Μικροοικονομία Διάλεξη 2

Οικονομικές μονάδες: Καταναλωτές Παραγωγούς Κάτοχοι μέσων παραγωγής Οικονομικό Κύκλωμα: Οι κάτοχοι των μέσων παραγωγής διαθέτουν τις εισροές της παραγωγής αγαθών στις ποσότητες που ζητάει η αγορά Οι κάτοχοι των μέσων παραγωγής εισπράττουν χρηματικό εισόδημα για τη διάθεση των εισροών Οι παραγωγοί οργανώνουν την παραγωγική εργασία (κατάλληλο μείγμα κεφαλαίου και εργασίας) Καθορίζουν τη προσφορά αγαθών: αυτοί που παράγουν αποτελεσματικά το αγαθό και προβλέπουν σωστά τις επιθυμίες των καταναλωτών έχουν κέρδος Οι καταναλωτές προσδιορίζουν τη ζήτηση για ένα αγαθό - Οι κάτοχοι των μέσων παραγωγής και οι παραγωγοί χρησιμοποιούν το χρηματικό εισόδημα που απέκτησαν για να καταναλώσουν

Υπόθεση: η πηγή του χρηματικού εισοδήματος δεν επιδρά στην Θεωρία Συμπεριφοράς του Καταναλωτή Υπόθεση: Ύπαρξη χρηματικού εισοδήματος και δαπάνη του σε καταναλωτικά αγαθά Κάθε καταναλωτής αποφασίζει την κατανομή του μεταξύ των καταναλωτικών αγαθών Το σύνολο των ατομικών ζητήσεων δίνει την αγοραία ζήτηση η οποία εκφράζει την κατανομή των παραγωγικών πόρων στην κατανάλωση Θεωρία Χρησιμότητας και Προτιμήσεων Υπόθεση: Κάθε καταναλωτής γνωρίζει το ύψος του χρηματικού εισοδήματος που θα χρησιμοποιήσει για κατανάλωση το είδος των αγαθών που θα καταναλώσει και τις τιμές τους Στόχος: μεγιστοποίηση οικονομικής ευημερίας για το δεδομένο εισόδημα Αιτίες μη βέλτιστης λύσης: έλλειψη ακριβούς πληροφόρησης, αγορές από συνήθεια ή παρόρμηση

Η ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών Υποθέσεις: 1) Καταναλωτικά αγαθά: ροή καταναλωτικών υπηρεσιών / μονάδα χρόνου στην επιθυμητή ποσότητα Ο καταναλωτής επιλέγει μεταξύ διάφορων τύπων υπηρεσιών και όχι αγαθών Τα διαρκή αγαθά τα θεωρούμε όπως και τα μη διαρκή αγαθά (πρόβλημα μη διαιρετών αγαθών) Παράδειγμα: κατανάλωση αυτοκινήτου 50% 2) Πλήρης γνώση: Κάθε καταναλωτής έχει πλήρη πληροφόρηση για τις καταναλωτικές του αποφάσεις Γνωρίζει όλα τα αγαθά που προσφέρονται στην αγορά Γνωρίζει τις τεχνικές τους δυνατότητες Γνωρίζει την τιμή κάθε αγαθού και ότι η συμπεριφορά του δεν επηρεάζει την τιμή Γνωρίζει το χρηματικό του εισόδημα

3) Συνδυασμοί και Χώρος Αγαθών: Συνδυασμός αγαθών: συνοπτική παρουσίαση καταναλωτικών αγαθών Ένας συνδυασμός αγαθών διαφέρει από έναν άλλο όταν οι ποσότητες ενός ή περισσότερων αγαθών που περιέχει διαφέρουν από έναν άλλο Τα αγαθά κατατάσσονται με συγκεκριμένη σειρά προτίμησης σε κάθε συνδυασμό Ο χώρος των αγαθών: κάθε συνδυασμός καταναλωτικών αγαθών δίνεται από ένα διατεταγμένο σύνολο μη-αρνητικών πραγματικών αριθμών και απεικονίζεται γεωμετρικά ως ένα σημείο στο μη-αρνητικό τμήμα του σχετικού χώρου Παράδειγμα: συνδυασμός 2 αγαθών

