Εφαρμογές δημοσίου δικαίου Συνταγματικές αρχές Διάκριση των λειτουργιών

Συνταγματικές αρχές Ορολογία: γενικές ή θεμελιώδεις αρχές του Σ, οργανωτικές βάσεις του κράτους ή του πολιτεύματος: – Δημοκρατική αρχή – ά. 1 Σ – Αρχή της διάκρισης των λειτουργιών – ά. 26 Σ – Κοινοβουλευτική αρχή – ά. 1 παρ. 1, 84 Σ – Αρχή κοινωνικού κράτους δικαίου – ά. 25 παρ. 1 α’ Σ Λειτουργία Δεσμευτικοί κανόνες δικαίου Βάσεις της νοηματικής ενότητας του Σ – αμφίδρομη ερμηνευτική σχέση με τις ειδικότερες διατάξεις του Σ Λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της ερμηνείας τόσο του Σ όσο και των νόμων Δεν έχουν υπερκείμενη τυπική ισχύ σε σχέση με ειδικές διατάξεις του Σ Αποτελούν ουσιαστικό όριο στην ευχέρεια του αναθεωρητικού νομοθέτη, στο πλαίσιο όσων προβλέπονται στο άρθρο 110 παρ. 1 Σ

Διάκριση των λειτουργιών Άρθρο 26 – Ουσιαστική έννοια: οι πράξεις / παραλείψεις της κρατικής εξουσίας κατατάσσονται σε 3 ενότητες – Οργανική έννοια: κάθε είδος κρατικής δραστηριότητας ανατίθεται σε συγκεκριμένο όργανο 110 παρ. 1Σ: Προστασία του πυρήνα των διατάξεων που εξειδικεύουν τη διάκριση των λειτουργιών – Απαγορεύεται η οργανική σύγχυση / ούτε με αναθεώρηση – Σχετική διάκριση: Διασταύρωση λειτουργιών, όπου επιτρέπεται από το Σ (στενή ερμηνεία) – Όχι ισοτιμία ή ισοδυναμία των λειτουργιών ή οργάνων ή των φορέων των οργάνων

Νομοθετική λειτουργία Τυπικός και ουσιαστικός νόμος Θέσπιση πρωτευόντων κανόνων δικαίου με μορφή τυπικού νόμου: ρυθμίζουν για πρώτη φορά ένα αντικείμενο που δεν ρυθμιζόταν στο παρελθόν ή καταργούν ή τροποποιούν ρυθμίσεις χωρίς να αντλούν το κύρος τους από την ύπαρξη άλλου κανόνα κάτω από το Σ Λαϊκή κυριαρχία και αντιπροσωπευτικό σύστημα: τεκμήριο αρμοδιότητας υπέρ του νομοθετικού οργάνου – οποιοδήποτε περιεχόμενο κανόνες δικαίου (νόμοι-μέτρα) – Περιορισμοί: Διατάξεις για αναθεώρηση Σ, ουσιαστικό περιεχόμενο της ρύθμισης, αρμοδιότητα λοιπών οργάνων, όπως προκύπτει από το Σ, κανόνες υπερκείμενης τυπικής ισχύος ΠΝΠ

Τυπική ισχύς νόμου Κάτω από Σ και Δίκαιο ΕΕ και διεθνές δίκαιο κατά ά. 28 («μεσαία» θέση) – Θεματική διαφορά με ΚανΒουλ (όχι ιεραρχία) Προηγείται κατά κανόνα των πράξεων της Διοίκησης (πρβλ. ά. 43) Χρονική προτεραιότητα, ειδικότητα Όχι πάντως «αυτοδέσμευση» νομοθέτη για το μέλλον

Αναδρομικότητα νόμου έννοια – τυπική και ουσιαστική ισχύς διάταξης νόμου (ά. 103 ΕισΝΑΚ – vacatio legis) – ά. 2 ΑΚ : για το μέλλον – Ά. 533 παρ. 2 ΚΠολΔ: «Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο εφαρμόζει το νόμο που ίσχυε όταν δημοσιεύθηκε η πρωτόδικη απόφαση» Συγκεκριμένες περιπτώσεις απαγόρευσης στο Σ (ά. 7 παρ. 1, 77 παρ. 2 Σ) ή χρονικού περιορισμού της αναδρομικότητας (ά. 78 παρ. 2 Σ) ή για εκλογικό νόμο (ά. 54 παρ. 1) → εξ αντιδιαστολής συνάγεται ότι δεν απαγορεύεται – Όριο: προστασία δικαιολογημένης εμπιστοσύνης Γνήσια και νόθος αναδρομή

