρει ότι ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Είναι γεγονός ότι η Μαρία, η φίλη μου που έχει ένα κοριτσάκι που το λένε Διώνη της οποίας τα γενέθλια ήταν τον Σεπτέμβριο και η οποία την περασμένη εβδομάδα υπέφερε από ωτίτιδα για την οποία δεν υπάρχει άλλη θεραπεία από τη λήψη αντιβιοτικού το οποίο συστήνουν οι περισσότεροι γιατροί οι οποίοι ασχολούνται με τα παιδιά, ξέρει ότι ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη 12

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η μεγαλύτερη δυνατή πρόταση; Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο να τις ακούσουμε ή να τις εκφωνήσουμε. Ωστόσο, θεωρητικά τόσο η παραγωγή όσο και η κατανόησή τους είναι δυνατές. Η απλή απομνημόνευση όλων των δυνατών προτάσεων μιας γλώσσας είναι αδύνατη. Οι ομιλητές όλων των γλωσσών έχουν την ικανότητα να παράγουν και να κατανοούν έναν απεριόριστο αριθμό προτάσεων. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα να σχηματίζουν απεριόριστα μεγάλες προτάσεις. Η δημιουργικότητα είναι καθολικό χαρακτηριστικό των ανθρώπινων γλωσσών. 13

Τελικά, πόσο «ελεύθεροι» είμαστε μέσα στην ανθρώπινη γλώσσα; Στον συνδυασμό των γλωσσικών μονάδων φαίνεται ότι υπάρχει μια ανοδική κλίμακα ελευθερίας. Στον συνδυασμό των διαφοροποιητικών χαρακτηριστικών στα φωνήματα η ελευθερία του ομιλητή είναι μηδενική: ο κώδικας έχει εκ των προτέρων θέσει όλες τις δυνατότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη συγκεκριμένη γλώσσα. Η ελευθερία να συνδυάζει κανείς φωνήματα σε λέξεις περιορίζεται στην περιθωριακή μόνο κατάσταση της δημιουργίας καινούργιων λέξεων Στον συνδυασμό λέξεων για τον σχηματισμό προτάσεων ο ομιλητής είναι λιγότερο περιορισμένος. Και τέλος, στον συνδυασμό προτάσεων για την παραγωγή κειμένων, η ενέργεια των υποχρεωτικών συντακτικών κανόνων παύει και η ελευθερία του ομιλητή να δημιουργεί καινούργια συμφραζόμενα αυξάνει δραματικά, αν και δεν θα πρέπει να παραβλέψει κανείς τις πολυάριθμες στερεοτυπικές φόρμουλες που μας επιτρέπουν να επικοινωνούμε με αποτελεσματικότητα μέσα σε συγκεκριμένες νόρμες. (Jakobson & Halle, 1956: 74)