Καταναλωτικές προτιμήσεις: Αξιώματα Ο καταναλωτής αντλεί ικανοποίηση ή χρησιμότητα από τις υπηρεσίες των αγαθών που καταναλώνει κατά τη διάρκεια μιας δεδομένης χρονικής περιόδου Ο καταναλωτής μεγιστοποιεί την ικανοποίηση ή τη χρησιμότητα της για δεδομένο επίπεδο χρηματικού εισοδήματος κατατάσσοντας τους συνδυασμούς των αγαθών σύμφωνα με τις προτιμήσεις της. Συνθήκες – Αξιώματα: για τη σύγκριση εναλλακτικών συνδυασμών αγαθών i) Αξίωμα Συγκρισιμότητας: Για οποιουσδήποτε δύο συνδυασμούς αγαθών Α και Β, ο καταναλωτής προσδιορίζει ποιος συνδυασμός του αποφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση Αν ο Α παρέχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από τον Β, τότε ο Α είναι προτιμότερος από τον Β Αν οι δύο συνδυασμοί Α, Β παρέχουν την ίδια ικανοποίηση, τότε ο καταναλωτής είναι αδιάφορος μεταξύ των Α, Β ii) Αξίωμα Μεταβατικότητας: Αν ο συνδυασμός Α προτιμάται έναντι του Β και ο Β προτιμάται έναντι του C τότε ο Α προτιμάται έναντι του C. Αν ο καταναλωτής είναι αδιάφορος μεταξύ των Α, Β και μεταξύ των Β, C είναι αδιάφορος μεταξύ των Α και C

iii) Αξίωμα Συνέχειας: Δεδομένου ενός οποιουδήποτε συνδυασμού αγαθών Α, υπάρχουν συνδυασμοί αγαθών τους οποίους ο καταναλωτής: Προτιμά έναντι του Α Δεν προτιμά έναντι του Α Είναι αδιάφορος Παράδειγμα: Συνδυασμός Ποσότητα Χ Ποσότητα Υ Κατάταξη A 6 4 B 3 5 C D 2 E F 1 G H

Προτιμήσεις και Χρησιμότητα Συνάρτηση Χρησιμότητας: σε κάθε συνδυασμό αγαθών προσδίδεται ένα συγκεκριμένο επίπεδο χρησιμότητας u(x, y) = uo Υπόθεση ορθολογικότητας: Ανεξάρτητα της προσωπικότητας των καταναλωτών, αν επιλέγουν τους ίδιους συνδυασμούς αγαθών κάτω από δεδομένες συνθήκες τότε, θεωρούμε ότι έχουν ταυτόσημες καταναλωτικές προτιμήσεις οι οποίες περιγράφονται από την ίδια συνάρτηση χρησιμότητας Η συνάρτηση χρησιμότητας περιγράφει τη προτίμηση του καταναλωτή για τους διάφορους συνδυασμούς αγαθών με την ίδια σειρά ανεξάρτητα της κλίμακας που χρησιμοποιείται Αν Α > Β τότε uA > uB (ανεξάρτητα ποια είναι τα uA, uB) Αν Α = Β τότε uA = uB (ανεξάρτητα ποια είναι τα uA, uB) Παράδειγμα: Σειρά κατάταξης προηγούμενου παραδείγματος (20, 10, 10, 10, 8, 5, 5, 5) Σειρά κατάταξης προηγούμενου παραδείγματος (10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 3, 3)

Η κατάταξη των προτιμήσεων παραμένει η ίδια Παράδειγμα: Έστω u = u(x, y) = xy όπου: x η ποσότητα του αγαθού X, y η ποσότητα του αγαθού Υ, u η χρησιμότητα του καταναλωτή από τα x, y. Συνδυασμός Ποσότητα Χ Ποσότητα Υ Χρησιμότητα u Α 10 100 Β 5 20 Γ 1 Δ 25 Α = Β = Γ > Δ Έστω u = u2(x, y) = (xy)2 όπου: x η ποσότητα του αγαθού X, y η ποσότητα του αγαθού Υ, u η χρησιμότητα του καταναλωτή από τα x, y. Η κατάταξη των προτιμήσεων παραμένει η ίδια Γεωμετρική Αναπαράσταση: Οι συναρτήσεις χρησιμότητας αναπαρίστανται με μια επιφάνεια χρησιμότητας

Καμπύλες αδιαφορίας OEAH: επιφάνεια χρησιμότητας αγαθών x, y DD’: συνολική χρησιμότητα για Οx1, Oy2 κατανάλωση FF’: συνολική χρησιμότητα για Ox2, Oy1 DD’ = FF’ αδιάφορος ο καταναλωτής λόγω υποκατάστασης μεταξύ x, y DBF: η τομή της επιφάνειας χρησιμότητας που δίνει όλους του συνδυασμούς x, y (D’B’F’) που αποδίδουν DD’ χρησιμότητα Ο καταναλωτής είναι αδιάφορος μεταξύ των συνδυασμών x, y πάνω στην D’B’F’ αλλά όχι μεταξύ της D’B’F’ και οποιασδήποτε άλλης καμπύλης πάνω ή κάτω από αυτή. D’B’F’: καμπύλη αδιαφορίας