Μορφές παρεμβάσεων νομοθέτη στο έργο της δικαιοσύνης Θέσπιση διάταξης νόμου με αναδρομική ισχύ, η οποία καταλαμβάνει εκκρεμείς δίκες Κατάργηση εκκρεμών δικών Αναδρομική επέμβαση σε σχέση με το κύρος παράνομης διοικητικής πράξης Θέσπιση διοικητικών πράξεων με διάταξη νόμου

ΣΤΕ (ΟΛ) 3368/2015 Θέσπιση διάταξης αναδρομικής ισχύος που καταλαμβάνει ρητώς εκκρεμείς δίκες

Γενικές αρχές και κανόνες Άρθρο 20 παρ. 1 Σ Άρθρο 26 Σ Άρθρο 95 παρ. 1 Σ Άρθρο 4 παρ. 1 Σ Άρθρο 6 ΕΣΔΑ Άρθρο 1 του 1 ου ΠΠρΕΣΔΑ Δικαιολογημένη εμπιστοσύνη & ασφάλεια δικαίου Αρχή της αναλογικότητας

Άρθ. 4 παρ. 1, 20 παρ. 1 και 26 Ο κοινός νομοθέτης δεν κωλύεται, κατ’ αρχήν, να μεταβάλει ακόμη και αναδρομικά, τις κείμενες ουσιαστικές ρυθμίσεις του νόμου, υπό προϋποθέσεις: – η επέμβαση του νομοθέτη να μην αποτελεί ευθεία κύρωση της διοικητικής πράξεως, της οποίας η νομιμότητα είναι εκκρεμής ενώπιον των δικαστηρίων – να μην προσβάλλει το δεδικασμένο – Να μην προσβάλλει την αρχή της μη αναδρομικότητας των διατάξεων που επιβάλλουν κυρώσεις – να αιτιολογείται από λόγους δημοσίου συμφέροντος να μην προσβάλλει την αρχή της αναλογικότητας Ο κοινός νομοθέτης δεν μπορεί επ’ ευκαιρία αναδρομικών ουσιαστικών ρυθμίσεων, – να θεσπίζει απόσβεση των απαιτήσεων, εφ’ όσον έχουν εκδοθεί τελεσίδικες αποφάσεις δικαστηρίων ή υπάρχουν εκκρεμείς δίκες ενώπιον του αναιρετικού δικαστηρίου – ούτε μπορεί να καταργεί τις δίκες αυτές, διότι άλλως θα αφαιρείτο η διαφορά από το δικαστήριο, ενώπιον του οποίου είναι εκκρεμής, κατά παράβαση του άρθρου 26 του Συντάγματος, θα παραβιαζόταν δε επίσης και η αρχή της τελεσιδικίας των δικαστικών αποφάσεων, καθώς και η αρχή της ισότητας των όπλων που διαθέτουν οι διάδικοι και θα ευνοείτο ο ένας από αυτούς, συνήθως ο φορέας της δημόσιας εξουσίας

ΕΣΔΑ ά. 6 παρ. 1: «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα όπως η υπόθεσίς του δικασθή δικαίως, δημοσία και εντός λογικής προθεσμίας υπό ανεξαρτήτου και αμερολήπτου δικαστηρίου, νομίμως λειτουργούντος, το οποίον θα αποφασίση είτε επί των αμφισβητήσεων επί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεών του αστικής φύσεως, είτε επί του βασίμου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως» αρχή νομιμότητας και δίκαιης δίκης – Δεν απαγορεύονται κατ’ αρχήν οι αναδρομικοί νόμοι – Αντίθεση όμως όταν δεν συντρέχει επιτακτικό δημόσιο συμφέρον και γίνεται παρέμβαση σε εκκρεμή αντιδικία υπέρ Δημοσίου ή ΝΠΔΔ

Ά. 1 του 1 ου ΠΠρΕΣΔΑ «Παν φυσικόν ή νομικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθή της ιδιοκτησίας αυτού ειμή διά λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπομένους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους. Αι προαναφερόμεναι διατάξεις δεν θίγουσι το δικαίωμα παντός κράτους όπως θέση εν ισχύι νόμους ους ήθελε κρίνει αναγκαίον προς ρύθμισιν της χρήσεως αγαθών συμφώνως προς το δημόσιο συμφέρον ή προς εξασφάλισιν της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων.» Προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων Και δικαιώματα ενοχικής φύσεως (απαιτήσεις) & κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα – αναγνωρίσθηκαν με απόφαση δικαστηρίου ή διαιτησίας – ή έχουν γεννηθεί κατά το εθνικό δίκαιο/ νόμιμη προσδοκία ότι μπορεί να ικανοποιηθεί δικαστικά = επαρκές έρεισμα στο εθνικό δίκαιο, πχ όταν υπάρχει πάγια νομολογία – Στέρηση περιουσίας μόνο: για λόγους γενικότερου δημοσίου συμφέροντος Αρχή της αναλογικότητας

