ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 3ο& 4ο ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 3ο& 4ο Δημόσια και ιδιωτικά αγαθά Χαρακτηριστικά των δημόσιων αγαθών που κάνουν αναγκαία την προσφορά τους από το κράτος. Προϋποθέσεις λειτουργίας του τέλειου ανταγωνισμού Εξωτερικές επιδράσεις Ο ρόλος του κράτους στην βελτίωση της κατανομής των πόρων σε περιπτώσεις σημαντικών εξωτερικών επιδράσεων

ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΑΓΑΘΑ Είναι τα αγαθά που μπορούν να παραχθούν και προσφερθούν στην κατανάλωση με τρόπο που ο παραγωγός να μπορεί να αποκλείει από την κατοχή, χρήση και ωφέλεια που παρέχει το αγαθό όλους όσους δεν είναι πρόθυμοι να καταβάλλουν το σχετικό αντίτιμο. Η συνολική παραγωγή και κατανάλωση των αγαθών αυτών είναι το αλγεβρικό άθροισμα της κατανάλωσης όλων όσων αγόρασαν και κατανάλωσαν το αγαθό και η συνολική ωφέλεια που αποκόμισαν τα μέλη της κοινωνίας είναι το άθροισμα της ωφέλειας των καταναλωτών του αγαθού. Χα+Χβ+Χγ+…+Χν=Χ Απλό παράδειγμα είναι τα παπούτσια, όπου ο παραγωγός μπορεί να αποκλείσει εκείνους που δεν καταβάλλουν το αντίτιμο τους και να μην παραχωρήσουν το αγαθό αυτό.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Δημόσιο είναι το αγαθό το οποίο, από την στιγμή που υπάρχει σε μια κοινωνία, ο καθένας ξεχωριστά, μπορεί να αποκομίζει συγχρόνως υπηρεσία ίσης ποσότητας και ίδιας ποιότητας με τη συνολικά παρεχόμενη από το αγαθό. Το όφελος από τα αγαθά αυτά δεν μπορεί να διαιρεθεί και να εξατομικευτεί, ώστε να είναι δυνατή η απόλαυση του από ορισμένα μόνο άτομα, αλλά διαχέεται σε ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο. Χα=Χβ=…Χν =Χ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Κλασσικό παράδειγμα δημοσίου αγαθού είναι η εθνική άμυνα: Η προστασία που έχει ο καθένας από εχθρικές επιδρομές είναι ποσοτικά ίση και ποιοτικά ίδια με τη συνολική προστασία που παρέχει ολόκληρος ο αμυντικός μηχανισμός της χώρας. Συνοψίζοντας: •Δημόσιο αγαθό είναι και το αγαθό το οποίο από την στιγμή που υπάρχει στην κοινωνία, όλα τα μέλη της μπορούν συγχρόνως να χρησιμοποιούν και να ικανοποιούνται εξίσου από αυτό χωρίς η ικανοποίηση του ενός να μειώνει την ικανοποίηση του άλλου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Η κατανάλωση των αγαθών αυτών επομένως δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί ανάλογα με το εισόδημα ή με τις προτιμήσεις κάθε νοικοκυριού όπως γίνεται στην περίπτωση των ιδιωτικών αγαθών, αλλά είναι ίδια για όλους τους πολίτες της κοινωνίας. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι το όφελος που αποκομίζουν τα διάφορα άτομα του κοινωνικού συνόλου από τα αγαθά αυτά είναι το ίδιο, γιατί το όφελος εξαρτάται από το πώς αξιολογεί το κάθε άτομο το αγαθό αυτό, που είναι πιθανό να διαφέρει ανάμεσα στα διάφορα άτομα. Συμπέρασμα: Η προσφορά των δημόσιων αγαθών πρέπει να γίνεται από το κράτος, οι προτιμήσεις των πολιτών για αυτά εκφράζονται μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών της ψηφοφορίας και η χρηματοδότησή τους γίνεται μέσω των φόρων.

ΑΜΙΓΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Είναι τα αγαθά που κατέχουν ταυτόχρονα τα δυο παρακάτω χαρακτηριστικά: 1)Έλλειψη δυνατότητας αποκλεισμού (non-excludability), δηλαδή η αδυναμία να επιβληθεί εξατομίκευση του αγαθού. Άρα, η χρήση αυτών των αγαθών αφορά το σύνολο των ατόμων. Για παράδειγμα, στην πλειοψηφία τους τα προγράμματα τηλεόρασης δεν μπορούν να απευθυνθούν σε ορισμένους μόνο χρήστες. 2) Μη-συναγωνιστικότητα στη χρήση (non-rival in use), δηλαδή η χρήση του αγαθού από ένα άτομο δεν επηρεάζει τη χρήση του από άλλα άτομα. Κατά συνέπεια, η χρήση των αγαθών αυτών δεν επηρεάζεται από τον αριθμό των ατόμων που τα χρησιμοποιούν. Για παράδειγμα, η προστασία που προσφέρει η εθνική άμυνα σε ένα άτομο δεν εμποδίζει τη χρήση της από άλλα άτομα.

ΜΗ ΑΜΙΓΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Αντίθετα, τα ιδιωτικά αγαθά με τη γνωστή τους μορφή είναι συναγωνιστικά στη χρήση (rival) και υπάρχει η δυνατότητα αποκλεισμού (excludability). Η διάκριση μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών αγαθών περιλαμβάνει και ενδιάμεσες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, υπάρχουν αγαθά τα οποία είναι μη- συναγωνιστικά στη χρήση με δυνατότητα αποκλεισμού, όπως τα καλωδιακά προγράμματα τηλεόρασης με συνδρομή. Σε αυτήν την περίπτωση η χρήση του αγαθού από ένα άτομο δεν επηρεάζει τη χρήση του από άλλα άτομα, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να αποκλειστεί η χρήση του από ορισμένα άτομα. Επίσης, υπάρχουν αγαθά τα οποία είναι συναγωνιστικά στη χρήση χωρίς δυνατότητα αποκλεισμού, όπως το αστικό οδικό δίκτυο ή τα πάρκα αναψυχής. Σε αυτά τα αγαθά, η χρήση από ένα άτομο επηρεάζει τη χρήση από τα υπόλοιπα, αλλά δεν είναι εφικτός (ή επιθυμητός) ο αποκλεισμός ορισμένων ατόμων από τη χρήση τους. Και οι δύο αυτές περιπτώσεις αφορούν μη-αμιγή (impure) δημόσια αγαθά.

Ο ρόλος του κράτους με παρουσία θετικών εξωτερικών επιδράσεων Εξωτερικές οικονομίες: Όταν το κοινωνικό όφελος είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των ιδιωτικών ωφελειών  η παραγωγή και κατανάλωση του αγαθού με το μηχανισμό της αγοράς είναι μικρότερη από την κοινωνικά άριστη. Κράτος: Ενίσχυση της παραγωγής και κατανάλωσης με επιδοτήσεις ή και προσφορά του αγαθού από το κράτος παράλληλα με τον ιδιωτικό τομέα. Παραδείγματα: Παιδεία, Υγεία, συγκοινωνίες.

Ο ρόλος του κράτους με παρουσία αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων (2) Εξωτερικές επιβαρύνσεις: Το κοινωνικό κόστος είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα του ατομικού κόστους των μελών της κοινωνίας  η παραγωγή και κατανάλωση με το μηχανισμό της αγοράς είναι μεγαλύτερη από την κοινωνικά άριστη. Κράτος: Περιορισμός της παραγωγής και κατανάλωσης με απαγορευτικές διατάξεις και πρόστιμα, επιβολή μέτρων για την απορρόφηση του επιπλέον κόστους από αυτούς που το προκαλούν. Παραδείγματα: μόλυνση υδάτων, αέρα, υπεδάφους.