Καμπύλη Αδιαφορίας: ο γεωμετρικός τόπος των σημείων μεταξύ των οποίων ο καταναλωτής είναι αδιάφορος Κάθε σημείο μιας καμπύλης αδιαφορίας αποφέρει την ίδια συνολική χρησιμότητα με οποιοδήποτε άλλο σημείο της ίδιας καμπύλης αδιαφορίας\ Αν u(x1, x2, ..., xn) τότε η καμπύλη αδιαφορίας ορίζεται ως το σύνολο όλων των συνδυασμών των αγαθών που ικανοποιούν u(x1, x2, ..., xn) = c, όπου c το σταθερό επίπεδο χρησιμότητας για τη καμπύλη αδιαφορίας Χάρτης καμπυλών αδιαφορίας: Τρεις από τις άπειρες καμπύλες αδιαφορίας που καλύπτουν το χώρο των αγαθών μιας επιφάνειας χρησιμότητας Η μορφή του χάρτη των καμπυλών αδιαφορίας καθορίζει τις προτιμήσεις του καταναλωτή Οι συνδυασμοί πάνω στην καμπύλη αδιαφορίας είναι αδιάφοροι για τον καταναλωτή Αν Α > Β τότε ο Α θα βρίσκεται σε υψηλότερη καμπύλη

Παράδειγμα: Έστω u1(x, y) = xy = c και u2(x, y) = (xy)2 = c2 Παράδειγμα: Έστω u1(x, y) = xy = c και u2(x, y) = (xy)2 = c2. Να δειχθεί ότι τα σημεία Α(1, 5) και Β(2.5, 2) βρίσκονται στη ίδια καμπύλη αδιαφορίας c = 5. Συνδυασμός Ποσότητα Χ Ποσότητα Υ Χρησιμότητα u1 (A) 1 5 u1 (B) 2.5 2 u2 (A) 25 u2 (B) Μονοτονικοί μετασχηματισμοί της συνάρτησης χρησιμότητας διατηρούν την κατάταξη των συνδυασμών

Χαρακτηριστικά των καμπυλών αδιαφορίας Υπάρχει μια καμπύλη αδιαφορίας που περνά από κάθε σημείο του χώρου αγαθών (αξίωμα συγκρισιμότητας) Οι καμπύλες αδιαφορίας δεν μπορούν να τέμνονται (αξίωμα μεταβατικότητας) Έστω R > Q όμως: R = P και P = Q άρα από αξίωμα μεταβατικότητας R = Q Το αποτέλεσμα R = Q έρχεται σε αντίθεση με την αρχική υπόθεση Το ίδιο αποτέλεσμα ισχύει και για Q > R

Καμπύλες Αδιαφορίας με αρνητική κλίση Έστω δύο συνδυασμοί αγαθών Α και Β: Α >> Β: Α περιέχει περισσότερες μονάδες για όλα τα αγαθά Γεωμετρικά ο Α βρίσκεται σε υψηλότερο σημείο από το Β Αν ο καταναλωτής δεν έχει είναι σε κορεσμό για κανένα από τα αγαθά, θα επιλέξει Α Συνεπώς, οι καμπύλες αδιαφορίας έχουν αρνητική κλίση C = D: ο C δεν μπορεί να περιέχει περισσότερες μονάδες όλων των αγαθών από τον D και το αντίστροφο Κάθε συνδυασμός περιέχει μεγαλύτερη ποσότητα για το ένα αγαθό και μικρότερη για το άλλο Χωρίς κορεσμό: αρνητική κλίση

Κυρτή καμπύλη αδιαφορίας: αν φέρουμε τη χορδή μεταξύ δύο σημείων C και D τότε κάθε σημείο της χορδής θα έχει μεγαλύτερη χρησιμότητα από τους συνδυασμούς C, D. Κοίλη καμπύλη αδιαφορίας: αν φέρουμε τη χορδή μεταξύ δύο σημείων C και D τότε κάθε σημείο της χορδής θα έχει μικρότερη χρησιμότητα από τους συνδυασμούς C, D. Εναλλακτικά: Κυρτή καμπύλη αδιαφορίας: η καμπύλη αδιαφορίας βρίσκεται πάνω από την εφαπτομένη της σε κάθε σημείο Κοίλη καμπύλη αδιαφορίας: η καμπύλη αδιαφορίας βρίσκεται κάτω από την εφαπτομένη της σε κάθε σημείο Ερμηνεία: Κυρτή καμπύλη αδιαφορίας: ο καταναλωτής προτιμά τα μείγματα Κοίλη καμπύλη αδιαφορίας: ο καταναλωτής δεν προτιμά τα μείγματα

Βιβλιογραφία: Δρανδάκης Ε., Μπήτρος Γ., Μπαλτάς Ν. 1994. Μικροοικονομική Θεωρία. Τόμος Α’. Εκδόσεις Μπένου. Αθήνα – Ελλάδα.

Ευχαριστώ για τη προσοχή σας!