Υπαγωγή Ειδικές ευνοϊκές διατάξεις για την αναθεώρηση της αξίας των ασφαλτικών εργασιών στις δημόσιες συμβάσεις (2001) Ν. 2003: κατάργηση από την έναρξη ισχύος τους των ειδικών διατάξεων και ρητή πρόβλεψη ότι καταλαμβάνονται και οι εκκρεμείς δίκες, εφόσον δεν έχει εκδοθεί τελεσίδικη απόφαση – γενικός τρόπος αναθεωρήσεως Δεν υπάρχει λόγος δημοσίου συμφέροντος που να δικαιολογεί την διαφορετική, ευνοϊκή ρύθμιση Δεν συντρέχει αντίθεση προς Σ / ΕΣΔΑ

Κατάργηση εκκρεμών δικών ΣτΕ 2756/2013 & 3613/2013 (Στ΄ τμ. 7μελής)

Ιστορικό Οικογενειακή παροχή μισθολογίου Δημοσίων υπαλλήλων καταβολή σε έναν σύζυγο – αγωγές (ά. 4 και 21 Σ) ΑΕΔ 3/2001 (δημοσίευση ) Ν. 3205/2003 (έναρξη εφαρμογής ): ά. 26 = νομοθετική εξουσιοδότηση για ρύθμιση θέματος σύγχρονης καταβολής από μέχρι , ανεξαρτήτως αγωγής ή μη και καταλαμβάνοντας και περιπτώσεις με τελεσίδικες ή αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις και τις απαιτήσεις που απέρρεαν και δεν είχαν εξοφληθεί και κατάργηση εκκρεμών δικών –ΥΑ Τόκοι επιδικίας για αγωγές που επιδόθηκαν πριν νέα διάταξη

Νομικό πλαίσιο Περιουσία η οποία προστατεύεται κατά το 1 ο ΠΠρΕΣΔΑ είναι και η αξίωση για νόμιμους τόκους που αντιστοιχούν σε ποσό το οποίο επιδικάζεται δικαστικώς Δεν προστατεύεται η προσδοκία απολήψεως αποδοχών ορισμένου ύψους ή η απώλεια δικαιώματος για απόληψη μελλοντικών μισθών, αλλά μόνο κτηθέντα δικαιώματα και αξιώσεις Ευχέρεια νομοθέτη για επέμβαση σε περιουσιακά αγαθά κατόπιν στάθμισης – αρκεί η εκτίμηση να μη στερείται προδήλως λογικής βάσης Δίκαιη ισορροπία γενικού συμφέροντος και απαίτησης σεβασμού περιουσίας, αρχή αναλογικότητας

Υπαγωγή Σκοπός του νομοθέτη όχι η κατάργηση αλλά η αναγνώριση της υποχρέωσης του Δημοσίου και ρύθμιση της εξόφλησης οφειλής Αφού αναγνωρίζεται η υποχρέωση του Δημοσίου δεν τίθεται θέμα στέρησης δικαστικής προστασίας Δεν προσβάλλεται η περιουσία, αφού η κατάργηση των δικών συνάπτεται με την εξόφληση – άλλως αδικαιολόγητος πλουτισμός Τόκοι επιδικίας πριν από έναρξη ισχύος Ν.3205/2003, όχι παραβίαση 1 ου ΠΠρΕΣΔΑ γιατί: – Επιδίωξη ικανοποίησης όλων των δικαιούχων κατά τρόπο ορθολογικό και ενιαίο – Ταχεία εκκαθάριση διαφορών – Απαλλαγή δικαστηρίων από όγκο υποθέσεων – επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης – Αποφυγή δικαστικής δαπάνης, ικανοποίηση σε άμεσο χρόνο = συντρέχουν λόγοι δημόσιας ωφέλειας + τα ποσά ιδιαίτερα χαμηλά σε σύγκριση με κύρια απαίτηση, άρα δίκαιη ισορροπία + αναλογικότητα